Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

NGUYỄN THỊ HUYỀN CHÂM

PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA SẢN XUẤT
NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2023


HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

NGUYỄN THỊ HUYỀN CHÂM

PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA SẢN
XUẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ
HÀ NỘI

Chuyên ngành

: Kinh tế phát triển

Mã số

9 31 01 05

Người hướng dãn khoa hộc

: GS.TS. Phạm Bảô Dương

TS. Nguyễn Tất Thắng

HÀ NỘI – 2023


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu
được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ lấy bất
kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cám ơn,
các thơng tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày tháng năm 2023
Tác giả luận án

Nguyễn Thị Huyền Châm

i


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự
hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cơ giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng
nghiệp và gia đình.
Nhân dịp hoàn thành luận án, cho phép tơi được bày tỏ lịng kính trọng và biết ơn sâu
sắc tới GS.TS. Phạm Bảo Dương và TS. Nguyễn Tất Thắng đã tận tình hướng dẫn, dành
nhiều cơng sức, thời gian và tạo điều kiện cho tơi trong śt q trình học tập và thực hiện đề
tài.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn
Kinh tế, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn - Học viện Nông nghiệp Việt Nam nơi tôi đang
công tác và sinh hoạt chuyên môn, đã tận tình giúp đỡ tơi trong q trình học tập và hoàn

thành luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ của Sở Kế hoạch và Đầu tư thành
phố Hà Nội, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành phố Hà Nội, Hiệp hội Doanh
nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội, Cán bộ quản lý và người lao động tại các Doanh nghiệp
nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội đã giúp đỡ và tạo điều kiện
cho tơi trong śt q trình thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện
thuận lợi và giúp đỡ tơi về mọi mặt, đợng viên khuyến khích tơi hoàn thành luận án./.
Hà Nội, ngày tháng năm 2023
Tác giả luận án

Nguyễn Thị Huyền Châm

ii


MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan.......................................................................................................................i
Lời cảm ơn.........................................................................................................................ii
Mục lục.............................................................................................................................iii
Danh mục chữ viết tắt.........................................................................................................vi
Danh mục bảng.................................................................................................................vii
Danh mục biểu đồ, sơ đồ....................................................................................................ix
Danh mục hình....................................................................................................................x
Danh mục hợp....................................................................................................................xi
Trích yếu luận án...............................................................................................................xii
Thesis abstract..................................................................................................................xiv
Phần 1. Mở đầu.................................................................................................................1
1.1.

Tính cấp thiết của đề tài..........................................................................................1

1.2.

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài...............................................................................3

1.2.1.

Mục tiêu chung......................................................................................................3

1.2.2.

Mục tiêu cụ thể......................................................................................................3

1.3.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

1.3.1.

Đới tượng nghiên cứu............................................................................................3

1.3.2.

Phạm vi nghiên cứu...............................................................................................3

1.4.

Những đóng góp mới của luận án...........................................................................4

1.4.1.

Về lý luận nghiên cứu............................................................................................4

1.4.2.

Về thực tiễn nghiên cứu.........................................................................................4

1.5.

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án..............................................................5

1.5.1.

Ý nghĩa khoa học...................................................................................................5

1.5.2.

Ý nghĩa thực tiễn....................................................................................................5

Phần 2. Tổng quan tài liệu nghiên cứu..............................................................................6
2.1.

Tổng quan cơng trình nghiên cứu có liên quan........................................................6

2.1.1.

Nghiên cứu về đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa............................................6

2.1.2.

Nghiên cứu về vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa................................................7

iii


2.1.3.

Nghiên cứu về khái niệm, nội dung phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa..................8

2.1.4.

Nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển doanh nghiệp nhỏ
và vừa..................................................................................................................10

2.1.5.

Nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và vừa..........................11

2.1.6.

Nghiên cứu về giải pháp thu hút đầu tư doanh nghiệp vào phát triển nông nghiệp. .12

2.1.7.

Nghiên cứu về yếu tố ảnh hưởng tới phát triển doanh nghiệp nông nghiệp.............13

2.1.8.

Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án..............................................15

2.2.

Cơ sở lý luận về phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp............15

2.2.1.

Một số khái niệm.................................................................................................15

2.2.2.

Đặc trưng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nơng nghiệp.........................24

2.2.3.

Vai trị, ý nghĩa của phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp.......28

2.2.4.

Nội dung phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp......................30

2.2.5.

Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất
nông nghiệp.........................................................................................................36

2.3.

Cơ sở thực tiễn.....................................................................................................43

2.3.1.

Kinh nghiệm thế giới về phát triển doanh nghiệp lĩnh vực nông nghiệp..................43

2.3.2.

Kinh nghiệm trong nước về phát triển doanh nghiệp lĩnh vực nông nghiệp.............47

2.3.3.

Bài học kinh nghiệm rút ra cho thành phố Hà Nội trong phát triển doanh nghiệp nhỏ
và vừa sản xuất nơng nghiệp.................................................................................50

Tóm tắt phần 2..................................................................................................................52
Phần 3. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................53
3.1.

Đặc điểm địa bàn nghiên cứu...............................................................................53

3.1.1.

Điều kiện tự nhiên................................................................................................53

3.1.2.

Điều kiện kinh tế xã hội........................................................................................56

3.1.3.

Những thuận lợi và khó khăn đới với phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa
sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội.............................................61

3.2.

Phương pháp nghiên cứu......................................................................................62

3.2.1.

Phương pháp tiếp cận nghiên cứu.........................................................................62

3.2.2.

Khung phân tích nghiên cứu.................................................................................63

3.2.3.

Phương pháp thu thập thơng tin, dữ liệu................................................................65

iv


3.2.4.

Phương pháp xử lý thông tin, dữ liệu....................................................................67

3.2.5.

Phương pháp phân tích thơng tin, dữ liệu..............................................................68

3.2.6.

Hệ thớng chỉ tiêu nghiên cứu................................................................................70

Tóm tắt phần 3..................................................................................................................72
Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận.......................................................................73
4.1.

Thực trạng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp trên
địa bàn thành phố Hà Nội.....................................................................................73

4.1.1.

Phát triển về số lượng, quy mô.............................................................................73

4.1.2.

Nâng cao chất lượng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp Hà
Nội......................................................................................................................79

4.2.3.

Kết quả cạnh tranh...............................................................................................91

4.2.

Các yếu tố ảnh hưởng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp trên
địa bàn thành phớ Hà Nợi.....................................................................................96

4.2.1.

Cơ chế chính sách................................................................................................96

4.2.2.

Mơi trường Kinh tế xã hội và thị trường..............................................................102

4.2.3.

Đầu tư công và xây dựng cơ sở hạ tầng của địa phương.......................................104

4.2.4.

Nguồn lực..........................................................................................................109

4.2.5.

Tiếp cận công nghệ............................................................................................120

4.2.6.

Điều kiện tự nhiên..............................................................................................125

4.3.

Giải pháp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp trên
địa bàn thành phố Hà Nội...................................................................................127

4.3.1.

Căn cứ đề xuất giải pháp....................................................................................127

4.3.2.

Giải pháp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp trên
địa bàn thành phớ Hà Nợi...................................................................................136

Tóm tắt phần 4................................................................................................................147
Phần 5. Kết luận và kiến nghị.......................................................................................149
5.1.

Kết luận.............................................................................................................149

5.2.

Kiến nghị...........................................................................................................150

Danh mục các cơng trình đã cơng bớ có liên quan đến luận án..........................................151
Tài liệu tham khảo...........................................................................................................152
Phụ lục............................................................................................................................160

v


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Nghĩa Tiếng Việt

BHXH

Bảo hiểm xã hội

CTCP

Công ty cổ phần

DN

Doanh nghiệp

DNNVV

Doanh nghiệp nhỏ và vừa

FDI

Đầu tư trực tiếp từ nước ngoài

GRDP

Tổng sản phẩm trên địa bàn (Tỉnh/ TP)

GTGT

Giá trị gia tăng

KTXH

Kinh tế xã hội

NLCT

Năng lực cạnh tranh

NSNN

Ngân sách nhà nước

PCI

Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh

QSDĐ

Quyền sử dụng đất

SXKD

Sản xuất kinh doanh

SXNN

Sản xuất nông nghiệp

TMĐT

Thương mại điện tử

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

TTHC

Thủ tục hành chính

UBND

Ủy ban nhân dân

R&D

Nghiên cứu và triển khai

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

vi


DANH MỤC BẢNG
TT

Tên bảng

Trang

2.1.

Tiêu chí phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa theo các lĩnh vực theo
NĐ 56/2009/ND-CP......................................................................................19

2.2.

Tiêu chí phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa theo các lĩnh vực theo
NĐ 80/2021/ND-CP......................................................................................20

3.1.

Tình hình dân sớ và lao đợng thành phớ Hà Nội..............................................60

3.2.

Thu thập số liệu thứ cấp.................................................................................65

3.3.

Thông tin doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp Hà Nội...................66

3.4.

Phân bổ mẫu phỏng vấn sâu cán bộ phụ trách chuyên môn.............................67

3.5.

Thang đo và ý nghĩa các thang đo..................................................................69

4.1.

Tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp Hà Nội đổi mới
công nghệ......................................................................................................80

4.2.

Hệ số nợ của các doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp
thành phố Hà Nội..........................................................................................80

4.3.

Hiệu quả sử dụng lao động của các doanh nghiệp nhỏ và vừa sản
xuất nông nghiệp thành phố Hà Nội...............................................................81

4.4.

Hiệu suất sinh lời trên tài sản (ROA)..............................................................82

4.5.

Hiệu suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE).................................................82

4.6.

So sánh hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa sản
xuất nông nghiệp Hà Nội với các doanh nghiệp nông nghiệp quy
mô lớn năm 2021...........................................................................................84

4.7.

Quy mô vốn doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nơng nghiệp Hà Nợi
theo loại hình doanh nghiệp...........................................................................84

4.8.

Chất lượng nhân lực trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất
nông nghiệp thành phớ Hà Nợi.......................................................................85

4.9.

Tình hình ứng dụng cơng nghệ thơng tin của các doanh nghiệp điều tra...........86

4.10.

Tình hình đăng ký nhãn hiệu của doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất
nông nghiệp Hà Nội.......................................................................................87

4.11.

Cơ cấu tiêu thụ sản phẩm của các loại hình doanh nghiệp...............................88

vii


4.12.

Tỷ lệ đổi mới sản phẩm trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất
nông nghiệp Hà Nội......................................................................................89

4.13.

Đánh giá về chính sách giá của doanh nghiệp.................................................90

4.14.

Hoạt đợng xúc tiến quảng cáo của doanh nghiệp.............................................91

4.15.

Lợi nhuận của doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp.......................91

4.16.

Ý kiến đánh giá của chủ doanh nghiệp về ảnh hưởng của cơ chế
chính sách...................................................................................................102

4.17.

Ý kiến đánh giá của chủ doanh nghiệp về ảnh hưởng của yếu tố kinh
tế xã hội......................................................................................................104

4.18.

Ý kiến đánh giá của chủ doanh nghiệp về cơ sở hạ tầng của địa phương........105

4.19.

Đánh giá về chi phí chính thức khi thành lập doanh nghiệp...........................108

4.20.

Đánh giá về chi phí phi chính thức khi thành lập doanh nghiệp.....................108

4.21.

Ý kiến đánh giá của chủ doanh nghiệp đối với vấn đề thuê đất......................109

4.22.

Thông tin cơ bản về chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp Hà
Nội.............................................................................................................111

4.23.

Đánh giá của chủ doanh nghiệp về chất lượng lao động................................112

4.24.

Tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp có website..................113

4.25.

Mức đợ tiếp cận nguồn vớn của các doanh nghiệp nhỏ và vừa sản
xuất nông nghiệp Hà Nội.............................................................................114

4.26.

Cách thức chủ yếu doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nơng nghiệp
Hà Nợi cập nhật văn bản về chính sách pháp luật..........................................118

4.27.

Tỷ lệ Doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp Hà Nội đổi
mới công nghệ.............................................................................................120

4.28.

Đánh giá của chủ doanh nghiệp về ảnh hưởng của cơng nghệ.......................125

4.29.

Phân tích ma trận SWOT.............................................................................134

viii


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
TT

Tên biểu đồ, sơ đồ

Trang

4.1.

Biến động số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp
Hà Nội..........................................................................................................75

4.2.

Chuyển dịch cơ cấu doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nơng nghiệp
Hà Nợi theo hình thức sở hữu........................................................................76

4.3.

Chuyển dịch cơ cấu theo loại hình doanh nghiệp của doanh nghiệp
nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp Hà Nội.......................................................78

4.4.

Tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp Hà Nợi tham
gia xuất khẩu.................................................................................................79

4.5.

Tình hình nợp ngân sách doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp Hà
Nội...............................................................................................................92

4.6.

Biến động số lượng việc làm trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa sản
xuất nơng nghiệp Hà Nợi...............................................................................93

4.7.

Thu nhập bình qn đầu người theo giá hiện hành..........................................94

4.8.

Số lượng Doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp Hà Nội

tham gia vào các Hiệp hợi............................................................................117

4.9.

Khó khăn các doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp Hà Nội
trong đổi mới công nghệ..............................................................................121

4.10.

Tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp Hà Nội thực
hiện chuyển đổi số.......................................................................................123

4.11.

Tỷ lệ ý kiến về các tác đợng của biến đổi khí hậu mà doanh nghiệp
quan tâm.....................................................................................................126

3.1.

Khung phân tích............................................................................................64

ix


DANH MỤC HÌNH
TT

Tên hình

Trang

3.1.

Bản đồ địa giới hành chính thành phố Hà Nội.................................................53

4.1.

Hiệu suất sinh lợi năm 2020 theo lĩnh vực hoạt động và quy mô doanh
nghiệp phạm vi cả nước.................................................................................83

4.2.

Kết quả kiểm định sự khác biệt về giữa 3 loại hình doanh nghiệp về
ứng dụng cơng nghệ thơng tin........................................................................86

4.3.

Kết quả kiểm định sự khác biệt giữa 3 loại hình doanh nghiệp về đổi
mới sản phẩm................................................................................................89

4.4.

Chỉ số thành phần của PCI Hà Nội năm 2021 và 2022..................................106

4.5.

Xếp hạng của PCI Hà Nội so với các tỉnh thành trong cả nước theo
thời gian......................................................................................................106

4.6.

So sánh PCI Hà Nội với các tỉnh vùng Đồng bằng sông Hồng......................107

x


DANH MỤC HỘP
TT

Tên hình hộp

Trang

4.1.

Khó khăn trong tiếp cận Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa...................97

4.2.

Kế hoạch hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn nhiều vướng mắc............101

4.3.

Tiếp cận vớn ngân hàng khó khăn................................................................115

4.4.

Khó khăn của Ngân hàng khi cho vay..........................................................115

4.5.

Cơ chế bảo lãnh tín dụng cịn kém hiệu quả..................................................116

4.6.

Tham gia Hiệp hợi chủ yếu vì phong trào.....................................................118

4.7.

Khơng truy cập website thường xuyên..........................................................119

4.8.

Khó khăn trong tiếp cận thị trường xuất khẩu...............................................119

4.9.

Chưa nhìn thấy tác đợng rõ rệt của chuyển đổi số..........................................124

xi


TRÍCH YẾU LUẬN ÁN
Tên tác giả: Nguyễn Thị Huyền Châm
Tên luận án: Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp trên địa bàn
thành phố Hà Nội
Chuyên ngành: Kinh tế phát triển

Mã số: 9 31 01 05

Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá thực trạng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất
nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội, đề xuất giải pháp nhằm phát triển doanh nghiệp
nhỏ và vừa sản xuất nông nghiệp tại địa bàn nghiên cứu trong thời gian tới.
Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp tiếp cận: Đề tài sử dụng 3 phương pháp tiếp cận là (i) Tiếp cận hệ
thống; (ii) Tiếp cận thể chế; (iii) Tiếp cận theo khu vực kinh tế.
- Phương pháp thu thập dữ liệu, thông tin
+ Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, sách và tạp chí chuyên ngành về phát
triển DNNVV cũng như DN đầu tư lĩnh vực nơng nghiệp. Từ đó nghiên cứu hệ thớng hóa
tổng quan lý luận và thực tiễn về phát triển DNNVV sản xuất nông nghiệp.
+ Dữ liệu sơ cấp được thu thập bằng điều tra trực tiếp 100 chủ DNNVV sản xuất nông
nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội, phỏng vấn sâu các cán bộ phụ trách chuyên môn từ cơ
quan quản lý nhà nước.
- Phương pháp phân tích
Các phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thớng kê mơ tả, thống kê so sánh, phương
pháp cho điểm theo thang đo Likert và phân tích SWOT.
Kết quả chính và kết luận
Luận án đã hệ thớng hóa và làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển chăn
DNNVV sản xuất nơng nghiệp, từ đó xây dựng khung phân tích để làm cơ sở nghiên cứu đề
tài.
Kết quả nghiên cứu cho thấy các DNNVV sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phớ
Hà Nợi thời gian qua có sự gia tăng về sớ lượng DN, theo loại hình DN và theo lĩnh vực hoạt
động; Chuyển dịch cơ cấu theo hướng tiến bộ, gia tăng tỷ trọng của DN thuộc khu vực tư
nhân. Giai đoạn điều tra khảo sát từ 2019-2021 cho thấy các DN gặp cú sốc Covid-19 nên
năng lực sản xuất kinh doanh biến động theo hướng tiêu cực, tuy nhiên hệ số nợ ghi nhận
được trong thời gian này đều nhỏ hơn 1, ở mức an toàn cho

xii

biết trong giai đoạn khó khăn đó các DN quản lý nợ khá tốt. Các chỉ tiêu ROA, ROE của các
DN này đều thấp hơn DN khối nông lâm thủy sản cả nước ở cùng thời điểm mốc so sánh năm
2020. Tình hình thu hút lao đợng trong các DN này cho thấy xu hướng giảm ngay cả trước
khi đại dịch Covid-19 xảy ra, cho thấy khu vực nông nghiệp đang ngày càng trở nên kém hấp
dẫn lao động hơn các lĩnh vực khác. Đây cũng chính là thách thức cho các DNNVV sản xuất
nông nghiệp trên địa bàn thành phớ trong tương lai.
Luận án phân tích năng lực cạnh tranh của các DNNVV sản xuất nơng nghiệp trên ba
khía cạnh. Tài sản cạnh tranh của DN bao gồm là các nguồn lực nội tại của DN đều ở mức
hạn chế. Ở tiến trình cạnh tranh, khả năng nghiên cứu phát triển sản phẩm của các DN thấp.
Các DN này khơng có lợi thế cạnh tranh về giá sản phẩm. Kết quả cạnh tranh thể hiện thông
qua chỉ tiêu lợi nhuận của các DN cho biết đều ở mức thấp. Theo lĩnh vực hoạt động, lợi
nhuận của DN trồng trọt cao nhất. Theo hai loại hình DN, Cơng ty CP có biểu hiện năng lực
cạnh tranh tớt hơn so với nhóm cơng ty TNHH.
Nghiên cứu cũng chỉ ra các yếu tớ có ảnh hưởng đến phát triển DNNVV sản xuất nơng
nghiệp trên địa bàn thành phớ. Các chủ trương chính sách đang trong q trình hoàn thiện.
Thành phớ Hà Nợi chưa có chính sách đặc thù khuyến khích các DN này. Đầu tư công và cơ
sở hạ tầng ở những khu vực xa trung tâm thành phớ cịn bợc lợ nhiều hạn chế. Do chủ yếu các
DN này thuộc quy mô nhỏ, nguồn lực hạn chế dẫn đến khả năng tiếp cận cơng nghệ trong sản
xuất kinh doanh cịn gặp rất nhiều khó khăn.
Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, đề tài đã đề xuất các nhóm giải pháp nhằm phát triển
DNNVV sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phớ Hà Nợi gồm: i) Hoàn thiện chính sách
hỗ trợ DN; ii) Nâng cao chất lượng đầu tư công và dịch vụ công; iii) Tăng cường khả năng
tiếp cận nguồn lực; iv) Tăng cường khả năng tiếp cận công nghệ; v) Tăng cường liên kết giữa
DN và đối tác.

xiii

THESIS ABSTRACT
Author: Nguyen Thi Huyen Cham
Thesis topic: The development of agricultural production small and medium-sized
enterprises in Hanoi city
Major: Development Economics
Code: 9 31 01 05
Training institution: Vietnam National University of Agriculture
Research objectives
Based on research, the thesis assesses of the current status of the development of
agricultural production small and medium-sized enterprises (SMEs) in Hanoi and proposes
solutions to develop agricultural production SMEs in the research area in the coming time.
Research Methods
- Approach: The research uses 3 approaches: (i) Systems approach; (ii) Institutional
approach; (iii) Approach by economic sector.
- Methods of collecting data and information
+ Secondary data is collected from reports, books, and specialized magazines on SME
development as well as businesses investing in the agricultural sector. Accordingly, the study
systematizes the theoretical and practical overview of agricultural production SME
development.
+ Primary data was collected by direct interview of 100 agricultural production SMEs
owners in Hanoi, in-depth interviews with professional officials from state management
agencies.
- Analytical methods
Data analysis methods include descriptive statistics, comparative statistics, qualitative
analysis methods, and SWOT analysis.
Main results and conclusions
The thesis has systematized and clarified the theoretical and practical basis for the
development of agricultural production SMEs, thereby building an analytical framework to
serve as a basis for the research.
Research results show that agricultural production SMEs in Hanoi have recently

increased in the number of enterprises, by type of enterprise, and by field of operation. There
has also been structural transformation towards progress, increasing the proportion of private
sector enterprises. The survey period from 2019 to 2021 demonstrates that businesses
encountered the Covid-19 shock, so their production and business capacity was negatively
affected, but the debt ratios recorded during this period were all less than 1 which were at a
safe level, indicating that during that difficult

xiv


period, businesses managed their debt quite well. The ROA and ROE indicators of these
enterprises were all lower than agricultural, forestry and fishery enterprises nationwide at the
same comparison point in 2020. The labor attraction situation in these enterprises faced a
decreasing trend even before the Covid-19 pandemic occurred, showing that the agricultural
sector is becoming less attractive to labor than other sectors. This is also a challenge for
agricultural production SMEs in Hanoi in the future.
The thesis analyzes the competitiveness of agricultural production SMEs in three
aspects. Competitive assets of an enterprise include the internal resources of the enterprise
which are all limited. In the competitive process, the ability of businesses to research and
develop products is low. These businesses do not have a competitive advantage in product
prices. Competitive results expressed through the profit targets of surveyed businesses are all
at a low level. According to the field of operation, the profits of farming enterprises are the
highest. According to the two types of businesses, joint- stock companies show better
competitiveness than limited liability companies.
The study also points out factors that affect the development of agricultural production
SMEs in Hanoi. Policy guidelines are in the process of being finalized. Hanoi does not have a
specific policy to encourage these businesses. Public investment and infrastructure in areas far
from the city center still reveal many limitations. Because these enterprises are mainly smallscale and have limited resources, access to technology in production and business is still
facing many difficulties.
Based on the research results, the thesis has proposed groups of solutions to develop

agricultural production SMEs in Hanoi, including: i) Completing business support policies; ii)
Improving the quality of public investment and public services; iii) Enhancing access to
resources; iv) Increasing access to technology; v) Strengthening links between businesses and
partners.

xv


PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) là mợt loại hình tổ chức kinh tế với sớ
lượng đơng đảo, có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế. Đối với
các nền kinh tế đang phát triển, khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa được xác định là
thành tớ cơ bản, có tính quyết định đới với sự thành cơng của cơng c̣c phát triển
kinh tế và xóa đói, giảm nghèo. Chính các doanh nghiệp nhỏ và vừa với sự phân bổ
rộng khắp, đông đảo tạo nhiều việc làm và nâng cao thu nhập cho người lao động, góp
phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát huy tiềm năng, lợi thế so sánh của
ngành, vùng, quốc gia (Nguyễn Thị Hoàng Lý, 2019).
Ở Việt Nam, trong những năm qua, nhờ chủ trương đúng đắn của Đảng, chính
sách thơng thống của Nhà nước nên sớ lượng các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt
Nam đã hình thành và phát triển rất nhanh. Theo báo cáo của Hiệp hội doanh nghiệp
nhỏ và vừa, tính đến ći 2021 cả nước có khoảng 800 nghìn doanh nghiệ“p, trong đó
doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm trên 98%. Các doanh nghiệp này đã và đang có đóng
góp to lớn vào sự phát triển chung của đất nước. Kết quả hàng năm tạo đóng góp
khoảng 40% GDP, 30% thu nợp ngân sách nhà nước và thu hút gần 60% lao động
(Vũ Long, 2022).
Ở nước ta nông nghiệp vẫn là một trong những ngành kinh tế then chốt. Nông
nghiệp tạo ra 85% việc làm cho cư dân nông thôn và là nguồn sinh kế của hơn 65%
dân số cả nước (Tổng cục Thống kê, 2020). Do đó, chủ trương phát triển các doanh
nghiệp hoạt đợng trong lĩnh vực nông nghiệp vẫn được coi là động lực cho phát triển

nông nghiệp và kinh tế nông thôn (Nghị định 57/2018/NĐ-CP). Các doanh nghiệp sẽ
tạo ra động lực thúc đẩy áp dụng ngày càng nhiều tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất nông
nghiệp, làm tăng năng suất, chất lượng và hiệu quả, vật nuôi, tạo thêm nhiều việc làm
và thu nhập cho người lao động. Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất nông
nghiệp được xem là giải pháp giải quyết hài hòa mục tiêu hiện đại hóa nơng nghiệp
với loại hình doanh nghiệp năng đợng, dễ thích ứng trong nền kinh tế thị trường.
Hà Nợi nằm ở vị trí trung tâm đồng bằng sơng Hồng, có hạ tầng phát triển, điều
kiện tự nhiên thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp. Trong trung hạn và dài

1


hạn, phát triển nông nghiệp vẫn là ưu tiên của thành phố, là trụ đỡ cho phát triển kinh
tế thủ đô. Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay hoạt động của các DNNVV sản xuất nông
nghiệp trên địa bàn thành phố cịn chưa tương xứng với tiềm năng. Đến 2021, sớ
lượng doanh nghiệp thuộc lĩnh vực nông nghiệp chỉ chiếm 0,32% số lượng doanh
nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội (Cục Thớng kê Hà Nợi, 2022). Các doanh
nghiệp thường có quy mơ nhỏ, vớn ít, sử dụng cơng nghệ đơn giản, thu hút khơng
nhiều lao đợng nơng thơn và đóng góp cịn khiêm tớn. Bản thân các doanh nghiệp
hiện phải đối mặt với các yếu tố bất lợi như sức cạnh tranh kém, môi trường hoạt
động chưa thực sự thuận lợi, trình đợ nhân lực, vật lực, tài lực cịn hạn chế. Thực trạng
trên cho thấy sự cần thiết nghiên cứu phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp
nhằm phát triển DNNVV sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội trong
thời gian tới.
Tổng quan các nghiên cứu trước đây cho thấy có nhiều nghiên cứu về DNNVV
và nghiên cứu liên quan doanh nghiệp đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp và khu vực
nông thôn, tuy nhiên gần như chưa có nghiên cứu nào về phát triển DNNVV sản xuất
nơng nghiệp nói chung và trên địa bàn thành phớ Hà Nợi nói riêng. Nghiên cứu nước
ngoài thường tập trung vào vai trị hay tác đợng của DNNVV như Aceleanu & cs.
(2014), Christian (2012), Karadag (2016), Manzoor & cs. (2021). Một số khác tập

trung nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến DNNVV như Chittithaworn & cs. (2011)
hay đi sâu mợt khía cạnh cụ thể như các rào cản trong đổi mới công nghệ ở các
DNNVV (Indrawati, 2020). Các nghiên cứu kể trên thường thực hiện trên phạm vi
một quốc gia, sử dụng phương pháp nghiên cứu định định tính hoặc định lượng, hoặc
kết hợp. Các nghiên cứu trong nước xoay quanh trọng tâm nội hàm của phát triển
nhưng theo nhiều quan điểm đa dạng khác nhau. Lê Thế Phiệt (2016) nghiên cứu phát
triển DNNVV tỉnh Đắk Lắk tiếp cận dưới góc nhìn của Quản trị kinh doanh. Nghiên
cứu của Nguyễn Thị Hoàng Lý (2019) về phát triển DNNVV tỉnh Hịa Bình tiếp cận
dưới góc đợ Kinh tế phát triển, song chưa có đánh giá về năng lực cạnh tranh về DN.
Nghiên cứu có liên quan đến doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, Trần Tuấn Sơn
(2022) lại tập trung về các giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp, mà không
đi sâu đánh giá về thực trạng phát triển và phân tích kết quả của các DNNVV khi đi
vào giai đoạn hoạt động. Trên địa bàn Hà Nợi, có nghiên cứu của

2


Phạm Thu Hương (2017) phân tích sâu về năng lực cạnh tranh nhưng của các
DNNVV nói chung theo các ngành nghề lĩnh vực khác nhau.
Xuất phát từ những lý do trên, rất cần nghiên cứu làm rõ thực trạng phát triển
các DNNVV sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phớ Hà Nợi trong thời gian qua,
chỉ ra các khó khăn, thách thác là căn cứ đề xuất giải pháp trong phát triển các
DNNVV sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phớ Hà Nợi trong bới cảnh toàn cầu
hóa và đơ thị hóa ở thủ đơ diễn ra ngày càng nhanh như hiện nay.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
1.2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá thực trạng phát triển DNNVV sản xuất nông
nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội, đề xuất giải pháp nhằm phát triển DNNVV sản
xuất nông nghiệp tại địa bàn nghiên cứu trong thời gian tới.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thớng hóa và làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển DNNVV
sản xuất nông nghiệp;
- Đánh giá thực trạng phát triển DNNVV sản xuất nơng nghiệp trên địa bàn
thành phớ Hà Nợi;
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng phát triển DNNVV sản xuất nông nghiệp trên
địa bàn thành phố Hà Nội;
- Đề xuất các giải pháp phát triển DNNVV sản xuất nông nghiệp trên địa bàn
thành phố Hà Nội trong thời gian tới.
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển
DNNVV sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Đối tượng tiếp cận, khảo sát là cán bợ thực hiện chính sách ở các cấp địa
phương từ cấp Thành phố và các đối tượng DNNVV sản xuất nông nghiệp ở địa bàn
nghiên cứu.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Nghiên cứu giới hạn ở các DNNVV sản xuất nơng nghiệp; phân
tích, đánh giá những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển DNNVV sản xuất
3