Nghiên cứu tìm hiểu nguyên lý và ứng dụng của thiết bị đo khoảng cách dme 1119 trong hệ thống dẫn đường hàng không

Mục lục
Trang
Lời nói đầu......................................................................................................................5
Các từ viết tắt sử dụng trong đồ án............................................................6
Phần I
Giới thiệu về ngành Quản lý bay và các hệ thống thiết bị sử
dụng trong công tác quản lý bay.................................................................8
Chơng I
Khái quát về ngành quản lý bay Dân dụng việt nam.....................8
Chơng II
Hệ thống CNS/ ATM (Thông tin dẫn đ dẫn đờng dẫn đ Giám sát/quản
lý không lu) hàng không................................................................................12
I. Chuyên ngành thông tin.......................................................................................12
A. Dịch vụ hiện tại của ngành thông tin.................................................................12
1.Hệ thống thông tin cố định..............................................................................12
2. Hệ thống thoại trực tiếp..................................................................................13
3. Hệ thống thông tin di động.............................................................................13
B. Các hệ thống thông tin .......................................................................................13
1. Hệ thống thông tin thoại giữa máy bay mặt đất trên sóng VHF. mặt đất trên sóng VHF.................13
2. Hệ thống thông tin liên lạc sóng ngắn HF.......................................................15
3. Hệ thống thông tin di động vệ tinh..................................................................15
II. Chuyên ngành dẫn đờng....................................................................................16
A. Dịch vụ hiện tại của ngành dẫn đờng................................................................16
1. Dẫn đờng hàng tuyến......................................................................................16
2. Dẫn đờng tiếp cận và hạ cất cánh..................................................................16
B. Các hệ thống dẫn đờng........................................................................................16
1. Đài dẫn đờng vô tuyến sóng dài vô hớng NDB(Non-Directional Beacon)
..............................................................................................................................16
2. Đài dẫn đờng VOR (Very High Frequency OmniRange).............................18
3. Đài dẫn đờng phù trợ đo khoảng cách DME (Distance Measuring
Equipment)..........................................................................................................19

4. Hệ thống trợ giúp hạ cánh ILS (Instrument Landing System).....................20
5. Hệ thống trợ giúp hạn cánh MLS ( Microvave Landing System).................22
III. Chuyên ngành giám sát.....................................................................................23
A. Dịch vụ hiện tại của ngành giám sát..................................................................23
B. Các hệ thống radar sơ cấp và thứ cấp...............................................................24
1. Radar sơ cấp PSR- Primary Surveilance Radar............................................24
2. Radar thứ cấp SSR mặt đất trên sóng VHF. Secondary Surveilance radar....................................25
3. Thiết bị quan sát mặt sân ASDE mặt đất trên sóng VHF. Airport Surface Detection
Equipment...........................................................................................................27
Phần II

2


Hệ thống thiết bị đo khoảng cách, trợ giúp dẫn đờng trong
ngành hàng không dân dụng việt nam........................................................28
Chơng I
Lý thuyết chung về dẫn đờng các thiết bị bay.................................28
1.Nhiệm vụ của dẫn đờng............................................................................................28
1.1. Định nghĩa........................................................................................................28
1.2. Các phơng pháp dẫn đờng...............................................................................28
2. Các thiết bị dẫn đờng...............................................................................................29
2.1.Định nghĩa.........................................................................................................29
2.2. Phân loại..........................................................................................................30
a. Phân loại theo thông số dẫn đờng...................................................................30
b. Phân loại theo kiểu đo kỹ thuật vô tuyến điện...............................................31
3. Hệ thống dẫn đờng trong ngành Hàng không.......................................................31
Phụ lục: Bản đồ đờng bay của ngành Hàng không Việt Nam
Chơng 2
Khái quát về nguyên lý làm việc và Cấu trúc tổng quát

của thiết bị đo khoảng cách DME (Distance Measuring
Equipment)..................................................................................................................34
1. Giới thiệu...................................................................................................................34
2. Nguyên lý làm việc...................................................................................................35
3. Cấu trúc tổng quát...................................................................................................36
3.1 Cấu trúc trạm mặt đất.......................................................................................38
3.2 Cấu trúc trạm đặt trên máy bay........................................................................41
Chơng 3
Nghiên cứu và tìm hiểu về thiết bị đo khoảng cách DME
model 1119...................................................................................................................43
1. Tổng quan.................................................................................................................43
2. Miêu tả kỹ thuật.......................................................................................................44
2.1 Giá máy điện tử.................................................................................................44
2.2 Sơ đồ khối đơn giản..........................................................................................55
2.3 Nguyên lý hoạt động.........................................................................................56
a. Phần phát đáp (Transponder)..........................................................................56
b. Phần giám sát (Monitor)................................................................................58
c. Khối kiểm tra (test unit).................................................................................59
d. Đầu ra giám sát bảo trì xa (RMM-Remote Mainternance Monitor) và đầu
cuối thị tần (Video Terminal).............................................................................60
3. Nguyên lý hoạt động chi tiết của các khối chính...................................................60
3.1 Khối mạch hiển thị CCA, (1A1A1)...................................................................60
3.2 Khối Time Interval, (1A1A2)............................................................................62
3.3 Khối đo công suất CCA, (1A1A3)....................................................................64
3.4 Khối Steering Logic CCA, (1A1A4).................................................................65
3.5 Khối mạch tách sãng, (1A4/1A5).....................................................................67
3.6 Khèi ghÐp híng, (1A6)......................................................................................69
3.7 Khèi suy hao chuÈn, (1A3)...............................................................................70
3.8 Khèi ®iỊu chÕ ®ièt, (1A9)..................................................................................70
3.9 Khèi chän tríc, (1A20).....................................................................................72

3.10 Khối tạo tÝn hiệu cao tần (RF Generator)......................................................72

3


3.10.1. Bộ đệm VCO................................................................................................74
3.10.2 Khèi Synthesizer...........................................................................................74
3.11 Khèi Signal Gen Video...................................................................................77
3.12 Khèi Monitor A..............................................................................................78
3.13 Khèi Monitor B...............................................................................................80
3.14 Khối khuếch đại trung tần (IF Amplifier).....................................................83
3.15 Khèi giải m· (Decoder)..................................................................................86
3.16 Khèi Keyer.......................................................................................................88
3.17 Khèi Transmitter Video..................................................................................89
3.18 Khối định hướng (Circulator)........................................................................90
KÕt Ln ..........................................................................................................................93
Phơ Lơc 1
C¸c th«ng sè kü Tht cđa hƯ thèng DME Model 1119...................................................94
Phơ lục 2
Các chỉ tiêu kỹ thuật của các trang thiết bị trong hệ thống CNS/ATM của ngành
Quản lý bay dân dụng Việt Nam........................................................................................98
Phụ lục 3
Sơ đồ mạch nguyên lý chi tiÕt cđa 1 sè khèi cđa hƯ thèng DME 1119 ...........................103

dẫn đ Lời nói đầu dẫn đ
Ngành Hàng không dân dụng Việt Nam ra đời năm 1956 đà mở ra những
thuận lợi mới, cơ hội mới thúc đẩy phát triển kinh tế, giao lu văn hoá giữa Việt
Nam với các nớc trong khu vực và trên toàn thế giới.
Trong ngành Hàng không dân dụng, Quản lý bay là 1 chuyên ngành mang
tính kỹ thuật cao đang phát triển mạnh mẽ không ngừng để có thể đáp ứng đợc

với sự gia tăng nhanh chóng các chuyến bay, dịch vụ hàng không của Hàng
không dân dụng Việt Nam. Các trang thiết bị trong công tác quản lý bay rất đa
dạng, hiện đại và ứng dụng mạnh các thành tựu công nghệ Điện tử mặt đất trên sóng VHF. Viễn
thông. Dịch vụ CNS/ ATM (Thông tin mặt đất trên sóng VHF. Dẫn đờng mặt đất trên sóng VHF. Giám sát/ Quản lý không
lu) của ngành Quản lý bay trong tơng lai sẽ ứng dụng mạnh thành tựu phát triển
của công nghệ thông tin vệ tinh và các công nghệ thông tin, truyền dẫn khác. Với
những đặc điểm đó Quản lý bay là cơ sở công tác, thực tập thực tế tốt cho các
sinh viên theo học chuyên ngành Điện tử mặt đất trên sóng VHF. Viễn thông muốn hớng về lĩnh vực
Hàng không.
Trong quá trình thực tập tại Trung tâm Quản lý bay Miền Bắc, sau khi đợc
tiếp xúc và tìm hiểu các trang thiết bị của ngành Quản lý bay, em đà quyết định
chọn đề tài Nghiên cứu tìm hiểu nguyên lý và ứng dụng của thiết bị đo
khoảng cách DME 1119 trong hệ thống dẫn đờng Hàng không, đây là thiết
bị đợc dùng phổ biến không chỉ ở các sân bay của Việt Nam mà còn đợc nhiều nớc trên thế giới sử dụng trong ngành Hàng không của mình. Trong ngành Quản lý
bay, nó có vai trò rất quan trọng trong việc trợ giúp cho các máy bay cất, hạ cánh
chính xác và chỉ dẫn cho máy bay đi đúng đờng bay của mình 1 cách an toàn.
Em xin chân thành cảm ơn thầy giáo Phạm Văn Tuân, cán bộ giảng dạy
thuộc Bộ môn kỹ thuật thông tin, khoa Điện tử - Viễn thông, trờng Đại học Bách
Khoa Hà Nội đà giúp đỡ em rất nhiệt tình, cung cấp tài liệu nghiên cứu cũng nh
hớng dẫn em phơng pháp nghiên cứu để hoàn thành đồ án này. Đồng thời em
cũng xin cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Điện tử - Viễn thông trờng Đại học
Bách Khoa Hà Nội đà giúp cho em tiếp thu đợc những kiến thức cơ bản trong quá
trình học tập để em có thể hoàn thành đồ án tốt nghiệp và cũng là để cho em có đợc nền tảng trong nghề nghiệp tơng lai.

4


Em cũng xin cảm ơn các cán bộ của Trung tâm quản lý bay miền Bắc đÃ
nhiệt tình tạo cơ hội cho em đợc tham quan, tiếp cận thực tế các trang thiết bị,
giúp em có cái nhìn trực quan hơn, t duy hiệu quả hơn trong suốt thời gian thực

tập và làm đồ án tốt nghiệp.
Trong quá trình thực hiện, do trình độ và thời gian có hạn nên đồ án của em
không thể tránh khỏi thiếu sót và có những vấn đề cha đợc đề cập sâu, em rất
mong các thầy cô giáo và các bạn đóng góp ý kiến để đồ án này đợc đầy đủ và
hoàn thiện hơn.

dẫn đ Các từ viết tắt sử dụng trong đồ án dẫn đ
Từ viết tắt

Diễn dải

Tiếng Việt

ACC

Air Control Center

Trung tâm điều hành bay đờng
dài

AFTN

Aeronautical Fixed
Telecommunication Network

Hệ thống thông tin cố định

AM

Amplitude Modulation

Điều chế biên độ

AMSC

Automatic Message Swiching
Center

Trung tâm chuyển tiếp điện văn
tự động

AMSS

Aronautical Mobile Satellite System Dịch vụ vệ tinh lu động hàng
không

APP

Approach

Trung tâm điều hành bay tiếp
cận

ASDE

Airport Surface Detection
Equipment

Thiết bị quan sát mặt đất

ATC

Air Traffic Control

Kiểm soát bay

ATM

Air Traffic Management

Quản lý bay

ARSR

Air Route Surveilance radar

Radar giám sát đờng dài

ASR

Air Surveilance radar

Radar giám sát tiếp cận và hạ
cánh

AZ

Azimuth Angle

Góc phơng vị

BAZ

Back Azimuth Angle

Góc phơng vị sau

CCA

Circuit Card Assembly

Mạch điện tập hợp

CVOR

Conventional VOR

Đài VOR thờng

CW

Carrier Wave

Sóng mang

DME

Distance Measuring Equipment

Thiết bị đo khoảng cách

5


DSB

Double SideBand

Song biên

EL

Elevation element

Góc ngẩng

FIR

Flight Information Region

Vùng thông báo bay

GNSS

Global Navigation Saterllite System HƯ thèng dÉn ®êng b»ng vƯ tinh

GPS

Global Position System

ICAO

International
Organization

ILS

Instrument Landing System

Hệ thống hạ cánh chính xác

LO

Local Oscillator

Bộ dao động nội

MLS

Microwave Landing System

NDB

Non-Directional Beacon

PSR

Primary Surveilance Radar

Hệ thống trợ giúp hạ cánh sóng

cực ngắn
Thiết bị dẫn đờng vô tuyến sóng
dài vô hớng
Radar giám sát sơ cấp

RF

Radio Frequency

Cao tần

RMM

Remote Maintance Monitor

Đầu ra giám sát bảo trì xa

ROM

Read Only Memory

Bộ nhớ chỉ đọc

SSB

Single SideBand

Đơn biên

SSR

Secondary Surveilance Radar

Radar giám sát thứ cấp

TACAN

Tactical Air Navigation

TWR

Tower

Hệ thống dẫn đờng không gian
chiến thuật
Tháp chi huy

VCO

Voltage Controlled Oscillator

VHF

Very High Frequency

VOR

Very high frequency
OmniDirectional Range

Thiết bị dẫn đờng vô tuyến sóng
cực ngắn đa hớng

VSWR

Voltage Standing Wave Ratio

Hệ số sóng đứng

Hệ thống định vị toàn cầu
Aviation Tổ chức hàng không dân dụng
quốc tế

Civil

Bộ tạo dao động điều khiển
bằng điện áp
Tần số rất cao

Phần I

Giới thiệu về ngành Quản lý bay và các hệ
thống thiết bị sử dụng trong công tác quản
lý bay
Chơng I

6


Khái quát về ngành quản lý bay Dân dụng việt nam

Cách đây 50 năm, ngày 15/1/1956 Thủ tớng chính phủ Việt Nam Dân chủ
Cộng hoà đà ban hành nghị định số 666/TTG thành lập Cục Hàng không dân
dụng Việt Nam. Đây là văn bản pháp lý đầu tiên đặt cở sở ra đời cho một tổ chức
vận chuyển Hàng không trong nớc và tham gia vào quá trình giao lu Hàng không
quốc tế.
Cục Hàng không DDVN ra đời đà đẩy nhanh quá trình hình thành và
phát triển một ngành kinh tế, kỹ thuật mới của đất nớc. Khởi đầu với một phi
hành đoàn gồm có năm chiếc máy bay nhỏ vào năm 1956, Hàng không DDVN đÃ
mở đờng bay quốc tế đầu tiên tới Bắc Kinh rồi sau đó đến Viên Chăn (Lào) 1976
và Băngkok (1978). Vào cuối thập niên 80 đầu thập niên 90 các đờng bay đến
Singapore, Manila, Kualalumpur, Hồng Kôngcũng đcũng đợc mở. Cho đến nay, Hàng
không DDVN đà có tổng cộng 67 chiếc máy bay (trong đó có 42 chiếc thuộc loại
hiện đại trên thế giới để phục vụ thị trờng vận tải thơng mại bằng đờng HK, số
còn lại để phục vụ cho các nhu cầu chuyên biệt nh chụp ảnh, trồng rừng, khai
thác dầu khí..), quản lý, khai thác 22 sân bay trong đó có 3 sân bay quốc tế và 19
sân bay nội địa. Mạng đờng bay quốc tế của Hàng không DDVN bao gồm 40 đờng bay từ 3 thành phố lớn (Hà Nội, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh) đến 25 thành
phố trên thế giới. Cùng với sự gia nhập tổ chức Hàng không dân dụng thế giới
(ICAO) vào năm 1980, Hàng không DDVN đà trởng thành từ nhỏ đến lớn, từ thô
sơ đến hiện đại và nay đang trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn góp phần tích
cực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nớc.

Là một trong 3 chuyên ngành mũi nhọn của ngành Hàng không Việt Nam,
ngành Quản lý bay có vai trò rất quan trọng trong việc đa Hàng không DDVN lên
một tầm cao míi xøng víi sù ph¸t triĨn cđa khu vùc và thế giới.
Trung tâm Quản lý bay dân dụng Việt Nam đợc nhà nớc và tổ chức Hàng
không dân dụng thế giới giao trách nhiệm quản lý và cung cấp các dịch vụ không
lu hàng không dân dụng trong một vùng rộng lớn. Khu vực bao gồm hai vùng
thông báo bay FIR Hµ Néi vµ FIR Hå ChÝ Minh bao trùm toàn bộ lÃnh thổ và vơn
rộng ra hơn 500km trên biển Đông. FIR Hà Nội trải rộng trên khu vực khoảng
160.000 km2 và FIR Hồ Chí Minh rộng khoảng 918.000 km2 .

Ngành Quản lý bay dân dụng Việt Nam bên cạch việc trực tiếp điều hành
các chuyến bay trong các đờng hàng không và trong vùng trời đợc phân công
kiểm soát còn tham gia vào việc quản lý vùng trời, bảo vệ an ninh chủ quyền
quốc gia. Điều này đợc thực hiện bằng cách thờng xuyên thông báo kịp thời về
các chuyến bay thông qua không phận hoặc các mục tiêu lạ mà hệ thống giám sát

7


không lu của ngành phát hiện đợc cho quân chủng phòng không không quân phục
vụ trong việc quản lý bay và quản lý vùng trời.
Trung tâm Quản lý bay dân dụng Việt Nam là cơ quan có ý nghĩa quyết
định và có tầm quan trọng sống còn để đảm bảo an toàn cho các chuyến bay theo
ngôn ngữ chuyên ngành qu¶n lý bay CNS/ATM (Communication Navigation
Suveilance/Air Trafic Management) bao gåm dịch vụ nh thông tin, dẫn đờng,
giám sát, quản lý không lu và đợc coi là trái tim của hệ thống đảm bảo an toàn
cũng nh giúp cho việc định hớng cho các hoạt động bay. Các HÃng hàng không
thực hiện vận tải thì quản lý bay đảm bảo việc điều hành cất và hạ cánh tại sân và
thực thi nhiệm vụ quan trọng là quản lý và giám sát điều khiển không lu cho các
chuyến bay đợc phân đờng bay thc qun qu¶n lý cđa ViƯt Nam. Khi bay vào
vùng kiểm soát bay của Việt Nam, các máy bay đợc trợ giúp dẫn đờng và đợc liên
hệ trực tiếp với nhân viên kiểm soát không lu bằng thoại và nhận huấn lệnh từ
mặt đất để bay đúng hành lang bay của mình hoặc chuyển đổi mực bay khi cần.
Nh vậy, nếu không có hệ thống dịch vụ của quản lý bay thì việc thực hiện các
chuyến bay rất nguy hiểm và chứa đầy những mầm mống uy hiếp sự an toàn bay.

Những thành phần chính của công tác quản lý bay bao gồm:


Các dịch vụ không lu ATS (Air Trafic Services)



Qu¶n lý vïng trêi ASM (Air Space Management)



Qu¶n lý luồng không lu ATFM (Air Trafic Flow Management)

Bên cạnh đó còn có các dịch vụ bổ trợ đi kèm để đảm bảo kỹ thuật là CNS
(Communication-Navigation-Suveilance) mặt đất trên sóng VHF. thông tin mặt đất trên sóng VHF. dẫn đờng mặt đất trên sóng VHF. giám sát,
khí tợng, tìm kiếm cứu nạn
Các dịch vụ không lu:
Kiểm soát không lu, thông báo bay và báo động đợc đề ra nhằm:
Ngăn ngừa va chạm giữa các máy bay đang hoạt động trên vùng trời.
Ngăn ngừa va chạm giữa máy bay và chớng ngại vật trong tầm hoạt động
trên vùng trời (hành lang bay).
Thúc đẩy và điều hoà hoạt động bay.
Thông báo cho các cơ quan hữu quan về máy bay bị nạn cần tìm kiếm cấp
cứu và trợ giúp các cơ quan này theo yêu cầu.
Quản lý vùng trời:

8


Công tác quản lý vùng trời trong các trờng hợp này không phải đơn thuần
là nhiệm vụ bảo vệ vùng trời hiện nay cùng với các đơn vị phòng không không
quân mà đợc hiểu là một loạt các công việc:
Bè trÝ s¾p xÕp viƯc sư dơng vïng trêi cho các mục đích khác nhau.
Tổ chức vùng trời, sắp xếp hành lang bay.

Quản lý luồng không lu:
Công tác quản lý không lu nhằm giải quyết sự tắc nghẽn trên không và tại
các sân bay do lu lợng hoạt động bay vợt qua khả năng của hệ thống. Nếu công
tác của quản lý không lu đợc coi là tác động "chiến thuật" lên tình trạng không lu
thì quản lý luồng không lu là sự tác động "chiến lợc" để quản lý không lu. Các
trung tâm quản lý luồng không lu sử dụng các máy tính và trên cơ sở dự báo các
hoạt động bay và khả năng thông qua của các vùng trời, đờng bay, hành lang bay,
sân bay, điều tiết các hoạt động bay từ xa nhằm giảm bớt lu lợng bay mà tại nơi
dự báo sẽ quá tải.
Công tác quản lý hoạt động bay tại Việt Nam bao gồm
Cấp phép bay.
Công tác quản lý, điều chỉnh và triển khai kế hoạch bay.
Thực hành không lu
Công tác trực tiếp hiệp đồng phối hợp giữa hoạt động bay hàng không dân
dụng và các hoạt động quân sự có liên quan.
Khí tợng:
Cung cấp cho phi công biết đợc các tin tức liên quan đến khí tợng (nh
mây, gió, ma, khí áp...) trong quá trình bay cũng nh khi cất, hạ cánh tại các sân
bay.
Để đảm bảo cho Quản lý bay thực hiện tốt vai trò, nhiệm vụ của mình
trong ngành Hàng không dân dụng Việt Nam thì hệ thống các trang thiết bị kỹ
thuật là 1 phần không thể thiếu của ngành Quản lý bay, tập trung ở ba chuyên
ngành chính:
Thông tin (Communication).
Dẫn đờng (Navigation).
Giám sát (Surveilance).
Mỗi chuyên ngành phụ trách quản lý hoạt động của 1 hệ thống thiết bị kỹ
thuật riêng nhằm đảm bảo thực hiện tốt nhiệm vụ của mình, góp phần quan trọng
trong việc điều hành chỉ huy an toàn hạ cất cánh tại sân bay cũng nh bay đờng dài
của ngành Hàng không Việt Nam.

9


Chơng II
Hệ thống CNS/ ATM (Thông tin dẫn đ dẫn đờng dẫn đ Giám
sát/quản lý không lu) hàng không
Nh đà nói ở trên, hệ thống trang thiết bị kỹ thuật của ngành Quản lý bay
có vai trò rất quan trọng trong việc quản lý - điều hành hoạt động bay. Các thiết
bị kỹ thuật chủ yếu của Quản lý bay tập trung tại ba chuyên ngành sau: thông
tin, dẫn đờng và giám sát. Mỗi chuyên ngành phụ trách các thiết bị riêng với các
tiêu chuẩn kỹ thuật riêng đợc quy định trong các tài liệu Annex của ICAO.
I. Chuyên ngành thông tin:

Ngành này quản lý các mạng lới thông tin liên lạc thoại, truyền số liệu
riêng cho Hàng không. Các loại hình thông tin bao gồm thông tin cố định và di
động Hàng không.
A. Dịch vụ hiện tại của ngành thông tin
Hệ thống thông tin cố định đảm bảo liên lạc thoại, thông tin số liệu giữa
các cơ quan kiểm soát không lu trong cả nớc và quốc tế. Thông tin liên lạc giữa
các đơn vị liên quan đến quá trình quản lý và điều hành bay, liên lạc nội bộ với
nhau trong cơ quan quản lý không lu.
Hệ thống thông tin di động cho phép liên lạc thoại số liệu giữa các cơ quan
cung cấp dịch vụ số liệu không lu với nhau và các máy bay theo phơng thức điểm
nối điểm (point to point).
1. Hệ thống thông tin cố định
Hệ thống thông tin cố định AFTN (Aeronautical Fixed
Telecommunication Network) là mạng thông tin liên lạc trao đổi các điện văn
theo chuẩn của ICAO. Tại các Trung tâm kiểm soát bay ACC Hà Nội, ACC Hồ
Chí Minh, APP Đà Nẵng và Trung tâm điều hành bay quốc gia (Gia Lâm) đợc lắp

đặt thiết bị chuyển điện văn tự động AMSC và thiết bị đầu cuối đảm bảo tự động
chuyển điện văn phục vụ cho điều hành bay cùng các hệ thống lu trữ dùng cho
công tác điều tra và học tập. Hệ thống AFTN đợc sử dụng kỹ thuật công nghệ
mới, có sự liên lạc nội bộ bằng đờng truyền vệ tinh viba số riêng của ngành Quản
lý bay. Ngoài ra, nối giữa trung tâm điều hành với nhau còn có mạng đờng truyền
thuê bao của bu ®iƯn (vƯ tinh viba sè, c¸p quang…cịng ®) ®Ĩ dù phòng khi đ ờng truyền
10


chính bị trục trặc kỹ thuật, hoặc khi có sự cố. Độ tin cậy của hệ thống luôn là
99,9%.
2. Hệ thống thoại trực tiếp:
Tại các trung tâm quản lý điều hành bay đà thiết lập các mạng thông tin để
đảm bảo liên lạc giữa các cơ quan kiểm soát không lu trong từng khu vực và quốc
tế.
Đờng truyền từ ACC (Trung tâm điều hành bay đờng dài) Hồ Chí Minh tới
các ACC kế cận là qua vệ tinh do bu điện quản lý. Các đờng liên lạc thoại khác
giữa 3 sân bay Quốc tế là của ngành Quản lý bay và của bu điện dự phòng.
3. Hệ thống thông tin di động:
Hệ thống thông tin di động cho phép liên lạc thoại số liệu giữa các cơ quan
cung cấp dịch vụ không lu và các máy bay. Nó giúp cho Trung tâm kiểm soát bay
thực hiện đợc thông tin với bất kỳ máy bay nào ở bất cứ vị trí nào trong vùng
trách nhiệm quản lý (FIR).
Hệ thống thông tin di động là hệ thống thông tin quan trọng bậc nhất cho
công tác an toàn bay và điều hoà các hoạt động bay. Trong ngành Quản lý bay,
tất cả các cơ quan kiểm soát không lu (ACC, APP, TWR) đều đợc trang bị hệ
thống liên lạc không địa sóng cực ngắn VHF.
Tại sân bay TSN, trên núi Vũng Chua (Qui Nhơn), núi Sơn Trà (Đà Nẵng),
núi Tam Đảo (Vĩnh Phúc) đợc lắp đặt thiết bị VHF đờng dài với tầm phủ sóng
trên 400 km ở độ cao 10 km. Trong các ACC HCM và ACC HAN còn có phơng

tiện liên lạc sóng ngắn HF làm việc trên tần số quy định của vùng Đông Nam á
để đảm bảo liên lạc không địa ở các vị trí xa ngoài tầm phủ sóng của các VHF đờng dài. Tại mỗi vùng trách nhiệm của mỗi đài VHF kiểm soát đờng dài phải có
ít nhất một tần số công tác (Trong dải 118.0 MHz-138.0 MHz) và một tần số
dùng chung cho công tác khẩn nguy là 121,5 MHz.
B. Các hệ thống thông tin :
1. Hệ thống thông tin thoại giữa máy bay mặt đất trên sóng VHF. mặt đất trên sóng VHF bao gồm.
- Hệ thống thông tin không/địa (tại sân và các Trung tâm kiểm soát xa).
- Hệ thông tin dịch vụ tại sân tự động.
- Hệ thống thông tin dùng cho công tác tìm kiếm cứu nạn.
- Hệ thông tin dịch vụ đờng dài.
Hệ thông tin không/địa: Dùng cho liên lạc thoại giữa kiểm soát viên không
lu với các phi công tại đài chỉ huy và liên lạc thoại giữa các kiểm soát viên không
lu tại ACC với phi công khi máy bay thuộc vùng thông báo bay mà ACC quản lý.
Xem chỉ tiêu kỹ thuật của hệ thống trong phụ lục 1
Hệ thông tin dịch vụ tại sân : Cung cấp cho máy bay các thông tin thời tiết,
trạng thái hoạt động của các hệ thống an toàn hàng kh«ng.

11


anten

đờng băng

cũng đ
cũng đ
cũng đ

Tháp điểu khiển
tại sân

Máy phát VHF

Máy ghi băng

Bàn điều khiển

Trạm dự báo thời tiết

Hình 1.1 - Sơ đồ hệ thống dịch vụ thông tin tại sân tự động

Hệ thống thực hiện dịch vụ đờng dài: Cung cấp kịp thời các thông tin
mang tính cập nhật về điều kiện của các sân bay, thời tiết, các tình trạng hoạt
động của các phơng tiện dẫn đờng, thông tin cho phi công và các thông tin khác.
Hệ thống thông tin dùng cho công tác tìm kiếm cứu nạn: dùng cho liên lạc
giữa các đội tìm cứu nạn ở mặt đất với máy bay tìm cứu trên không bằng VHF
theo tần số 121.5 MHz.

2. Hệ thống thông tin liên lạc sóng ngắn HF:
Dùng cho liên lạc giữa các Trung tâm Quản lý bay và không/ địa tại những
nơi thông tin vệ tinh, VHF không phủ tới đợc. Mỗi vùng có một tần tin trong
cùng tần số AMSS. Nguyên nhân của việc dùng chung này là do các thiết bị thu
phát vệ tinh đắt và không gian bị giới hạn trên máy bay cho việc triển khai các
thiết bị.
3. Hệ thống thông tin di động vệ tinh
Có 4 kênh thông tin vật lý giữa mặt đất và máy bay. Chúng là các kênh P,
F, T, C. Điều này là do có 4 loại hình thông tin khác nhau làm cho có 4 kênh vật
lý khác nhau. Các kênh này có các đặc tính vật lý và chức năng khác nhau.

12


* Kênh P: Kênh hợp kênh và phân chia theo thời gian. Có hai loại kênh P
là kênh Psmc dùng để kiểm tra quản ý hệ thống và kênh Pd dùng để truyền số
liệu. Kênh P dùng trong tuyến lên (từ mặt đất lên máy bay) mang các báo hiệu và
dữ liệu ngời dùng ngắn. Kênh P phát liên tục từ trạm mặt đất GES. Trạm máy bay
(AES) điều khiển kênh này trong suốt thời gian bay và lấy các thông tin cần thiết
từ nó.
* Kênh R: Kênh truy cập ngÉu nhiªn (khe Aloha). Kªnh R dïng trong
tuyÕn xuèng (tõ máy bay xuống mặt đất) mang theo các báo hiệu và dữ liệu ngời
dùng ngắn, đặc biệt là các tín hiệu khởi tạo chuyển đổi, các tín hiệu hỏi đặc trng.
Máy bay phát thông tin tại mode burst. Thờng 2 kênh R và P sử dụng trao đổi
thông tin báo hiệu. Việc thiết lập các kênh T và C thông qua 2 kênh trên.
* Kênh T: Kênh đa truy nhập theo thời gian dùng dự trữ. Kênh T đ ợc sử
dụng trong tuyến xuống (máy bay xuống mặt đất). Kênh này chỉ đợc thiết lập
theo yêu cầu của máy bay (qua kênh R) khi nó muốn gửi các số liệu ngời dùng
dài. Khi kênh đợc thiết lập thì trạm phát máy bay gửi tín hiệu dữ liệu của nó vào
trong các khe thời gian đợc thiết lập nhờ trạm mặt đất.
* Kênh C: Đây là phơng thức liên lạc thoại với mỗi kênh thoại trên 1 sóng
mang. Kênh C đợc sử dụng trong cả tuyến lên và cả tuyến xuống và đợc sử dụng
chủ yếu cho liên lạc thoại hai chiều. Kênh C thiết lập theo yêu cầu của máy bay
(qua kênh R) khi máy bay muốn tạo liên lạc thoại từ đài điều khiển không lu tới
mặt đất. Các tần số kênh R, C (1 đôi tần số) thiết lập tại các kênh tần số dự trữ
của trạm mặt đất GES.
II. Chuyên ngành dẫn đờng:

Ngành này quản lý các thiết bị phù trợ dẫn đờng bay bao gồm các thiết bị
dẫn đờng hàng tuyến và các thiết bị dẫn đờng tiếp cận và hạ cánh có nhiệm vụ

định hớng cho máy bay đúng tuyến bay.
A. Dịch vụ hiện tại của ngành dẫn đờng:
1. Dẫn đờng hàng tuyến:
Hiện nay Việt Nam sử dụng 2 loại phơng tiện phù trợ, đó là hệ thống NDB
và hệ thống VOR/DME. Những loại thiết bị này đợc lắp đặt để phục vụ cho việc
dẫn đờng đờng dài, tiếp cận, hạ cất cánh
2. Dẫn đờng tiếp cận và hạ cất cánh:
ở các sân bay Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng đựơc lắp đặt các hệ thống
dẫn đờng kết hợp gồm: đài NDB, đài VOR/DME, ILS và các hệ thống đèn tín
hiệu. ở các sân bay địa phơng, toàn bộ các trang thiết bị dẫn đờng đều là NDB.
Với mật độ bay trong hiện tại thì các trung tâm thiết bị còn đủ đáp ứng đợc
yêu cầu. Tuy nhiên để nâng cao độ chính xác nhằm đáp ứng với nhu cầu bay của
tơng lai gần cũng nh nâng cấp phù hợp với các tiêu chuẩn ICAO và chuẩn bị từng

13


bớc cho hệ thống dẫn đờng trong tơng lai thì các thiết bị dẫn đờng của các sân
bay địa phơng cần có thêm các đài ILS và dần dần thay thế các đài NDB bằng
VOR/DME có độ chính xác cao hơn, đồng thời thiết bị hệ thống hiện đại hơn cho
phép giám sát tình trạng hoạt động của chúng tại vị trí xa hơn nơi đặt đài.
Trong tơng lai khi triĨn khai dÉn ®êng b»ng hƯ thèng dÉn ®êng vƯ tinh
toàn cầu GNSS mặt đất trên sóng VHF. Global Navigation Satellite System, các thiết bị dẫn đờng lạc
hậu hiện tại dần dần đợc loại bỏ.
B. Các hệ thống dẫn đờng:
1. Đài dẫn đờng vô tuyến sóng dài vô hớng NDB (Non-Directional
Beacon)

NDB là thiết bị phù trợ dẫn đờng bằng sóng radio mà trạm phát mặt đất
phát vô hớng sóng điện từ chứa thông tin dẫn đờng lên không gian. Bộ tìm hớng

trên máy bay sẽ chỉ thị cho phi công biết hớng bay tới đài.

Hớng của đài chỉ hớng

Đờng tiếp cận

đài điểm xa

Hớng của đài
chỉ góc

Khi ngời phi công trên máy bay nhận tín hiệu của đài NDB anh ta sẽ nghe
thấy tín hiệu nhận dạng của đài 2 lần trên tần số 1020 Hz phát liên tục. Theo kim
- Vị tríphi
củacông
NDBcó
khithể
dùng
chỉ hớng
chỉ thị của bộHình
định2.1hớng,
láilàm
theođàihớng
bay cho
tới ILS
đài NDB. Khi
máy bay bay vợt qua đài NDB thì kim chỉ thị bộ định hớng đảo ngợc 180o báo
hiệu cho ngời phi công biết rằng mình đà bay qua đài.
Đài NDB có thể dùng làm đài dẫn đờng đờng dài, dẫn đờng tiếp cận tại
sân và đài chỉ hớng cho thiết bÞ ILS.

14


Các đặc điểm của đài NDB:
- u điểm: Hệ thống dẫn đờng bao gồm đài NDB và thiết bị chỉ thị hớng
ADF sử dụng rộng rÃi trong nhiều năm và các thao tác với đài rất quen thuộc với
các phi công. Các thiết bị trạm mặt đất không đắt, hệ thống đơn giản không cần
bảo dỡng bởi các công nghệ hiện đại.
- Nhợc điểm: Chịu ảnh hởng rất mạnh của địa vật, địa hình và các nhiễu
tạp thời tiết khác. Có các trờng hợp do ảnh hởng mà đài thu ADF thu đợc chỉ thị
sai lầm cho kim chỉ thị lệch khỏi vị trí thực quá xa gây nguy hiểm cho máy bay.
Lỗi của hệ thống đài NDB còn xảy ra khi có sét đánh hoặc nhiễu xạ của sóng
điện từ vào ban đêm. Bộ chỉ thị ADF dùng kim chỉ thị hớng máy bay so với đài
nhng ngời lái máy bay phải cân chỉnh rất chính xác tránh các sai lệch tĩnh của
kim chỉ thị. Nói chung đài NDB tới đây sẽ chỉ còn thông dụng để làm đài chỉ h ớng tại sân và đài điểm cho ILS.
Chỉ tiªu kü tht cđa hƯ thèng NDB cã trong phơ lục 1

2. Đài dẫn đờng VOR (Very High Frequency OmniRange):
VOR là hệ thống dẫn đờng phụ trợ bằng sóng Radio phát ra trong không
gian nhằm giúp máy bay xác định đợc vị trí của nó với vị trí đặt đài.
Đài VOR ph¸t ra 2 tÝn hiƯu bao gåm: pha biÕn thiên và pha chuẩn. Tín
hiệu pha chuẩn là tín hiệu ®iỊu chÕ 30Hz cã pha cè ®Þnh theo mäi híng. Pha biến
thiên là tín hiệu điều chế 30Hz mà pha cđa nã trƠ khi m¸y bay chun híng theo
chiỊu kim ®ång hå vµ trƠ 3600 khi híng quay 3600. B»ng cách đo sự khác pha
giữa hai tín hiệu mà ngời phi công đo đợc góc phơng vị giữa máy bay với đài.
Đài VOR đợc phân loại theo nhiệm vụ gồm dẫn đờng đờng dài, đài VOR
dẫn đờng tiếp cận tại sân. Trong ngành Quản lý bay hiện đang sử dụng 2 loại đài
VOR là CVOR và DVOR.
a. Đài VOR thờng mặt đất trên sóng VHF. CVOR: Hệ thống đài VOR này phát tín hiệu pha
chuẩn 30Hz điều chế FM sóng mang phụ 9960 Hz và pha biến thiên 30Hz điều

chế AM . Nhợc điểm lớn nhất của đài CVOR so với đài DVOR là nó bị ảnh hởng
bởi điều kiện ngoại cảnh nh các toà nhà, đờng truyền năng lợng, tháp có vật liệu
sắt thép xung quanh vị trí đặt đài. Đài CVOR có thể còn gây ra sai số khi có ảnh
hởng của phản xạ sóng từ địa vật.
b. Đài Doppler VOR mặt đất trên sóng VHF. DVOR: Hệ thống DVOR có tín hiệu phát ngợc
lại với CVOR là pha tín hiệu 30Hz chuẩn dùng điều biên sóng mang còn pha biến
thiên dùng điều chế tần số FM sãng mang phơ nhê hiƯu øng Doppler g©y ra do
hoạt động phát sóng của đài trên các ăngten. Sự biến tần của sóng mang phụ đài
DVOR là hiệu ứng dịch tần Doppler của tín hiệu. Tín hiệu biến tần đa ra 48 (50)
anten biên tần DVOR tơng ứng cho tín hiệu phát xạ. Vì pha biến thiên của đài

15


DVOR chứa hệ thông tin phơng vị máy bay đợc điều chế tần số sóng mang FM
nên hệ thống rất ít bị ảnh hởng của các vật cản quanh vị trí đặt đài nh CVOR. Hệ
thống DVOR có hai loại SSB và DSB. Hệ thống DSB có đặc tính ít bị ảnh hởng
của sự phản xạ do địa hình nh SSB do đó có giá thành cao hơn đài SSB.
Các đặc điểm của đài VOR: Hệ thống VOR không cần cân chỉnh sai lạc
do trôi điểm tĩnh. ảnh hởng của áp suất khí quyển không còn đáng kể do việc sử
dụng tần sóng băng VHF. Độ chính xác thông tin phơng vị của đài cao hơn hẳn
so với đài NDB. Các nhợc điểm chủ yếu của đài là khoảng phủ sóng của đài thấp
bằng tầm nhìn thẳng do sử dụng bằng sóng VHF và sự sai lạc hớng bay gây ra do
sự phản xạ sóng và nhiễu xạ của các chớng ngại vật xung quanh gây ra tăng hơn
so với NDB.
Các chỉ tiêu kỹ thuật của hệ thống đài VOR có trong phụ lục 1
Đài VOR bị ảnh hởng mạnh bởi các toà nhà và địa hình xung quanh, đặc
biệt là đài VOR tiếp cận và hạ cánh có thể làm đài VOR chỉ thị phơng vị sai đáng
kể.
3. Đài dẫn đờng phụ trợ đo khoảng cách DME (Distance Measuring

Equipment):
Hệ thống DME cung cấp cho máy bay thông tin khoảng cách từ nó so với
đài. Máy bay phát xung hỏi nhờ bộ hỏi đặt trên nó và trạm mặt đất (còn gọi là bộ
phát đáp- Transponder) nhận đợc các xung hỏi này từ máy bay và trả lời tự động
bằng các xung trả lời có tần số sóng mang các tần số sóng mang xung hỏi 63
MHz. Thông tin khoảng cách đo đợc nhờ đo đợc khoảng cách thời gian giữa điểm
phát xung hỏi và thời điểm nhận xung trả lời.
Hiển thị
Phần đo
Bộ phát
đa kênh

Bộ hỏi trên máy bay

1025 1150 MHz

Bộ thu
đa kênh

962 1024 Mhz
1151 1213 MHz

Hệ thống VOR/DME có 2 loại cho dẫn đờng hàng tuyến và tiếp cận. Thiết
Một kênh bộ
Một kênh bộ
Bộ phát đáp mặt đất
bị DME có thể dùngthu
cùng với hệ trợ giúp hạ cánh ILS khiphát
mà đài điểm xa của ILS
không đợc lắp.

Các đặc điểm
DME
có thể đồng
thời tối đa trả lời cho
Hìnhcủa
2.2đài
- SơDME:
đồ khốiđài
kênh
đo khoảng
cách DME
100 máy bay. Do đài DME cũng sử dụng tần sóng VHF nên không chịu ảnh hởng của nhiễu khí quyển và thời tiết. Thêm vào đó cũng do dùng tần sóng VHF
nên kênh DME có khoảng phủ sóng theo tầm nhìn thẳng LOS.
16


Các chỉ tiêu kỹ thuật hệ thống đài DME có trong phụ lục 1
Khi lắp đồng trục hai anten VOR/DME thì chỉ cần thoả mÃn các điều kiện
ngoại vi của VOR. Khi lắp bên cạnh thì cần chú ý đến các toà nhà, tháp bằng thép
đặt gần anten DME sẽ phản xạ sóng gây lỗi lớn. Khi lắp cùng với ILS thì cần chú
ý làm sao cho anten phát glide path không gây cản trở tới tầm nhìn của DME.
Cần lắp đặt anten DME cao hơn khu nhà chứa máy phát tránh ảnh hởng của sóng
phản xạ.
4. Hệ thống trợ giúp hạ cánh ILS (Instrument Landing System):
Hệ thống trợ giúp hạ cánh ILS cung cấp các thông tin hớng dẫn chính xác
cho quá trình hạ cánh của các máy bay tại các sân bay. Các sân bay nơi có lắp đặt
hệ thống ILS, thì ngời phi công có khả năng hạ cánh chính xác xuống đờng băng
một cách an toàn. Hệ thống này còn có nhiệm vụ quan trọng hớng dẫn các máy
bay hạ cánh an toàn ngay cả khi thời tiết xấu.
Hệ thống trợ giúp hạ cánh bao gồm: Đài chỉ hớng hạ cánh (localizer), đài

chỉ góc hạ cánh (glide path), đài điểm giữa (middle marker) và đài điểm xa (outer
marker).
Đài chỉ hớng hạ cánh: Đài này dùng phát các tín hiệu thông tin hớng dẫn
chỉ hớng của đờng tâm đờng băng mở rộng (extended runway). Đài phát hai búp
sóng điều chế bởi các tín hiệu âm tần sao cho chỉ khi máy bay bay trên mặt phẳng
thẳng đứng chứa đờng tim đờng băng thì 2 tín hiệu thu đợc ở máy thu mới bằng
nhau. Khi máy bay đang hạ cánh xuống bị lệch về phía bên phải đờng tâm thì
kim chỉ thị đứng của bộ thu chỉ thị máy bay lệch sang trái và ngợc lại. Ngời phi
công theo dõi chỉ thị của bộ thu đài ILS và sửa lỗi bằng cách đa máy bay về đúng
phía mà kim chỉ thị lệch đi.
Đài chỉ góc hạ cánh: Đài này dùng để phát các thông tin hớng dẫn cho
máy bay về góc hạ cánh xuống đờng băng. Đài này cũng phát hai búp sóng điều
chế bởi 2 tín hiệu âm tần sao cho khi máy bay đáp xuống theo mặt phẳng hạ cánh
chuẩn (góc hạ cánh 3o) thì 2 tín hiệu thu đợc tại bộ thu bằng nhau. Nếu nh có một
máy bay đang hạ cánh theo góc hạ cánh sai khác với góc hạ cánh chuẩn về phía
trên thì kim chỉ ngang của bộ thu chỉ thị máy bay sẽ lệch xuống dới. Và nếu nh
máy bay tiếp cận theo góc hạ nhỏ hơn góc hạ cánh chuẩn thì kim chỉ thị ngang
sẽ di chuyển lên trên. Bằng cách chỉnh lại vị trí của máy bay theo đúng h ớng mà
kim chỉ thị lệch đi, ngời phi công sẽ đa máy bay trở lại góc hạ cánh chính xác
chuẩn. Loại bắt (loại 2 tần số) đợc sử dụng nhiều vì có thể giảm nhỏ đợc lỗi chỉ
thị góc do địa vật. Loại này có 3 anten phản xạ góc. Đờng hạ cánh đợc xây dựng
nhờ phát 2 tần số cách nhau 8kHz. Loại này điều chỉnh dễ và bảo dỡng đơn giản.
Đài điểm giữa (middle marker): Đài này phát ra sóng điện từ sao cho một
máy bay trong lúc hạ độ cao để đáp xuống đờng băng có thể xác định điểm cách
điểm tận cùng đờng băng 1000m. Đài này lắp tại điểm cách điểm tận cuối đờng
băng một khoảng 1050m, nhng vẫn nằm tại tim đờng băng và phát ra một chùm
17


sóng điện từ hình quạt theo hớng thẳng lên không gian. Khi máy bay bay vào

vùng sóng hình quạt thì đèn chỉ thị trên máy bay nhấp nháy và có ©m thanh 1300
Hz ph¸t ra tõ loa b¸o cho ngêi phi công biết rằng đà bay qua đài. Trong trờng hợp
lắp dặt ILS theo tiêu chuẩn CAT I vị trí của đài điểm giữa là điểm đánh dấu độ
cao chính xác cho máy bay hạ cánh.
Đài điểm xa (outer marker): Đài này thiết kế phát sóng điện từ sao cho
máy bay đang tiếp cận có thể tìm ra 1 điểm cách 7 km tính từ điểm tận cùng đờng
băng. Đài điểm xa cũng phát chùm sóng hình quạt nh đài điểm trung bình. Khi
máy bay bay vào vùng phủ sóng thì đèn chỉ thị nhấp nháy và âm thanh 400 Hz
phát ra từ loa báo hiệu cho phi công biết vị trí và ngời phi công phải xem ngay độ
cao để báo cáo cho kiểm soát viên không lu.
Các hệ thống thiết bị phụ trợ: Đài chỉ phơng vị (compass location) là đài
NDB có công suất thấp và chỉ hớng cho máy bay biết vị trí của đài ILS. Thờng thì
đài NDB này đợc lắp tại vị trí của đài ®iĨm xa.
HƯ thèng ILS/ DME: nÕu nh ®µi ®iĨm xa không đợc lắp đặt vì điều kiện
phản xạ sóng lớn, ngời ta thay thế một đài DME công suất thấp tại vị trí của đài
định vị đờng hạ cánh.
Hệ thống ®Ìn tiÕp cËn: HƯ thèng ®Ìn nµy dïng sư dơng khi tầm nhìn đang
bị hạn chế và đảm bảo cho việc tiếp cận an toàn tới đờng băng.
Các chỉ tiêu kỹ thuật của các đài trong hệ thống ILS có trong phụ lục 1
trang:
5. Hệ thống trợ giúp hạn cánh MLS (Microvave Landing System):
Hệ thống này cha đợc dùng trong hiện tại của Việt Nam và nằm trong số
các thiết bị dẫn đờng hiện đại trong CNS/ATM mới. Hệ thống MLS bao gồm các
thiết bị lắp đặt dới mặt đất gần sân bay và thiết bị thu xử lý tín hiệu trên máy bay.
Nhiều tín hiện dẫn đờng phát ra từ hệ thống dới mặt đất và thiết bị thu sẽ thu nhận
đợc các thông tin trợ giúp cần thiết cho yêu cầu hạ cánh. Các thiết bị cơ bản cho
một hệ thống trợ giúp hạ cánh MLS bao gồm đài góc phơng vị (Az- Azimuth
Angle), đài góc ngẩng (EL mặt đất trên sóng VHF. Elevation element) và đài đo góc phơng vị sau
(BAZ mặt đất trên sóng VHF. Back Azimuth Angle) nếu thấy cần thiết.
Đài góc phơng vị: Lắp đặt dọc theo đờng băng mở rộng cung cấp cho máy

bay chuẩn bị bạ cánh các thông tin hớng dẫn về phơng vị. Đài này cũng phát các
dữ liệu cần thiết và phụ trợ về tình trạng hoạt động của các thiết bị trên mặt đất,
thời tiết và vị trí của các thiết bị trên mặt đất.
Đài góc ngẩng: Lắp đặt dọc theo đờng băng, đài này cung cấp thông tin về
góc hạ cánh của máy bay.
Đài góc phơng vị sau: Lắp đặt tại khu vực cạnh phần đáp xuống của đờng
băng. Đài này cung cấp thông tin cho máy bay bay vòng về phơng vị của nó ( bay

18


vòng là trạng thái các máy bay phải bay vòng quanh sân bay cho tới khi đờng
băng hết bận). Đài này còn cung cấp thông tin phơng vị cho các máy bay bay
ngang qua đài.
Đài DME/P cung cấp thông tin khoảng cách giữa máy bay đang hạ cánh
xuống đờng băng với vị trí đặt đài. Sự chính xác của thông tin phơng vị do đài
này cao hơn nhiều các đài DME/N thờng.
Phơng thức định dạng dữ liệu phát của đài MLS: Thông tin chỉ dẫn về
góc và các thông tin khác phát đi trên cùng một tần số 5000 MHz theo phơng
pháp phân chia theo khe thời gian (TDM). Phần đầu của thông tin là các mà nhận
dạng đài, làm cho máy thu của máy bay phân biệt đợc loại tín hiệu, do vậy không
cần trật tự đặc biệt cho tín hiệu phát ra. Phơng thức định dạng cho phép đa thêm
các thông tin chức năng phụ khác và máy bay có thể lựa chọn tín hiệu theo chức
năng của chúng.
Phơng pháp đo góc: Đài góc phơng vị (cũng nh đài đo góc phơng vị sau)
tạo ra một búp sóng hình quạt hẹp theo phơng vị và rộng theo chiều thẳng đứng
(búp sóng hình quạt) lắc qua lắc lại hai bên phải, trái. Bộ thu trên máy bay tính
toán góc phơng vị theo cách đo khoảng lệch thời gian giữa hai lần nhận đợc 2 búp
sóng quét TO và FRO.

Máy thu tại máy bay

đờng băng
đài góc phơng vị sau

đài góc ngẩng
Hình 2.3 - Minh họa nguyên lý làm việc của hệ thống MLS
III. Chuyên ngành giám sát:

Ngành giám sát vận hành hoạt động các mạng radar cung cấp hình ảnh của
các máy bay trên không cho điều phái viên không lu.
A. Dịch vụ hiện tại của ngành giám sát:
19


Vùng thông báo bay Hồ Chí Minh (FIR) có 3 tổ hợp radar đợc lắp đặt tại
những vị trí thích hợp. Một tổ hợp đợc lắp đặt tại sân bay Tân Sơn Nhất gồm một
radar sơ cấp, một radar thứ cấp, tổ hợp tại bán đảo Sơn Trà cũng gồm thứ cấp và
sơ cấp, một radar thứ cấp tại Vũng Chua- Quy Nhơn với tầm hoạt động của mỗi
tổ hợp tơng ứng 80/250 NM cơ bản đáp ứng đợc tầm phủ từ mực bay 245 trở lên
với các radar thứ cấp. Hệ thống radar này là loại hiện đại nhất trên thế giới với
công nghệ tiên tiến của hÃng Thomson CFS mặt đất trên sóng VHF. Pháp chế tạo và sản xuất theo
đúng các tiêu chuẩn của ICAO. Với các hệ thống điều khiển từ xa, các kỹ thuật
viên có thể ngồi tại Trung tâm điều hành bay Hồ Chí Minh biết đợc tình trạng
hoạt động của tổ hợp radar tại nơi đặt một cách chính xác nhằm khắc phơc nhanh
nhÊt háng hãc.
Trung t©m xư lý sè liƯu radar EUROCAT-200 thu thập các dữ liệu của
toàn mạng radar thuộc FIR Hồ Chí Minh thông qua đờng truyền vệ tinh và xử lý
chúng cung cấp hình ảnh hoạt động bay liên tục của các máy bay từ miền Trung
trở vào cho các màn hình đặt tại vị trí kiểm soát không lu. Thậm chí tại Trung

tâm điều hành tiếp cận sân bay Tân Sơn Nhất còn quan sát cả hình ảnh mây giúp
hạ cất cánh đợc an toàn. Hệ thống này đà giải quyết đợc những yêu cầu kiểm soát
không lu hiện nay cho khu vực động trên 300 km.
Vùng thông báo bay Hà Nội (FIR) có tổ hợp radar đờng dài SKALA_M
do Liên Xô sản xuất gồm sơ cấp vµ thø cÊp cã hƯ thèng xư lý sè liƯu đồng bộ
đảm bảo yêu cầu khai thác không lu với tầm hoạt động trên 300 km.
Cả 3 khu vực của 3 sân bay quốc tế Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng đều
đợc kiểm soát bằng radar. Ngoài ra sân bay Vinh và Cà Mau cũng mới đợc lắp
đặt thêm hệ thống này
Ngoài ra các tổ hợp radar của Trung tâm Quản lý bay lựa chọn đà sẵn sàng
đáp ứng đợc nhu cầu về radar mode S trong sự phát triển của CNS/ATM tơng
lai của ICAO đề ra.
B. Các hệ thống radar sơ cấp và thứ cấp:
1. Radar sơ cấp PSR- Primary Surveilance Radar:
Gồm 2 loại radar giám sát tiếp cận hạ cánh ASR (Air Surveilance radar )
và radar đờng dµi ARSR (Air Route Surveilance radar ). Víi ASR thiÕt kế để tìm
vị trí và hớng của máy bay trong vùng bán kính 60 NM (100km) gần sân bay,
điều khiển bay tiếp cận và hạ cánh của các máy bay. Đây là loại radar sơ cấp
dùng để giám sát tiếp cận. Radar ARSR là loại radar giám sát đờng dài víi b¸n
kÝnh gi¸m s¸t 200 NM (>300 km) dïng cho điều khiển không lu.
Nguyên lý hoạt động của radar sơ cấp: Máy phát của radar phát các
xung tần số cao ra không gian xung quanh đài. Khi một máy bay trong vùng kiểm
soát của radar , sóng điện từ radar đập vào máy bay phản xạ về anten thu radar và
đa vào bộ thu sóng. Tại bộ thu tín hiệu phản xạ về của radar, các xung phản xạ đ-

20


ợc tách ra và tiến hành so sánh với xung gốc phát đi và đo đợc khoảng thời gian
giữa 2 xung. Khoảng thời gian này liên hệ với khoảng cách từ máy bay tới đài

radar một cách chặt chẽ. Do đó có thể tính ra đợc khoảng cách giữa hai đài radar
và máy bay.
Thời gian truyền liên hệ với khoảng cách theo công thức sau:
D

c.t D
2

Với C=300.000 km/s.

Radar sơ cấp hoạt động chỉ hiển thị mục tiêu di động trên màn hiển thị.

Xung phát

Bộ phát xung cao
tần
Xung phản xạ

Anten thu phát

Bộ thu xử
lý
Chuyển mạch thu phát

Hình 3.1 - Sơ đồ khối của rađar sơ cấp

Các chỉ tiêu kỹ thuật của hƯ thèng radar s¬ cÊp cã trong phơ lơc 1
2. Radar thứ cấp SSR mặt đất trên sóng VHF. Secondary Surveilance radar:
Thờng cùng lắp đặt với ASR hoặc ARSR chỉ thị vị trí, độ cao và các thông
tin nhận dạng máy bay. Trong trờng hợp khẩn cấp khi không liên lạc đợc với

bằng hệ thống thông tin và khi bị không tặc ngời điều khiển không lu nhận đợc
chỉ thị báo nguy. Radar thứ cấp cũng có 2 loại dùng cho tại sân và tiếp cận.
Nguyên lý hoạt động của radar thứ cấp: radar phát xung hỏi tại anten INT
ở tần số 1030 MHz. Khi máy bay nhận đợc tín hiệu hỏi, nó phát đi tín hiệu trả lời
tại tần số 1090 MHz. Trong tín hiệu trả lời này bao gồm nhiều nội dung nh nhận
dạng máy bay, số hiệu, độ cao và các thông tin báo nguy. Tín hiệu thu đợc từ máy
bay đợc đa qua bộ giải mà máy thu cung cấp các thông tin đa ra bộ chỉ thị.
Đặc tính: Lợi điểm của radar thứ cấp là tạo cho máy bay có khả năng
thông báo các thông tin độ cao, số hiệu chuyến bay đa tới bộ thu hoặc đầu vào
của hệ thống kiểm soát không lu tự động. Công suất tiêu thụ của đài thứ cấp do
đó nhỏ, nhẹ và giá thành rẻ. Trong tơng lai, ngời ta sẽ đa ra các radar thứ cấp
dùng mode S nh là hệ thống truyền số liệu. Nhợc điểm của loại radar này là trên
máy bay phải có thêm một bộ thu phát tín hiệu hoạt động tốt dïng riªng cho radar

21