Một số biện pháp phát triển năng lực tư học cho học sinh trường thpt dtnt tỉnh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐỀ TÀI
MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƯ HỌC
CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT DTNT TỈNH

GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG

Năm 2023


MỤC LỤC
PHẦN 1. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................... 1
3. Đối tượng, khách thể nghiên cứu ...................................................................... 1
4. Giả thuyết nghiên cứu ....................................................................................... 1
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 2
6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 2
7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài ............................................................ 2
8. Tính mới của đề tài nghiên cứu ......................................................................... 3
PHẦN 2- NỘI DUNG
1. CƠ SỞ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lí luận ................................................................................................... 4
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản của đề tài............................................................. 4
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản của đề tài............................................................. 4
1.1.2. Vai trò của năng lực tự học ......................................................................... 5
1.1.3. Các yếu tố tác đông ..................................................................................... 5
1.1.4. Khung năng lực tự học của HS THPT ........................................................ 6
1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................... 7
1.2.1. Một số vấn đề khái quát về đối tượng HS và môi trường giáo dục ở trường

THPT DTNT Tỉnh ................................................................................................. 7
1.2.2. Thực trạng phát triển năng lực tự học cho HS ở trường THPT DTNT Tỉnh
Nghệ An ................................................................................................................ 7
2. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC
CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT DTNT TỈNH NGHỆ AN ..................... 10
2.1. Đề xuất một số biện pháp ................................................................................. 10
2.1.1. Đề xuất các module dạy kĩ năng tự học cho HS theo tiếp cận giáo dục kĩ
năng sống ................................................................................................................. 10
2.1.2. Xây dựng mơ hình tự học phát triển năng lực cho HS ................................. 13
2.1.3. Tổ chức giờ tự học kết hợp linh hoat các hình thức học cá nhân và học nhóm
nhằm phát triển năng lực tự học cho HS trường THPT DTNT Tỉnh.................... 14


2.1.4. Phát triển năng lực tự học của học sinh thông qua tổ chức các hoạt
động trải nghiệm.................................................................................................... 15
2.2. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất..................... 18
2.2.1 Mục đích của khảo sát .................................................................................. 18
2.2.2. Nội dung và phương pháp khảo sát ............................................................. 18
2.2.3. Đối tượng khảo sát ...................................................................................... 18
2.2.4. Kết quả khảo sát .......................................................................................... 18
3. Thực nghiệm...................................................................................................... 20
3.1. Thực nghiệm................................................................................................... 20
3.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .................................................................. 20
3.1.2. Tổ chức thực nghiệm................................................................................... 20
3.2. Kết quả thực nghiệm sư phạm........................................................................ 20
3.2.1. Kết quả học tập ............................................................................................ 20
3.2.2. Đánh giá năng lực tự học của HS................................................................ 20
PHẦN 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận chung .................................................................................................. 24
2. Kiến nghị ........................................................................................................... 24

TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI
THPT

Trung học phổ thông

GD

Giáo dục

HĐ

Hoạt động

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

GDPT

Giáo dục phổ thông

DTNT

Dân tộc nội trú

TH

Tự học

CNTT

Công nghệ thông tin

CLB

Câu lạc bộ

BGH

Ban giám hiệu

BCĐ

Ban chỉ đạo

CBQL

Cán bộ quản lý

TN

Thực nghiệm

ĐC

Đối chứng

ĐTB

Điểm trung bình

TB

Trung bình

PL

Phụ lục

KNTH

Kĩ năng tự học


MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
Trong thời đại khoa học kĩ thuật phát triển nhanh chóng như hiện nay, đứng
trước cuộc cách mạng 4.0, nhà trường dù tốt đến mấy cũng không thể đáp ứng hết
nhu cầu học tập của người học cũng như đòi hỏi ngày càng cao của đời sống xã
hội. Vì vậy, bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh phổ thông là một vấn đề rất
cần thiết. Chỉ có tự học, tự bồi đắp tri thức bằng nhiều con đường, nhiều cách thức
khác nhau, mỗi học sinh mới có thể bù đắp được những thiếu khuyết về tri thức, về

đời sống xã hội.
Thực tế, chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể cũng đã chỉ rõ các nhóm
năng lực mà học sinh cần đạt được. Trong đó, năng lực tự chủ và tự học được xem
là nhóm năng lực quan trọng nhất đối với học sinh.
THPT DTNT Tỉnh là một ngôi trường đặc thù, đối tượng HS là người dân tộc
thiểu số cư trú ở các huyện phía Tây Nghệ An. Xuất phát từ nhiều nguyên nhân
khác nhau, năng lực tự học của đại đa số các HS trong trường này còn rất hạn chế.
Nhiều HS chưa biết cách học tập, chưa tin tưởng vào khả năng của mình, vì vậy
hiệu quả học tập khơng đạt được như mong muốn, trong khi đó thời gian tự học
của HS PTDTNT rất nhiều. Ngoài ra, sự hạn chế về năng lực tự học còn phải kể
đến là do GV chỉ lo chú trọng đến viêc dạy kiến thức, ôn thi mà chưa chú trọng đến
phát triển năng lực tự học cho HS; cơng tác quản lí giờ tự học chưa thật sự đồng
bộ, quyết liệt..
Phát triển năng lực tự học là khâu “then chốt” để tạo ra nội lực nhằm nâng cao
chất lượng và hiệu quả dạy học, nhằm đào tạo ra những con người lao động năng
động, sáng tạo, tự chủ, độc lập để có khả năng học tập liên tục, suốt đời. Vì vậy,
việc phát triển năng lực tự học cho HS trường PTDTNT Tỉnh là một nhiệm vụ giáo
dục vơ cùng cần thiết,
Chính vì những lí do trên, Tơi chọn đề tài nghiên cứu: Một số biện pháp phát
triển năng lực tự học cho HS trường THPT DTNT Tỉnh Nghệ An. Đề tài mong
muốn được chia sẻ những kinh nghiệm ít ỏi của bản thân và nhận được sự đóng góp ý
kiến quý báu của đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn, có tính khả thi cao hơn.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.
Tìm ra các giải pháp để phát triển năng lực tự học cho HS trường THPT DTNT
Tỉnh Nghệ An.
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU.
- Đối tượng: Phát triển năng lực tự học.
- Khách thể: HS trường phổ thông DTNT tỉnh Nghệ An.
1

4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC.
Nếu HS được phát triển năng lực tự học thì hiệu quả học tập sẽ cao hơn, tiếp thu
một cách chủ động, sáng tạo, không rập khn, máy móc.
5. NHIỆM VỤ VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu.
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về phát triển năng lực tự học.
- Khảo sát thực trạng về năng lực tự học của HS và thực trạng phát triển năng
lực tự học cho HS.
- Đề xuất các giải pháp phát triển năng lực tự học cho HS trường THPT DTNT
Tỉnh.
5.2. Phạm vi nghiên cứu.
- Về nội dung: đưa ra tất cả các biện pháp để có thể phát triển năng lực tự học
cho HS trường THPT DTNT Tỉnh Nghệ An, không chỉ giới hạn ở các giờ học Kĩ
năng sống hay các hoạt động ngoại khoá.
- Về thời gian: năm học 2021-2022.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Phương pháp nghiên cứu lí luận: tìm kiếm các tài liệu tham khảo (sách,
báo, mạng Internet…) để nghiên cứu các vấn đề về năng lực tự học, vai trò của
năng lực tự học, các mức độ của năng lực tự học.
- Phương pháp khảo sát: sử dụng bảng hỏi anket để tìm hiểu thực trạng năng
lực tự học của HS và thực trạng phát triển năng lực tự học cho HS của GV, tại hai
trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh.
- Phương pháp phỏng vấn: đây cũng là một dạng của phương pháp khảo sát,
phỏng vấn HS và GV để làm rõ thêm thực trạng của việc phát triển năng lực tự học
của HS hai trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh.
- Phương pháp thu thập, xử lí số liệu: từ các số liệu thu thập qua khảo sát,
tác giả sử dụng các phần mềm xử lí theo mục đích nghiên cứu.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: sau khi xử lí số liệu theo mục đích
nghiên cứu, tác giả phải phân tích, tổng hợp để đưa ra những kết luận cần thiết.

- Phương pháp thực nghiệm: tiến hành thực hiện các giải pháp đã đề xuất để
kiểm chứng tính ứng dụng và khả thi của đề tài.
7. NHỮNG LUẬN ĐIỂM CẦN BẢO VỆ CỦA ĐỀ TÀI.
- Phát triển năng lực tự học cho HS là một vấn đề hết sức cần thiết, nhằm
đáp ứng yêu cầu của chương trình GDPT mới, nhằm đào tạo ra những cơng dân
tồn cầu, phù hợp với xu thế của thời kì hội nhập.
- Việc đưa ra các giải pháp phải phù hợp với mục tiêu đào tạo của nhà
trường, đặc điểm tâm lý, trí tuệ và đặc điểm hoạt động tự học của HS các trường
Dân tộc nội trú.
2


- Việc nghiên cứu, áp dụng các biện pháp phát triển năng lực tự học cho HS
sẽ góp phần đổi mới nội dung, phương pháp dạy học theo định hướng biến quá
trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo
trong các trường PT DTNT.
8. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
- Các đề tài về phát triển năng lực tự học chủ yếu đề cập đến cho đối tượng
là sinh viên các trường Đại học, chưa có các đề tài cho đối tượng là học sinh ở các
trường phổ thông.
- Các giải pháp đưa ra có thể áp dụng đối với tất cả các trường THPT không
chỉ đối với riêng trường Dân tộc nội trú.

3


PHẦN NỘI DUNG
1. CƠ SỞ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lí luận.
1.1.1. Một số khái niệm

1.1.1.1. Khái niệm về tự học
Khái niệm về tự học đã được các tác giả trong và ngồi nước đề cập dưới nhiều
góc độ, hình thức khác nhau.
Theo Từ điển Giáo dục học: tự học là quá trình tự mình hoạt động, lĩnh hội tri
thức khoa học và rèn luyện kĩ năng thực hành khơng có sự hướng dẫn trực tiếp của
giáo viên và sự quản lí trực tiếp của cơ sở đào tạo.
G.S Nguyễn Cảnh Tồn (Q trình dạy – tự học, NXB Giáo dục) cho rằng: tự
học là tự mình động não, suy nghĩ, sử dụng các năng lực trí tuệ và có khi cả cơ bắp
và các phẩm chất khác của người học, cả động cơ tình cảm, nhân sinh quan, thế
giới quan để chiếm lĩnh một tri thức nào đó của nhân loại, biến tri thức đó thành sở
hữu của chính mình.
Từ các khái niệm về tự học, theo Tơi: tự học là q trình người học tự thực hiện
các nhiệm vụ học tập để chiếm lĩnh tri thức kho học, rèn luyện các kĩ năng, kĩ xảo.
Tự học có thể diễn ra cả ở trên lớp và ngồi lớp học, hoặc khơng theo chương trình
và sách giáo khoa đã được ban hành. Đó là một hoạt động mang tính tích cực, chủ
động, tự giác nhằm đạt được mục tiêu học tập của người học.
1.1.1.2. Khái niệm về năng lực và năng lực tự học
Theo Chương trình Giáo dục phổ thông tổng thể của Bộ GD-ĐT, năng lực là
thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và q trình học
tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và
các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí…để thực hiện thành
cơng một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện
cụ thể.
Từ quan niệm trên, có thể coi năng lực là tổng thể những phẩm chất tâm lí, sinh
lí, tri thức, kĩ năng, thái độ và kinh nghiệm của mỗi cá nhân có khả năng hồn
thành một hoạt động với chất lượng cao.
Theo G.S Nguyễn Cảnh Toàn: năng lực tự học được hiểu là một thuộc tính kĩ năng
rất phức hợp, bao gồm các kĩ năng và kĩ xảo, cần gắn với động cơ và thói quen
tương ứng, giúp người học có thể đáp ứng được những yêu cầu mà cơng việc đặt
ra. Năng lực tự học cịn là sự bao hàm cả cách học, kĩ năng và nội dung học tập, là

sự tích hợp tổng thể cách học và kĩ năng tác động đến nội dung trong hàng loạt tình
huống – vấn đề khác nhau.
Như vậy, có thể hiểu, năng lực tự học là khả năng xác định được nhiệm vụ học
tập một cách tự giác, chủ động; tự đặt ra được mục tiêu học tập để nỗ lực phấn đấu
thực hiện; thực hiện các phương pháp học tập hiệu quả; khắc phục những sai sót,
hạn chế của bản thân khi giải quyết các nhiệm vụ học tập thông qua tự đánh giá
hoặc lời nhận xét của GV, của bạn; biết tự tìm kiếm sự hỗ trợ khi gặp khó khăn
4


2. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC
CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT DTNT TỈNH NGHỆ AN.
2.1. Đề xuất một số biện pháp.
2.1.1. Thiết kế các Module dạy kĩ năng tự học cho HS theo tiếp cận giáo dục kĩ
năng sống.
2.1.1.1. Mục tiêu của biện pháp.
Kĩ năng tự học bao gồm các kĩ năng thành phần. Mỗi kĩ năng có đặc điểm và
hệ thống thao tác riêng biệt. Vì vậy có thể rèn luyện từng kĩ năng riêng biệt cho
HS trường THPT DTNT Tỉnh Nghệ An.
Đối với HS trường THPT DTNT, ngoài thời gian học các mơn học trên lớp
cịn có thời gian tự học bắt buộc có sự tổ chức, giám sát của GV. Vì vậy, tơi
nghiên cứu thiết kế quy trình dạy các kĩ năng tự học cần thiết cho HS trường
THPT DTNT Tỉnh theo tiếp cận kỹ năng sống nhằm cung cấp cơ sở lý thuyết và
thực hành để HS phát triển kĩ năng tự học trong cuộc sống và trong suốt quá
trình học tập ở nhà trường.
Quá trình dạy các kĩ năng tự học tiến hành khi các em bắt đầu nhập trường,
hồn tồn bỡ ngỡ trước mơi trường học tập mới.
2.1.1.2. Nội dung biện pháp.
- Xác định hệ thống các kĩ năng tự học cần thiết phải phát triển cho HS trường
THPT DTNT Tỉnh.

- Xây dựng quy trình và cách thức chung để rèn luyện và phát triển các kĩ năng
tự học cho HS.
2.1.1.3. Cách tiến hành
Bước 1: Xác định hệ thống các KNTH cần thiết phải phát triển cho HS trường
THPT DTNT Tỉnh.
Từ nghiên cứu lý luận và thực tiễn phát triển kĩ năng tự học cho HS trường
THPT DTNT Tỉnh, tôi nhận thấy sáu kĩ năng tự học sau cần được phát triển cho
HS trường THPT DTNT Tỉnh: Kĩ năng lập kế hoạch tự học; Kĩ năng khai thác
các tài liệu học tập; Kĩ năng tự học trên lớp; Kĩ năng làm việc nhóm; Kĩ năng giải
quyết vấn đề; Kĩ năng tự đánh giá kết quả học tập.
Bước 2: Xác định cấu trúc của module kĩ năng tự học.
Mỗi kĩ năng tự học thành phần cần rèn luyện và phát triển cho HS được coi
như một chủ đề độc lập với cấu trúc như sau:
- Mục tiêu của module
- Thông điệp
- Tài liệu và phương tiện
- Hướng dẫn tổ chức hoạt động .
- Tổng kết.
Ví dụ: Module KỸ NĂNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Mục tiêu:
Kiến thức: HS hiểu được các khái niệm cơ bản về kỹ năng giải quyết vấn đề
(khái niệm, tầm quan trọng của kỹ năng giải quyết vấn đề trong cuộc sống và
10


học tập, các bước của kỹ năng giải quyết vấn đề,…).
Thái độ: HS có thái độ tích cực, chủ động trong học tập. Có tâm lý sẵn sàng đối
mặt với các vấn đề trong cuộc sống và đặc biệt là trong học tập và tìm hướng
giải quyết vấn đề một cách tích cực.
Kỹ năng: HS nhận biết và phân tích kĩ vấn đề; xác định được cấu trúc vấn đề cần

giải quyết; thu thập được các thông tin cần thiết; phân tích, tổng hợp, so sánh và
sắp xếp thơng tin; Kiểm tra lại tồn bộ các bước thực hiện; Trình bày cách giải
quyết vấn đề hiệu quả và thuyết phục.
Thông điệp:
Kỹ năng giải quyết vấn đề (Problem solving skills) là một trong những kỹ
năng rất cần thiết trong học tập và trong giao tiếp bởi cuộc sống là một chuỗi
những vấn đề đòi hỏi chúng ta phải giải quyết mà không vấn đề nào giống vấn
đề nào và cũng không có một cơng thức chung nào để giải quyết mọi vấn đề.
Điều quan trọng là chúng ta phải tự trang bị cho mình những hành trang cần thiết
để khi vấn đề nảy sinh thì chúng ta có thể vận dụng những kỹ năng sẵn có để giải
quyết vấn đề đó một cách hiệu quả nhất.
Trong công việc hằng ngày, khi có một vấn đề nào đó xảy ra, chắc hẳn các
em HS thường phân vân không biết giải quyết theo hướng nào. Cũng có khi các
em thấy mệt mỏi và bị stress vì cứ phải gặp những vấn đề lặp đi lặp lại, từ những
vụ việc đơn giản đến phức tạp. Module KỸ NĂNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ PROBLEM SOLVING SKILLS sẽ giúp các em HS giải được bài toán đó bằng
việc cung cấp những thơng tin hữu ích nhất để có thể trau dồi thêm khả năng giải
quyết vấn đề của mình.
Tài liệu và phương tiện:
Giấy A0, giấy A4, bút dạ, bút viết
Bảng từ, ghim giấy vào bảng từ, băng dính , kéo , ,phiếu bốc thăm, giấy nhớ, …
Hướng dẫn tổ chức hoạt động:
Hoạt động 1: Hướng vào làm cho HS hiểu kỹ năng giải quyết vấn đề là gì?
⦿ Bước 1: Hướng vào khai thác kinh nghiệm của người tham gia để xử
lý các vấn đề đặt ra thơng qua hoạt động nhóm.
⦿ Bước 2: Phản hồi, chia sẻ những cách xử lý theo thói quen, kinh
nghiệm cũ của nhóm trong phạm vi lớp/nhóm lớn.
Hoạt động 2: Hướng vào làm cho HS nắm được cách thức hình thành kỹ
năng giải quyết vấn đề
HS tiếp thu, lĩnh hội kỹ năng, cách ứng xử mới thông qua hoạt động của
nhóm nhỏ/nhóm lớn. Thực chất là HS thơng hiểu kĩ năng và các bước thực hiện

kĩ năng đó.
Hoạt động 3: Hướng vào tạo tình huống hoặc cơ hội để HS rèn luyện và phát
triển kỹ năng giải quyết vấn đề
HS sẽ vận dụng kỹ năng đã tiếp thu ở hoạt động 2 để xử lý các tình huống mới.
Tổng kết
Gợi ý để HS tham gia tự rút ra những thu hoạch cho bản thân về kỹ năng giải
11


quyết vấn đề và vận dụng vào giải quyết các vấn đề của bản thân HS trong học
tập và cuộc sống.
Bước 3: Xây dựng quy trình rèn luyện để phát triển từng kĩ năng tự học cho HS.
- Giới thiệu: HS nhận thức được những khái niệm cơ bản về kĩ năng.
- Kết nối: Người học được đặt vào tình huống phải động não để đưa ra ý kiến
của mình về một vấn đề trên cơ sở được cung cấp một số thông tin cơ bản và cần
thiết. Thông qua tình huống giả định giúp HS vận dụng các bước của KN
- Trải nghiệm: HS vận dụng lý thuyết đã hình thành để vận dụng giải quyết các
tình huống cho trước
- Vận dụng: Cung cấp cơ hội cho HS tích hợp, mở rộng và vận dụng thông tin
và kĩ năng mới vào tình huống mới.
Ví dụ: Quy trình rèn luyện và phát triển KỸ NĂNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
Các bước
Mục tiêu
Tiến trình
Phương pháp
tiến hành
dạy học
1.Giới
HS nhận thức được - GV giới thiệu về mục Thuyết trình,
thiệu

những khái niệm cơ tiêu của hoạt động để nêu vấn đề,
bản về kỹ năng
định hướng cho hoạt Vấn đáp,
động và kích thích nhu Thảo
luận
cầu, tạo ra động cơ học nhóm
tập cho HS
- HS chia sẻ, trao đổi,
trả lời các câu hỏi của
GV và ghi nhận thông
tin
2. Kết nối Người học được đặt - GV giới thiệu mục - Phương pháp
vào tình huống phải tiêu của hoạt động và động não.
động não để đưa ra ý liên hệ với những kiến - Phương pháp
kiến của mình về thức HS thu thập được nghiên
cứu
một vấn đề trên cơ ở bước 1.
tình huống
sở được cung cấp - GV tổ chức giới thiệu - Phương pháp
một số thông tin cơ những thơng tin mới trị chơi
bản và cần thiết.
và kiểm tra mức độ
Thơng
qua tình nắm thơng tin mới,
huống giả định giúp cung cấp ví dụ bổ sung
HS vận dụng các (nếu cần) cho HS.
bước của KN giải
quyết vấn đề
3.Trải
HS vận dụng các - GV giới thiệu hoạt -Thảo

luận
nghiệm
bước giải quyết vấn động.
nhóm.
đề để vận dụng giải - HS sử dụng những - Phương pháp
quyết các tình huống thơng tin hoặc kỹ năng động não.
cho trước
mới để thực hiện hoạt
12


động.
- GV giám sát công việc
và cung cấp thông tin
phản hồi.
4.Vận dụng Cung cấp cơ hội cho - GV và HS lập kế - Phương pháp
HS tích hợp, mở rộng hoạch hoạt động ở các học tập hợp tác
và vận dụng thơng tin lĩnh vực nội dung mơn theo nhóm.
và kỹ năng mới vào học khác nhau mà nó - Phương pháp
tình huống mới
địi hỏi vận dụng kiến trị chơi.
thức và kỹ năng mới. - Phương pháp
HS làm việc theo nhóm, đóng vai.
theo cặp hoặc cá nhân để
hồn thành nhiệm vụ.
- GV và HS trao đổi để
đánh giá kết quả hoạt
động
2.1.2. Xây dựng mơ hình dạy học phát triển năng lực tự học cho HS.
2.1.2.1. Mục đích của biện pháp.

Theo ngun tắc vật lí, cơng sinh ra trong một q trình khơng thay đổi do vậy
nếu muốn lợi về lực thì phải chịu thiệt về đường đi. Theo cách dạy học trước đây,
mọi hoạt động của giáo viên và học sinh sẽ được diễn ra trong giờ học thì nay ta
làm khác đi. Giáo viên và học sinh sẽ cùng chuẩn bị cho tiết học. Nghĩa là, giáo
viên xây dựng ý tưởng bài dạy thông qua các hoạt động và giao cho học sinh hoặc
nhóm học sinh chuẩn bị, tìm hiểu. Trên lớp, giáo viên định hướng học sinh hoặc
nhóm học sinh thảo luận, tranh luận. Giáo viên đóng vai trò hướng dẫn và chốt lại
các kiến thức quan trọng giúp học sinh. Làm như thế kiên trì sẽ tạo thành thói
quen tốt cho học sinh, từ thói quen ấy sẽ nâng cao năng lực tự học cho cả giáo
viên và học sinh. Mơ hình này chính là mơ hình lớp học đảo ngược, mơ hình tối
ưu của giáo dục hiện đại.
2.1.2.2. Nội dung biện pháp.
- Công việc chuẩn bị của GV và HS trước khi lên lớp.
- Tiến hành các hoạt động học ở trên lớp.
2.1.2.3. Cách tiến hành.
Bước 1. Công việc chuẩn bị trước khi lên lớp.
- GV: Trên cơ sở xác định mục tiêu của bài học, GV thiết kế các bài tập cho
HS hoặc theo từng nhóm HS, thiết kế phiếu đánh giá bài tập của HS và dự kiến
các tình huống thảo luận trên lớp khi HS báo cáo nhiệm vụ học tập.
- HS: Trước khi đến lớp học, học sinh cần dành khoảng thời gian thích hợp để
chuẩn bị bài. Học sinh tự học theo tài liệu tự học có hướng dẫn theo từng bài, chủ
đề, sách giáo khoa cùng với các tài liệu khác. Từ các tài liệu hướng dẫn, từng học
sinh hoặc nhóm học sinh chuẩn bị phần trình bày dưới dạng văn bản hoặc trình
chiếu Powerpoint. Sự chuẩn bị của học sinh ở nhà càng chi tiết, càng có nhiều vấn
13


PHỤ LỤC 1
PHIẾU KHẢO SÁT HỌC SINH
Các Em học sinh thân mến!

Để phục vụ cho việc nghiên cứu tìm ra các biện pháp phát triển năng lực tự học
của học sinh, xin bạn hãy cho biết ý kiến của mình về những vấn đề sau bằng
cách đánh dấu X vào cột và dòng phù hợp với ý kiến của bạn.
I. THƠNG TIN CÁ NHÂN (Khơng bắt buộc)
Họ và tên:. .......................................................................................................
Lớp:...................................................................................................................
II. NỘI DUNG
Câu 1: Theo bạn trong quá trình học tập, việc tự học của HS là:
☐ Rất cần thiết
☐ Cần thiết
☐ Bình thường
☐ Khơng cần thiết
Câu 2: Theo bạn tự học có vai trị và tác dụng như thế nào đối với bản thân?
Ý kiến
Vai trò và tác dụng của tự học
Không
STT
Đồng
đồng ý
ý
1
Tự học giúp HS củng cố, ghi nhớ vững chắc
kiến thức
2
Tự học giúp HS hiểu sâu bài và nắm chắc kiến
thức
Tự học giúp HS vận dụng kiến thức vào giải
3
quyết những nhiệm vụ học tập mới
4

5
6
7
8

Tự học giúp HS đạt kết quả cao trong kiểm
tra và thi
Tự học giúp HS mở rộng kiến thức
Tự học giúp HS có khả năng tự đánh
giá bản thân
Tự học giúp HS rèn luyện tính tích cực, độc
lập trong HT
Tự học giúp HS hình thành ý thức kỷ luật

Tự học giúp HS hình thành nề nếp làm việc
khoa học
Tự học giúp HS vững vàng tự tin trong việc
10
giải quyết các vấn đề nảy sinh trong học tập
và đời sống hàng ngày
Câu 3: Mục đích tự học của bạn?
Mức độ
9


Nội dung

Hồn Đồng ý Đồng ý
tồn
một phần

đồng ý

Khơng
đồng ý

1. Chỉ để phục vụ thi, kiểm tra
2. Chỉ để hoàn thành bài tập, nhiệm vụ
giáo viên giao.
3. Đạt kết quả cao trong học tập
4. Hiểu sâu và mở rộng kiến thức được
học
5. Phát triển tính tích cực, chủ động
trong học tập.
6. Học để đáp ứng công việc sau này
Câu 4: Thời gian dành cho việc tự học của bạn như thế nào?
Thời gian tự học
Trên 5
Từ 3 đến
Từ 1 đến dưới Dưới
Trung bình
giờ/ngày 5 giờ / ngày 3 giờ / ngày
1 giờ / ngày
Trong thời gian ơn thi
Ngồi thời gian ơn thi
Câu 5: Bạn đã thực hiện các phương pháp tự học sau đây ở mức độ nào?
Mức độ
Các phương pháp
Thường Đôi
Không
xuyên

khi
bao giờ
1. Chỉ học nguyên văn bài giảng trên lớp
2. Đọc các bài giảng ngay sau khi học
3. Học vở ghi kết hợp với đọc sách
4. Học theo ý cơ bản trọng tâm
5. Lập dàn bài đề cương ngay sau khi
nghe giảng
6. Lập sơ đồ, hệ thống hố, tóm tắt, phân
loại bài học, bài tập
7. Đọc giáo trình trước khi học
8. Đề xuất thắc mắc của mình với GV và bạn
bè
Trả lời từ câu 6 đến câu 12 trong bảng sau
Năng lực tự học

Mức độ thực hiện


Thường Chưa Chưa Không
xuyên thường biết bao
xuyên thực giờ
hiện

Câu 6: Bạn đánh giá như thế nào về mức độ thực hiện kĩ năng lập kế hoạch tự
học của bản thân theo các tiêu chí sau?
1. Xác định đầy đủ các công việc cần làm
2. Xác định yêu cầu của từng cơng việc
3. Phân phối thời gian hợp lí cho từng công việc
4. Sắp xếp các công việc một cách hợp lí

5. Xác định yêu cầu của kế hoạch
Câu 7: Bạn đánh giá như thế nào về mức độ thực hiện kĩ năng sáng tạo trong
học tập của bản thân theo các tiêu chí sau?
1. Chọn đúng phương pháp học tập hiệu quả
2. Đưa ra được ý tưởng mới, sáng kiến hay
3. Tạo ra sản phẩm mới, độc đáo
Câu 8: Bạn đánh giá như thế nào về mức độ thực hiện kĩ năng tự điều chỉnh
trong học tập của bản thân theo các tiêu chí sau?
1. Xác định nội dung cần học và nội dung chưa hiểu
2. Tự kiểm tra sự ghi nhớ kiến thức trên lớp
3. So sánh kết quả học tập và đề ra mục tiêu học tập
Câu 9: Bạn đánh giá như thế nào về mức độ thực hiện kĩ năng giao tiếp xã hội
của bản thân theo các tiêu chí sau?
1. Sử dụng ngơn ngữ nói trong động viên,
khuyến khích, chê bai, thuyết phục
2. Kiên trì lắng nghe, quan sát trong khi giao tiếp
3. Phản biện đúng thời điểm
Câu 10: Bạn đánh giá như thế nào về mức độ thực hiện kĩ năng giải quyết vấn đề
trong học tập của bản thân theo các tiêu chí sau?
1. Ghi nhớ kiến thức đã học
2. Đối chiếu nguồn thông tin
3. Suy đốn vấn đề để phân tích định tính sự vật,
hiện tượng
4. Đề ra giải pháp thực hiện và thực hiện thành công
Câu 11: Bạn đánh giá như thế nào về mức độ thực hiện kĩ năng thực hành
trong học tập của bản thân theo các tiêu chí sau?
1. Sử dụng thành thạo cơng cụ ICT, phần mềm
tiện ích để phân tích số liệu định lượng.
2. Áp dụng kiến thức để giải quyết vấn đề thực tế.
3. Mô phỏng nội dung học tập thành bảng biểu,

sơ đồ, mơ hình... để làm sáng tỏ vấn đề.
4. Thực hiện các hoạt động thí nghiệm một cách
hứng thú và chính xác.
Câu 12: Kĩ năng đánh giá của bạn trong học tập theo các tiêu chí sau thường thực
hiện ở mức độ nào?
1. Xác định được lợi ích của hoạt động học tập
2. Xây dựng mục tiêu học tập phù hợp với bản thân
3. Đưa ra giải pháp hành động phù hợp với bản thân
4. Điều chỉnh hoạt động học tập của bản thân
Câu 13: Bạn thường gặp những khó khăn nào trong rèn luyện và phát triển năng lực
tự học của bản thân? (có thể chọn nhiều đáp án).
☐ Chưa biết cách tự học
☐ Khả năng nhận thức cịn chậm
☐ Ngơn ngữ Tiếng Việt cịn hạn chế
☐ Quen với cách học thụ động
☐ Thiếu tự tin trong học tập

☐ Khả năng biểu đạt ngơn ngữ cịn hạn chế
☐ Thiếu ý chí vươn lên trong học tập

☐ Chưa quen với cách dạy của thầy cô
☐ Thiếu thời gian tự học

☐ Thiếu các điều kiện trang thiết bị hỗ trợ tự học
☐ Khơng có mơi trường tự học

☐ Khơng được GV trang bị các KNTH cần thiết

☐ Nội dung học tập trong trường tính hệ thống cao

☐ Gặp khó khăn trong hiểu bài giảng
Xin chân thành cảm ơn sự hợp tác của bạn!


PHỤ LỤC 2
PHIẾU KHẢO SÁT GIÁO VIÊN
Q Thầy, Cơ kính mến!
Để phục vụ cho việc nghiên cứu tìm ra các biện pháp phát triển năng lực
tự học của HS, xin q thầy /cơ cho biết ý kiến của mình về những vấn đề sau
bằng cách đánh dấu X vào cột và dịng phù hợp với ý kiến của thầy /cơ.
I. THƠNG TIN CÁ NHÂN (Khơng bắt buộc)
- Họ và tên:. ...................................................................................................
- Số năm công tác:……. ………………….. giảng dạy bộ môn:……………...…
II. NỘI DUNG.
Câu 1: Theo thầy /cơ, trong q trình học tập ở trường việc phát triển năng
lực tự học cho HS là:
☐ Rất cần thiết
☐ Cần thiết
☐ Bình thường
☐ Khơng cần thiết
Câu 2: Thầy/cô đánh giá như thế nào về mức độ rèn luyện năng lực tự học
cho HS trong quá trình giảng dạy theo các năng lực thành phần?
Năng lực tự học
% Mức độ rèn luyện
Rất
Thường Chưa thực
thường xuyên
hiện

xuyên
Kĩ năng lập kế hoạch
Kĩ năng sáng tạo
Kĩ năng tự điều chỉnh trong học tập
Kĩ năng giao tiếp xã hội
Kĩ năng giải quyết vấn đề
Kĩ năng thực hành
Kĩ năng đánh giá
Câu 3: Thầy /cô đã sử dụng các phương pháp dạy học tích cực sau đây để phát
triển các năng lực tự học cho HS ở mức độ nào?
Chưa Chưa sử
Thường
Phương pháp
xun
thường
dụng
xun
1. Phương pháp thuyết trình tích cực, thuyết
trình thơng qua vấn đáp, trao đổi.
2. Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề.
3. Phương pháp đóng vai.
4. Phương pháp trị chơi.
5. Phương pháp dự án học tập.
6. Phương pháp hoạt động nhóm.