Một số biện pháp rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp 4

MỤC LỤC
I.

PHẦN

MỞ

ĐẦU...........................................................................................
1
1.

Lí

do

chọn

biện

pháp

....................................................................................1
2.

Mục

đích

nghiên

cứu

...................................................................................
3.

Nhiệm

vụ

nghiên

2
cứu

...................................................................................2
4.

Đối

tượng,

phạm

vi

nghiên

cứu

................................................................... 2
5.

Phương

pháp

nghiên

cứu

..............................................................................3
II.

NỘI

DỤNG

NGHIÊN

CỨU.........................................................................3
1.

Cơ

sở

lí

luận

.................................................................................................

3
2.

Cơ

sở

thực

tiễn

.............................................................................................4
2.1.

Thuận

lợi..

…..............................................................................................
4
2.2.

Tồn

tại

hạn

chế,

nhân….................................................................4
3. Các biện pháp:
Một số biện pháp rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp
4........................6

nguyên


3.1. Biện pháp 1: Lồng ghép giáo dục kĩ năng giao tiếp thông qua các tiết
học...6
3.2. Biện pháp 2: Đổi mới phương pháp dạy học nhằm rèn kĩ năng giao tiếp
cho

học

sinh.............................................................................................
......... 9
3.3. Biện pháp 3: Rèn cho học sinh sự mạnh dạn trong giao tiếp thông qua
tiết

sinh

hoạt

lớp..............................................................................................
......12
3.4. Biện pháp 4: Giáo dục kĩ năng giao tiếp thông qua các hoạt động trải
nghiệm

ngoài

giờ

lên

lớp................................................................................ 15
3.5. Biện pháp 5: Phối kết hợp với phụ huynh để rèn kĩ năng giao
tiếp….....18
III.

KẾT

QUẢ

VÀ

ỨNG

DỤNG

...................................................................21
1.

Kết

quả............................................................................................
............21
2.

Ứng

dụng..........................................................................................
...........21
IV.

KẾT

LUẬN

VÀ

KIẾN

NGHỊ

................................................................22
1.1.

Ý

nghĩa

của

biện

pháp..............................................................................22
1.2.

Bài

học

kinh

nghiệm................................................................................22


2.

Kiến

nghị...........................................................................................
..........23
Tài liệu tham
khảo...........................................................................................
24


1

I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn biện pháp
Hội nghị Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ 2 khoá VIII đã
khẳng định: “Giáo dục – Đào tạo là Quốc sách hàng đầu, phát triển giáo dục
và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp cơng
nghiệp hố hiện đại hố đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con
người”. Bởi vậy, giáo dục Tiểu học được xem là cấp học nền tảng của Giáo
dục - Đào tạo, cấp học hết sức quan trọng tạo điều kiện vững chắc để học tập
lên các cấp học khác. Luật Giáo dục ghi rõ: “Giáo dục Tiểu học nhằm giúp

học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự nghiệp phát triển đúng đắn
và lâu dài về đạo đức, trí tuệ thể chất, thẩm mỹ và các kĩ năng cơ bản góp
phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, bước đầu
xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân chuẩn bị tiếp tục học Trung học
cơ sở”. Trong các kĩ năng cơ bản cần hình thành cho học sinh thì kĩ năng giao
tiếp đóng vai trị hết sức quan trọng. Mặt khác trong cuộc sống quan hệ giữa
con người với con người, giao tiếp đóng vai trị chủ đạo. Con người có thể
giao tiếp với nhau bằng nhiều phương tiện nhưng phổ biến và thường xuyên
nhất vẫn là ngôn ngữ.
Giao tiếp có vị trí hết sức quan trọng trong việc hình thành nhân cách
con người. Giao tiếp là một q trình quan trọng đối với mỗi cá nhân, nhóm,
xã hội. Giao tiếp còn là mối quan hệ qua lại giữa con người với con người.
Với học sinh, hoạt động giao tiếp cũng vơ cùng quan trọng vì nếu giao tiếp tốt
sẽ giúp các em học tập tốt, xây dựng được các mối quan hệ thân thiện tốt
nhất, sẽ thể hiện được khả năng nhận thức, phép lịch sự của bản thân trong
quá trình học tập và trong các hoạt động của một người học sinh, giúp học
sinh có được ý thức nói năng rõ ràng, gãy gọn, đủ ý và phù hợp trong mọi tình
huống là rất cần thiết.
Khi giao tiếp các em cần mạnh dạn; trình bày rõ ràng, ngắn gọn; nói
đúng nội dung cần trao đổi; ngơn ngữ phù hợp với hoàn cảnh và đối tượng;
ứng xử thân thiện, chia sẻ với mọi người; biết lắng nghe người khác, biết


2

tranh thủ sự đồng thuận của thầy cô, bạn bè. Thông qua các hoạt động giao
tiếp các em sẽ phát huy được vốn ngơn ngữ, nói đúng cấu trúc ngữ pháp, mở
rộng thêm vốn từ, làm cơ sở cho việc tiếp thu tri thức. Cũng nhằm hình thành
thói quen, ý thức giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt, góp phần
hồn thiện nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Khi đã có kĩ

năng giao tiếp các em sẽ tự tin trước đám đông, truyền tải được đến với người
nghe những gì mình muốn nói và chắc chắn rằng các em sẽ thành công trong
nhiều lĩnh vực. Để giúp học sinh khắc phục được những hạn chế trong giao
tiếp, để các em trở thành những học sinh phát triển một cách toàn diện dưới
mái trường xã hội chủ nghĩa, thích ứng với các tình huống xảy ra trong xã hội,
và đặc biệt giúp các em có cơ hội bày tỏ niềm vui, chia sẻ những nỗi buồn với
cha mẹ, thầy cô, bạn bè, những người xung quanh bằng chính ngơn ngữ và
việc làm của chính mình. Vậy nhằm rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp 4
được tốt nên tôi đã mạnh dạn chọn: “Một số biện pháp rèn kĩ năng giao tiếp
cho học sinh lớp 4” để tham gia hội thi giáo viên chủ nhiệm giỏi cấp tỉnh chu
kì 2020-2024.
2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu biện pháp của tơi là tìm hiểu và nắm bắt được những
thuận lợi và khó khăn trong việc rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp 4. Từ đó
đưa ra biện pháp khắc phục để nâng cao kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp 4.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
+ Nghiên cứu một số vấn đề lí luận về kĩ năng giao tiếp của học sinh lớp 4.
+ Điều tra phân tích thực trạng nguyên nhân về khả năng giao tiếp còn
hạn chế của hoc sinh lớp 4.
+ Tìm ra một số biện pháp nhằm giúp học sinh lớp 4 có kĩ năng giao tiếp tốt.
+ Đề xuất một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 có kĩ năng giao tiếp tốt.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu là là rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp 4.
- Phạm vi nghiên cứu là 38 học sinh lớp 4C trường Tiểu học nơi tôi
giảng dạy.


3

5. Phương pháp nghiên cứu

Để nghiên cứu và thực hiện được biện pháp này tôi đã sử dụng một số
phương pháp sau:
+ Phương pháp suy luận (nghiên cứu tâm lí học sinh tiểu học).
+ Phương pháp điều tra tổng hợp.
+ Phương pháp thực hành (tổ chức cho học sinh đóng vai, sinh hoạt theo
nhóm, xử lí tình huống).
+ Phương pháp quan sát và nhận xét: Biểu hiện học sinh giao tiếp trong
và ngoài giờ học.
+ Phương pháp đàm thoại, gợi mở: Giáo viên đặt câu hỏi gợi mở nhằm thu
thập thông tin về học sinh tại sao lại giao tiếp như vậy trong và ngồi giờ học.
+ Phương pháp thơng kê số liệu: Để phân tích các số liệu của kết quả
nghiên cứu.
II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở lí luận
Trên tinh thần quán triệt những nhiệm vụ trọng tâm “ Giáo dục kĩ năng
sống cho học sinh tiểu học” đã được Bộ giáo dục và đào tạo xác định trong
những năm qua, kết hợp với quan niệm của ông cha ta từ xưa đến nay luôn đề
cao việc giáo dục lời nói trong giao tiếp “Học ăn, học nói, học gói, học mở”.
Đồng thời Thủ tướng Phạm Văn Đồng nói: “Trường học có trách nhiệm lớn
lao trong việc giữ gìn sự trong sáng Tiếng Việt. Phải làm cho thế hệ trẻ nói và
viết tốt hơn chúng ta”. Do đó, nhà trường không chỉ dạy các em thực hành
trên giấy mà cịn dạy các em biết sử dụng lời nói, biểu cảm trong giao tiếp là
một việc làm vô cùng quan trọng. Vì thế, rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh là
cả một quá trình nghiên cứu và lựa chọn biện pháp phù hợp để các em mạnh
dạn, tự tin trong mọi tình huống diễn ra trong học tập và sinh hoạt hàng ngày.
Kĩ năng giao tiếp là một trong những kĩ năng cực kì quan trọng trong
giai đoạn giáo dục hiện nay. Đó là một tập hợp những quy tắc, nghệ thuật,
cách ứng xử, đối đáp được đúc kết qua kinh nghiệm thực tế hàng ngày. Nó
giúp học sinh giao tiếp hiệu quả, thuyết phục hơn…Để có kĩ năng giao tiếp tốt

4

đòi hỏi các em phải thực hành thường xuyên, liên tục, áp dụng vào mọi hồn
cảnh mới có thể cải thiện tốt kĩ năng giao tiếp của mình.
Chúng ta biết rằng: Nghề dạy học vốn là nghề sáng tạo trong các nghề
sáng tạo. Bởi rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh là một nghệ thuật – nghệ
thuật dạy trẻ. Bên cạnh đó, người thầy phải ln quan sát, tìm hiểu sâu kĩ để
phát hiện từng đối tượng học sinh, nhất là học sinh rụt rè, thụ động, từ đó đưa
ra những biện pháp rèn phù hợp.
2. Cơ sở thực tiễn
2.1. Thuận lợi
Năm học 2022-2023 tôi được phân công chủ nhiệm và giảng dạy lớp 4C
với 38 học sinh. Trong đó có 16 học sinh nữ và 22 học sinh nam.
Hầu hết học sinh trong lớp đều là con em người địa phương cùng sinh
sống tại thôn với giáo viên chủ nhiệm.
Cơ sở vật chất dạy và học của nhà trường khang trang đầy đủ.
Học sinh lớp 4 nên cơ bản các em cũng đã có năng lực tự chủ và giao tiếp
khá tốt.
Nhà trường đã triển khai chương trình dạy học kĩ năng sống cho tất cả
học sinh từ khối lớp 1 đến khối lớp 5 ngay từ đầu năm học 2022-2023.
Học sinh được tham gia các hoạt động trải nghiệm ở lớp và hoạt động trải
nghiệm cấp trường trong năm học nên đã giúp cho kĩ năng giao tiếp của hoc
sinh ngày càng phát triển.
Đội ngũ giáo viên được phân công giảng dạy lớp 4 là những giáo viên trẻ,
nhiệt tình, năng động và tâm huyết với nghề.
2.2. Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân
Tồn tại, hạn chế
Các em chưa chú trọng vào giao tiếp.

Nguyên nhân
Học sinh lớp 4 là lớp học đầu tiên của
giai đoạn thứ hai đối với học sinh tiểu học,
các em có những thay đổi lớn về mơn học,
kiến thức thì nặng, các hoạt động khác cũng
được nâng cao. Bên cạnh đó giáo viên chỉ
tập trung nhiều vào truyền thụ kiến thức mà


5
chưa trú trọng nhiều vào rèn cách giao tiếp
cho học sinh.
Học sinh lớp 4 khi giao tiếp có phần lo

Giáo viên thì chưa nắm bắt được tâm lý

sợ, hoang mang. Cách giao tiếp bằng ngôn của học sinh, khi hỏi các em điều gì là muốn
ngữ của các em chưa hồn chỉnh, nói năng các em phải trả lời được ngay câu hỏi đó.
cịn cộc lốc do cách đặt câu và sử dụng Phương pháp truyền thụ của giáo viên chưa
ngơn ngữ của các em đã thành thói quen, phù hợp với năng lực của học sinh. Đôi khi
chưa được rèn giũa và trong các giờ học các em trả lời chưa đúng thì bỏ qua mà chưa
cũng như giao tiếp hàng ngày.

kịp thời sửa chữa cho các em đó hoặc gọi
em khác trả lời đúng là xong, chưa thực sự
quan tâm đến việc tại sao các em trả lời
chưa đúng? Trong bài dạy giáo viên chưa
phát huy tốt được sự tương tác giữa giáo
viên với học sinh và học sinh với học sinh.
Đôi khi giáo viên chưa thực sự gần gũi, thân

mật với học sinh nên các em chưa được
mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp.
Do giáo viên chưa dành thời gian, tạo
sân chơi để phát huy khả năng giao tiêp cho

Học sinh chưa mạnh dạn, tự tin giao tiếp học sinh.
trước tập thể.

Hầu hết phụ huynh của lớp tôi chủ
nhiệm đều là nông dân và công nhân đi làm

Học sinh giao tiếp với ông bà, cha mẹ, ăn xa, có trình độ học vấn cịn thấp, ít có
anh chị em của mình đa số trả lời cụt ngủn thời gian giáo dục, dạy dỗ con cái hay đôn
chưa thành câu, lâu dần thành thói quen khó đốc việc học hành của con. Cha mẹ các em
sửa chữa.

chưa chú trọng đến việc rèn cho con mình
nói năng, xưng hơ như thế nào cho lễ phép,
cho lịch sự.

Năm học 2022-2023, tôi được nhà trường phân công chủ nhiệm lớp 4C.
Sau khi nhận lớp và trực tiếp giảng dạy học sinh được 4 tuần tôi tiến hành
khảo sát năng lực giao tiếp của các em lớp tôi chủ nhiệm và thu được kết quả
như sau:
TS

Học sinh có kĩ năng giao

Học sinh có kĩ năng giao

Học sinh có kĩ năng

HS

tiếp tốt

tiếp tương đối tốt

giao tiếp chưa tốt


6
38

TS

%

TS

%

TS

%

12

31,5

14

39,6

11

28,9

Từ thực trạng trên tôi thấy: Giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh là rất
cần thiết, đòi hỏi giáo viên phải suy nghĩ tìm ra phương pháp giáo dục hiệu
quả, giúp học sinh có kĩ năng giao tiếp phù hợp trong mọi tình huống trong
học tập, trong các hoạt động tập thể và một số hoạt động khác. Qua khảo sát
tôi thấy năng lực giao tiếp của học sinh cịn rất yếu. Các em giao tiếp với thầy
cơ và người lớn tuổi còn chưa mạnh dạn, tự tin hoặc đơi khi sử dụng vốn từ
cịn chưa phù hợp. Vậy nên qua q trình nghiên cứu tơi đã tìm ra một số biện
pháp nhằm cải thiện năng lực giao tiếp cho học sinh như sau:
3. Biện pháp
Biện pháp 1: Lồng ghép giáo dục kĩ năng giao tiếp thông qua các
tiết học
Việc giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh có thể thực hiện trong bất cứ
lúc nào, giờ học nào. Để việc rèn luyện diễn ra một cách thường xuyên và đạt
hiệu quả cao, tôi đã vận dụng vào các môn học, tiết học, nhất là các môn như:
Tiếng Việt; Toán; Đạo đức; Kĩ năng sống,… sao cho các em được làm để
học, được trải nghiệm như trong cuộc sống thực.
Trong chương trình lớp 4, ở mơn Tiếng Việt có nhiều bài học có thể giáo
dục kĩ năng giao tiếp xã hội cho các em như ở phân môn Luyện từ và câu khi
dạy bài: “Giữ phép lịch sự khi bày tỏ yêu cầu, đề nghị”. Tôi cho học sinh
chuẩn bị những hộp thư có câu yêu cầu, đề nghị? và tổng kết lại vào cuối tiết.
Em nào nêu được nhiều câu yêu cầu, đề nghị lịch sự nhất sẽ được tun
dương. Khơng những vậy, tơi cịn tổ chức cho các em trao đổi: “Theo em, như

thế nào là lịch sự khi yêu cầu, đề nghị?”, “Em đã lịch sự khi yêu cầu đề nghị
chưa?”… qua đó các em sẽ bộc lộ những suy nghĩ của mình.
Đối với tiết Kể chuyện khi dạy bài: “Kể chuyện đã nghe, đã đọc” hoặc
“Kể chuyện được chứng kiến, tham gia”, tôi yêu cầu học sinh kể lại câu
chuyện con đã được học, được chứng kiến hay tham gia trong cuộc sống cho
cả lớp nghe, giúp học sinh rèn kĩ năng giao tiếp trước đám đông, mạnh dạn và


7

tự tin, nói năng ngày càng lưu lốt hơn. Khi kể xong, học sinh mời các bạn
nhận xét, trao đổi về nội dung ý nghĩa câu chuyện, nhận xét về tính cách của
các nhân vật trong truyện, giúp các em tạo cảm giác tự tin khi trao đổi về một
vấn đề, cách giải quyết một vấn đề có hiệu quả nhất.
Để hình thành những kiến thức và rèn luyện kĩ năng giao tiếp cho học sinh
qua môn Tiếng Việt, tôi đã vận dụng nhiều phương pháp dạy phát huy tính tích
cực, chủ động, sáng tạo, của học sinh như: thực hành giao tiếp, trò chơi học tập,
phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp tổ chức hoạt động nhóm,
phương pháp hỏi đáp, thơng qua các hoạt động học tập, được phát huy trải
nghiệm, rèn kĩ năng hợp tác, bày tỏ ý kiến cá nhân, đóng vai, học sinh có được
cơ hội rèn luyện, thực hành kĩ năng giao tiếp một cách triệt để.
Trong tiết Toán: Khi học sinh đánh giá, nhận xét bài làm của bạn, các em
đã được rèn kĩ năng giao tiếp một cách đúng mực và kĩ năng chia sẻ. Chẳng
hạn: Bạn làm sai. Tôi luôn nhắc nhở các em phải nhận xét là: “Theo tớ, cách
giải thế này” chứ khơng nên nói là: “Cậu làm sai rồi!” hoặc nhận xét một cách
không tế nhị.
Ở mơn Đạo đức: Để các em có những lời nói chuẩn mực về hành vi đạo
đức, tôi đã chủ động sử dụng phương pháp dạy học đổi mới theo hướng phát
huy tích cực, sáng tạo của học sinh. Tổ chức cho học sinh thực hiện các hoạt
động học tập phong phú, đa dạng như: kể chuyện theo tranh; quan sát tranh

ảnh, băng hình, tiểu phẩm; phân tích, xử lí tình huống; chơi trị chơi, đóng
tiểu phẩm, múa hát, đọc thơ, vẽ tranh. Sử dụng nhiều phương pháp và kĩ thuật
dạy học tích cực như: học theo nhóm, đóng vai, trị chơi. Và chính thơng qua
việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực đó, học sinh đã được
tạo cơ hội để thực hành, trải nghiệm kĩ năng giao tiếp cho phù hợp lứa tuổi.
Khi dạy bài: “Biết bày tỏ ý kiến”, bản thân tôi đã tổ chức cho các em đóng
vai, chơi trị chơi. Sau vài lời khuyến khích đầu tiên, tơi tổ chức cho các em
đứng thành vịng trịn đóng vai, giới thiệu, bày tỏ ý kiến. Lúc đầu các em rất
ái ngại không tự tin khi đóng vai và bày tỏ ý kiến trước lớp nhưng tôi đã kịp
thời động viên cũng như nhắc nhở các em những điều cần chú ý trong khi


8

giao tiếp, cộng thêm một mơi trường hồ đồng thân thiện của các bạn nên
giúp các em thực hiện rẩt tốt, khơng cịn ái ngại. Thay vào đó là những cánh
tay tự tin cùng những câu nói rõ ràng, chắc gọn, mạnh dạn hơn.

Hình ảnh học sinh tự tin chia sẻ, giao tiếp trong tiết học

Sau khi áp dụng biện pháp rèn kĩ năng giao tiếp vào các môn học, tơi
nhận thấy khả năng giao tiếp của các em có sự thay đổi rõ rệt. Hiệu quả của
việc rèn kĩ năng giao tiếp không đo đếm được bằng những con số chính xác
nhưng được thể hiện bằng những biểu hiện cụ thể như: các em có ý thức,
thái độ khác với mọi người trong gia đình; ln hồ đồng với bạn bè; tự tin
khi nói năng,…
2. Biện pháp 2: Đổi mới phương pháp dạy học nhằm rèn kĩ năng
giao tiếp cho học sinh
Đổi mới phương pháp dạy học là dạy và học theo hướng tích cực chủ
động, sáng tạo trong đó học sinh phải tự phát hiện, tự giải quyết vấn đề, tự

chiếm lĩnh kiến thức mới theo sự tổ chức và hướng dẫn hợp lí của giáo viên.
Tổ chức nhóm là nhằm tạo cơ hội cho mọi đối tượng được nói, được trình bày
miệng trước tổ, được mạnh dạn trình bày và biết cách trình bày một vấn đề
nào đó trước tập thể. Từ đó, giúp các em rèn kĩ năng giao tiếp, biểu hiện thái


9

độ cử chỉ khi trình bày để tăng thêm sức biểu cảm, tăng sức thuyết phục của
vấn đề mà mình trình bày, cũng nhờ đó các em sẽ tự tin hơn trong giao tiếp,
mạnh dạn hơn khi nói trước đám đông.
Trong các tiết học, tôi đã vận dụng các phương pháp, hình thức dạy học
phù hợp tạo điều kiện cho học sinh rèn luyện kĩ năng giao tiếp của mình.
- Phương pháp thảo luận nhóm:
Tổ chức nhóm là nhằm tạo cơ hội cho mọi đối tượng được nói, được
trình bày miệng trước tổ, được mạnh dạn trình bày và biết cách trình bày một
vấn đề trước tập thể. Từ đó giúp các em rèn kĩ năng giao tiếp, biểu hiện thái
độ cử chỉ khi trình bày, mạnh dạn, tự tin hơn khi nói trước đám đơng. Vì vậy
đối với các môn học mục tiêu là rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh tơi thường
vận dụng hình thức này như đối với phân môn Tập làm văn khi dạy các bài
như: Chào hỏi. Tự giới thiệu; Cảm ơn, xin lỗi; Kể về người thân;… Tôi
thường cho học sinh thảo luận nhóm đơi xác định u cầu của bài tập, thống
nhất kết quả để thực hiện bài tập, sau đó các nhóm trình bày kết quả thảo luận
của nhóm mình.
Trong khi học sinh thảo luận nhóm, giáo viên cần quan sát, theo dõi và
hướng dẫn, hỗ trợ khi các em gặp khó khăn trong q trình thảo luận bằng
cách đặt câu hỏi, hướng dẫn trả lời, cung cấp thêm thông tin cho các em.
Khi các nhóm trình bày, giáo viên u cầu nhóm khác phải lắng nghe
nhóm bạn trình bày, nhận xét, bổ sung và so sánh cách làm, kết quả với nhóm
mình. Đồng thời, giáo viên cần động viên, khuyến khích các nhóm và cá nhân

đưa ra các câu hỏi có liên quan đến cơng việc của mỗi nhóm để học sinh trả
lời.
Tôi luôn sử dụng phương pháp này vào giảng dạy nhằm làm cho tất cả
học sinh được hoạt động, tạo khơng khí lớp học sơi động, hấp dẫn, các em
tiếp thu bài cũng dễ dàng hơn, đặc biệt tạo điều kiện để các em bổ sung vốn
Tiếng Việt một cách hiệu quả.


10

Hình ảnh học sinh hoạt động theo nhóm 4 và nhóm đơi
- Trị chơi học tập:
Trị chơi học tập là hình thức học tập có hiệu quả đối với học sinh, đặc
biệt là những em ngại nói, tức là ngại giao tiếp, trò chơi học tập sẽ làm cho
các em hứng thú hơn trong học tập. Thơng qua trị chơi, học sinh được luyện
tập, làm việc cá nhân, làm việc trong đơn vị nhóm, đơn vị lớp theo sự phân
cơng và tinh thần hợp tác. Trò chơi tạo cơ hội cho học sinh tự hoạt động, tự
củng cố kiến thức, tự hồn thiện kĩ năng giao tiếp của chính mình.
Ví dụ: Trò chơi “Thi đố bạn”
Trò chơi được sử dụng vào phân môn Tập làm văn.
a) Yêu cầu cần đạt:
- Đối với các tiết học hướng dẫn học sinh trình bày miệng, tơi thường
tổ chức cho học sinh chơi trị chơi “Thi đố bạn’
- Giúp học sinh hình thành bài văn có hệ thống. Tập tác phong nhanh
nhẹn, biết chia sẻ hợp tác cùng bạn.
b) Đồ dùng:
- 1 bảng phụ đã viết sẵn đoạn văn.
- 1 số băng giấy đã viết sẵn các câu văn trong đoạn văn trên.
c) Tiến hành

11

GV nêu luật chơi: Mỗi tổ chuẩn bị từ hai đến ba đoạn văn mẫu, trong
đoạn văn đó có sử dụng biện pháp nghệ thuật. Tổ này đọc đoạn văn của tổ
mình, yêu cầu tổ bạn nêu biện pháp nghệ thuật mà tổ đã sử dụng trong đoạn
văn đó. Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn văn là hình ảnh so
sánh, nhân hóa,…và tác dụng của nó. Cứ như vậy đến tổ khác lên đọc đoạn
văn rồi mời tổ bạn tìm và nhận xét. Đội nào đúng, nhanh thì thắng cuộc.
Các trị chơi học tập có thể tổ chức cho học sinh trong giờ tự học, giờ
ra chơi hoặc giờ sinh hoạt lớp hay trong phần củng cố của mỗi giờ học. Qua
các trò chơi này, học sinh được tăng cường rèn luyện các kiến thức vừa được
học, từ đó sẽ nhớ bài và vận dụng vào việc giao tiếp trong đời sống hằng
ngày.
- Phương pháp thuyết trình – kể chuyện – đóng vai
Đây là hình thức học tập được áp dụng nhiều ở phân môn Kể chuyện
qua bài tập “Phân vai dựng lại câu chuyện”. Để học sinh có kĩ năng giao tiếp
tốt, khi phân vai dựng lại câu chuyện cho các nhóm tơi đến tận nơi hướng dẫn
cho các nhóm về cách thể hiện lời nói khi thuyết trình, sắm vai. Sau đó tơi gọi
những nhóm học sinh có giọng kể thích hợp kết hợp cùng cử chỉ, điệu bộ
trong khi đóng vai lên trình diễn trước lớp để các nhóm học tập.

Giáo viên hướng dẫn học sinh cách
thể hiện lời nói khi sắm vai trong nhóm.

Học sinh trong nhóm lên sắm vai
trước lớp.

Sau khi thực hiện biện pháp này, học sinh đã mạnh dạn trao đổi ý kiến
với các bạn trong thảo luận nhóm. Các em mạnh dạn trình bày kết quả học tập

của nhóm to, rõ ràng, lưu loát, tự tin; mạnh dạn đặt câu hỏi giao lưu với bạn.


12

Các em đã mạnh dạn tự tin, xung phong sắm vai khơng những trong nhóm mà
cịn dám thể hiện trước lớp. Điều đó cho thấy khả năng giao tiếp của các em
học sinh đã có sự tiến bộ và thay đổi rõ rệt.
Biện pháp 3: Rèn cho học sinh sự mạnh dạn trong giao tiếp trong
tiết sinh hoạt lớp
Đa số trẻ ở lứa tuổi Tiểu học vẫn còn khá non nớt để nhận thức về xã
hội. Muốn giáo dục cho học sinh có kĩ năng giao tiếp tốt thì việc định hướng,
khuyến khích các em học sinh tự tin bày tỏ quan điểm, ý kiến của mình trước
đám đơng là điều rất quan trọng. Muốn các em mạnh dạn, tự tin thì giáo viên
phải tạo nhiều cơ hội rèn luyện kĩ năng giao tiếp cho các em thông qua các
tiết sinh hoạt lớp để các em được nói, được làm và được chia sẻ.
Vào đầu năm học, tôi đã cho các em tự giới thiệu về bản thân theo các
câu hỏi gợi ý đã được viết lên bảng. Ví dụ như:
- Em tên là gì? Địa chỉ gia đình em? Gia đình em có mấy người? Em hãy
giới thiệu một vài nét chính về từng thành viên trong gia đình mình. Em có sở
thích gì đặc biệt? Hãy chia sẻ cho cô giáo và các bạn cùng biết.
Khi gọi học sinh giới thiệu, tôi thường gọi những học sinh bạo dạn (hào
hứng xung phong) trước. Những em này thường nói rất tốt: đầy đủ và tự
nhiên. Chỉ một lúc sau, những cánh tay xung phong sẽ nhiều dần lên, không
khi lớp học vui hơn bởi những tiếng cười, tiếng nói xì xào để nhắc nhở bạn
nói gì tiếp theo,… Với nhứng học sinh còn e dè chưa dám dơ tay xung phong,
tôi đến tận nơi nhẹ nhàng động viên và hỏi từng câu hỏi nhỏ. Lúc đầu, các em
cịn có phần e ngại nhưng những câu hỏi sau các em trả lời lưu loát hơn và nét
mặt phấn khởi hơn. Khơng những vậy, tơi cịn khuyến khích các em hãy chia
sẻ những cảm nhận, những suy nghĩ, những quan sát thường ngày của mình

với cơ giáo, với bạn bè một cách thoải mái, tự nhiên khơng gị bó, áp đặt.
Trong những tiết sinh hoạt lớp của tuần tiếp theo, sau phần đánh giá,
nhận xét của bạn lớp trưởng và cô giáo chủ nhiệm, tôi tạo cơ hội để các em
được thể hiện sở trường của mình trước lớp. Có em hào hứng xung phong lên
hát, múa, đọc thơ, hát đố,…theo chủ điểm của từng tuần, từng tháng. Lúc đầu,


13

chỉ là những tiết mục đơn lẻ, sau đó tơi đã gợi ý các em động viên những bạn
thường e dè, nhút nhát cùng tham gia những tiết mục múa hát tốp ca hoặc
đóng tiểu phẩm. Dần đần, những em còn nhiều hạn chế về giao tiếp trước kia
đã mạnh dạn hơn trước lớp. Trong tất cả các hoạt động của tiết sinh hoạt lớp
tôi đều theo dõi để kịp thời đưa ra những góp ý, sửa chữa kịp thời về cách
thức thực hiện cũng như cách diễn đạt hay mối giao lưu của các em trước tập
thể nhằm giúp các em phát triển năng lực giao tiếp.

Hình ảnh học sinh tham gia múa hát trong tiết sinh hoạt lớp.

Ngoài rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh thông qua các mơn học thì qua
tiết sinh hoạt lớp đã giúp cho các em có kĩ năng giao tiếp khá tốt. Với một số
việc làm ở trên, tơi thấy rất có tác dụng để rèn sự mạnh dạn, tự tin cho các
em. Ở lớp tơi có em Bảo Châu (học sinh nam) và em Trúc Chi (học sinh nữ)
là hai học sinh nhút nhát nhất lớp. Mỗi lần cô giáo gọi lên chia sẻ ý kiến của
bản thân trong tiết sinh hoạt thì các em cịn run khơng nói được gì.


14

Hình ảnh em Trúc Chi và em Bảo Châu trước khi áp dụng biện pháp.

Sau những lần động viên của cô giáo cũng như được giao tiếp với các
bạn thông qua các hoạt động múa, hát tập thể thì những biểu hiện của hai bạn
đó khơng cịn nữa mà thay vào đó là nét mặt rạng ngời, hồ nhập với các bạn
trong lớp và thường xuyên xung phong chia sẻ đóng góp ý kiến cho các bạn
trong các tiết sinh hoạt lớp.


15

Em Trúc Chi và em Bảo Châu mạnh dạn, tự tin giao tiếp
sau khi áp dụng biện pháp.
Biện pháp 4: Giáo dục kĩ năng giao tiếp thông qua các hoạt động
trải nghiệm ngoài giờ lên lớp.
Hoạt động trải nghiệm ngoài giờ lên lớp là một hoạt động gắn liền với hoạt
động dạy và học, nhằm góp phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục tồn diện.
Chính vì thế việc rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh trong các hoạt động trải
nghiệm ngoài giờ lên lớp trong và ngoài nhà trường là một việc làm vô cùng cần
thiết. Trong các hoạt động này, học sinh sẽ là người chủ động tham gia.
Thông qua hoạt động trải nghiệm cấp trường năm học 2022-2023 (Vui
Tết Trung Thu, Ngày hội Tiếng Anh) giúp cho học sinh được giao tiếp rộng
hơn (Học sinh được giao tiếp với các bạn trong lớp; giao tiếp cùng khối; giao
tiếp với các bạn cùng trường và rộng hơn nữa là được giao tiếp với các bậc
phụ huynh, với các thầy giáo, cơ giáo trong và ngồi nhà trường).
Trong ngày hội vui Tết Trung thu các em học sinh trong lớp được cùng
với các bạn, với phụ huynh, cô giáo trải nghiệm hoạt động trang trí mâm ngũ
quả để tham gia thi với các lớp khác. Trong quá trình tham gia trải nghiệm
các bạn học sinh được trao đổi, chia sẻ, thảo luận, đưa ra ý tưởng sáng tạo với
các bạn và các bậc phụ huynh về cách trang trí mâm cỗ trung thu. Thơng qua

16

buổi trải nghiệm học sinh đã phát huy, học hỏi được khả năng giao tiếp rộng
hơn, giúp học sinh mạnh dạn, tự tin hơn khi giao tiếp trước đám đông. Đã có
rất nhiều em mạnh dạn giơ tay khi được thầy Tổng phụ trách đội đến phỏng
vấn câu hỏi: “Nêu cảm nhận của em khi được tham gia buổi trải nghiệm ngày
hôm nay ?”.
Thông qua hoạt động trải nghiệm vui Tết Trung thu đầu năm, học sinh đã
được làm quen với mơi trường giao tiếp đơng người. Đó chính là cơ hội để
học sinh phát triển khả năng giao tiếp tốt hơn trong buổi hoạt động trải
nghiệm Tiếng Anh cấp trường vào tháng 3. Trong buổi đó, các em được tham
gia sáng tạo ở nhiều góc trải nghiệm (góc rung chng vàng, góc music game,
…). Ở tất cả các góc học sinh đều được phát triển khả năng giao tiếp nhưng
học sinh thích thú nhất đó là góc music game, ở góc này các em được thi đua
với các bạn trong khối di chuyển nhanh theo nhạc, bạn nào di chuyển nhanh
và tìm được vị trí ngồi sẽ dành được quyền sắp xếp các từ cho sẵn để tạo
thành một câu văn hoàn chỉnh và được đọc to câu văn mà mình đã xếp được
trước tồn thể các bạn học sinh trong khối và các thầy cô giáo trong và ngoài
nhà trường đến dự. Những bạn sắp xếp và đọc câu đúng thì được nhận một
phần q, cịn những bạn có câu được đánh giá chưa chính xác thì sẽ được các
bạn và các thầy cô trong ban giám khảo hướng dẫn điều chỉnh câu văn cho
phù hợp.

HĐTN cấp trường: Vui Tết Trung thu

HĐTN lớp: Gói quà tặng bà, tặng mẹ

Ngoài việc rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh thông qua các buổi hoạt
động trải nghiệm ở lớp, ở trường. Tôi cũng muốn chú trọng rèn kĩ năng giao

tiếp cho các em qua những tiết Hoạt động ngoài giờ lên lớp. Nhân kỉ niệm


17

Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam 22-12 tơi đã cho các em tìm
hiểu về truyền thống của quân đội ta. Các em thi nhau tìm hiểu qua sách, báo,
internet; có em thì hỏi ơng bà, cha mẹ… những việc có liên quan đến sự hình
thành, phát triển và những chiến công vang dội của quân đội ta. Tôi đã tạo
điều kiện cho các em thể hiện những hiểu biết của mình qua phần thi Hái hoa
dân chủ. Tơi thấy các em trả lời câu hỏi của mình rất rõ ràng, mạch lạc pha
lẫn cả niềm tự hào trong đó. Em Quang Anh - một học sinh rất nhút nhát, ít
khi phát biểu - sau khi trả lời đúng câu hỏi “Đội Tuyên truyền giải phóng
quân được ra đời ở đâu, vào ngày, tháng, năm nào?” mà em cịn mạnh dạn nói
thêm “Lớn lên, con sẽ xung phong đi bộ đội vì con thấy các chú bộ đội rất
dũng cảm”... Tiết học hơm đó khơng chỉ giáo dục cho các em về truyền thống
quân đội ta mà còn giúp các em thể hiện được những hiểu biết, những ước
mơ, tình yêu quê hương đồng thời giúp các em phát triển được khả năng tư
duy trong quá trình giao tiếp với cô giáo và bạn bè.
Hoạt động vui chơi cũng chiếm nhiều thời gian khi các em tham gia buổi
hoạt động trải nghiệm ngoài nhà trường. Khi tham gia các trò chơi trong buổi
trải nghiệm các em giao tiếp với nhau rất nhiều và rất tự nhiên. Khi chơi với
nhau, khả năng ganh đua để giành thắng - thua, hơn - thiệt thường xảy ra. Lúc
này các em mới bộc lộ hết tính cách của mình. Các em sẵn sàng tranh giành
hoặc khơng nhường nhịn nhau. Các em cịn xưng “mày”, “tao” với bạn. Vì
vậy trong các trị chơi tôi thường theo dõi, quan sát mọi học sinh trong lớp.
Tơi chú ý xem các em chơi những trị chơi gì, nói năng với nhau ra sao, nhắc
nhở những học sinh cịn nói năng chưa phù hợp, nói sao cho lịch sự hơn. Làm
như vậy các em mới chú ý rèn cách nói của mình cho đúng, cho phù hợp. Qua
một vài lần được tôi nhắc nhở, các em đã thực sự thay đổi. Các em biết

nhường nhịn, yêu thương, quan tâm tới nhau, biết nói với nhau một cách thân
mật, lịch sự, gọi nhau là “bạn; cậu”, xưng là “tớ; mình”.
Thơng qua các buổi hoạt động ngồi giờ lên lớp trong và ngoài nhà
trường đã giúp cho các em có những tiết học ngồi giờ vui vẻ, bổ ích, thư giãn
đầu óc để khi tham gia vào các tiết học chính khố tiếp thu các bài học tốt hơn