Tư tưởng hồ chí minh nghiên cứu thường thức

HỘI ĐỒNG CHỈ ĐẠO XUẤT BẢN
SÁCH XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN

NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT
Số 6/86 Duy Tân, Cầu Giấy, Hà Nội, ĐT: 080 49221, Fax: 080 49222, Email:
Website: www.nxbctqg.org.vn, Sách điện tử: www.stbook.vn, www.thuviencoso.vn

Tủ sách

THƯỜNG THỨC CHÍNH TRỊ

* Thường thức về triết học Mác - Lênin
* Thường thức về kinh tế chính trị Mác - Lênin
* Thường thức về chủ nghĩa xã hội khoa học
* Thường thức về tư tưởng Hồ Chí Minh
* Thường thức về lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam
* Thường thức về xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam
* Thường thức về hệ thống chính trị Việt Nam
* Thường thức về nhà nước và pháp luật

THƯỜNG THỨC VỀ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

TÌM ĐỌC SÁCH CỦA NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT

THƯỜNG THỨC VỀ

Tư tưởng
Hồ Chí Minh

* Thường thức về văn hóa
* Thường thức về dân tộc, tơn giáo

NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT



THƯỜNG THỨC VỀ

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

Tư tưởng
Hồ Chí Minh

THƯỜNG THỨC VỀ

Tư tưởng
Hồ Chí Minh

NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT


HỘI ĐỒNG CHỈ ĐẠO XUẤT BẢN
Chủ tịch Hội đồng
Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương
TRẦN THANH LÂM
Phó Chủ tịch Hội đồng
Giám đốc - Tổng Biên tập
Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật
PHẠM MINH TUẤN
Thành viên
NGUYỄN HO I ANH

PHẠM THỊ THINH
NGUYỄN ĐỨC T I
TỐNG VĂN THANH

2


HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

THƯỜNG THỨC VỀ

Tư tưởng
Hồ Chí Minh

NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT


BAN CHỈ ĐẠO BIÊN SOẠN
BỘ SÁCH LÝ LUẬN PHỔ THÔNG TUYÊN TRUYỀN,
PHỔ BIẾN RỘNG RÃI CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN,
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH, ĐƯỜNG LỐI ĐỔI MỚI
ĐẤT NƯỚC
TRƯỞNG BAN
GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng
Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện
Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh,
Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương
CÁC THÀNH VIÊN
PGS.TS. Nguyễn Duy Bắc
PGS.TS. Lê Văn Lợi

PGS.TS. Dương Trung Ý
GS.TS. Trần Văn Phòng
PGS.TS. Trần Minh Trưởng

Phó Trưởng ban
Thành viên
Thành viên
Thành viên
Thành viên

BIÊN SOẠN
PGS.TS. Trần Minh Trưởng (Chủ biên)
PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Dung
TS. Lê Thị Hiền
TS. Lê Thị Hằng
TS. Lê Thị Thu Hồng
TS. Trần Thị Huyền
PGS.TS. Lý Việt Quang
TS. Đinh Ngọc Quý
TS. Đinh Quang Thành
PGS.TS. Đỗ Xuân Tuất
TS. Nguyễn Thị Lương Uyên

4


LỜI GIỚI THIỆU

Đ

ại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII (6/1991)
khẳng định “Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin
và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng,
kim chỉ nam cho hành động”. Từ đó đến nay, Đảng
ln ln nhấn mạnh “Đảng và nhân dân ta quyết
tâm xây dựng đất nước Việt Nam theo con đường
xã hội chủ nghĩa trên nền tảng chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”. Đại hội XIII của
Đảng tiếp tục khẳng định “kiên định và vận dụng,
phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh”.
Cùng với khẳng định vai trò, giá trị to lớn của
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với
tư cách là học thuyết cách mạng và khoa học, là vũ
khí tinh thần của giai cấp công nhân, nhân dân lao
động và cả dân tộc, Đảng ta thường xuyên quan
tâm, coi trọng tuyên truyền, giáo dục, phổ biến chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường
lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật
của Nhà nước. Nghị quyết số 37-NQ/TW ngày
09/10/2014 của Bộ Chính trị về “Cơng tác lý luận và
định hướng nghiên cứu đến năm 2030” đã xác định
5


một trong những hướng nghiên cứu chủ yếu là
“Tiếp tục khẳng định và cụ thể hóa những nguyên
lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh, các giá trị bền vững phù hợp với thực
tiễn Việt Nam; chỉ rõ vấn đề cần bổ sung, phát
triển. Tiếp tục nghiên cứu có hệ thống tư tưởng Hồ

Chí Minh, làm rõ sự bổ sung, phát triển sáng tạo
chủ nghĩa Mác - Lênin của Hồ Chí Minh”.
Thực hiện Nghị quyết của Đảng, trong thời gian
qua công tác lý luận đã đạt được những kết quả
quan trọng. Tư duy lý luận tiếp tục có bước phát
triển. Cơng tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý
luận, tuyên truyền, phổ biến chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ
trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà
nước được đổi mới cả về nội dung và hình thức, đã
góp phần quan trọng vào những thành tựu to lớn,
có ý nghĩa lịch sử của công cuộc đổi mới đất nước.
Bên cạnh những kết quả đạt được, việc giáo dục,
tuyên truyền, phổ biến chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng,
chính sách, pháp luật của Nhà nước vẫn còn những
hạn chế, bất cập nhất định. Nội dung, phương pháp
tuyên truyền còn đơn giản; tài liệu tuyên truyền chưa
đa dạng; thiếu những bộ tài liệu mang tính cẩm nang,
thường thức chính trị, ngắn gọn, súc tích, dễ đọc, dễ
hiểu, dễ nhớ, phù hợp với trình độ và đáp ứng nhu
cầu tìm hiểu, học tập của cán bộ, đảng viên và các
6


tầng lớp nhân dân. Hiệu quả tuyên truyền, phổ biến
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh chưa
cao. Một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân nhận
thức chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
chưa thật sâu sắc, tồn diện, hệ thống.
Chính vì vậy, Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh

phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương
thức, nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục, học
tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.
Quán triệt và thực hiện các nghị quyết của Đảng,
với vai trò là trung tâm quốc gia về đào tạo, bồi
dưỡng lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo,
quản lý trung, cao cấp của hệ thống chính trị, trung
tâm quốc gia nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng,
chính sách, pháp luật của Nhà nước, từ năm 2020,
dưới sự chỉ đạo của GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng,
Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị
quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận
Trung ương, nhóm tác giả, các nhà khoa học ở các
viện chuyên ngành thuộc Học viện Chính trị quốc gia
Hồ Chí Minh đã biên soạn bộ sách lý luận phổ thông
về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
đường lối đổi mới đất nước. Bộ sách gồm nhiều
quyển, tập trung nghiên cứu 10 nhóm vấn đề:
1. Thường thức về triết học Mác - Lênin.
2. Thường thức về kinh tế chính trị Mác - Lênin.
3. Thường thức về chủ nghĩa xã hội khoa học.
7


4. Thường thức về tư tưởng Hồ Chí Minh.
5. Thường thức về lịch sử Đảng Cộng sản
Việt Nam.
6. Thường thức về xây dựng Đảng Cộng sản
Việt Nam.

7. Thường thức về hệ thống chính trị Việt Nam.
8. Thường thức về nhà nước và pháp luật.
9. Thường thức về văn hóa.
10. Thường thức về dân tộc, tôn giáo.
Bộ sách được biên soạn cơng phu, khoa học, nội
dung súc tích, bảo đảm tính cơ bản, hệ thống, cập nhật
về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
đường lối đổi mới đất nước nhằm đáp ứng yêu cầu
công tác giáo dục, tuyên truyền, phổ biến lý luận
rộng rãi cho cán bộ, đảng viên và nhân dân trong bối
cảnh mới.
Mặc dù đã rất cố gắng trong công tác biên
soạn, biên tập, nhưng đây là những cuốn sách
thường thức, phổ thơng địi hỏi phải có cách thức
tiếp cận và thể hiện phù hợp, nên chắc chắn khó
tránh khỏi hạn chế, thiếu sót. Ban Biên soạn và
Nhà xuất bản mong nhận được ý kiến đóng góp
của bạn đọc để bộ sách được hồn thiện hơn về
nội dung trong những lần xuất bản sau.
Xin trân trọng giới thiệu bộ sách quý với bạn đọc.
Tháng 9 năm 2022
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT

8


LỜI NĨI ĐẦU

C

hủ tịch Hồ Chí Minh được tơn vinh là Anh
hùng giải phóng dân tộc, Nhà văn hóa kiệt
xuất của Việt Nam. Tư tưởng, đạo đức và phong
cách của Người mãi mãi là tấm gương sáng cho các
thế hệ người Việt Nam học tập, noi theo. Sinh thời,
Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nhận định: “Thế giới
đã và sẽ cịn đổi thay, nhưng tư tưởng Hồ Chí Minh
vẫn sống mãi trong kho tàng văn hóa nhân loại”.
Tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành từ sự
kế thừa và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin; những
giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt
Nam và các giá trị tinh hoa của văn hóa thế giới. Q
trình hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh gắn liền với
tiến trình phát triển của cách mạng Việt Nam. Đảng
ta khẳng định: “Cuộc đời của Hồ Chủ tịch trong
như ánh sáng. Đó là tấm gương tuyệt vời về chí khí
cách mạng kiên cường, tinh thần độc lập tự chủ,
lòng nhân đạo và u mến nhân dân thắm thiết, đạo
đức chí cơng vô tư, tác phong khiêm tốn, giản dị. Tư
tưởng và đạo đức của Người mãi mãi soi sáng và
nâng cao tâm hồn chúng ta”.
9


Trong tình hình hiện nay, cơng cuộc đổi mới và
phát triển đất nước đòi hỏi phải tiếp tục nghiên
cứu, vận dụng sáng tạo và phát triển tư tưởng Hồ
Chí Minh vào thực tiễn cách mạng. Đặc biệt, trong
cuộc đấu tranh chống các quan điểm sai trái, xuyên

tạc chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
của các thế lực thù địch, cần phải nghiên cứu,
tuyên truyền, phổ biến một cách rộng rãi đến các
tầng lớp nhân dân về ý nghĩa to lớn và giá trị bền
vững của tư tưởng Hồ Chí Minh.
Với mục đích đó, Viện Hồ Chí Minh và các lãnh
tụ của Đảng thuộc Học viện Chính trị quốc gia
Hồ Chí Minh tổ chức biên soạn cuốn sách Thường
thức về tư tưởng Hồ Chí Minh. Các tác giả mong
muốn sẽ góp phần làm sáng rõ hơn bản chất khoa
học, cách mạng, tính độc lập, tự chủ, sáng tạo và
một số nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh
đến đơng đảo bạn đọc trong nước và quốc tế.
Do khả năng, trình độ của các tác giả cịn hạn
chế, chắc chắn cuốn sách sẽ không tránh khỏi
những hạn chế, thiếu sót, chúng tơi rất mong nhận
được sự chia sẻ và góp ý của quý độc giả.
TẬP THỂ TÁC GIẢ

10


Phần I

KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, BẢN CHẤT
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1. Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI
của Đảng đã xác định: “Tư tưởng Hồ Chí Minh là

một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về
những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam,
kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo
chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của
nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền
thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn
hóa của nhân loại; là tài sản tinh thần vô cùng to
lớn và quý giá của Đảng và dân tộc ta, mãi mãi soi
đường cho sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta
giành thắng lợi”1.
Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh mà Đảng đưa
ra đã làm rõ những vấn đề cơ bản sau đây:
___________
1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu tồn
quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.88.

11


Một là về nội dung: Tư tưởng Hồ Chí Minh là
một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về
những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam. Đó
là tư tưởng về cách mạng giải phóng dân tộc; về
độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết
hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; về
vị trí, vai trị và sức mạnh của nhân dân, của khối
đại đoàn kết toàn dân tộc; về Nhà nước của dân,
do dân, vì dân; về xây dựng nền quốc phịng tồn
dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; về
phát triển kinh tế - văn hóa, khơng ngừng nâng

cao đời sống vật chất - tinh thần của nhân dân; về
đạo đức cách mạng; về chăm lo bồi dưỡng thế hệ
cách mạng cho đời sau; về xây dựng Đảng trong
sạch vững mạnh, cán bộ, đảng viên vừa là người
lãnh đạo, vừa là người đày tớ thật trung thành của
nhân dân...
Hai là về cơ sở hình thành: Tư tưởng Hồ Chí Minh
là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo
chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của
nước ta; kế thừa và phát triển các giá trị truyền
thống tốt đẹp của dân tộc; tiếp thu tinh hoa văn hóa
của nhân loại.
Ba là về ý nghĩa và giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh:
Là tài sản tinh thần vô cùng to lớn và quý giá
của Đảng và dân tộc ta; mãi mãi soi đường cho
sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta giành
thắng lợi.
12


2. Cơ sở - nguồn gốc hình thành tư tưởng
Hồ Chí Minh
Về cơ sở và nguồn gốc hình thành tư tưởng
Hồ Chí Minh, Đảng nêu rõ có 3 thành tố cơ bản:
Một là, các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của
dân tộc. Hai là, tinh hoa văn hóa nhân loại. Ba là,
chủ nghĩa Mác - Lênin.
a) Các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của
dân tộc
Là nguồn gốc quan trọng hình thành nên tư

tưởng Hồ Chí Minh. Điếu văn của Ban Chấp hành
Trung ương Đảng đã khẳng định: “Dân tộc ta,
nhân dân ta, non sông đất nước ta đã sinh ra HỒ
CHỦ TỊCH, người anh hùng dân tộc vĩ đại, và
chính Người đã làm rạng rỡ dân tộc ta, nhân dân
ta và non sông đất nước ta”1.
Truyền thống văn hóa Việt Nam được hình
thành từ hàng ngàn năm lịch sử, được hun đúc, kết
tinh cùng quá trình dựng nước và giữ nước của
ông cha ta đã nuôi dưỡng và góp phần hình thành
nên tư tưởng Hồ Chí Minh. Cũng như mỗi con
người Việt Nam, văn hóa dân tộc đã thấm sâu vào
tâm tư, tình cảm, nếp nghĩ, cách nhìn của Hồ Chí
Minh, văn hóa truyền thống của dân tộc đã nuôi
dưỡng, bồi đắp cho mỗi người con của đất mẹ vốn
___________
1. Hồ Chí Minh: Tồn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội,
2011, t.15, tr.627.

13


tri thức để vươn lên tầm cao trí tuệ. Chủ tịch
Hồ Chí Minh là ví dụ điển hình của một con người
vươn lên từ tri thức văn hóa dân tộc. Từ hành
trang là tri thức văn hóa dân tộc, trở thành động
lực thơi thúc Người ra đi tìm đường cứu nước,
một nhân tố quan trọng hình thành nên tư tưởng
của Người. Những giá trị tốt đẹp của văn hóa dân
tộc ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành tư

tưởng Hồ Chí Minh.
Trong các giá trị văn hóa truyền thống, chủ
nghĩa yêu nước, ý chí bất khuất, tự lực, tự cường là
sợi chỉ đỏ xuyên suốt, gắn liền với quá trình dựng
nước và giữ nước, được hun đúc qua hàng ngàn năm
lịch sử của dân tộc Việt Nam, được Hồ Chí Minh tiếp
thu, phát triển, là động lực giúp Người vượt qua
mọi khó khăn, gian khổ trên hành trình tìm đường
cứu nước. u nước là tình u q hương, xứ sở,
xóm làng; yêu nhân dân; yêu độc lập, tự do. Yêu
nước đã trở thành ý chí bất khuất, tự lực, tự
cường, tạo nên bản lĩnh của dân tộc Việt Nam.
Yêu nước là giá trị tinh thần cao nhất của dân tộc
Việt Nam, là bệ đỡ của quá trình hình thành tư
tưởng Hồ Chí Minh.
Tinh thần đồn kết và lịng nhân ái, yêu thương con
người, Hồ Chí Minh khẳng định: “Dân ta có một
lịng nồng nàn u nước. Đó là một truyền thống
quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc
bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sơi nổi, nó kết thành
14


một làn sóng vơ cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua
mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả
lũ bán nước và lũ cướp nước”1; Trên tinh thần đó,
Hồ Chí Minh đúc kết: “Đồn kết, đồn kết, đại đồn
kết,/Thành cơng, thành cơng, đại thành cơng”2.
Đức tính cần cù, dũng cảm, thông minh, sáng tạo
trong lao động sản xuất, chiến đấu để sinh tồn và

phát triển; nhờ có đức tính đó mà dân tộc ta đã
vượt qua mn trùng khó khăn nghiệt ngã của
thiên nhiên và ngoại xâm hung bạo. Các giá trị
truyền thống tốt đẹp của dân tộc là cội nguồn, là
điểm xuất phát, là động lực thúc đẩy người thanh
niên Nguyễn Ái Quốc ra đi tìm đường cứu nước,
như Người đã nói: “Lúc đầu, chính là chủ nghĩa
yêu nước, chứ chưa phải chủ nghĩa cộng sản đã
đưa tôi tin theo Lênin, tin theo Quốc tế thứ ba”3.
b) Tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
Với hành trang là các giá trị văn hóa tốt đẹp của
truyền thống dân tộc, trên đường tìm đường cứu
nước, Hồ Chí Minh đã học hỏi, nghiên cứu, chắt lọc
tinh hoa văn hóa nhân loại (văn hóa phương Đơng
và văn hóa phương Tây), phát triển một cách hài
hòa, nhuần nhị, bổ sung cho tri thức của mình và
văn hóa dân tộc, đồng thời nâng tầm các giá trị văn
___________
1. Hồ Chí Minh: Tồn tập, Sđd, t.7, tr.38.
2. Hồ Chí Minh: Tồn tập, Sđd, t.13, tr.119.
3. Hồ Chí Minh: Tồn tập, Sđd, t.12, tr.563.

15


hóa nhân loại lên một tầm cao giá trị mới, phù hợp
với sự phát triển tiến bộ của thời đại.
Những giá trị tinh hoa của văn hóa phương Đơng
được Hồ Chí Minh tiếp thu để hình thành nên tư
tưởng của Người đó là: tư tưởng “từ bi, hỷ xả, cứu

khổ, cứu nạn”, yêu thương con người; đề cao lao
động, chống lười biếng... của “văn hóa Phật giáo”;
tư tưởng “đại đồng, hòa mục” mong muốn xây
dựng một “thế giới đại đồng”, “tứ hải giai huynh
đệ”; thể hiện khát vọng được sống trong một thế
giới hịa bình, khơng có chiến tranh, các dân tộc
quan hệ với nhau hữu nghị, yêu thương nhau như
anh em một nhà của Nho giáo.
Tư tưởng Nho giáo cịn ảnh hưởng đến sự hình
thành các chuẩn mực đạo đức: trung, hiếu, nhân, nghĩa,
lễ, trí, tín... trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Cùng
với sự ảnh hưởng của các giá trị văn hóa phương
Đơng truyền thống, Hồ Chí Minh còn chịu ảnh
hưởng của chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn:
“dân tộc độc lập, dân sinh hạnh phúc, dân quyền
tự do”.
Ảnh hưởng của tinh hoa văn hóa phương Tây: Trên
hành trình tìm đường cứu nước, Hồ Chí Minh đã
có 30 năm sống, lao động, học tập và hoạt động ở
nước ngoài (chủ yếu là ở châu Âu). Người đã sống
trong mơi trường văn hóa phương Tây, tìm hiểu
các trào lưu tư tưởng dân chủ (thế kỷ XVIII) qua
16


các tác phẩm của các nhà khai sáng1, đồng thời trực
tiếp quan sát sự thực thi các giá trị văn hóa, nhất là
về quyền con người của các thể chế nhà nước ở
phương Tây. Qua đó, Người nhận thức được các
giá trị cao đẹp của tư tưởng “tự do, bình đẳng, bác

ái” trong Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của
cách mạng Pháp; các giá trị mang tính nhân loại
trong Tun ngơn độc lập của nước Mỹ. Từ đó, Hồ
Chí Minh tiếp thu, kế thừa có phê phán, có chọn
lọc các giá trị văn hóa tiến bộ, để mở rộng, nâng cao
và làm giàu văn hóa dân tộc.
c) Tiếp thu lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin
Trong 3 nguồn gốc cấu thành tư tưởng Hồ Chí
Minh, chủ nghĩa Mác - Lênin có ảnh hưởng vơ
cùng quan trọng, có tính quyết định đến sự hình
thành tư duy nhận thức về thế giới quan và
phương pháp luận của Người. Chủ nghĩa Mác Lênin trang bị cho Hồ Chí Minh thế giới quan
mácxít và phương pháp luận biện chứng duy vật
lịch sử. Trên cơ sở thế giới quan, phương pháp luận
khoa học tiên tiến, Hồ Chí Minh đã phát triển, bổ
sung một cách sáng tạo các quan điểm, lý luận cách
mạng, vận dụng vào điều kiện của Việt Nam một
cách linh hoạt, phù hợp, đưa cách mạng Việt Nam
đến thắng lợi. Người nói: “Bây giờ học thuyết nhiều,
___________
1. Các nhà triết học thế kỷ khai sáng như Vônte, J.J. Rútxô,
Môngtétxkiơ...

17


chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân chính
nhất, chắc chắn nhất, cách mệnh nhất là chủ nghĩa
Lênin”1. Với việc tiếp nhận lý luận của chủ nghĩa
Mác - Lênin, Hồ Chí Minh từ một người yêu nước,

trở thành người cộng sản. Chủ nghĩa Mác - Lênin
chính là cơ sở quan trọng, có vai trị quyết định
trong việc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.
Có thể nói, bằng thiên tài trí tuệ, Hồ Chí Minh
đã thâu lượm, chắt lọc, bổ sung phát triển các giá trị
văn hóa dân tộc và nhân loại, để tạo nên giá trị vĩnh
hằng, mà không lệ thuộc bởi sự khác nhau về thời
đại và ý thức hệ. Người nói: “Học thuyết Khổng Tử
có ưu điểm là sự tu dưỡng đạo đức cá nhân. Tơn
giáo Giêsu có ưu điểm là lịng nhân ái cao cả. Chủ
nghĩa Mác có ưu điểm là phương pháp làm việc
biện chứng. Chủ nghĩa Tơn Dật Tiên có ưu điểm là
chính sách của nó phù hợp với điều kiện nước ta.
Khổng Tử, Giêsu, Mác, Tơn Dật Tiên chẳng phải đã
có những điểm chung đó sao? Họ đều muốn mưu
hạnh phúc cho loài người, mưu phúc lợi cho xã hội.
Nếu hơm nay, họ cịn sống trên đời này, nếu họ họp
lại một chỗ, tôi tin rằng họ nhất định chung sống với
nhau rất hoàn mỹ như những người bạn thân thiết.
Tôi cố gắng làm người học trị nhỏ của các vị ấy”2.
___________
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.2, tr.289.
2. Dẫn theo Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Tư tưởng Hồ Chí
Minh và con đường cách mạng Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc
gia, Hà Nội, 1997, tr.43.

18