Bài giảng Quản lý và kiểm soát lũ, hạn

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI
Khoa Kỹ thuật tài nguyên nước

QUẢN LÝ VÀ KIỂM SOÁT LŨ, HẠN

Giảng viên: TS Nguyễn Thanh Thủy
, 0366171387
PGS. TS Trần Kim Châu
, 0912871247


1

2

3

2/9/2012

Khái niệm về lũ, hạn

Hiện trạng lũ lụt và hán hán Việt Nam

Nhiệm vụ và nội dung môn học

BM KTS&QLTT


1.1 Các khái niệm
1.1.1 Khái niệm lũ
Lũ lụt (flood): là một lượng nước vô cùng lớn chảy tràn và vượt quá

khả năng tiêu thoát của bề mặt gây ra hiện tượng ngập úng

BM KTS&QLTT


1.1.2 Các nguyên nhân gây ra lũ lụt
Bão
Thủy triều

Vỡ đập

Lũ lụt

Mưa lớn
Thay đổi
bề mặt
02/9/2012

BM KTS&QLTT


1.1.3 Các tác hại lũ lụt


Gây thiệt hại cho cuộc sống và tài sản của con người cũng như
các công trình trên sơng



Gián đoạn giao thơng thủy



Dịng chảy mùa lũ gây ra hiện tượng xói lở khi lũ lên và bối
lắng khi lũ xuống



Môi trường sinh sống (vùng đẻ trứng,..) của cá và các loài

động vật khác có thể bị ô nhiễm và phá hủy.

02/9/2012

BM KTS&QLTT


Lũ lụt miền Trung 10/2016


1.1.4 Khái niệm hạn
Hạn hán (drought) là một phần tự nhiên của khí hậu mặc dù nó vẫn bị
nhầm lẫn là sự kiện hiếm và ngẫu nhiên.
Hiện tượng hạn hán có thể xảy ra ở hầu hết tất cả các vùng khí hậu, với
các đặc tính của hạn biến đổi đáng kể từ vùng này sang vùng khác.
Hạn hán rất khác với sự khô hạn (bị giới hạn trong những vùng lượng
mưa thấp, nhiệt độ cao và là một đặc trưng lâu dài của khí hậu)

BM KTS&QLTT

1.1.5 Đặc điểm hạn


So với các thảm họa tự nhiên như: vòi rồng, lũ lụt, động đất, sự phun trào
núi lửa, và sóng thần có sự khởi đầu nhanh chóng, có ảnh hưởng trực tiếp và
có cấu trúc, thì hạn hán lại ngược lại. Hạn hán khác với các thảm họa tự
nhiên khác theo các khía cạnh quan trọng sau (Wilhite, 2000):
- Định nghĩa: Không tồn tại một định nghĩa chung về hạn hán.
- Thời điểm bắt đầu và kết thúc: Hạn hán có sự khởi đầu chậm, là hiện
tượng từ từ, dẫn đến khó có thể xác định được sự bắt đầu và kết thúc một sự
kiện hạn.

BM KTS&QLTT


- Thời gian xảy ra hạn: thời gian hạn dao động từ vài tháng đến
vài năm, vùng trung tâm và vùng xung quanh bị ảnh hưởng bởi hạn
hán có thể thay đổi theo thời gian.
- Chỉ số hạn: Khơng có một chỉ số hạn đơn lẻ nào có thể xác định
chính xác sự bắt đầu và mức độ khắc nghiệt của sự kiện hạn cũng
như các tác động tiềm năng của nó.
- Phạm vi khơng gian: của hạn hán thường lớn hơn nhiều so với
các thảm họa khác
- Các tác động: của hạn nhìn chung khơng theo cấu trúc và khó
định lượng.




Hạn hán miền Nam Trung
Bộ năm 2016


1.2 Hiện trạng lũ, hạn ở Việt Nam hiện nay
1.2.1 Hiện trạng lũ


02/9/2012

Mùa lũ trên sông ở các vùng thường xảy ra như sau:
― Các sông Bắc Bộ và bắc Thanh Hóa: từ tháng VI đến tháng
X;
― Các sơng ven biển từ nam Thanh Hóa đến Hà Tĩnh: từ tháng
VII đến tháng XI;
― Các sơng ven biển từ Quảng Bình đến Ninh Thuận: từ tháng
IX đến tháng XI, XII;
― Các sông vùng Nam Bộ và Tây Nguyên: từ tháng VII đến
XI;

BM KTS&QLTT


1.2 Hiện trạng lũ, hạn ở Việt Nam hiện nay
1.2.1 Hiện trạng lũ
Lũ lụt diễn biến càng phức tạp hơn, gây thiệt hại càng nghiêm trọng
hơn khi kết hợp với bão, nước biển dâng, mưa lớn và triều cường.
Tổ hợp lũ lụt, mưa, bão, nước dâng có thể xảy ra đồng thời ở vùng
cửa sông ven biển nước ta.

BM KTS&QLTT


1.3 Hiện trạng lũ, hạn ở Việt Nam hiện nay
1.3.2 Thiệt hại lũ
Lũ Nam Trung Bộ 12/2016
TK của Khánh Hòa: 11 nhà bị sập đổ, trên 224 nhà dân và 338
trường học các cấp bị ngập. 1 người dân tử nạn >50 tỷ đồng.


02/9/2012

BM KTS&QLTT


1.2 Hiện trạng lũ, hạn ở Việt Nam hiện nay
1.2.3 Hiện trạng hạn hán
Do những đặc điểm địa hình, khí hậu, thuỷ văn, ở Việt Nam,
năm nào cũng có hạn hán xảy ra, khơng ở vùng này thì ở vùng
khác.

02/9/2012

BM KTS&QLTT


1.2 Hiện trạng lũ, hạn ở Việt Nam hiện nay
1.2.3 Hiện trạng hạn hán
Bản đồ chỉ số hạn tỉnh Bình Thuận tháng 2/2015
• Mực nước tại các hồ

thủy lợi < MN chết
• Thiếu nước nơng
nghiệp
• Nước giếng đào,
giếng khoan nhiều nơi
nhiễm phèn, vôi

02/9/2012

BM KTS&QLTT


1.2.4 Tồn tại trong quản lý kiểm soát lũ hạn
Tồn tại trong quản lý kiểm soát lũ
1

2

3

4

Trồng và bảo
vệ rừng đầu
nguồn
vẫn
chưa
được
quan tâm đúng
mức

An toàn hệ
thống hồ chứa
chưa
được
xem xét đánh
giá đầy đủ

Các cơng trình
phân chậm lũ
đã được xây
dựng từ rất lâu
xuống cấp, hiệu
quả cần phải
được đánh giá
lại

Hệ thống đê
chống lũ vẫn là
chủ yếu nhất,
nhiều tuyến đê
vẫn chưa đảm
bảo thiết kế,
chất lượng chưa
đạt tiêu chuẩn

02/9/2012

BM KTS&QLTT

1.2.4 Tồn tại trong quản lý kiểm soát lũ hạn
Tồn tại trong quản lý kiểm soát hạn

Quản lý kiểm soát hạn

Chưa có
đầy đủ các
văn bản
hướng dẫn
thực hiện
hoặc cụ thể
hố
02/9/2012

Hệ thống
CTTL đang
xuống cấp và
chưa được
khai thác hết
cơng suất
thiết kế

Việc kiểm
sốt kế
hoạch SXNN
chưa chặt
chẽ

Cơng tác dự

báo KTTV
hạn vừa và
dài chưa
chính xác
và cụ thể ở
diện hẹp

BM KTS&QLTT


1.4 Nhiệm vụ và nội dung môn học
1.4.1 Nhiệm vụ
 Cung cấp cho sinh viên những kiến thức cơ bản về kiểm
soát, quản lý lũ và hạn
 Nắm bắt được các cơng cụ cần thiết được sử dụng trong
q trình quản lý, kiểm soát lũ, hạn
 Giới thiệu các phương pháp phân tích hệ thống nhằm mục
đích trợ giúp khi ra quyết định trong kiểm soát lũ và hạn


1.4.2 Nội
dung
mơn
học

Tổng quan

Tổng quan

Mơ hình thủy

văn & thủy lực

Các chỉ số hạn

Lũ thiết kế
Đánh giá
thiệt hại

Đánh giá
thiệt hại

Quản lý
tổng hợp lũ

Quản lý hạn

Kế hoạch
quản lý lũ

Các biện
pháp



• Điểm quá trình: 30%
• Điểm quá trình = bài tập + dự lớp
• Bài tập = 4 bài tập + 1 bảo vệ
• Nghỉ một buổi = -1 điểm q trình
• Bài tập: 3 máy/nhóm

BM KTS&QLTT


• 10 người/nhóm
• Điểm bài tập: N/100
• Điểm thành viên trong nhóm: nhóm trưởng
• Bài tập lớn = 4 bài nhỏ + 1 buổi bảo vệ
• Bài tập phải được nộp đúng hạn, nộp muộn coi như
khơng nộp
• Số điểm mỗi bài tập như sau:
• Bài 1 : 10 điểm
• Bài 2 : 20 điểm
• Bài 3 : 20 điểm
• Bài 4 : 20 điểm
• Bảo vệ: 30 điểm
BM KTS&QLTT


• Các nhóm sẽ trình bày tồn bộ bài tập lớn
bằng ppt
• Mỗi nhóm sẽ có 20 phút trình bày và 20 phút
thảo luận

BM KTS&QLTT


1.

2.

3.

4.

Sinh viên hiểu thế nào là lũ, nguyên nhân sinh ra là
gì?
Sinh viên hiểu thế nào là hạn hán? Hạn hán có những
đặc điểm gì?
Sinh viên hãy trình bày sự hiểu biết của mình về tình
hình lũ lụt, hạn hán ở nước ta. Lũ lụt và hạn hán có
những tác động như thế nào?
Sinh viên hãy nêu nhiệm vụ và nội dung của môn học
là gì?