Mở bài, kết bài mẫu chiếc thuyền ngoài xa

I.MỞ BÀI MẪU CHO TÁC PHẨM "CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA"
1. Một nhà văn đã từng nói: “Có những hình ảnh thoạt mới nhìn thì đẹp,
thậm chí là rất đẹp, nhưng nếu nhìn kĩ bên trong, đi sâu vào bản chất của
nó thì hồn tồn ngược lại. Cuộc sống nhiều khi thường "đánh lừa" ta như
thế. Phải có con mắt tinh tường nhìn thấu gan ruột cuộc sống để khám
phá, phát hiện thì mới mong tìm ra đúng bản chất của nó”. Và “Chiếc
thuyền ngồi xa” của Nguyễn Minh Châu là một truyện ngắn như vậy!
Nguyễn Minh Châu được coi là một trong những cây bút tiên phong của
văn học Việt Nam thời kì đổi mới, là “vị khai quốc cơng thần của triều đại
văn học mới” - “người mở đường tinh anh và tài năng” (Nguyên Ngọc).
Những sáng tác của ông đều xuất phát từ cảm hứng thế sự, đời tư mang
đậm chất triết lý nhân sinh trong giai đoạn văn học mới, khác xa với cảm
hứng sử thi lãng mạn quen thuộc trước năm 1975. Truyện ngắn “Chiếc
thuyền ngoài xa” là một sáng tác thuộc giai đoạn thứ hai của nhà văn....
(Yêu cầu của đề).
2. Nhà văn Nguyên Ngọc nhận định rằng: “Nguyễn Minh Châu “thuộc
trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất” của nền văn
học Việt Nam hiện đại. Bởi nếu trước năm 1975, Nguyễn Minh Châu là nhà
văn của người lính với “Dấu chân người lính”, hay những nhân vật “được
đặt trong một mơi trường vơ trùng” thì sau mốc thời gian đó, ơng đã dũng
cảm thay đổi, phủ nhận chính mình để được thay đổi và không chịu “ăn
mày” dĩ vãng, khơng chịu được với ánh hào quang cũ của mình. Tác phẩm
tiêu biểu cho quan điểm nghệ thuật và phong cách của Nguyễn Minh Châu
sau này là truyện ngắn “Chiếc thuyền ngồi xa” - đứa con được coi là
thành cơng nhất của ơng sau khi “làm mới mình”. Truyện thể hiện những
chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời, và… (Yêu cầu của đề).
3. Nguyễn Minh Châu là người suốt đời đi tìm cái đẹp và cái thật, tha
thiết kiếm tìm “hạt ngọc ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn con người.” Trước
1975, Nguyễn Minh Châu được biết đến với những tác phẩm đậm chất sử
thi như: “Cửa sông”, “Miền cháy”, “Dấu chân người lính”. Thế nhưng, sau
1975, chính Nguyễn Minh Châu lại là người đi tiên phong trong công cuộc

đổi mới văn học. “Chiếc thuyền ngoài xa” được in năm 1983 là một bước
tiến dài rất đáng trân trọng trong hành trình khám phá vào tầng chìm, vào
chiều sâu của cuộc sống và con người của văn xuôi Nguyễn Minh Châu.
II.KẾT BÀI MẪU CHO TÁC PHẨM "CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA
1. Nhà văn Tơ Hồi kết luận về các tác phẩm của Nguyễn Minh Châu
rằng: “Đọc Nguyễn Minh Châu, người ta thấy cuộc đời và trang sách liền
nhau. Chặng đường đời hôm nay cũng như từng đoạn sáng tạo trên giấy
của tài năng. Những cái tưởng như bình thường lặt vặt trong cuộc sống
hằng ngày dưới con mắt và ngòi bút của Nguyễn Minh Châu đều trở thành
những gợi ý đáng suy nghĩ và có tầm triết lý”. Những triết lý đó, là những
bài học về cuộc sống cho người đọc bài học “trơng nhìn và thưởng thức”.
Có lẽ, những cái lỡ cỡ, lưng chừng, hời hợt trong cuộc sống sau khi có
“ngọn gió trước đèn” của Nguyễn Minh Châu đã được thay thế bằng sự
nghiêm túc và là kim chỉ nam cho khơng chỉ là nghệ sĩ mà cịn là bài học
nhận thức cho tất cả chúng ta!
2. “Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó miêu tả cuộc sống chỉ để miêu
tả, nếu nó khơng phải là tiếng thét khổ đau hay lời ca tụng hân hoan, nếu


nó khơng đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi đó” (Bêlinxki).
Tìm đến những tác phẩm văn học người đọc đâu chỉ mong chờ vài phút
giây giải trí bơng quơ. Trang sách đóng lại tác phẩm nghệ thuật mới mở
ra, “cuộc đời là điểm khởi đầu và là điểm đi tới của văn chương. Nguyễn
Minh Châu từng khẳng định: “Nhà văn khơng có quyền nhìn sự vật một
cách đơn giản, và nhà văn cần phấn đấu để đào xới bản chất con người
vào các tầng sâu lịch sử”. Truyện “Chiếc thuyền ngoài xa” mang đến một
bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cách
nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thực sự sau vẻ ngoài đẹp
đẽ của hiện tượng.
3. Cuộc sống vốn vậy, vẫn đẹp tươi, vẫn êm ả, nhưng nếu khơng có

tấm lịng để nhận ra những uẩn khúc số phận thì những vẻ đẹp như
màu hồng hồng của ánh sương mai kia cũng trở nên vô nghĩa, người
nghệ sĩ phải nhận ra sự thật ẩn khuất sau màn sương huyền ảo kia,
phải tiếp cận sự thật để nhận ra ý nghĩa đích thực của cuộc sống và
con người.
*MỞ BÀI
Nhà văn Nguyên Ngọc nhận định rằng: “Nguyễn Minh Châu “thuộc trong
số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất” của nền văn học
Việt Nam hiện đại. Bởi nếu trước năm 1975, Nguyễn Minh Châu là nhà văn
của người lính với “Dấu chân người lính”, hay những nhân vật “được đặt
trong một môi trường vô trùng” thì sau mốc thời gian đó, ơng đã dũng
cảm thay đổi, phủ nhận chính mình để được thay đổi và không chịu “ăn
mày” dĩ vãng, không chịu được với ánh hào quang cũ của mình. Tác phẩm
tiêu biểu cho quan điểm nghệ thuật và phong cách của Nguyễn Minh Châu
sau này là truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” - đứa con được coi là
thành công nhất của ông sau khi “làm mới mình”. Truyện thể hiện những
chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời, và… (Yêu
cầu của đề).
GIỚI THIỆU TÁC GIẢ, TÁC PHẨM
Nguyễn Minh Châu là người suốt đời đi tìm cái đẹp và cái thật, tha thiết
kiếm tìm “hạt ngọc ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn con người.” Trước 1975,
Nguyễn Minh Châu được biết đến với những tác phẩm đậm chất sử thi
như: “Cửa sông”, “Miền cháy”, “Dấu chân người lính”. Thế nhưng, sau
1975, chính Nguyễn Minh Châu lại là người đi tiên phong trong công cuộc
đổi mới văn học. “Chiếc thuyền ngoài xa” được in năm 1983 là một bước
tiến dài rất đáng trân trọng trong hành trình khám phá vào tầng chìm, vào
chiều sâu của cuộc sống và con người của văn xuôi Nguyễn Minh Châu.
ĐỀ 1.
Từ chỗ chiếc xe tăng mà tôi đang đứng với chiếc máy ảnh, đi quá
mươi bước sâu vào phía trong có một chiếc xe rà phá mìn của cơng binh

Mỹ, chiếc xe sơn màu vàng tươi và to lớn gấp đôi một chiếc xe tăng. Hai
người đi qua trước mặt tơi. Họ đi đến bên chiếc xe rà phá mìn. Người đàn
bà đứng lại, ngước mắt nhìn ra ngồi mặt phá nước chỗ chiếc thuyền đậu
một thoáng, rồi đưa một cánh tay lên có lẽ định gãi hay sửa lại mái tóc
nhưng rồi lại bng thõng xuống, đưa cặp mắt nhìn xuống chân.


Lão đàn ông lập tức trở lên hùng hổ, mặt đỏ gay, lão rút trong người
ra một chiếc thắt lưng của lính ngụy ngày xưa, có vẻ như những điều phải
nói với nhau họ đã nói hết, chẳng nói chẳng rằng lão trút cơn giận như lửa
cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà,
lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát
quất xuống lão lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết đi
cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!”.
Người đàn bà với một vẻ cam chịu đầy nhẫn nhục không hề kêu
một tiếng, không chống trả, cũng không tìm cách trốn chạy.
Tất cả mọi việc xẩy đến khiến tôi kinh ngạc đến mức, trong mấy
phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn. Thế rồi chẳng biết từ bao giờ,
tôi đã vứt chiếc máy ảnh xuống đất chạy nhào tới.
Bóng một đứa con nít lao qua trước mặt tôi. Tôi vừa kịp nhận ra
thằng Phác – thằng bé trên rừng xuống vừa nằm ngủ với tôi từ lúc nửa
đêm. Thằng bé cứ chạy một mạch, sự giận dữ căng thẳng làm nó khi chạy
qua khơng nhìn thấy tơi. Như một viên đạn trên đường lao tới đích đã
nhắm, mặc cho tơi gọi nó vẫn khơng hề ngoảnh lại, nó chạy tiếp một
quãng ngắn giữa những chiếc xe tăng rồi lập tức nhảy xổ vào cái lão đàn
ông.
Cũng y hệt người đàn bà, thằng bé của tôi cũng như một người câm,
và đến lúc này tôi biết là nó khỏe đến thế!
Khi tơi chạy đến nơi thì chiếc thắt lưng da đã nằm trong tay thằng
bé, không biết làm thế nào nó đã giằng được chiếc thắt lưng, liền dướn

thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào giữa khn ngực trần vạm vỡ
cháy nắng có những đám lơng đen như hắc ín, loăn xoăn từ rốn mọc
ngược lên. Lão đàn ông định giằng lại chiếc thắt lưng nhưng chẳng được
nữa, liền dang thẳng cánh cho thằng bé hai cái tát khiến thằng nhỏ lảo
đảo ngã dúi xuống cát.
(Chiếc thuyền ngoài xa, Nguyễn Minh Châu, SGK Ngữ văn 12,
NXBGD 2008, tr 72-73)
Phân tích phát hiện của nghệ sĩ Phùng được thể hiện ở đoạn trích
trên. Từ đó, nhận xét tình huống nhận thức trong tác phẩm.
*NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ
* Đánh giá:
- Về nội dung: Với phát hiện (thứ hai) này, Nguyễn Minh Châu muốn gửi
gắm một thông điệp: Nghệ thuật đích thực khơng thể xa rời cuộc đời, dù
cuộc đời đó có đau đớn, trần trụi và mỗi người, đặc biệt là người nghệ sĩ
khơng nên nhìn nhận cuộc sống từ một phía mà phải nhìn từ nhiều phía,
nhiều góc độ để cảm nhận được nhiều hơn về nó.
- Về nghệ thuật:
Thơng điệp đó được thể hiện sâu sắc qua tình huống truyện độc đáo,
có ý nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống và lời văn giản dị mà sâu sắc,
đa nghĩa.
*Nhận xét tình huống nhận thức trong tác phẩm.
- Biểu hiện: Đó là tình huống nhân vật Phùng đang trong những giây phút
thăng hoa của cảm xúc, bất ngờ chứng kiến cảnh người đàn ông đánh vợ


một cách vơ lí, dã man. Từ đây, nhận thức, suy nghĩ về con người, về cuộc
sống của Phùng có những thay đổi: từ chỗ khám phá cái đẹp của bức
tranh thiên nhiên qua cảnh chiếc thuyền ngoài xa, anh đã phát hiện ra
những nghịch lí của cuộc đời, để rồi cuối cùng nhận thức được nhiều
điều: những vấn đề đầy nghịch lí, nghịch lí giữa cái đẹp của nghệ thuật với

sự trần trụi, bi đát của cuộc sống hiện thực. Nghịch lí giữa người vợ tốt bị
hành hạ nhưng vẫn khơng bỏ chồng, nghịch lí giữa sự vũ phu tàn bạo của
anh hàng chài với vợ nhưng không bỏ vợ.
- Ý nghĩa:Với tình huống của truyện, nhà văn đã đặt ra một vấn đề rất
quan trọng để người đọc suy nghĩ, đó là mối quan hệ giữa văn chương,
nghệ thuật với cuộc sống. Nghệ thụật là một cái gì xa vời như chiếc
thuyền ngoài xa trong màng sương sớm mờ ảo, cịn cuộc sống thì rất cần
như con thuyền khi đã vào tới bờ. Hay nói một cách khác, Nguyễn Minh
Châu cho rằng nghệ thuật trước hết phải gắn liền với cuộc sống, phải
phản ánh chân thật cuộc sống và góp phần cải tạo cuộc sống, làm cho
cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn.
ĐỀ 2.
-Trong truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, nhà văn Nguyễn Minh
Châu hai lần miêu tả hành động van xin của người đàn bà hàng chài:
Tại bờ biển, khi bị chồng đánh và chứng kiến cảnh đứa con trai - thằng
Phác - đánh lại bố: “Người đàn bà dường như lúc này mới cảm thấy đau
đớn – vừa đau đớn vừa vô cùng xấu hổ, nhục nhã.
- Phác, con ơi!
Miệng mếu máo gọi, người đàn bà ngồi xệp xuống trước mặt thằng bé,
ơm chầm lấy nó rồi lại buông ra, chắp tay vái lấy vái để, rồi lại ơm chầm
lấy.”
Và tại tịa án huyện, khi chánh án tòa án huyện - Đẩu – yêu cầu bỏ
chồng: “Người đàn bà hướng về phía Đẩu, tự nhiên chắp tay lại vái lia lịa:
- Con lạy quý tòa… Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng
được,
đừng bắt con bỏ nó…”
(Trích Chiếc thuyền ngồi xa – Nguyễn Minh
Châu, Ngữ văn 12, tập 2, NXB Giáo dục 1016, tr 69)
Hãy phân tích hình ảnh người đàn bà hàng chài trong hai lần miêu tả trên.
Từ đó, làm rõ vẻ đẹ khuất lấp của nhân vật này.

* NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ
* Vẻ đẹp khuất lấp của người đàn bà hàng chài qua hai chi tiết
- Vẻ đẹp của một người đàn bà từng trải, sâu sắc lẽ đời.
- Vẻ đẹp khoan dung, nhân hậu, hi sinh, vị tha:
- Vẻ đẹp tình mẫu tử thiêng liêng:
+ Chị ln tìm mọi cách để bảo vệ con, bảo vệ tâm hồn non nớt của thằng
Phác:
+ Chị khơng bỏ chồng vì “Người đàn bà hàng chài chúng tôi sống cho con
chứ không phải sống cho mình” và niềm hạnh phúc của người đàn bà ấy là
“ngồi nhìn đàn con tơi chúng nó được ăn no…”
=> Đánh giá
+ Đây là những chi tiết nghệ thuật độc đáo mà NMC đã dụng công xây
dựng để khắc họa vẻ đẹp của người đàn bà hàng chài. Từ hành động ấy,


tác giả đã giúp ta phát hiện ra “hạt ngọc ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn
của nhân vật”.
Người đàn bà hàng chài là đại diện tiêu biểu cho cuộc đời và phẩm chất của
người phụ nữ vùng biển nói riêng, người phụ nữ VN nói chung.
ĐỀ 3.
Cảm nhận của anh / chị về hình ảnh “chiếc thuyền ngồi xa” trong hai
đoạn trích sau, từ đó bình luận ngắn gọn về quá trình nhận thức của
người nghệ sĩ:
1. “Lúc bấy giờ trời đầy mù từ ngoài biển bay vào. Lại lác đác mấy hạt
mưa. Tơi rúc vào bên bánh xích của một chiếc xe tăng để tránh mưa, đang
lúi húi thay phim, lúc ngẩng lên thấy một chuyện hơi lạ: một chiếc thuyền
lưới vó mà tơi đốn là trong nhóm đánh cá ban nãy đang chèo thẳng vào
trước mặt tơi.
Có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy một cảnh
“đắt” trời cho như vậy: trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một

danh họa thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ lịe nhịe vào bầu sương
mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu
vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên
chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy
nhìn qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện
ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi, toàn bộ khung cảnh từ đường
nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp một vẻ đẹp thực đơn giản và tồn
bích khiến đứng trước nó tơi trở nên bối rối, trong trái tim như có cái gì
bóp thắt vào. Chẳng biết ai đó lần đầu đã phát hiện ra bản thân cái đẹp
chính là đạo đức? Trong giây phút bối rối, tơi tưởng chính mình vừa khám
phá thấy cái chân lí của sự tồn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc
trong ngần của tâm hồn.”
2. “Gần sáng trời trở gió đột ngột, từng tảng mây đen xếp ngổn ngang
trên mặt biển đen ngòm, và biển bắt đầu gào thét, sóng bạc đầu ngồi
cửa lạch nổi cồn lên, cao như những ngọn núi tuyết trắng.
Trong phá, các thứ tàu thuyền đều tìm vào bờ để trú, duy ở giữa phá
chẳng hiểu vì sao vẫn cịn thấy một chiếc thuyền vó bè đang đậu.
Gió rú ào ào chung quanh chiếc xe Reo vừa mới ở trên rừng xuống, chưa
dỡ gỗ xuống hết. Cái ơng lão đã ngồi sáu mươi mà vẫn còn theo đuổi
nghề sơn tràng đang ngồi bên bếp lửa giữa trời, vẫn đặt hai con mắt đầy
vẻ lo lắng ra ngồi mặt phá, nơi có chiếc thuyền.
Cái bếp lửa cũng bị gió ném tung ra khắp bãi cát, những tàn lửa đỏ rực
bay quẩn lên chung quanh chỗ tôi và ông lão ngồi. Tôi xem lại xoong cơm
đã sống nhăn hộ ông lão đoạn gào lên:
– Chiều gió này khơng khéo bão cấp 11 rồi?
– Ừ, ừ…! – Ơng lão lẩm bẩm, vẫn khơng rời mắt khỏi chiếc thuyền đang
chống chọi với sóng gió giữa phá”.
(Trích “Chiếc thuyền ngoài xa” – Nguyễn Minh
Châu)
HƯỚNG DẪN

1. Nêu những nét khái quát nhất về tác giả Nguyễn Minh Châu và
“Chiếc thuyền ngồi xa”.
2. Tóm tắt nội dung tác phẩm
3. Phân tích đoạn trích:


* Bình luận về quá trình nhận thức của người nghệ sĩ:
– Hình ảnh chiếc thuyền ngồi xa xuất hiện hai lần phản ánh hai chặng
đường khác nhau trong quá trình nhận thức của người nghệ sĩ:
+ Ở đoạn 1, hình ảnh chiếc thuyền hiện lên đẹp đẽ, tuyệt bích thể hiện cái
nhìn cuộc sống từ bề ngồi, từ mặt hiện tượng. Đó là cái nhìn có phần
phiến diện, bị phủ lên một màn sương mờ ảo của cảm hứng lãng mạn, thi
vị hóa cuộc sống của những con người từ trong lí tưởng cách mạng bước
ra, những con người vừa giành được chiến thắng. Đây là cái nhìn của con
người ĐỨNG TRÊN cuộc sống, con người ngoài cuộc.
+ Ở đoạn 2, hình ảnh chiếc thuyền trong phong ba bão táp khơng cịn là
cái nhìn cuộc sống từ bên ngồi nữa, mà đó chính là sự trải nghiệm của
người nghệ sĩ. Người nghệ sĩ dấn thân vào cuộc sống, vào sinh hoạt của
người dân, để từ đó thấu hiểu những nỗi nhọc nhằn thống khổ trong cuộc
vật lột mưu sinh của họ. Đây là cái nhìn của con người ĐỨNG TRONG cuộc
sống, con người trong cuộc.
– Hình ảnh chiếc thuyền trong đoạn trích thứ hai phản ánh sự trưởng
thành trong nhận thức của người nghệ sĩ: nghệ thuật phải xuất phát từ đời
sống; và vẻ đẹp của nghệ thuật chỉ có được khi người nghệ sĩ thực sự lăn
lộn với đời sống, để chưng cất từ máu và nước mắt của con người trong
cuộc mưu sinh mà làm nên tác phẩm của mình.
NHÂN VẬT NGƯỜI ĐÀN BÀ HÀNG CHÀI
MB.
Hình tượng người phụ nữ là đề tài trở đi trở lại trong văn học. Sự yêu
thương giành cho những người phụ nữ sâu sắc bao nhiêu thì trước nỗi đau

thân phận của họ những trang viết lại càng nhức nhối bấy nhiêu. Nỗi đau
ấy từ thân phận nàng Kiều, những người chinh phụ chảy trong tim những
nghệ sĩ đến với những Thị Nở, những cô vợ nhặt…và trở nên đầy ám ảnh
trong Chiếc thuyền ngoài xa của NMC. Ở đây tác giả đã xây dựng thành
cơng hình tượng nhân vật người đàn bà hàng chài, một người phụ nữ lao
động lam lũ, bất hạnh, trải đời và sáng đẹp tình yêu thương, đức hi sinh và
lòng vị tha cao cả. Người phụ nữ bất hạnh ấy đã để lại cho người đọc một
niềm cảm thông và trân trọng sâu sắc bởi những phẩm chất đáng quá của
người phụ nữ.
TB.
Giới thiệu truyện.
Truyện “Chiếc thuyền ngoài xa” ra đời trong hoàn cảnh đất nước ta đang
dần đổi mới, cuộc sống kinh tế có nhiều mặt trái, nhiều tồn tại khiến người
ta phải băn khoăn. Truyện ngắn này lúc đầu được in trong tập Bến quê
(1985), sau được nhà văn lấy làm tên chung cho một tuyển tập truyện
ngắn in năm 1987.
NMC được coi là “người mở đường tinh anh và tài năng” trong nền văn học
nước nhà. Là nhà văn ln đi tìm tòi, khám phá con người ở chiều sâu nội
tâm nên những tác phẩm của ông như những văn bản tự sự cỡ nhỏ. Nhà
văn óc thể chỉ “Cắt lấy một lát”, “cưa lấy một khúc” và “chớp lấy một
khoảnh khắc” để phản ánh bi kịch của cả một đời người và đưa ra triết lí
nhân sinh. Tác giả đã xây dựng thành công nhân vật Phùng bên cạnh
nhân vật người đàn bà hàng chài để làm nổi bật lên phẩm chất đáng quý
của người đàn bà ấy. Tất cả mọi việc xảy ra trong cuộc đời, số phận, tính


cách, cảnh ngộ của chị gây xúc động, trăn trở mạnh mẽ khơng chỉ với tác
giả mà cịn với người đọc.
ĐỀ 4.
Phân tích số phận và vẻ đẹp khuất lấp của nhân vật người đàn bà

hàng chài được nhà văn Nguyễn Minh Châu thể hiện trong đoạn trích sau:
Người đàn bà hướng về phía Đẩu, tự nhiên chắp tay lại vái lia lịa:
- Con lạy quý toà...
- Sao, sao?
- Quý toà bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt
con bỏ nó...
Lúc bấy giờ tơi đang ngồi giấu mặt sau bức màn vải hoa ngăn chỗ
làm việc bên ngồi và phịng ngủ bên trong của Đẩu. Sau câu nói của
người đàn bà, tơi cảm thấy gian phịng ngủ lồng lộng gió biển của Đẩu tự
nhiên bị hút hết khơng khí, trở nên ngột ngạt q. Tơi vén lá màn bước ra.
Người đàn bà nhận ra được tôi ngay. Mụ nhấp nhổm xoay mình trên
chiếc ghế như bị kiến đốt, và về sau tôi mới sực nghĩ ra, mụ nghĩ rằng tồ
án đã bố trí sẵn tơi ngồi phía sau để chuẩn bị làm nhân chứng.
- Chị cứ ngồi nguyên đấy! – Đẩu nói với vẻ đầy hào hứng của một
con người bảo vệ cơng lí vừa có thêm người đến tiếp viện, anh chạy sang
phòng bên xách một chiếc ghế cho tôi. Bấy giờ dưới con mắt của người
đàn bà hàng chài, vị chánh án không phải là Đẩu đã trở về ngồi sau chiếc
bàn lớn mà là tôi, với mấy vết thương đã lên da non nhưng vẫn để dấu vết
trên mặt.
- Tuỳ bà! – Đẩu thay đổi cách xưng hơ, khốc lên mình cái cung
cách bề ngoài của một vị chánh án - chủ trương ngun tắc của chúng tơi
là kêu gọi hồ thuận...
Đang ngồi cúi gục xuống, người đàn bà bỗng ngẩng lên nhìn thẳng
vào chúng tôi, lần lượt từng người một, với một vẻ ban đầu hơi ngơ ngác.
- Chị cám ơn các chú! - Người đàn bà đột nhiên thốt lên bằng một
giọng khẩn thiết - Đây là chị nói thành thực, chị cám ơn các chú. Lòng các
chú tốt, nhưng các chú đâu có phải là người làm ăn... cho nên các chú đâu
có hiểu được cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc...
(Trích Chiếc thuyền ngồi xa, Ngữ văn 12, Tập hai, NXB Giáo
dục Việt Nam 2020, tr. 74)

Nội dung
Nghệ thuật: Bức chân dung của người đàn bà hàng chài trong đoạn trích
được tác giả xây dựng bằng nghệ thuật đậm nét sự sáng tạo. Nguyễn
Minh Châu đã xây dựng được tình huống mà ở đó bộc lộ mọi mối quan hệ,
bộc lộ khả năng ứng xử, thử thách phẩm chất, tính cách, tạo ra những
bước ngoặt trong tư tưởng, tình cảm và cả trong cuộc đời nhân vật. Tình
huống truyện mang ý nghĩa khám phá, phát hiện đời sống. Ngôn ngữ
người kể chuyện thể hiện qua nhân vật Phùng, sự hóa thân của tác giả.
Chọn người kể chuyện như thế đã tạo ra một điểm nhìn trần thuật sắc sảo,
tăng cường khả năng khám phá đời sống, lời kể trở nên khách quan, chân


thật, giàu sức thuyết phục. Ngôn ngữ nhân vật phù hợp với đặc điểm tính
cách. Lời văn giản dị mà sâu sắc, đa nghĩa.
ĐỀ 4.
“Trong phút chốc ngồi trước mặt chúng tôi lại vẫn là một người đàn bà
đầy lúng túng, đầy sợ sệt nhưng có vẻ thơng cảm với chúng tôi hơn. Mụ
bắt đầu kể:
-

Từ nhỏ tuổi tôi đã là một đứa con gái xấu, lại rỗ mặt, sau một bận lên
đậu mùa. Hồi bấy giờ nhà tơi cịn khá giả, nhà tôi trước ở trong cái phố
này. Cũng vì xấu xí, trong phố khơng ai lấy, tơi có mang với một anh
con trai một nhà hàng chài giữa phá hay đến nhà tôi mua bả về đan
lưới. Lão chồng tơi khi ấy là anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm,
không bao giờ đánh đập tôi.
Người đàn bà bỗng chép miệng, con mắt như đang nhìn suốt cả đời
mình:

-

-

-

-

-

Giá tơi đẻ ít đi, hoặc chúng tơi sắm được chiếc thuyền rộng hơn, từ
ngày cách mạng về đã đỡ đói khổ chứ trước kia vào các vụ bắc, ông
trời làm động biển suốt hàng tháng, cả nhà vợ chồng con cái toàn ăn
cây xương rồng luộc chấm muối…
Lão ta hồi bảy lăm có đi lính ngụy khơng? Tơi bỗng hỏi một câu như lạc
đề.
Không chú à, cũng nghèo khổ, túng quẫn đi vì trốn lính-bỗng mụ đỏ
mặt - nhưng cái lỗi chính là đám đàn bà ở thuyền đẻ nhiều quá, mà
thuyền lại chật.
Vậy sao không lên bờ mà ở - Đẩu hỏi.
Làm nhà trên đất ở một chỗ đâu có được cái nghề lưới vó? Từ ngày
cách mạng về, cách mạng đã cấp đất cho nhưng chẳng ai ở, vì khơng
bỏ nghề được!
Ở trên thuyền có bao giờ lão ta đánh chị không ?- Tôi hỏi.
Bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão lôi tôi ra đánh, cũng như đàn ông
thuyền khác uống rượu…Giá mà lão uống rượu…thì tơi cịn đỡ khổ…
Sau này con cái lớn lên, tôi mới xin được với lão…đưa tôi lên bờ mà
đánh…
Không thể nào hiểu được, không thể nào hiểu được! Đẩu và tơi cùng
lúc thốt lên.”…
( Trích Chiếc Thuyền Ngồi Xa của Nguyễn Minh Châu- Ngữ Văn,

tập hai, NXBGD 2017).

Phân tích nhân vật người đàn bà hàng chài qua đoạn trích trên. Từ đó bình
luận ngắn gọn về quan điểm nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu.
*NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ.


- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: Nhân vật đặt trong cuộc đối thoại
giữa Phùng, Đẩu; Ngôn ngữ đối thoại sinh động; Lời văn giản dị mà sâu
sắc, đa nghĩa….
* Nhận xét về quan điểm nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu:
- Nghệ thuật phải gắn liền với hiện thực cuộc sống.
- Nhà văn phải có cái nhìn đa diện nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật
của hiện tượng , con người.
ĐỀ 5.
Đọc đoạn trích sau:
“Người đàn bà bổng chép miệng, con mắt như đang nhìn suốt cả đời
mình:
- Giá tơi đẻ ít đi, hoặc chúng tơi sắm được một chiếc thuyền rộng
hơn, từ ngày cách mạng về đã đỡ đói khổ chứ trước kia vào các vụ bắc,
ơng trời làm động biển suốt hang tháng, cả nhà vợ chồng con cái toàn ăn
cây xương rồng luộc chấm muối…
- Lão ta trước hồi bảy nhăm có đi lính nguỵ khơng ? – Tôi bỗng hỏi
một câu như lạc đề.
- Không chú à, cũng nghèo khổ, túng quẫn đi vì trốn lính – bỗng mụ
đỏ mặt – nhưng cái lỗi chính là đám đàn bà ở thuyền đẻ nhiều quá, mà
thuyền lại chật.
- Vậy sao không lên bờ mà ở - Đẩu hỏi.
- Làm nhà trên đất ở một chỗ đâu có thể làm được cái nghề thuyền
lưới vó ? Từ ngày cách mạng về, cách mạng đã cấp đất cho nhưng chẳng

ai ở, vì khơng bỏ nghề được !
- Ở trên thuyền có bao giờ lão ta đánh chị khơng ? – Tôi hỏi.
- Bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh, cũng như đàn
ông thuyền khác uống rượu…Giá mà lão uống rượu… thì tơi cịn đỡ khổ…
Sau này con cái lớn lên, tơi mới xin được với lão…đưa tôi lên bờ mà
đánh…
- Không thể nào hiểu được, không thể nào hiểu được ! – Đẩu và tôi
cùng một lúc thốt lên.


- là bởi vì các chú khơng phải là đàn bà, chưa bao giờ các chú biết
như thế nào là nỗi vất vả của người đàn bà trên một chiếc thuyền khơng
có đàn ơng…
- Phải, phải, bây giờ tơi đã hiểu, - bất ngờ Đẩu trút một tiếng thở dài
đầy chua chat, - trên thuyền phải có một người đàn ông…dù hắng man rợ,
tàn bạo ?
- Phải – Người đàn bà đáp – Cũng có khi biển động song gió chứ
chú ?
Lát lâu sau mụ lại mới nói tiếp:
- Mong các chú cách mạng thông cảm cho, đám đàn bà hang chài ở
thuyền chúng tơi cần phải có người đàn ông để chèo chống khi phong ba,
để cùng làm ăn nuôi nấng đặng một sắp con nhà nào cũng trên dưới chục
đứa. Ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rôi nuôi con cho đến khi
khôn lớncho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải
sống cho con chứ không thể sống cho mình như ở trên đất được ! Mong
các chú lượng tình cho cái sự lạc hậu. Các chú đừng bắt tơi bỏ nó ! – Lần
đầu tiên trên khn mặt xấu xí của mụ chợt ửng sang lên như một nụ cười
– vả lại, ở trên chiếc thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái chúng tơi sống
hồ thuận, vui vẻ.
- Cả đời chị có một lúc nào thật vui khơng ? – Đột nhiên tơi hỏi?

- Có chứ, chú ! Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tơi chúng nó được
ăn no…”
( Trích “Chiếc thuyền ngồi xa” – Nguyễn Minh Châu – Sách
Ngữ văn
12, tập hai , NXB giáo dục Việt Nam, trang 75-76).
Phân tích hình tượng nhân vật người đàn bà hàng chài trong đoạn
trích trên. Từ đó nhận xét về vẻ đẹp của hình tượng người phụ nữ được thể
hiện trong văn học.
*NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ
* Đánh giá
- Nội dung: Nhân vật người đàn bà hàng chài mang vẻ đẹp tuyệt vời của
người phụ nữ, tuy xấu xí, nghèo khổ nhưng có phẩm chất tốt đẹp. Qua đó,
nêu lên cách nhìn nhận, đánh giá con người phải có cái nhìn tồn diện,
khơng nhìn vào hiện tượng, vẻ bên ngoài.


- Nghệ thuật: Hình tượng nhân vật người đàn bà hàng chài thể hiện trong
đoạn trích với nghệ thuật đặc sắc:
+ Khắc hoạ nhân vật tiêu biểu
+ Cách kể chuyện tự nhiên, cảm xúc.
+ Ngơn ngữ đậm tính tiết lý, phù hợp với tính cách nhân vật.
* Nhận xét về vẻ đẹp của hình tượng người phụ nữ được thể hiện trong
văn học.
- Người phụ nữ trong văn học được khắc hoạ với những phẩm chất cao
đẹp, tiêu biểu cho người mẹ, người vợ Việt Nam.
- Họ là những con người chịu nhiều khổ cực nhưng luôn toả sáng với vẻ
đẹp tâm hồn cao quý.