Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa tỉnh nghệ an đến năm 2020

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
----------------

CAO THỊ THANH HUYỀN

PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ
VỪA TỈNH NGHỆ AN ĐẾN NĂM 2020

Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH TỔNG HỢP

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH DOANH VÀ QUẢN LÝ

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Thành Độ

HÀ NỘI, NĂM 2013


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn này do chính tơi thực hiện, dưới sự hướng dẫn
khoa học của GS.TS NGUYỄN THÀNH ĐỘ. Nội dung Luận văn này là một cơng
trình nghiên cứu độc lập, khơng sao chép từ các tài liệu sẵn có.
Các số liệu thu thập được là hồn tồn trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Tôi
tự chịu trách nhiệm về những vấn đề đã được nêu ra trong nội dung Luận văn.

Tác giả luận văn

Cao Thị Thanh Huyền


LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hồn thành đề tài nghiên cứu khoa
học này tơi đã nhận được sự quan tâm và giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể.
Nhân dịp đây tôi xin bày tỏ lịng biết ơn đến:
Tập thể các thầy, cơ giáo trong khoa Quản trị kinh doanh trường Đại học
Kinh tế Quốc dân đã tận tình chỉ bảo, truyền đạt cho chúng tơi những kiến thức q
báu trong suốt q trình học tập.
Các đơn vị và các doanh nghiệp nơi tôi liên hệ xin số liệu đã tận tình chỉ bảo,
giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi và các đồng nghiệp thu thập số liệu để
hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học.
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và chân thành nhất của mình tới
thầy giáo GS.TS. Nguyễn Thành Độ đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tơi trong suốt
q trình thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học của mình.
Và cuối cùng tơi xin cảm ơn gia đình, bạn bè và các đồng nghiệp đã ủng hộ
động viên để tơi hồn thành đề tài này.
Xin chân thành cảm ơn!
Nghệ An, ngày 02 tháng 11 năm 2013
HỌC VIÊN

Cao Thị Thanh Huyền


MỤC LỤCC LỤC LỤCC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIÊT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU
LỜI MỞ ĐẦU..................................................................................................1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN......................................................4
1.1. Tổng quan các kết quả nghiên cứu đã được thực hiện.........................4
1.2. Xác định nội dung nghiên cứu của luận văn.....................................8

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
CÁC DNNVV Ở VIỆT NAM.......................................................................11
2.1. Những vấn đề cơ bản về phát triển các DNNVV..............................11
2.1.1. Quan niệm, đặc điểm và vai trò của DNNVV...........................................11
2.1.2. Phát triển DNNVV..................................................................................22
2.2. Các điều kiện và nhân tố tác động đến sự phát triển DNNVV.............23
2.2.1. Các điều kiện phát triển các DNNVV......................................................23
2.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển các DNNVV ở Việt Nam..........29
2.3. Kinh nghiệm phát triển các DNNVV của một số quốc gia và một số địa
phương trong nước và bài học cho tỉnh Nghệ an...................................37
2.3.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới.........................................37
2.3.2. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước......................................38
2.3.3. Bài học cho tỉnh Nghệ An về phát triển DNNVV.....................................45
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÁC DNNVV Ở TỈNH
NGHỆ AN TRONG NHỮNG NĂM QUA..................................................47
3.1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội của tỉnh Nghệ An có ảnh hưởng tới sự
phát triển của các DNNVV............................................................47
3.1.1. Các tiềm năng về địa lý, tài nguyên thiên thiên và các tiềm năng kinh tế - xã
hội của Nghệ An...............................................................................................47
3.1.2. Đặc điểm dân số và chất lượng nguồn nhân lực........................................49
3.2. Thực trạng và kết quả phát triển các DNNVV trên địa bàn tỉnh Nghệ
An......................................................................................... 49


3.2.1. Kết quả phát triển các DNNVV ở Nghệ An giai đoạn 2008 - 2012.............50
3.2.2. Các biện pháp đã thực hiện để phát triển các DNNVV trên địa bàn tỉnh
Nghệ An...........................................................................................................59
3.3. Đánh giá chung về tình hình phát triển các DNNVV ở Nghệ An...........70
3.3.1. Về thành tựu.........................................................................................70
3.3.2. Các hạn chế và nguyên nhân....................................................................71

CHƯƠNG 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN CÁC
DNNVV Ở TỈNH NGHỆ AN ĐẾN NĂM 2020...........................................76
4.1. Những định hướng phát triển các DNNVV ở Nghệ An......................76
4.1.1. Các căn cứ đề xuất phương hướng phát triển các DNNVV ở tỉnh Nghệ An
đến năm 2020...................................................................................................76
4.1.2. Định hướng phát triển các DNNVV ở tỉnh Nghệ An đến năm 2020..........82
4.2. Các giải pháp phát triển các DNNVV ở tỉnh Nghệ An đến năm 2020....83
4.2.1. Giải pháp thuộc trách nhiệm của các cơ quan QLNN của tỉnh..................83
4.2.2. Giải pháp đối với DNNVV trên địa bàn...................................................99
4.3. Một số kiến nghị đối với Nhà nước các cấp..................................105
KẾT LUẬN...................................................................................................107
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC CHỮ VIÊT TẮT

TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

14
15
16

Chữ viết tắt
DNNVV
DN
VVN
NVV
KH
CN
KHCN
XHCN
WTO
CTCP
TNHH
DNNN
DNTN
KCN
KCX
XK

Nội dung
Doanh nghiệp nhỏ và vừa
Doanh nghiệp
Vừa và nhỏ
Nhỏ và vừa
Khoa học
Công nghệ
Khoa học công nghệ

Xã hội chủ nghĩa
Tổ chức thương mại thế giới
Công ty cổ phần
Công ty trách nhiệm hữu hạn
Doanh nghiệp nhà nước
Doanh nghiệp tư nhân
Khu công nghiệp
Khu chế xuất
Xuất khẩu


DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1. Phân loại DNNVV của khu vực EU............................................12
Bảng 2.2 : Phân loại DNNVV của Nhật Bản...............................................13
Bảng 3.1. Số lượng các DN thành lập theo loại hình.................................52
Bảng 3.2. Cơ cấu DN phân theo lĩnh vực hoạt động (%)...........................53
Bảng 3.3. Số các DN hoạt động đến 31/12 hàng năm theo địa bàn.........54
Bảng 3.4. Lao động của các DNNVV tỉnh Nghệ An...................................54
Bảng 3.5. Dự báo nhu cầu lao động tỉnh Nghệ An đến năm 2020.............56
Bảng 3.6. Nộp ngân sách hàng năm của các DN tỉnh Nghệ An.................59
Bảng 3.7. Số lượng DNNVV và vốn đầu tư trung bình hàng năm............63


1

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn
Trong bất kỳ một nền kinh tế nào trên thế giới cho dù là nền kinh tế phát triển
hay đang phát triển thì sự đa dạng của các loại hình doanh nghiệp luôn luôn tồn tại.

Bên cạnh những doanh nghiệp lớn vốn thường được xem như những đầu tàu phát
triển của nền kinh tế, người ta không thể không nhắc tới một số lượng đáng kể các
doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) mà vị trí và vai trị của nó đã được khẳng định
qua thực tế phát triển kinh tế của rất nhiều quốc gia, rất nhiều nền kinh tế. Sự phát
triển của các DNNVV đã và đang trở thành một bộ phận hợp thành sức sống kinh tế
sôi động và tạo ra động lực tăng trưởng của nhiều quốc gia và trên cơ sở đó, việc
phát triển DNNVV đã trở thành định hướng chiến lược quan trọng trong chiến lược
phát triển kinh tế xã hội nói chung của nhiều quốc gia trên thế giới.
Ở nước ta, phát triển DNNVV là một nhiệm vụ quan trọng trong Chiến lược
phát triển kinh tế - xã hội và trong quá trình đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố
đất nước. Nhà nước ln khuyến khích và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nhỏ và
vừa phát huy tính chủ động sáng tạo, nâng cao năng lực quản lý, phát triển khoa học
- công nghệ và nguồn nhân lực, mở rộng các mối liên kết với các loại hình doanh
nghiệp khác, nâng cao hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh trên thị trường;
phát triển sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm và nâng cao đời sống cho người lao
động.
Trong điều kiện hiện nay của Nghệ An, phát triển tốt DNNVV không những
sẽ góp phần to lớn vào sự phát triển kinh tế mà cịn tạo sự ổn định về chính trị - xã
hội thông qua tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động, giảm đói, nghèo
và tăng phúc lợi xã hội... Các DNNVV có lợi thế là chi phí đầu tư khơng lớn, dễ
dàng thích ứng với sự biến động của thị trường, phù hợp với trình độ quản lý kinh
doanh của phần lớn chủ doanh nghiệp hiện nay.
Tuy nhiên, DNNVV còn bộc lộ nhiều hạn chế, yếu kém cần khắc phục. Phần
lớn doanh nghiệp có quy mơ nhỏ, ít vốn và cịn nhiều khó khăn về mặt bằng sản
xuất kinh doanh, về môi trường pháp lý, môi trường tâm lý xã hội. Công nghệ sản


2

xuất lạc hậu, ít đầu tư vào lĩnh vực sản xuất, trình độ quản lý yếu kém do đó hiệu

quả sức cạnh trạnh tranh của các DNNVV trên thị trường cịn hạn chế. Tình hình
như vậy đặt ra nhiều vấn đề về chiến lược phát triển DNNVV đối với Nghệ An.
Khắc phục những hạn chế và phát huy những mặt tích cực của các DNNVV; khuyến
khích, tạo điều kiện cho DNNVV phát triển nhanh, bền vững và tăng cường sức
cạnh tranh trên thị trường, tạo thêm nhiều việc làm cho người lao động, đóng góp
nhiều hơn nữa cho ngân sách nhà nước là việc làm cần thiết, trước mắt trong tình
hình hiện nay ở Nghệ An.
Để đóng góp phần vào việc tìm ra những giải pháp tích cực hỗ trợ các
DNNVV nhằm thúc đẩy các doanh nghiệp này phát triển trong điều kiện kinh tế
tồn cầu suy giảm, góp phần thực hiện sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, tác
giả đã lựa chọn đề tài: “Phát triển Doanh nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh Nghệ An
đến năm 2020 ” làm đề tài cho Luận văn thạc sỹ của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận về DNNVV, đánh giá thực trạng hoạt
động và phát triển của DNNVV của tỉnh Nghệ An, luận văn đề xuất các giải pháp
phát triển kinh tế cho các doanh nghiệp cũng như các cơ quan quản lý của tỉnh nhằm
phát triển DNNVV tỉnh Nghệ An trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận văn là: các vấn đề lý luận và thực tiễn phát
triển các DNNVV .
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về không gian nghiên cứu: các DNNVV của tỉnh Nghệ An.
+ Về thời gian: nghiên cứu, phân tích thực trạng phát triển các DNNVV của
tỉnh Nghệ An giai đoạn 2008 - 2012 và kiến nghị giải pháp đến năm 2020.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp thu thập dữ liệu:


3

+ Các dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các Báo cáo, tư liệu của Cục thống kê,
Cục thuế, Sở kế hoạch và đầu tư, Hiệp hội các DNNVV tỉnh. Các nguồn số liệu
khác được thu thập từ các giáo trình, sách tham khảo, từ các phương tiện thơng tin
đại chúng.
+ Các dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua tiến hành khảo sát các doanh
nghiệp, tham vấn ý kiến của các nhà doanh nghiệp, các nhà hoạch định chính sách,
các chuyên gia trong lĩnh vực phát triển DNNVV.
- Phương pháp xử lý dữ liệu: sử dụng các phương pháp phân tích thống kê,
tổng hợp, so sánh... để tạo dữ liệu sát với các nội dung phân tích và nhận xét trong
luận văn.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được
kết cấu làm 4 chương:
Chương 1: Tổng quan các cơng trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận
văn
Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển các doanh nghiệp nhỏ và
vừa ở Việt Nam
Chương 3: Thực trạng phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh Nghệ
An trong những năm qua.
Chương 4: Định hướng và giải pháp phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa
của tỉnh Nghệ An đến năm 2020.


4

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CĨ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN

1.1. Tổng quan các kết quả nghiên cứu đã được thực hiện

Hiện nay, cùng với những cơ hội do xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế mang
lại, các Doanh nghiệp Việt Nam nói chung và các Doanh nghiệp nhỏ và vừa nói
riêng ln phải đối mặt với muôn vàn thách thức, đặc biệt là khi nền kinh tế thế giới
liên tục có những biến động mạnh và tiêu cực như thời gian qua. Vì thế một trong
những vấn đề đang được rất nhiều nhà nghiên cứu và các nhà lãnh đạo quan tâm
trong hoàn cảnh khó khăn chung này chính là làm sao để duy trì phát triển tốt các
DN nói trên, và nó vẫn luôn là đề tài được nhiều đối tượng nghiên cứu để đưa ra
những giải pháp phù hợp nhất với tình hình thực tế hiện nay. Từ trước đến nay, liên
quan đến vấn đề này, đã có rất nhiều nghiên cứu được thực hiện, điển hình gồm có
các cơng trình sau:
- Phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam hiện nay, của PGS. TS
Nguyễn Văn Bắc - Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia - 2006.
Nội dung sách tập trung làm rõ thực trạng và những đổi khác trong hoạt
động sản xuất kinh doanh của các DNNVV ở Việt Nam. Trong bài viết của mình,
tác giả đã hệ thống hóa các vẫn đề lý luận cơ bản có liên quan đến DNNVV…
Khảo sát và đánh giá khá toàn diện thực trạng tình hình phát triển các DNNVV của
Việt nam và chỉ ra được những kết quả đạt được và những tồn tại hạn cần phải
khắc phục đối với các loại hình doanh nghiệp có quy mơ nhỏ và vừa của Việt
Nam. Từ đó, tác giả đã đề xuất một số biện pháp tích cực, phù hợp với khả năng
của các DNNVV hiện nay như: hồn thiện mơ hình quản trị công ty, đào tạo đội
ngũ cán bộ lãnh đạo chất lượng cao; nâng cao năng lực và sức cạnh tranh của các
sản phẩm trên thị trường trong nước cũng như thị trường quốc tế và đề xuất một số
giải pháp khác. Tác giả cũng mạnh dạn đưa ra những kiến nghị đối với các Cơ


5

quan nhà nước nhằm tăng cường sự trợ giúp, kiểm sốt của Nhà nước và mơi
trường kinh doanh cơng bằng ổn định để các DNNVV hoạt động sản xuất kinh
doanh được an tồn. Tuy nhiên tác giải chưa có nhiều kiến nghị đối với Chính Phủ

và các cơ quan Nhà nước khác có liên quan, chưa nêu được sự liên kết giữa các cơ
quan Nhà nước trong việc giúp đỡ các DN nói chung và DNNVV nói riêng.
Những giải pháp mà tác giả đề xuất cũng chủ yếu áp dụng cho các trường hợp
DNNVV tập trung ở vùng đô thị, chưa hướng đến đối tượng là các DNNVV ở
từng địa phương cụ thể nên với các DNNVV ở vùng tỉnh lẻ như tỉnh Nghệ An rất
khó khăn trong việc áp dụng các giải pháp mà Luận án đã đưa ra.
- Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp nghành dệt may, của
TS. Đỗ Kim Thu - Nhà xuất bản Lao động - 2006.
Nội dung sách tập trung hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản, vận dụng
các lý luận đó vào việc phân tích, đánh giá thực trạng của các doanh nghiệp
nghành dệt may, đề cập đến đặc điểm của quá trình hình thành và hoạt động hệ
thống các doanh nghiệp ngành dệt may trong điều kiện nghèo nàn về vốn, lạc hậu
về công nghệ, đơn điệu về sản phẩm, đội ngũ cán bộ lại non kém về nghiệp vụ,
chưa được trang bị đầy đủ kiến thức lãnh đạo quản lý. Từ đó khẳng định việc mở
rộng thị trường và tăng cường sản xuất các sản phẩm cũ là không khả thi. Không
những thế, một số doanh nghiệp ngành dệt may vì quá chú trọng đến việc tìm kiếm
lợi nhuận mà sử dụng nhiều biện pháp cạnh tranh thiếu lành mạnh như hạ thấp các
tiêu chuẩn của sản phẩm, ít quan tâm đến cơng tác kiểm tra sau khi thành phẩm ra
đời. Trên cơ sở đó, luận án đề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế các tồn tại hiện
có. Bên cạnh các giải pháp về tăng cường kiểm tra, kiểm soát và đa dạng hóa sản
phẩm, tác giả đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác đào tạo đội ngũ cán
bộ và sắp xếp bộ máy tổ chức. Tuy nhiên, tác giả chủ yếu tập trung phân tích và
đưa ra các giải pháp hữu ích cho các doanh nghiệp ngành dệt may, với các doanh
nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực khác rất khó để áp dụng các giải pháp này
trong quá trình hoạt động.


6

- Doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế

quốc tế, của các TS: Lê Xuân Bá, Trần Kim Hào, Nguyễn Hữu Thắng - Nhà xuất
bản Chính trị Quốc gia - 2007.
Bên cạnh các sách như đã trình bày ở trên, cịn có các luận văn thạc sỹ
nghiên cứu về việc phát triển các DNNVV ở một số ngành và địa phương khác như:
- Phát triển các DNNVV trong ngành nuôi trồng và chế biến thuỷ sản ở Đồng
Tháp, Luận văn thạc sỹ của Tơ Hồng Khương, bảo vệ năm 2011 tại Đại học
KTQD. Trong luận văn này tác giả đã khái quát hóa các quan niệm, đặc điểm, vai
trị, các tiêu chí đánh giá và các nhân tố tác động đến sự phát triển các DNNVV trên
địa bàn một tỉnh. Vận dụng các lý luận đã hệ thống hóa, luận văn đã đi sâu phân tích
thực trạng phát triển các DNNVV trong ngành nuôi trồng và chế biến thủy sản của
tỉnh Đồng tháp, trình bày các nhân tố theo 2 nhóm nhân tố bên trong và nhân tố bên
ngồi có ảnh hưởng đến sự phát triển của các DNNVV trong ngành nuôi trồng và
chế biến thủy sản của tỉnh trong thời gian qua, nhằm nghiên cứu kỹ các tác động chủ
quan và khách quan, qua đó có cái nhìn đầy đủ và tồn diện hơn về sự thăng trầm
trong quá trình phát triển cũng như các hướng có thể tháo gỡ để phát triển trong thời
gian tới. Có thể nói, luận văn được một cán bộ của tỉnh viết nên các số liệu tình hình
khá phong phú, các nhận xét khá sát thực với điều kiện của Đồng Tháp, một tỉnh
giàu tiềm năng phát triển nuôi trồng và chế biến thủy sản. Qua phân tích thực trạng,
luận văn đã góp phần khẳng định các thành tựu đạt được, các tồn tại, hạn chế và
nguyên nhân của tình hình phát triển các DNNVV trong ngành nuôi trồng và chế
biến thủy sản của tỉnh trong thời gian 5 năm. Từ đó luận văn cũng đã trình bày các
quan điểm định hướng, các biện pháp và kiến nghị với các cơ quan chức năng của
tỉnh… nhằm tạo các điều kiện thuận lới cho các DNNVV của ngành phát triển trên
địa bàn tỉnh Đồng Tháp. Tuy vậy, luận văn cũng chỉ nghiên cứu trong không gian
của tỉnh Đồng Tháp và cũng chỉ khảo sát thực trạng, phân tích đánh giá và kiến nghị
các biện pháp để phát triển các DNNVV trong ngành nuôi trồng và chế biến thủy
sản, do đó, ý nghĩa thực tiễn của các kết quả nghiên cứu cũng có các hạn chế nhất
định.

7

- Luận văn Thạc sỹ kinh tế: Một số giải pháp phát triển các doanh nghiệp nhỏ
và vừa hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên của
Dương Thu Phương, bảo vệ năm 2009 tại Đại học Thái Nguyên. Đây là một luận
văn nghiên cứu về sự phát triển của các DNNVV của một ngành tổng hợp là ngành
nông nghiệp trên địa bàn một tỉnh miền núi phía Bắc là tỉnh Thái nguyên. Tuy vậy
kết quả nghiên cứu được đánh giá tốt trên các phương diện: Hệ thống hóa các vấn đề
lý thuyết có liên quan đến phát triển các DNNVV trên cơ sở kế thừa các kết quả
nghiên cứu trước đó; khảo sát và phân tích thực trạng phát triển các doanh nghiệp
này trong ngành nông nghiệp của tỉnh Thái Nguyên, với hệ thống số liệu cụ thể và
khá phong phú tác giả luận văn đã phân tích được thực trạng tình hình, tiềm lực và
kết quả thực tế đạt được của các DN này.
Từ phân tích tiềm lực phát triển và hiệu quả hoạt động của các doanh
nghiệp này, tác giả đã chỉ ra những tồn tại hạn chế và nguyên nhân của các tồn
tại hạn chế đó, từ đó đưa ra quan điểm và chiến lược phát triển các DNNVV gắn
với tình hình phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Thái Nguyên; đề ra các một số giải
pháp phát triển DNNVV hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp của tỉnh Thái
Nguyên trong thời gian tới như: Đơn giản hoá các quy định nhằm tạo điều kiện
thuận lợi cho việc đăng ký kinh doanh, gia nhập thị trường và các hoạt động của
doanh nghiệp; Tạo điều kiện tiếp cận chính sách đất đai, mặt bằng sản xuất cho các
doanh nghiệp; Tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn,
ưu tiên các doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu, hàng có giá trị gia tăng cao; Thực
hiện các chương trình hỗ trợ nhằm nâng cao năng lực và cải thiện khả năng cạnh
tranh của các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp; Phát
triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động
trong lĩnh vực nông nghiệp; Đẩy mạnh công tác chuyển giao và ứng dụng tiến bộ
khoa học, kĩ thuật, công nghệ vào sản xuất; Quản lý thực hiện Kế hoạch phát triển
doanh nghiệp trong thời gian tới. Tuy nhiên Luận văn chỉ mới đưa ra các giải pháp
về phía các cơ quan quản lý nhà nước, chưa đặt ra các giải pháp thiết thực để

chính bản thân các DNNVV tự khắc phục và hoàn thiện. Ngoài ra, phạm vi


8

nghiên cứu của luận văn là địa bàn tỉnh Thái Ngun một tỉnh miền núi phía Bắc
với khơng gian khá hẹp, nên khơng hồn tồn phù hợp để áp dụng cho các địa
phương khác, nhất là một địa phương như tỉnh Nghệ An một tỉnh Bắc Trung Bộ
còn gặp rất nhiều khó khăn trong phát triển kinh tế - xã hội .
1.2. Xác định nội dung nghiên cứu của luận văn
Trong các cơng trình đã nghiên cứu, có nhiều cơng trình nghiên cứu phân
tích mang nặng tính chất định tính, cịn hầu hết các cơng trình cịn lại tập trung
nghiên cứu cho từng địa phương hoặc từng ngành cụ thể, phụ thuộc vào điều kiện
tự nhiên và thực trạng của địa phương và ngành đó; nghiên cứu các DN hoạt động
trên một lĩnh vực cụ thể. Có thể thấy, trong vịng 5 năm qua chưa có cơng trình
nghiên cứu khoa học, luận án tiến sỹ, luận văn thạc sỹ nào viết về vấn đề phát triển
các DNNVV của tỉnh Nghệ An cho một khoảng thời gian dài, chủ yếu mới chỉ có
các đề án phát triển các DNNVV của UBND tỉnh Nghệ An trong một khoảng
khoảng thời gian nhất định như: Đề án phát triển các DNNVV tỉnh Nghệ An giai
đoạn 2006-2010; và giai đoạn 2011-2015 nhằm định hướng lãnh đạo quản lý các
hoạt động và huy động nguồn lực để phát triển các DNNVV của tỉnh trong các
khoảng thời gian đó. Như vậy có thể khẳng định: đề tài luận văn thạc sỹ của tác
giả không trùng lặp với các cơng trình, luận án Tiến sỹ, luận văn thạc sỹ trong thời
gian gần đây.
Tổng hợp kết quả nghiên cứu của các cơng trình đã cơng bố nói trên, có thể
thấy khá rõ những “khoảng trống” về lý thuyết cần được nghiên cứu và vận dụng ở
Việt nam và các ngành các, địa phương trong phát triển các DNNVV.
Trên cơ sở học hỏi kinh nghiệm và kế thừa từ các kết quả nghiên cứu trước
đó, cộng thêm việc tìm tịi cập nhật các thông tin và kiến thức mới, tác giả đã mạnh
dạn chọn nghiên cứu về Phát triển DNNVV tỉnh Nghệ An đến năm 2020. Trên cơ sở

làm rõ những vấn đề lý luận về DNNVV, tổng kết các kinh nghiệm về phát triển các
DNNVV một số nước trên thế giới và các tỉnh từ đó rút ra các bài học có thể áp
dụng ở Nghệ An. Nghiên cứu đánh giá thực trạng hoạt động và phát triển của
DNNVV của tỉnh Nghệ An trong giai đoạn 2008-2012 nhằm khẳng định các kết quả


9

tốt đã đạt được, đồng thời chỉ ra các hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của thực trạng
đó. Từ đó, luận văn đề xuất các giải pháp sát thực đối với bản thân các DNNVV
nhằm phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh như :
- Từng bước xây dựng và hoàn thiện kế hoạch sản xuất - kinh doanh của
DNNVV theo định hướng phát triển của tỉnh
- Từng bước xây dựng và định hình văn hóa cơng ty trở thành một lợi thế
cạnh tranh của DNNVV
- Chú trọng tới việc đổi mới công nghệ phù hợp và hoạt động nghiên cứu
phát triển với chi phí thấp để từng bước nâng cao năng lực công nghệ cho DNNVV
của tỉnh
- Khuyến khích sự liên kết giữa các các DNNVV và giữa các DNNVV với
các DN lớn thuộc mọi thành phần kinh tế
Ngoài ra, luận văn cũng kiến nghị với các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
và có liên quan của tỉnh nhằm hỗ trợ và tạo điều kiện để phát triển DNNVV tỉnh
Nghệ An trong thời gian tới năm 2020 như:
- Nâng cao khả năng phối hợp giữa các sở, ngành trong việc triển khai thực
hiện các nội dung của Chương trình phát triển DNNVV
- Đổi mới quản lý nhà nước và nâng cao vai trị của chính quyền tỉnh Nghệ
An đối với phát triển DNNVV
- Nâng cao năng lực thể chế của các cấp chính quyền địa phương trong việc
tổ chức thực hiện các khung chính sách pháp lý. Đổi mới quản lý nhà nước và nâng
cao vai trị của chính quyền đối với phát triển DNNVV

- Tạo dựng mơi trường kinh doanh, sân chơi bình đẳng, thuận lợi cho sản
xuất, kinh doanh của các DNNVV
- Có cơ chế để phát huy vai trò thực sự của hiệp hội và các tổ chức nghề
nghiệp trong việc hình thành, thực thi các chính sách và đại diện cho tiếng nói của
các DN. Nâng cao vai trị của Hiệp hội DNNVV tỉnh Nghệ An


10

Luận văn cũng đồng thời xuất phát từ chiến lược phát triển các DNNVV của
Nhà nước kiến nghị hoàn chỉnh hệ thống các chính sách ưu đãi và các chính sách
quản lý của Nhà nước để phát huy hết thế mạnh, đẩy mạnh phát triển và nâng cao
hiệu quả kinh tế - xã hội của các DNNVV hoạt động trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói
riêng và của cả nước nói chung như:
- Cần tiếp tục phát huy chính sách đầu tư nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng của
các huyện trên địa bàn tỉnh.
- Có chính sách vay vốn dài hạn cho DNNVV hoạt động sản xuất kinh doanh.
Cần ưu tiên cho các DN trong việc tiếp cận với các nguồn vốn kích cầu của Chính
phủ. Đa dạng hố nguồn thị trường cung cấp tín dụng cho các DN.
- Tăng cường chính sách hỗ trợ kinh phí để tập huấn, nâng cao trình độ quản
lý sản xuất, kinh doanh và khoa học, kỹ thuật của chủ DN.
- Nhà nước đầu tư nâng cấp, mở rộng, xây dựng mới, liên doanh liên kết các
cơ sở sản xuất, chế biến, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm và kịp thời cung cấp thông
tin thị trường cho các chủ các DN. Tỉnh Nghệ An cần có chiến lược dài hạn về hình
thành các trung tâm kinh tế, cơ sở sản xuất, chế biến sản phẩm tại chỗ, nhằm đảm
bảo tính ổn định cho đầu ra và nâng cao giá trị sản phẩm của các DNNVV sản xuất
ra.
- Phân tích, đánh giá lại toàn bộ các đơn vị kinh tế nhỏ lẻ (hộ cá thể) gần đạt
tiêu chí DN để tìm hướng giải quyết để giúp các hộ này phát triển thành các DN.
Cần hỗ trợ về vốn, kỹ thuật từ UBND tỉnh, huyện, các sở, đảm bảo tính bền vững

cho các DN, tránh có sự tái mơ hình “hộ” do khơng đạt tiêu chí về DNNVV.
- Chính phủ, các bộ, ngành chức năng cần cụ thể hóa những nội dung của các
chính sách hỗ trợ DNNVV và điều kiện thuận lợi phù hợp với thực tế, đảm bảo sự
công bằng - minh bạch đưa vào đúng chủ thể, tránh lợi dụng thất thốt và lãng phí


11

CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN CÁC DNNVV Ở
VIỆT NAM

2.1. Những vấn đề cơ bản về phát triển các DNNVV
2.1.1. Quan niệm, đặc điểm và vai trò của DNNVV
2.1.1.1. Quan niệm của Thế giới
Khái niệm DNNVV tuy có mặt ở rất nhiều nền kinh tế trên thế giới, nhưng lại
khơng có một điểm chung thống nhất giữa các quốc gia thế nào là một DNNVV,
điều này thể hiện sự khác nhau giữa các điều kiện hồn cảnh lịch sử, chính trị, kinh
tế xã hội giữa các quốc gia, đồng thời thể hiện sự khác nhau trong các chính sách ưu
đãi, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các DNNVV giữa các quốc gia.
Việc xác định thế nào là một DNNVV có ý nghĩa rất quan trọng để xác định
đúng đối tượng. Nếu xác định rộng thì các chính sách ưu đãi lại khơng đủ sức bao
qt, tác dụng hỗ trợ theo đó giảm đi rất nhiều. Ngược lại, nếu xác định hẹp khái
niệm DNNVV thì tác dụng của sự hỗ trợ lại ít có tác dụng đến nền kinh tế. Dưới đây
là cách xác định DNNVV ỏ một số quốc gia và khu vực:
Khu vực EU, đây là khu vực phát triển rất mạnh các DNNVV (80% số DN
EU có số lượng dưới 100 người). Tiêu chí xác định DNNVV ở phần lớn các nước
trong khu vực EU căn cứ vào 3 yếu tố chính là: số lao động được sử dụng thường
xuyên, doanh số bán hàng năm và vốn đầu tư cho sản xuất.
Sự phân định như vậy chưa xác đáng vì khơng phân biệt các DN giữa các

ngành trong khi có một thực tế là đặc điểm kinh tế giữa các ngành nhiều khi quyết
định qui mô DN


12

Bảng 2.1. Phân loại DNNVV của khu vực EUi DNNVV của khu vực EUa khu vực EUc EU
Tiêu thức phân loại
DN nhỏ
DN vừa
Số lao động tối đa
50
250
Doanh thu/ năm tối đa
7 triệu EURO
40 triệu EURO
Tồng kết tài sản/ năm tối đa
5 triệu EURO
27 triệu EURO
Nguồn: Tạp chí Kinh tế và dự báo - Bộ Kế hoạch và Đầu tư
Tại các nước ASEAN, khái niệm về DNNVV cịn có sự khác nhau. Song
nhìn chung các nước Singapore, Malaixia, Inđơnêxia, Thái lan, Philippin đều dựa
vào 2 tiêu chí cơ bản để phân định một DN thuộc quy mô vừa, nhỏ hay lớn, đó là: số
lượng lao động được sử dụng và vốn đầu tư. Ví dụ: với Singapore, quan niệm
DNNVV là những DN có số lượng lao động dưới 100 người và vốn đầu tư dưới 1,2
triệu đô la Singapore. Với Malaixia, DNNVV là những DN có số lao động dưới 200
người và vốn đầu tư dưới 2,5 triệu đô la Malaixia. Cịn với Inđơnêxia, Thái Lan và
Philippin thì có sự phân loại chi tiết hơn thành DN vừa, DN nhỏ và DN cực nhỏ
trong đó DN cực nhỏ thường là những hộ kinh doanh trong phạm vi gia đình. Như
vậy, quan niệm thế nào là một DNNVV ở một số nước ASEAN cịn có sự khác

nhau, đồng thời sự phân định này chỉ mang ý nghĩa tương đối và chủ yếu căn cứ vào
quy mô về vốn và lao động. Do đó, cách xác định DNNVV cũng mắc phải một số
nhược điểm như cách phân loại một số nước trong khu vực EU, tức là chưa xét đến
yếu tố đặc điểm kinh tế ngành.
Khái niệm DNNVV tại Nhật Bản được xác định trong “Luật cơ bản về
DNNVV” ban hành năm 1963, được sửa đổi năm 1973 và 1999. Trong Luật này các
tiêu chuẩn xác định DNNVV đã phần nào khắc phục được những nhược điểm trên.
Cụ thể là, việc phân định DNNVV ở nước này đã có sự khác biệt giữa các ngành.
Tùy theo từng ngành nghề mà phân định DNNVV và DN loại nhỏ được phân loại
khác nhau xét theo vốn pháp định và số lượng lao động như sau:

Bảng 2.2 : Phân loại DNNVV của Nhật Bản


13

Doanh nghiệp vừa
Năm 1963
Ngành

khai khống

nghiệp nhỏ

Lao

Vốn

Lao

Vốn

Lao

(triệu

động

(triệu

động

(triệu

động

Lao động

≤20

≤50

n)
≤300

Bán bn
≤10

Bán lẻ

Năm 1999

Vốn

n)
Cơng nghiệp,

Năm 1973

Doanh

Dịch vụ

≤30

Yên)

≤300

≤100

≤300

≤300

≤100

≤30

≤100

≤100

≤50

≤10

≤50

≤50

≤10

≤50

≤5

Nguồn: Tổng cục DNNVV Nhật Bản, www.chusho.miti.go.jp
Tại Mỹ, nơi mà khi nhắc tới, người ta nghĩ ngay đến những tập đồn kinh tế
hùng mạnh thì vai trị của các DNNVV cũng được rất đề cao ở đây. Việc phân loại
các DNNVV cũng đã tính đến sự khác biệt giữa các ngành. Bên cạnh những tiêu
chuẩn về mặt định lượng như: Lợi nhuận với mức tăng trưởng hàng năm dưới
150.000 USD trong tất cả các lĩnh vực sản xuất, dịch vụ và thương mại; hay các tiêu
chuẩn về lao động để phân loại quy mô DNNVV tùy thuộc vào từng ngành riêng
biệt như sau:
Trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp: Tổ chức có từ 250 lao động trở xuống
được coi là DN nhỏ.
Trong ngành công nghiệp, dịch vụ và thương mại bán lẻ: DN có dưới 100 lao
động thì được coi là nhỏ; từ 100-1.000 lao động được coi là vừa và từ 1.000 lao
động trở lên được coi là lớn và rất lớn.

Luật DNNVV của Mỹ cịn có thêm một số tiêu chuẩn về mặt định tính như:
DNNVV là một xí nghiệp độc lập, khơng ở vào địa vị chi phối trong ngành của
mình liên quan. Theo khái niệm của Mỹ, các DNNVV không phải là công ty con
hoặc xí nghiệp vệ tinh của những cơng ty lớn. Điều này khác hẳn với các DNNVV ở