Khóa luận khảo sát thái độ của học sinh trung học cơ sở đối với môn hóa tại thành phố hồ chí minh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.07 MB, 111 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA HĨA HỌC
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chun ngành: Lí luận và phương pháp dạy học Hóa học
Khóa luận xã hội học
ĐỀ TÀI:
KHẢO SÁT THÁI ĐỘ CỦA HỌC SINH
TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐỐI VỚI MƠN HĨA
TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Người hướng dẫn khoa học
: ThS. ĐÀO THỊ HOÀNG HOA
Sinh viên thực hiện
: ĐỖ HỒNG THU MINH
TP. Hồ Chí Minh – tháng 5 năm 2016
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA HĨA HỌC
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chun ngành: Lí luận và phương pháp dạy học Hóa học
Khóa luận xã hội học
ĐỀ TÀI:
KHẢO SÁT THÁI ĐỘ CỦA HỌC SINH
TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐỐI VỚI MƠN HĨA
TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Người hướng dẫn khoa học
: ThS. ĐÀO THỊ HOÀNG HOA
Sinh viên thực hiện
: ĐỖ HỒNG THU MINH
TP. Hồ Chí Minh – tháng 5 năm 2016
LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành được khóa luận này, trước hết tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến
ThS. Đào Thị Hồng Hoa. Cơ đã tận tình chỉ dẫn và đồng hành cùng tôi từ những ngày
đầu mới làm quen với nghiên cứu khoa học. Quá trình làm việc cùng Cô đã cho tôi nhiều
cơ hội được học hỏi, trao dồi về kiến thức cũng như kỹ năng làm việc của mình.
Tiếp theo, tơi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cơ đến từ khoa Hóa Đại học Sư
phạm TP.HCM cùng các Thầy Cô ở các khoa khác đã hết lịng giảng dạy cho tơi và các
bạn sinh viên trong suốt những năm vừa qua. Những kiến thức, kinh nghiệm mà các Thầy
Cô truyền đạt sẽ là hành trang quý báu giúp tôi bước vững vàng hơn trên con đường
tương lai của mình.
Tơi cũng cảm thấy vơ cùng biết ơn vì được làm việc cùng các anh chị, các bạn, các
em trong nhóm nghiên cứu khoa học do Cơ Hoàng Hoa phụ trách. Các anh chị, các bạn,
các em đã luôn ở bên cạnh tôi, giúp đỡ về mặt cơng việc cũng như động viên về mặt tinh
Khóa luận xã hội học
thần để tơi có thể hồn thành nhiệm vụ của mình. Tơi cũng cảm ơn các anh chị và bạn bè
đã ln ủng hộ, khích lệ tơi trong q trình thực hiện đề tài.
Bên cạnh đó, tơi muốn gửi lời cảm ơn chân thành đến quý Thầy Cô cơng tác tại sở
Giáo dục và Đào tạo TP.HCM, phịng Giáo dục các quận, huyện, Ban giám hiệu, giáo
viên và các em học sinh đến từ 10 trường THCS tại TP.HCM đã giúp đỡ chúng tơi trong
q trình thực hiện khảo sát.
Cuối cùng, cũng là quan trọng nhất, tôi muốn cảm ơn Ba Mẹ, anh chị và những
người thân trong gia đình đã ln bên cạnh, u thương, chăm sóc, tạo mọi điều kiện
thuận lợi nhất trong suốt quá trình học tập và hồn thành khóa luận của tơi.
Dù đã cố gắng hết sức, đề tài của chúng tôi cũng khơng tránh khỏi những thiếu sót.
Vì vậy, tơi rất mong nhận được từ quý Thầy Cô, các anh chị, các bạn những đóng góp,
chỉ bảo tận tình để đề tài được hồn thiện hơn. Tơi xin chân thành cảm ơn.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 5 năm 2016
Đỗ Hồng Thu Minh
1
MỤC LỤC
Trang bìa
Trang phụ bìa
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 9
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI ................................................................. 15
1.1.
LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VỀ THÁI ĐỘ ............................................................. 15
1.1.1.
1.1.2.
1.2.
Khóa
luận
xã
hội
học
Nghiên cứu về thái độ trong nƣớc .................................................................. 16
Nghiên cứu về thái độ ở nƣớc ngoài. ............................................................. 15
THÁI ĐỘ .............................................................................................................. 18
1.2.1.
Khái niệm thái độ ........................................................................................... 18
1.2.2.
Thành phần của thái độ .................................................................................. 20
1.2.3.
Sự hình thành thái độ ..................................................................................... 21
1.3. KHÁI NIỆM THÁI ĐỘ HỌC TẬP VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA THÁI ĐỘ
TRONG GIÁO DỤC KHOA HỌC ................................................................................ 22
1.4.
CÔNG CỤ ĐO LƢỜNG THÁI ĐỘ ..................................................................... 23
1.4.1.
Thang đo vi phân (Thang đo Thurston) (Differential scale) .......................... 23
1.4.2.
Thang đo mức độ (Rating scale) .................................................................... 24
1.4.3.
Thang đo tổng cộng (Summated rating scale) ............................................... 24
1.4.4.
Thang đo phân biệt ngữ nghĩa (Semantic differential scale) ......................... 25
1.4.5.
Bảng kiểm hứng thú (Interest inventories)..................................................... 26
2
1.4.6.
Bảng xếp hạng ƣu tiên (Preference ranking).................................................. 26
1.4.7.
Kỹ thuật phóng chiếu (Projective techniques) ............................................... 26
1.5.
HỌC SINH THCS................................................................................................. 27
1.5.1.
Khái niệm học sinh THCS ............................................................................. 27
1.5.2.
Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của học sinh THCS ........................................ 27
1.6.
MƠN HĨA HỌC TRONG CHƢƠNG TRÌNH THCS ........................................ 29
1.6.1.
Đặc trƣng cơ bản và tầm quan trọng của bộ mơn Hóa học ............................ 29
1.6.2.
Mục tiêu chƣơng trình cơ bản của bộ mơn Hóa học ...................................... 29
1.7.
PHẦN MỀM SPSS 22.0 ....................................................................................... 30
1.7.1.
Khái niệm phần mềm SPSS 22.0 ................................................................... 30
1.7.2.
Các tính năng chính của phần mềm SPSS 22.0 ............................................. 31
1.7.3.
Ƣu, nhƣợc điểm của phần mềm SPSS ........................................................... 31
Chƣơng 2. THỰC HIỆN NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU .................................................. 33
2.1. NGHIÊN CỨU LÝ LUẬN VÀ CHUẨN BỊ PHƢƠNG PHÁP, CÔNG CỤ
NGHIÊN CỨU ................................................................................................................ 33
Khóa luận xã hội học
2.1.1.
2.1.1.1.
Mục đích .................................................................................................. 33
2.1.1.2.
Nội dung nghiên cứu lý luận (Đã trình bày ở chƣơng 1) ........................ 33
2.1.1.3.
Phƣơng pháp nghiên cứu và cách tiến hành ............................................ 34
2.1.2.
2.2.
Nghiên cứu lý luận ......................................................................................... 33
Xây dựng và kiểm định thang đo lƣờng thái độ ............................................. 34
2.1.2.1.
Thu thập dữ liệu cho việc xây dựng thang đo ......................................... 35
2.1.2.2.
Xây dựng bảng hỏi .................................................................................. 35
2.1.2.3.
Tiền thử nghiệm và thử nghiệm thang đo ............................................... 35
2.1.2.4.
Kiểm định thang đo thử nghiệm .............................................................. 36
TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG ............................................................. 39
2.2.1.
Lập kế hoạch khảo sát .................................................................................... 39
2.2.2.
Chọn mẫu khảo sát ......................................................................................... 41
2.2.2.1.
Phƣơng pháp chọn mẫu ........................................................................... 41
3
2.2.2.2.
Công thức chọn mẫu ................................................................................ 41
2.2.2.3.
Số lƣợng mẫu nghiên cứu........................................................................ 42
2.2.2.4.
Phạm vi chọn mẫu ................................................................................... 43
2.2.3. Liên hệ Ban giám hiệu nhà trƣờng xin làm khảo sát ......................................... 44
2.2.4. Khảo sát chính thức ........................................................................................... 45
2.2.4.1. Các bƣớc tiến hành khảo sát........................................................................ 45
2.2.4.2. Những khó khăn trong q trình khảo sát ................................................... 47
2.3.
XỬ LÝ VÀ PHÂN TÍCH DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU .......................................... 49
2.3.1.
Xử lý và phân tích câu hỏi đóng ................................................................... 49
2.3.1.1.
Kiểm tra, hiệu chỉnh lại dữ liệu ............................................................... 50
2.3.1.2.
Mã hóa các câu trả lời và khai báo biến .................................................. 52
2.3.1.3.
Nhập dữ liệu ............................................................................................ 56
2.3.1.4.
Kiểm tra nhập dữ liệu .............................................................................. 57
2.3.1.5.
Khóa
luận
hội học
Kiểm định thang
đo chínhxã
thức. ..............................................................
61
2.3.1.6.
2.3.2.
Phân tích dữ liệu ...................................................................................... 60
Xử lý và phân tích câu hỏi mở ...................................................................... 62
Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................................ 64
3.1.
ĐÁNH GIÁ THÁI ĐỘ CỦA HỌC SINH THCS ĐỐI VỚI MƠN HĨA HỌC ... 64
3.1.1.
Đánh giá chung thái độ của học sinh đối với mơn Hóa học .......................... 64
3.1.2.
Đánh giá thái độ của học sinh qua từng phát biểu trong thang đo ................. 64
3.1.2.1.
Đánh giá thái độ của học sinh qua GTTB của các phát biểu .................. 64
3.1.2.2. Đánh giá chung thái độ của học sinh dựa vào thống kê phần trăm sự lựa
chọn câu trả lời trong các phát biểu ......................................................................... 68
3.1.2.3.
Phân tích thái độ của học sinh đối với mơn Hóa trên từng phát biểu ..... 69
3.2. ĐÁNH GIÁ SỰ U THÍCH MƠN HĨA CỦA HỌC SINH TRONG CÁC
MƠN HỌC KHÁC .......................................................................................................... 83
3.2.1.
Đánh giá thứ hạng của mơn Hóa trong tất cả các môn học ........................... 83
3.2.1.1.
Xếp hạng môn học u thích nhất theo loại hình trƣờng ........................ 86
4
3.2.1.2.
Xếp hạng mơn học u thích nhất theo theo khối lớp ............................. 87
3.2.1.3.
Xếp hạng mơn học u thích nhất theo giới tính .................................... 87
3.2.1.4.
Xếp hạng mơn học u thích nhất theo thành tích học tập ..................... 88
3.2.2.
3.3.
Đánh giá thứ hạng của mơn Hóa học trong ba mơn Lý, Hóa, Sinh ............... 90
KẾT LUẬN VỀ THÁI ĐỘ CỦA HỌC SINH ĐỐI VỚI MƠN HĨA HỌC ........ 90
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..................................................................................... 93
Khóa luận xã hội học
5
BẢNG KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
THCS
:
Trung học cơ sở
THPT
:
Trung học phổ thơng
SPSS
:
Stistical Products for the Social Services
TP.HCM
:
Thành phố Hồ Chí Minh
GTTB
:
Giá trị trung bình
PB
:
Phát biểu
Khóa luận xã hội học
6
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. So sánh ƣu và nhƣợc điểm của phần mềm SPSS và Microsoft Excel ............... 32
Bảng 2.1. Danh sách các trƣờng THCS tiến hành khảo sát ............................................... 44
Bảng 2.2. Tóm tắt nhiệm vụ của nhóm nghiên cứu và học sinh trong quá trình khảo sát. 47
Bảng 2.3. Kết quả dữ liệu khảo sát 10 trƣờng THCS ........................................................ 49
Bảng 2.4. Số phiếu giảm và số phiếu không hợp lệ từng trƣờng ...................................... 52
Bảng 2.5. Dữ liệu chính thức của đợt khảo sát.................................................................. 58
Bảng 2.6. Mô tả đặc điểm tồn mẫu nghiên cứu ................................................................ 59
Bảng 2.7. Mơ tả đặc điểm thành tích học tập của học sinh khối 9 .................................... 60
Bảng 3.1. GTTB từng phát biểu trong thang đo thái độ. .................................................... 65
Bảng 3.2. Xếp hạng các phát biểu theo GTTB ................................................................... 66
Bảng 3.3. Mức độ đồng ý của học sinh trong từng phát biểu............................................. 68
Bảng 3.4. Xếp hạng các mơn học u thích nhất ............................................................... 83
Khóa luận xã hội học
Bảng 3.5. Xếp hạng các môn học không đƣợc u thích nhất ........................................... 85
Bảng 3.6. Xếp hạng mơn học u thích nhất theo loại hình trƣờng ................................... 86
Bảng 3.7. Xếp hạng mơn học u thích nhất theo khối lớp ............................................... 87
Bảng 3.8. Xếp hạng mơn học u thích nhất theo giới tính ............................................... 88
Bảng 3.9. Xếp hạng mơn học yêu thích nhất theo loại thành tích học tập ......................... 88
Bảng 3.10. Xếp hạng mức độ yêu thích ba mơn Lý, Hóa , Sinh ........................................ 90
7
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Cấu trúc của thái độ ............................................................................................ 20
Hình 2.1. Các giai đoạn nghiên cứu ................................................................................... 33
Hình 2.2. Quy trình xây dựng và kiểm định thang đo thử nghiệm .................................... 34
Hình 2.3. Năm thang đo thái độ ......................................................................................... 37
Hình 2.4. Quy trình xử lý dữ liệu ....................................................................................... 50
Hình 2.5. Quy trình phân tích dữ liệu định tính ................................................................. 62
Hình 3.1. GTTB từng phát biểu trong thang đo ................................................................. 66
Hình 3.2. Biểu đồ thể hiện phần trăm mức độ đồng ý cho PB1 ......................................... 70
Hình 3.3. Biểu đồ thể hiện phần trăm mức độ đồng ý cho PB2 ......................................... 71
Hình 3.4. Biểu đồ thể hiện phần trăm mức độ đồng ý cho PB3 ......................................... 73
Hình 3.5. Biểu đồ thể hiện phần trăm mức độ đồng ý cho PB4 ......................................... 74
Hình 3.6. Biểu đồ thể hiện phần trăm mức độ đồng ý cho PB5 ......................................... 76
Khóa luận xã hội học
Hình 3.7. Biểu đồ thể hiện phần trăm mức độ đồng ý cho PB6 ......................................... 77
Hình 3.8. Biểu đồ thể hiện phần trăm mức độ đồng ý cho PB7 ......................................... 79
Hình 3.9. Biểu đồ thể hiện tỉ lệ học sinh chọn mơn học u thích nhất ............................. 84
8
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lịch sử nhân loại đã chứng minh tầm quan trọng của khoa học, kỹ thuật và công
nghệ đối với đời sống của con ngƣời. Trong nửa đầu thế kỷ XX, khoa học kỹ thuật thế
giới có những bƣớc phát triển vƣợt bậc, tạo nên hàng loạt các thay đổi quan trọng trong
các lĩnh vực đời sống kinh tế, chính trị và xã hội tồn cầu. Ngày nay, sự phát triển khoa
học, công nghệ đƣợc xem nhƣ một yếu tố cốt yếu để đánh giá trình độ phát triển của một
quốc gia. Đảng và Nhà nƣớc ta đã xác định khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu
trong chính sách phát triển đất nƣớc. Vì vậy, việc đào tạo ra một đội ngũ nhân lực có tâm
và có tầm phục vụ cho lĩnh vực này là hết sức cần thiết và quan trọng. Để làm đƣợc điều
đó, việc giáo dục các mơn khoa học tại nhà trƣờng đóng vai trị vơ cùng to lớn. Sứ mệnh
của nhà giáo dục là phải khơi gợi đƣợc ở các em niềm ham mê, yêu thích khoa học và
hiểu đƣợc những ứng dụng của khoa học trong cuộc sống thƣờng ngày của các em. Bằng
Khóa luận xã hội học
trải nghiệm thực tế và quan sát cá nhân, tôi nhận thấy rằng việc dạy các môn khoa học ở
Việt Nam từ trƣớc đến nay chƣa thực hiện tốt vai trị này. Các mơn khoa học đƣợc xem
nhƣ những mơn học bắt buộc trong chƣơng trình học và học sinh phải học những mơn này
bất kể các em có cảm thấy thoải mái và thích thú hay khơng. Điều này ảnh hƣởng quan
trọng đến xu hƣớng lựa chọn nghề nghiệp của các em sau này.
Trong những năm gần đây, chính sách phát triển giáo dục nƣớc ta đã có những
chuyển biến quan trọng. Tháng 11 năm 2013, Ban chấp hành Trung ƣơng khóa XI đã ban
hành Nghị quyết hội nghị lần thứ 8 (Nghị quyết số 29-NQ/TW) với nội dung đổi mới căn
bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng u cầu cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa trong
điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Mục tiêu
đối với giáo dục phổ thông là tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất,
năng lực cơng dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học
sinh. Bên cạnh đó cần bảo đảm cho học sinh có trình độ trung học cơ sở (hết lớp 9) có tri
thức phổ thơng nền tảng, đáp ứng phân luồng mạnh sau trung học cơ sở; trung học phổ
9
thông phải tiếp cận nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thơng có chất
lượng [1].
Có hai vấn đề tôi quan tâm đằng sau sự đổi mới mục tiêu này. Thứ nhất, những
mục tiêu này là hết sức cần thiết cho việc tạo ra đội ngũ nhân lực có chất lƣợng cao cho
nền kinh tế tri thức dựa trên nền tảng khoa học và công nghệ. Những mục tiêu đó chỉ đạt
đƣợc khi cách dạy và học các môn học đƣợc thay đổi theo quan điểm hƣớng tới ngƣời học
đối với tất cả các môn học, trong đó có mơn Hóa học. Quan điểm này bao gồm cả việc
quan tâm nhiều hơn đến cảm xúc, nhu cầu của ngƣời học. Vì vậy, việc vận dụng lý thuyết
và nghiên cứu xã hội học để phân tích, đánh giá tình hình thực tế là hết sức cần thiết. Bởi
việc làm này góp phần làm phong phú thêm các cơ sở lý luận, các bằng chứng thực
nghiệm đáng tin cậy để thay đổi chƣơng trình và đổi mới phƣơng pháp dạy học theo
hƣớng phục vụ nhu cầu ngƣời học, hƣớng đến ngƣời học một cách đúng nghĩa nhất.
Thứ hai, đối tƣợng quan trọng cần đƣợc quan tâm để đạt đƣợc mục tiêu trên là học
Khóa luận xã hội học
sinh THCS. Theo nội dung của nghị quyết đƣợc trích dẫn nhƣ trên, một trong những thay
đổi quan trọng đƣợc đề ra trong cơng cuộc đổi mới căn bản và tồn diện giáo dục Việt
Nam là thay đổi về chƣơng trình. Các mơn khoa học khơng cịn là các mơn riêng biệt
trong chƣơng trình THCS nữa, mà thay vào đó là các mơn khoa học tích hợp. Hóa học sẽ
trở thành một mơn tự chọn trong chƣơng trình THPT chứ khơng cịn là mơn bắt buộc nữa.
Từ đó, việc dạy học Hóa học ở cấp THCS đóng vai trị quyết định cho việc lựa chọn con
đƣờng nghề nghiệp lâu dài của các em. Hơn nữa, thực tế cho thấy rằng, đa số các học sinh
cảm thấy “chán”, “ngán”, “dị ứng” với môn Hóa đều bắt đầu từ những năm cấp hai khi
mới bắt đầu tiếp xúc với mơn học này. Từ đó, việc hình thành thái độ học tập tích cực đối
với mơn Hóa trong những năm THCS đóng vai trị vơ cùng quan trọng. Vì vậy, trong đề
tài này, chúng tơi tập trung nghiên cứu đối tƣợng học sinh cấp THCS.
Vì tất cả những lý do trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài: KHẢO SÁT THÁI
ĐỘ CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐỐI VỚI MƠN HĨA HỌC TẠI THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH. Theo quan điểm cá nhân, việc nghiên cứu thái độ của học sinh đối
với các môn học nói chung và đề tài của chúng tơi nói riêng không chỉ nhằm đáp ứng yêu
10
cầu của thời đại, mà cái đích xa hơn là góp phần đƣa việc học trở về đúng với ý nghĩa ban
đầu của nó, đặc biệt là việc học các mơn khoa học: Học bằng sự tị mị, niềm say mê và
hứng thú cá nhân, học để thỏa mãn nhu cầu tìm tịi, khám phá của bản thân. Năm 1964,
trong một tuyên bố đại diện cho quan điểm của Ủy ban Viện Hàn lâm Nghệ thuật và Khoa
học Mỹ (viết tắt là AAAS), Sears và Kessen đã nói: “Nhiệm vụ đầu tiên và mục đích quan
trọng của giáo dục khoa học là đánh thức niềm vui thích, sự hào hứng và nhận thức về
sức mạnh của khoa học ở trẻ, dù sau này chúng có trở thành nhà nghiên cứu hay khơng”.
Chỉ khi các em học vì lý do xuất phát từ mong muốn của chính bên trong các em thì giáo
dục mới làm trịn đƣợc vai trị của mình và các em mới có thể tiến xa hơn trên con đƣờng
tự học và tự nghiên cứu về sau.
Việc thực hiện đề tài này sẽ giúp ngƣời dạy có một cái nhìn cụ thể và khách quan
về thái độ đối với mơn Hóa học của các em học sinh ở trƣờng THCS, từ đó có cơ sở tin
cậy để các giáo viên đổi mới phƣơng pháp dạy học, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và
Khóa luận xã hội học
học hóa học tại trƣờng, góp phần thực hiện mục tiêu chung của công cuộc đổi mới giáo
dục trong thời đại mới. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng giúp dự đốn đƣợc phần nào
thái độ học tập mơn Hóa của học sinh THCS nói chung. Thêm vào đó, đề tài là nền tảng
cho việc thực hiện các nghiên cứu về sau về thái độ học tập của học sinh đối với các mơn
học khác.
2. Mục đích nghiên cứu
2.1. Tìm hiểu thái độ của học sinh THCS đối với mơn Hóa học tại TP.HCM
- Đánh giá thái độ của học sinh THCS đối với mơn Hóa học;
- Tìm hiểu sự u thích mơn Hóa học so với các mơn học khác trong chƣơng trình
THCS, đặc biệt là trong ba mơn Lý, Hóa, Sinh;
- Phân tích sự khác biệt về sự u thích đối với mơn Hóa học của các học sinh khác
nhau về khối lớp, giới tính, loại hình trƣờng và thành tích học tập đối với mơn Hóa.
2.2. Đề xuất các giải pháp nâng cao thái độ học tập của học sinh theo hướng tích
cực nhằm nâng cao hiệu quả của q trình dạy học Hóa học
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
11
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài;
+ Tìm hiểu lịch sử nghiên cứu về thái độ trong và ngồi nƣớc;
+ Tìm hiểu lý thuyết về các yếu tố: Thái độ, công cụ đo lƣờng thái độ, môn Hóa học
ở trƣờng THCS, học sinh THCS, phần mềm SPSS.
- Xây dựng, kiểm định thang đo lƣờng thái độ;
- Chọn mẫu khảo sát;
- Tiến hành khảo sát thái độ của học sinh THCS tại một số trƣờng THCS tại
TP.HCM bằng thang đo lƣờng đã xây dựng;
- Xử lý, phân tích và đánh giá kết quả khảo sát theo các mục tiêu nghiên cứu đã đề
ra;
- Tổng kết thực trạng về thái độ của học sinh THCS tại TP.HCM, từ đó đề nghị
một số giải pháp nhằm nâng cao thái độ của học sinh THCS đối với mơn Hóa học theo
hƣớng tích cực.
Khóa luận xã hội học
4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Q trình học mơn Hóa học của học sinh THCS tại TP.HCM.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Thái độ học tập của học sinh THCS tại TP.HCM đối với mơn Hóa học.
5. Phạm vi nghiên cứu
-
Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: một số trƣờng THCS tại TP.HCM;
-
Giới hạn về số lượng học sinh: 2574 học sinh, trong đó tỷ lệ học sinh khối lớp
8, học sinh khối lớp 9 và tỉ lệ học sinh nam, nữ gần bằng 1:1;
-
Giới hạn về thời gian: từ 08/2015 đến 05/2016.
6. Giả thuyết nghiên cứu
A. Thái độ của học sinh đối với mơn Hóa học: Học sinh THCS tại TP.HCM có thái
độ tích cực đối với mơn Hóa học.
B. Xếp hạng mơn học u thích nhất trong tất cả các mơn: Mơn Hóa là một trong
ba mơn học đƣợc học sinh yêu thích nhất.
12
Giả thuyết về sự khác biệt về sự yêu thích đối với mơn Hóa học giữa các đối tƣợng
học sinh khác nhau về các yếu tố đặt ra nhƣ sau:
-
Loại hình trường: Học sinh trƣờng cơng lập u thích mơn hóa hơn học sinh
trƣờng chuyên và trƣờng quốc tế.
-
Khối lớp: Học sinh lớp 8 u thích mơn Hóa hơn học sinh lớp 9.
-
Giới tính: Học sinh nam và học sinh nữ u thích mơn Hóa học nhƣ nhau.
-
Thành tích học tập: Học sinh có thành tích học tập cao u thích mơn Hóa hơn
học sinh có thành tích học tập thấp hơn.
C. Xếp hạng mơn học đƣợc u thích nhất trong ba mơn Lý, Hóa, Sinh: Học sinh
THCS u thích mơn Hóa học hơn mơn Lý và Sinh.
7. Phƣơng pháp và phƣơng tiện nghiên cứu
7.1
-
Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
Đọc và nghiên cứu cơ sở lý luận về thái độ và thái độ học tập của học sinh, đặc
Khóa luận xã hội học
điểm mơn Hóa học ở cấp THCS, đặc điểm học sinh THCS;
-
Nghiên cứu công cụ đo lƣờng thái độ của học sinh;
-
Phân tích, tổng hợp, phân loại và hệ thống hóa các tài liệu liên quan trong và
ngồi nƣớc.
7.2
Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
-
Phƣơng pháp quan sát các hành động, thái độ của đối tƣợng khảo sát;
-
Phƣơng pháp trò chuyện, phỏng vấn và thu thập thông tin từ các học sinh tham
gia khảo sát;
-
Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi về thái độ của học sinh THCS đối với mơn
Hóa học;
-
Phƣơng pháp chun gia;
-
Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn.
7.3
Nhóm các phương pháp toán học
13
Thông tin thu thập đƣợc đƣa vào xử lý bằng hai phần mềm phân tích dữ liệu
nghiên cứu là Microsoft Excel chủ yếu dùng phân tích các câu hỏi danh nghĩa, thứ bậc và
để vẽ các biểu đồ, phần mềm SPSS 22.0 dùng để thống kê và phân tích định lƣợng.
Khóa luận xã hội học
14
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.1.
LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VỀ THÁI ĐỘ
1.1.1. Nghiên cứu về thái độ ở nƣớc ngoài.
Khái niệm thái độ là khái niệm đƣợc xuất hiện từ rất sớm trong cộng đồng các nhà
nghiên cứu tâm lý học xã hội quốc tế. Bắt đầu từ năm 1935, trong cuốn “Sổ tay Tâm lý
học xã hội” GW All Port cho rằng khái niệm thái độ là khái niệm phân biệt nhất và quan
trọng nhất trong tâm lý học xã hội Mỹ. William Mcguire cũng tổng kết rằng, thái độ và sự
thay đổi vẫn là một trong những đề tài đƣợc nghiên cứu nhiều nhất trong tâm lý học xã
hội.
Về sau, việc nghiên cứu thái độ của học sinh đối với các mơn khoa học nói chung và
mơn Hóa học nói riêng trở thành một lĩnh vực nghiên cứu phổ biến trên thế giới. Bắt đầu
từ những năm 1976-1977, 1981-1982, 1985-1986, Đánh giá quốc gia về tiến bộ giáo dục
Khóa luận xã hội học
tại Mỹ (National Assessment of Educational Process – viết tắt là NAEP) đƣa ra những
dẫn chứng về hiện tƣợng giảm sút thái độ tích cực đối với các mơn khoa học của học sinh
từ khối lớp thấp đến cao hơn, mặc dù hiện tƣợng này đã xuất hiện từ năm 1969. Từ đây,
các nghiên cứu liên tục đƣợc tiến hành để xác định nguyên nhân gây ra hiện tƣợng này
[20].
Trong những năm gần đây, ở Châu Âu, Dự án PARSEL ra đời về Thúc đẩy giáo dục
khoa học và tăng cường sự yêu thích và liên quan của dạy và học khoa học (Popularity
and Relevance of Science Education for Scientific Literacy-PARSEL) (2009) đã thúc đẩy
một lƣợng lớn các nghiên cứu về vấn đề này của các học giả tại các nƣớc châu Âu [16].
Ở Úc, Hội thảo “Thúc đẩy dạy học khoa học – Những gì cần phải làm?” (“Boosting
science learning – What will it take?) (2006) của Hội đồng Úc Châu về nghiên cứu giáo
dục (Australian Council for Educational Research) đã tập hợp nhiều nghiên cứu trong đó
đề cập đến việc làm thế nào để lôi cuốn ngƣời học vào các môn khoa học. Nổi bật trong
hội thảo là bài tham luận “Tƣởng tƣợng lại nền giáo dục khoa học – Thu hút học sinh học
15
khoa học cho tƣơng lai” (“Re-Imagining Science Education - Engaging students in
science for future”) của Tytler (2006).
Đối với mơn Hóa học, nổi bật là các nghiên cứu của Becker về sự u thích học tập
mơn Hóa ở nƣớc Đức. Trong các nghiên cứu này, kết quả cho thấy, mơn Hóa là mơn học
khơng đƣợc u thích ở trƣờng phổ thơng tại Đức. Vì vậy Becker (2013b) cho rằng nền
giáo dục Hóa học nên có sự cân bằng giữa lấy dạy học hƣớng đến học sinh (lƣu tâm đến
hoàn cảnh, khả năng, kĩ năng, tình cảm và ƣớc muốn của học sinh) và dạy học hƣớng đến
môn học (tập trung vào các khái niệm, các kiến thức của môn học). Dạy học hƣớng đến
học sinh khơng có nghĩa là phủ nhận kiến thức Hóa học mà là tạo cơ hội để làm cho dạy
học Hóa học trở nên có ý nghĩa và phù hợp hơn với mọi đối tƣợng học sinh [18].
1.1.2. Nghiên cứu về thái độ trong nƣớc
Tại Việt Nam, các lĩnh vực về cảm xúc nói chung và thái độ nói riêng là một đề tài
rất đƣợc quan tâm trong các nghiên cứu về xã hội. Các nghiên cứu về thái độ của học
Khóa luận xã hội học
sinh, sinh viên cũng đƣợc tiến hành khá phổ biến, có thể kể đến một số đề tài nhƣ:
- Đặng Xuân Hoài (1982), Tìm hiểu thái độ học tập của học sinh cấp II – III, Ban
tâm lý học – Viện Khoa học giáo dục.
- Huỳnh Văn Sơn (1999), Thực trạng nhận thức và thái độ của học sinh THPT ở
một số trường nội thành thành phố Hồ Chí Minh đối với nội dung giáo dục giới tính,
Luận văn thạc sĩ Tâm lý học, Trƣờng Đại học Sƣ phạm TP.HCM.
- Đào Lan Hƣơng (1998), Tự đánh giá thái độ học mơn tốn của sinh viên, Tạp
chí nghiên cứu giáo dục số 3 năm 1998.
- Bùi Thị Bích (2001), Bước đầu tìm hiểu nhận thức và thái độ học tập đối với
các môn khoa học Mác – Lênin của sinh viên trường Đại học Sư phạm TP.HCM, khóa
luận tốt nghiệp đại học.
- Đồn Văn Điều (2012), Thái độ của sinh viên năm cuối trường Đại học Sư
phạm TP.HCM đối với nghề dạy học, Tạp chí khoa học Đại học Sƣ phạm TP.HCM số 34
năm 2012.
16
Trong khi thái độ của học sinh đối với các môn khoa học thƣờng xuyên là trọng tâm
nghiên cứu của các nhà khoa học quốc tế thì ở Việt Nam, các nghiên cứu về lĩnh vực này
chƣa phổ biến. Có rất nhiều đề tài nghiên cứu về các biện pháp nhằm nâng cao thái độ
tích cực của học sinh đối với môn học nhƣng chƣa đi sâu vào nghiên cứu khảo sát thực
trạng. Dù vậy, các cơng trình này có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp chúng tơi hình
thành cơ sở lý luận của đề tài.
Các nghiên cứu khảo sát thái độ đã đƣợc tiến hành đa phần có điều tra, khảo sát
nhƣng còn cạn, chƣa đi sâu vào phân tích biểu hiện, nguyên nhân, chỉ dừng lại ở việc
phân tích kết quả và đề xuất phƣơng án. Bên cạnh đó, phải kể đến các cơng trình nghiên
cứu đƣợc tiến hành bài bản về một thái độ lựa chọn đặc biệt và cụ thể, đó là hứng thú. Các
cơng trình này nhìn chung đã đạt đƣợc một số thành quả nhất định:
- Im. Kock (1990), Tìm hiểu hứng thú đối với mơn Tốn của học sinh lớp 8
Phnơm Pênh, Luận án phó tiến sĩ khoa học tâm lý, trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội I. Đề
Khóa luận xã hội học
tài tập trung tìm hiểu thực trạng hứng thú đối với mơn tốn của học sinh lớp 8 Phnơm
Pênh, tìm hiểu nguyên nhân của hiện trạng hứng thú đối với mơn tốn ở học sinh đƣợc
nghiên cứu, từ đó đề xuất một số ý kiến nhằm nâng cao hứng thú đối với mơn tốn của
học sinh, đồng thời thử thực nghiệm một đề xuất cải tiến phƣơng pháp giảng dạy của giáo
viên sao cho động viên đƣợc tính tích cực nhận thức của học sinh. Bởi tác giả cho rằng,
một trong những nguyên nhân cơ bản đƣa đến tình trạng hứng thú học mơn Tốn của học
sinh lớp 8 ở Phnôm Pênh chƣa cao là việc giảng dạy của giáo viên cịn hạn chế. Trong đề
tài, tác giả có đề cập đến khái niệm thái độ và quan niệm rằng thái độ nhận thức là một cơ
sở để phát triển hứng thú [9].
- Nguyễn Thị Thu Cúc (2008), “Nghiên cứu đặc điểm hứng thú học mơn Tốn
của học sinh tiểu học và biện pháp tâm lý sư phạm nâng cao hứng thú học mơn Tốn ở
các em”, Luận án tiến sĩ Tâm lý học, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội. Nghiên cứu đƣợc
tiến hành trên 422 học sinh lớp 3 và lớp 4 của một số trƣờng tiểu học huyện Hòa Thành
tỉnh Tây Ninh. Tác giả đã dựa trên kết quả điều tra thực tế để chỉ ra những đặc điểm hứng
thú học mơn Tốn của học sinh tiểu học, đề xuất và thử nghiệm một số biện pháp tâm lý
17
sƣ phạm để nâng cao loại hứng thú này. Tác giả cũng cho rằng, việc giảng dạy của giáo
viên là yếu tố chính ảnh hƣởng đến đặc điểm hứng thú học mơn Tốn của học sinh tiểu
học. Theo quan điểm của tác giả, hứng thú là thái độ lựa chọn đặc biệt của cá nhân đối với
một đối tƣợng nào đó [3].
Các đề tài trên tuy đa phần khơng nghiên cứu trực tiếp đến thái độ nhƣng những
khái niệm đƣợc quan tâm đều thuộc phạm trù cảm xúc và liên quan mật thiết đến thái độ.
Vì vậy, các cơng trình này là nguồn tƣ liệu quan trọng, giúp chúng tôi có cái nhìn khái
qt về thực trạng thái độ của học sinh đối với các môn khoa học và cách mà các nhà
nghiên cứu đi trƣớc đã tiến hành.
Bên cạnh đó, phải kể đến đề tài của Nguyễn Thị Bích Ngọc (2015), Khảo sát thái độ
của học sinh THPT đối với mơn Hóa học tại TP.HCM, Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành
Lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Hóa học, Trƣờng Đại học Sƣ phạm TP.HCM.
Nghiên cứu đƣợc tiến hành trên 2.655 học sinh THPT từ lớp 10 đến lớp 12 tại TP.HCM
Khóa luận xã hội học
vào tháng 5 năm 2015. Cơng cụ chính là bảng hỏi đƣợc xây dựng để trở thành một công
cụ riêng để đo lƣờng thái độ học tập môn khoa học trong trƣờng hợp các nƣớc đang phát
triển nhƣ Việt Nam bởi nhóm nghiên cứu của ThS. Đào Thị Hồng Hoa, khoa Hóa học
trƣờng Đại học Sƣ phạm TP.HCM. Kết quả khảo sát cho thấy giá trị trung bình từ các lựa
chọn của học sinh dành cho thang đo “Sự hứng thú của học sinh khi học hóa học” là 3.08,
đạt mức hứng thú trung bình. Các yếu tố về loại hình trƣờng, khối lớp, thành tích học tập,
việc học thêm mơn Hóa và dự định chọn mơn Hóa thi đại học có mối liên hệ với sự hứng
thú của học sinh. Đề tài của chúng tôi là đề tài nối tiếp với cơng trình nghiên cứu trên
[10].
Nhìn chung, những cơng trình nghiên cứu cơ bản đi sâu về thái độ của học sinh
THCS đối với mơn Hóa học vẫn chƣa có. Điều đó cho thấy nghiên cứu và tìm hiểu về thái
độ của học sinh THCS đối với mơn Hóa là thực sự rất cần thiết. Nghiên cứu của chúng tơi
thuộc nhóm nghiên cứu cơ bản.
1.2.
THÁI ĐỘ
1.2.1. Khái niệm thái độ
18
