CHỦ ĐỀ 4 : CÁCH LÀM BÀI BÌNH LUẬN pdf

CHỦ ĐỀ 4 : CÁCH LÀM BÀI BÌNH LUẬN
(Thời gian : 4 tiết )
A. Mục tiêu cần thiết
Giúp học sinh nắm chắc
+Bình luận là gì ? Cách làm một bài văn bình luận
+Những thao tác bình luận
+Dàn bài văn bình luận
+Cách làm một bài văn bình luận
B. Chuẩn bị
Nghiên cứu tài liệu bài sạon
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học .


Tiết 16: NỘI DUNG BÀI HỌC

Hoạt động của GV Hoạt động của Học sinh
Hoạt động 1: Khởi động
1. Sĩ số :
9A :
9B:
9C:
2.Kiểm tra
-Tác dụng của yếu tố lập luận trong
văn bản tự sự ?
-yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự
có gì khác yếu tố nghị luận trong văn
bản nghị luận ?

-nêu nhận xét đánh giá , phán đoán
hoặc thể hiện triết lý nào đó .
-Yêu tố nghị luận trong văn bản tự sự
chỉ xuất hiện trong một tình huống ,
một sự kiện hoặc một nhân vật nào
đó trong văn bản nhằm nêu lên
những nhận xét , đánh giá hoặc nêu
lên một triết lý nào đó nhằm làm nổi
bật nhân vật hoặc sự việc trong văn
bản .
+Yếu tố nghị luận trong văn bản nghị
luận phải là những luận điểm , hệ
thống luân cứ , luận chứng .
Hoạt động 2:
Hình thành kiến thức :
-Em hiểu thế nào là bình luận?

-Bình luận về một hiện tượng trong
đ/s xã hội thuộc loại nào ? VD ?








I-Bình luận là gì ?
Bình luận có nghĩa là bàn về nhận
định đánh giá về một tình hình , một
vấn đề nào đó .
II-Phân loại Có 2 loại bình luận
-Bình luận chính trị , xã hội
-Bình luận văn chương
->Bình luận chính trị xã hội
VD : +Bình luận câu
“không có gì quí hơn độc lập tự do”
+Bình luận về thói đố kỵ , lòng
khoan dung lòng nhân ái , tệ tham
nhũng -> bình luận xã hội .
+Bình luận câu tục ngữ “uống nước
nhớ nguồn” , “Tốt danh hơn lành
áo”, “Có công mài sắc có ngày nên
kim” -> bình luận xã hội .
III-Văn bình luận

-Thế nào gọi là văn bản bình luận ?









-Mục tiêu của bài bình luận ?



Bình luận là kiểu bài , là phương
pháp nghị luận sử dụng thao tác bàn
bạc , phân tích giúp người đọc ,
người nghe hiểu đúng , hiểu sâu ,
hiểu rộng vấn đề , chỉ rõ vấn đề đó là
đúng hay sai , tốt hay xấu , cũ hay
mới giúp người nghe , người đọc có
thái độ đúng , hành động đúng đối
tượng vấn đề đang bình luận .
-Một bài bình luận phải đạt 3 mục
tiêu cụ thể :
+Phân tích rõ tốt , xấu , đúng sai , cũ
mới … của vấn đề
+Mở rộng , khơi sâu tầm nhận thức ,
sự hiểu biết của vấn đề đó .
+Xác định rõ thái độ , tình cảm hành

động đúng đắn khi đối diện với vấn
đề ấy .
IV-Các thao tác bình luận
-Một bài bình luận phải nâng cao vấn
đề có ý nghĩa khái quát , có giá trị lý
luận và thực tiễn trên cơ sở một
quan điểm , một lập trường nhất định





-Nêu rõ các thao tác thực hiện từng
mục tiêu của bài văn bình luận ?










.
-Để đạt được 3 bài bình luận , người
viết phải sử dụng thao tác bình luận
kết hợp với thao tác giải thíchvà thao
tác chứng minh .
-Muốn phân biệt rõ vấn đề đúng hay

sai , tốt hay xâu , cũ hay mới … ta
phải giải thích , phải trả lời thoả đáng
các câu hỏi:
+nghĩa là gì ?
+Như thế nào ?
+Tại sao ?
+Vì sao ?
-Muốn mở rộng , khơi sâu tầm nhận
thức sự hiểu biết về vấn đề đó , ta
phải bàn luận , so sánh đối chiếu lý
luận với thực tế nghĩa là ta phải bình
, phải luận kết hợp với chứng minh .
*Việc kết hợp thao tác giải thích ,
thao tác chứng minh với thao tác
bình và luận trong một bài văn bình
luận mang tính tất yếu . Vì thế , bài

bình luận , nếu viết nông cạn chẳng
khác gì một bài văn giải thích được
thêm thắt vài dẫn chứng
V-Ba bước của bài văn bình luận
(Riêng phần thân bài)
1-Giải thích rõ vấn đề
+Một từ khó một khái niệm mới cần
được giải thích rõ .
+Nghĩa đen nghĩa bóng , ý nghĩa của
vấn đề cần phải được giải thích cụ
thể
(Bước 1 được coi như là soi sáng một
vấn đề bước đầu nên rất cần thiết )
2-Phải bình để chỉ rõ đúng , sai ;
xấu tốt , cũ mới ………của vấn đề .
+Tại sao đúng (sai) ? Phải có lý lẽ
trên một cơ sở một quan điểm , lập
trường nhất định .
+ Phần bình thể hiện rõ cái yêu , cái
ghét , sự tiến bộ hay lạc hậu , hạn chế
về mặt nhận thức , về tư tưởng tình

-Ba bước bình luận (phân thân bài )
cần phải làm những bước nào ?
-Đọc bài bình luận mẫu

->chỉ ra các bước của bài bình luận ?
+Thế nào là bình ?






của người bình luận .

phần bình phải cần sự sắc xảo .
3-Phải luận : nghĩa là phải bàn bạc ,
bàn luận so sánh , đối chiếu khơi sâu
, mở rộng vấn đề ; đặt vấn đề trong
nhiều mối tương quan về gia đình ,
xã hội , lịch sử về lý luận về thực tiễn
để bàn luân cho thoả đáng

Bước 3 của bài bình luận chính là
nơi để phân biệt mức độ ,chất lượng
của trình độ của bài văn của người
viết
Ba bước của một bài văn bình luận
cần rạch ròi trong nhận thức . Những
bình luận một câu tục ngữ một câu ca
dao , một ý kiến ngắn . (VD :
“Không có gì quí hơn độc lập tự do”
) thường thường ở thân bài nên tiến

hành theo trình tự 3 bước. Đối với
những vấn đề bình luận về một vấn
đề được trích dần trong một câu nói
dài nhiều vế ,ta phải .
+Có lúc gộp bước 2 và 3 , kết hợp


-Thế nào là luận ?













bình và luận trong từng vế
+Có lúc gộp cả 3 bước trong từng vế
cụ thể

Chỉ ra yếu tố gộp trong bài bình luận
?



Tiết 17 :Nội dung bài học

-Xem lại các bài mẫu xác định các
phần mở bài , thân bài , kết bài ?
-Nêu nội dung của từng phần đó ?
-Thế nào là dẫn ?
(VD : một vài dẫn )











VI-Dàn ý một bài văn bình luận
1.Mở bài : (cần có 2 nhân tố gắn liền
với nhau hưởng ứng nhau : dẫn và

nhập)
-Dẫn : là dẫn dắt hướng về luận đề .
Cần đúng hướng , chưa vội nêu bật ý
nghĩa của vấn đề . Có nhiều cách dẫn
dắt :
+Nêu xuất xứ của vấn đề .
+Nêu hoàn cảnh (xã hội , lịch sử ,
nghệ thuật , học thuật ….) của vấn đề
xuất hiện , nảy sinh
+Nêu mục đích của vấn đề bình luận
+So sánh
+Nghi vấn
+Tương phản
-Nhập : là nhập đề . Dẫn phải gắn
liền với nhập như hình với bóng .
Nhập là nêu vấn đề cần bình luận
Nếu là danh ngôn , câu văn , cấu thơ
-Nhập là làm gì ?
(VD : một vài cách nhập đề )







-Thế nào là bình ?
-Các công việc của phần này ?

, ca dao , tục ngữ … được chỉ định
trong đề bài thì ta phải giới thiệu và
trích dẫn “ “
-Mở bài văn bình luận cần thể hiện
một phong độ và sự sâu sắc .
2.Thân bài : (có 3 bước)
Bước 1 : phải giải thích vấn đề
-giải thích nghĩa đen , nghĩa bóng ,
rút ra ý nghĩa của vấn đề .
-Nếu là tục ngữ , ca dao thì phải giải
thích nghĩa đen , nghĩa bóng .
-Nếu là câu văn ,câu thơ , danh ngôn
thì phải giải thích từ khó , khái niệm
, từ đó tìm ra hàm nghĩa , nội dung ý
nghĩa .

Không thể đơn giản bước 1 , nếu
là bình luận ca dao ,tục ngữ , thơ văn
cổ .
Bước 2: Bình
-Khẳng định vấn đề là đúng hoặc sai
: Đúng lý lẽ phân tích đúng hoặc sai

của vấn đề :
+Chỉ ra nguyên nhân đúng hoặc sai :
tại sao đùng , vì sao sai ? Đúng (sai)
như thế nào ?
(Nếu thiếu lý lẽ hoặc lý lẽ nông cạn,
nếu thiếu kiến thức hoặc hiểu biết lờ
mờ thì làm sao mà bình , mà khen ,
chê được )
+Có lúc , phải sử dụng một vài dẫn
chứng để minh hoạ cho cái đúng
(hoặc sai) của vấn đề ?
Lưu ý : Quan điểm , lập trường nhận
thức và tư tưởng , đạo đức về học
thuật của người bình luận thể hiện rất
rõ ở phần bình này . Cần 1 cách viết
sắc và gọn linh hoạt , ít sử dụng lâu
dài . Tính chất tranh luận , tự luận
(ngầm) được bộc lộ
Bước 3 : Luận

-Luận là bàn bạc , bàn luận , mở
rộng lật đi lật lại vấn đề , đối chiếu
vấn đề (về các mặt lịch sử xã hội,
học thuật , về lý luận và thực tiễn ,









-Chỉ rõ sự khác nhau của ba bài , giải
thích , chứng minh , bình luận ?
-Thế nào là luận ?
-Các bước ?
(Đọc một vài bài mẫu ở phần này )



trong không gian , thời gian , và các
lĩnh vực …)
-Có lúc so sánh với các vấn đề tương
quan , liên quan
-Cũng có lúc đánh giá vấn đề , nêu
bật tác dụng và tác hại , mặt tích
hoặc hạn chế của vấn đề .

Hay nhất và cũng là khó nhất ở

phần luận . Nó thể hiện độ sâu rộng
của bài bình luận . Nếu chỉ dừng ở
bước 2 -> nó là một bài giải thích .
3-Kết bài :
-Nhấn mạnh ý nghĩa , tầm quan
trọng của vấn đề đang bình luận
-Rút ra bài học (tư tưởng , tình cảm
nhận thức ) nêu phương hướng hành
động
-Mở ra một vấn đề liên quân đến vấn
đề đang bình luận .









-Nội dung của kết bài (Đọc VD phần
kết của một hay hai bài )


Tiết 18 : LUYỆN TẬP

Hoạt động 3: Luyện tập
1-Bình luận câu tục ngữ :
VII-Bài tập vận dụng
1-Mở bài :

“Đi một ngày đàng, học một sàng
khôn”
-Các nhóm thảo luận xây dựng dàn
ý đoạn văn đề bài trên ?




-Thực hiện bước 1 : giải thích cần
dẫn dắt để giải thích như thế nào ?
+Giải thích nghĩa đen và nghĩa bóng
của câu TN…. ?
(giải thích đi một ngày đàng ? học
một sàng khôn ? Khôn ? Sàng khôn
?
-> ý nghĩa của câu tục ngữ .



+Dẫn : Tục ngữ việt nam giàu có ,
kho kinh nghiệm quí báu của dan gian
.
+Nhập : TNVN là một bài học về
nhân sinh , cách ứng sử …. chỉ có
chuyện học à có bao nhiêu câu TN …

+Trích dẫn “Đi một ngàyđàng , học
một sàng khôn”
2-Thân bài :
*Bước 1: Giải thích

Chúng ta cần hiểu câu tục ngữ
như thê nào cho đúng và đầy đủ :
“Một ngày” so với một năm là ngắn .
“Một ngày” so với đời người hàng
trăm năm là cực ngắn .
“Đi một này đàng” đối với khách bộ
hàng thì quãng đường đi được có là
bao ? Nhưng Nd ta lại khẳng định
“học một sàng khôn” .
“Khôn” là điều hay, điều tốt , cái mới
mở , bổ ích đối với mợi người để mở










-ý nghĩa của cấu tục ngữ là gì ?





mang trí tuệ , mở mang nhân cách .
“Sang” , công cụ của nhà nông đan
bằng tre , nứa dùng để sàng gạo .

“Sàng khôn” là biểu tượng chỉ khối
lượng kiến thức rất lớn , rất nhiều mà
người bộ hành đã “học” được sau một
hành trình “đi một ngày đàng” .
Tóm lại câu tục ngữ có 2 vế tương
phản đối lập với cách nói thậm xưng
trong mối tương quan 2 vế : đi ít mà
học được nhiều , qua đó khẳng định
một chân lý đề cao một bài học kinh
nghiệm , nhằm khuyên nhủ mọi người
biết đi nhiều để mở rộng tầm mắt và
sự hiểu biết , sống nhiều , học hỏi
trong thực tế đời sống .
Bước 2: Bình
Câu tục ngữ hoàn toàn đúng
Tại sao “đi một ngày đàng , học một
sàng khôn” . Học ở trường , học trong
sách vở , học thầy , học bạn . Chúng
ta còn phải biết học hỏi trong thực tế ,
đời sống rộng lớn của xã hội . Nhân


Thực hiện bước 2: Bình
Đặt câu hỏi để bình câu tục ngữ .
(Tìm lý lẽ )

dân là ông thầy vĩ đại của mỗi người .
Học trong đời sống là phương thức
học tập khoa học nhất : Học đi đôi với
hành , học tập gắn liền với lao động
snr xuất và lao động xã hội .
Nếu chỉ quanh quẩn bên bốn bức
tường lớp học là học xa rời với cuộc
sống , học sinh bước vào đời sẽ lúng
túng , thiếu năng động cũng như thể
cá không thể xa rời nước , chim
không thể thoát ly bầu trời , người đi
học , việc học tập không thể xa rời
với cuộc sống .
Vì sao vậy ?
Đi rộng biết nhiều : “Đi một ngày
đàng” tầm mắt được mở rộng , thấy
được bao cảnh lạ , tiếp xúc được
nhiều người , nghe được bao điều hay
lẽ phải của thiên hạ . Từ đó mà biết
suy xét , xa lánh điều xâu , kẻ xấu học
tập cái hay , noi gương người tốt việc
tốt , “học một sàng khôn” là như vậy .
Bước 3: Luận

-Hãy trả lời vì sao lại như vậy ?
(những điều ở trên)







Bước 3: Luận
(Nhắc lại các thao tác của bước này
“Đi một ngày đàng , học một sàng
khôn” là cách học tập và giáo dục kết
hợp chặt chẽ giữ 3 môi trường : gia
đình –nhà trường –xã hội . Kiến thức
sách vở được củng cố , khắc sâu . Sự
hiểu biết mở rộng và nâng cao . Cùng
với trang sách học đường , ta có thêm
kho sách cuộc sống muôn mầu muôn
vẻ .
Những hoạt động ngoại khoá ,
cắm trại tham quan , hoạt động ngoài
giờ lên lớp … rất bổ ích . Học sinh
đến với đồng quê , nhà máy danh lam

thắng cảnh mà thêm yêu lao động ,
yêu quê hương đất nước . Đi hội lim
ta sĩ thấy cái hay cái đẹp của câu hát
liền anh liền chị về đền Hùng ta trở về
cội nguồn xiết bao tình nghĩa .
“Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày giỗ tổ mông nười tháng ba
Đến đến với ba đình lịch sử , viếng
lăng Bác, xúc động trư
ớc cuộc đời sôi
nổi , phong phú của lãnh tụ mới thấy
? bàn bạc , mở rộng , đối chiếu vấn
đề trong mọi quan hệ xã hội )





Nêu một vài dẫn chứng cho nhận
định trên ?








hết cái hay cái đẹp của Viễn Phương
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng

Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ”
Thi hào Nguyễn Du đã từng viết :
“Nghe khúc hát thôn que mới học
được lời nói trong nghề trồng râu ,
gái” . Văn hào Garơki chưa từng bước
qua ngưỡng của trường Đại Học , nhờ
tự học mà đã trở thành danh nhân văn
hoá thế giới và ông đã từng nói :
“Dòng sông vôn ga và thảo nguyên
mênh mông là những trường Đại Học
của tôi”
3-Kết bài
Câu tụ ngữ là một bài học vô cùng
sâu sắc đối với mỗi người . Sau thời
cắp sách là thời làm ăn và tự học ;
Học trong công việc học trong cuộc
đời và có đi đường , sống nhiều , lặn
lội với đời mới biết đường đi khó ,
lắm thử thách gian nan . Phải có quan
tâm vượt khó , có bản lĩnh chiếm tới
tầm cao để thực hiện hoài bão của

mình .
Câu tục ngữ cho thấy đầu óc
thực tế của người lao động nhân dân
ta hiếu học nhưng thửa xưa mấy ai
được đến trường , nên trong dân gian
lại lưu truyền những câu tục ngữ đề
cao việc học hỏi trong thực tế cuộc
sống .
“Đi một buổi chợ , học một mớ khôn”
“Qua một chuyến đò ngang , học một
sàng mới lạ”
“ở nhà nhất mẹ nhì con
Ra đường lắm kẻ còn giòn hơn ta
-> H/S:chăm chỉ , cố gắng , coi trọng
học trong sách vở ,
“Không thầy đố mày làm nên”
“Học thầy không tày học bạn”
Phải coi lời khuyên của ông bà “Đi
một ngày đàng học một sàng khôn” .
Chỉ có điều là biết khiêm tốn , biết
quan sát lắng nghe , biết suy ngẫm

-Nhấn mạnh ý nghĩa , tầm quan
trọng của vấn đề ?
-Rút ra bài học nhận thức cho mình
?





-Mở ra một vấn đề mới có liên quan
?



thật giả , tốt xấu … thì việc học hỏi
trong thực tế cuộc sống mới thu được
nhiều điều “khôn mà ta hằng mong
muốn”
Bài tập 2:
1-Mở bài :
Tục ngữ là kho tàng những kinh
nghiệm quí báu của nhân dân ta về
mọi mặt . Ta có thể rút ra rất nhiều
bài học , lời dăn dạy về cách ứng xử ,
cách sống của con người . Một trong
những cách ứng xử , cách sống mà
ông cha ta đề cập là : “Cái nết đánh
chết cái đẹp”
2-Thân bài :

a)Giải thích :
-Cái nết : tính nết , đức hạnh , tư
tưởng , tình cảm của con người .
-Nết trong câu tục ngữ là cái xấu ,
tính xấu nên có thể “đánh chết” , làm
hại đến nhan sắc , cái đẹp hình thức
bên ngoài của con người .


Tìm những câu tục ngữ đề cao việc
học hỏi trong thực tế cuộc sống ?



-Liên hệ công việc học tập của mình
?








-Câu tục ngữ bao hàm một nghĩa rộng
, có nêu lên một bài h
ọc , một nhận
xét sâu sắc : Đạo đức là cái gốc của
con người . Đức hạnh được coi trọng
hơn là nhan sắc . Nội dung là cơ bản

nội dung quyết định hình thức .
b)Thân bài :
-Khẳng định câu tục ngữ hoàn toàn
đúng
-Tại sao ?
+Con người được biểu hiện ở hai mặt
đức hạnh và dung nhan . Dung nhan
là ngoại hình , diện mạo , thể chất ,
nhan sắc …. có người đẹp về tâm hồn
. Có người đẹp về nhan sắc có người
đẹp cả nết có người đẹp cả người .
+Con người có đẹp về hình thức bên
ngoài (áo quần , nhan sắc , trang điểm
…) nét xấu (thô lỗ , lười biếng , tục
tằn ích kỷ , tham lam , bất hiếu , bất
nghĩa …) thì sẽ bị mọi người cười chê
xa lánh .
+Con người dù hình thức bên ngoài



2.Lập dàn ý cho đề bài sau :
Bình luận câu tục ngữ : “Cái nết
đánh chết cái đẹp”

-Giải thích câu tục ngữ ?
-Những từ ngữ nào cần giải thích ?


không được đẹp , nhưng đạo đức tốt ,
nhân cách đẹp sẽ được mọi người yêu
mến , tin cậy .
+Đồ vật cũng vậy , nếu chỉ có nước
sơn hào nhoáng bên ngoài nhưng
chất lượng bên trong không có ,
chóng hỏng .
-Câu tục ngữ còn chứa đựng một triết
lý sâu sắc : Nội dung quyết định hình
thức , nội dung quan trọng hơn hình
thức .


-Cần hiểu câu tục ngữ một cách biện
chứng : trong cái đẹp bao hàm “cái
nết” bao hàm tư tưởng , tình cảm , trí
tuệ đẹp” của con người (cuộc thi hoa
hậu , á hậu , những hoa khôi nổi danh
tài sắc -> tiêu biểu cho sắcđẹp việt
nam)
-Cái nết cái đẹp của học sinh là vẻ
đẹp hình thức là tâm hồn là đức , trí
thể , mỹ thể lực tốt chăm học , chăm

-Vậy ý nghĩa câu tục ngữ là gì ?



-Khẳng đinh câu tục ngữ đúng hay
sai ?
-vì sao đúng ?






làm , ngoan ngoãn lễ phép , kính thầy
mến bạn , giàu tình thương và nhiều
mơ ước )
3-Kết bài :
-Câu tục ngữ bài học sâu sắc về trao
đổi đạo đức và nhân cách ; giữ nội
dung và hình thức .
-Kết quả các bước về bài văn bình
luận –Cách làm một bài văn bình luận

-Về nhà đọc nhiều bài tham khảo về
văn bình luận .

-Đối chiếu sự vật hiện tượng có liên
quan ?


-Tìm những câu tục ngữ có liên