Bài giảng nha khoa Khớp thái dương hàm

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.2 MB, 24 trang )

KHỚP THÁI DƯƠNG HÀM
TEMPOROMANDIBULAR JOINT

NGND. GS, BS Hoàng Tử Hùng

www.hoangtuhung.com

Mục tiêu*:
1- mô tả được đặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàm
2- trình bày được hình thái và chức năng đĩa khớp
3- trình bày được đặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmc điểm bao khớp, chú ý mô hoạt dịch
4- trình bày được các đặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmc điểm khớp thái dương hàm trong hệ thống nhai thống nhai
5- trình bày được khái niệ thống nhaim rối loạn thái dương hàm và
bốn hình thái của rối loạn thái dương hàm

* Cho lớp BS CK 2 Tai Mũi Họng, Đại học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch

Khớp thái dương hàm là khớp động duy nhất của sọ,ng duy nhất của sọ,
Là mộng duy nhất của sọ,t trong những khớp phức tạp nhất của cơ thể

Thành phần xương
Lồi cầu
Diệ thống nhain khớp ở sọ
Đĩa khớp
Bao khớp/ Bao hoat dịch
Dây chằng

Trong hoạt động duy nhất của sọ,ng chức năng, khớp thể hiệ thống nhain cơ chế đòn bẩy loại III

THÀNH PHẦN XƯƠNG
Lời cầu xương hàm dưới
Kích thước:
- ngồi – trong: 15 - 20 mm
- trước - sau: 8 - 10 mm
Hai cực: ngồi ngắn, trong dài
Đường nới hai cực kéo dài:
đi về phía trong và phía sau, gặp nhau ở vùng
bờ trước lỗ chẩm,
tạo thành một góc khoảng 145-160˚

Diện khớp của lồi cầu

Diện làm việc ở phần trước và trên của lồi cầu:
- Bờ trước của diện khớp thường có một gờ xương,
- Bờ sau của diện làm việc ở lồi cầu thường là điểm
cao nhất của xương hàm dưới, ở gờ trên lồi cầu
- Mặt sau của lồi cầu thuộc khớp nhưng không phải
diện làm việc.

THÀNH PHẦN XƯƠNG
Diệ thống nhain khớp ở sọ
Phần dưới xương thái dương,
- trước bờ trước xương ống tai
- sau mỏm gò má xương thái dương

Lời khớp ở phía trước,

Hõm khớp ở phía sau
giới hạn của diện khớp là nơi bám của bao khớp

Lồi khớp chếch vào trong và ra sau
Từ mào lồi khớp, sườn sau của lồi khớp thoải hơn sườn trước
Sườn sau của lồi khớp là diện làm việc của diện khớp ở sọ.

ĐĨA KHỚP

Hình thái và cấu tạo

Hình thấu kính lõm hai mặt.
- Nửa sau dày hơn nửa trước, phần trong dày
hơn phần ngoài,
- Phần giữa (vùng trung gian) mỏng, phù hợp với
khoảng cách hai diện khớp
Các vạt tam giác (dây chằng đĩa khớp) trong và ngồi,
gấp x́ng, đính dưới cực ngồi và cực trong lồi cầu
 Đĩa dịch chuyển trước – sau hoặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmc xoay trên lồi cầu
- Phần sau là phần dày nhất của đĩa khớp, ứng với hõm khớp.
- Khi hai hàm ở vị trí đóng, dải sau thường ở trên hoặc hơi
trước so với mào trên lồi cầu.
Đĩa khớp được cấu tạo từ mô sợi keo săn chắc, đàn hồi
(không phải là mô sụn)
Các mặt của đĩa được phủ bởi mô hoạt dịch

ĐĨA KHỚP Hình thái và cấu tạo
Chu vi của đĩa liên tục với mô liên kết quanh đĩa, chia

khoang khớp thành hai buồng
Các mặt của đĩa rất trơn nhẵn, được phủ bởi dịch của mô
hoạt dịch

 Trong khe khớp, đĩa có thể thay đổi hình dáng, vị
trí, làm cho nó lấp đầy khe giữa hai diện khớp.

Bờ sau của đĩa khớp dính vào mơ sau đĩa (mơ liên kết lỏng lẻo
dạng đệm giàu mạch máu, mô sợi đàn hồi và các sợi thần kinh tai thái
dương)
Mô này cũng được phủ bởi mô hoạt dịch ở cả mặt trên và mặt dưới (lá sau
đĩa trên và lá sau đĩa dưới), tạo nên vùng lá kép.

Mô sau đĩa đi theo vận động của đĩa và lấp đầy khoảng trống
do sự di chuyển của lồi cầu trong các vận động của hàm dưới.

ĐĨA KHỚP Chức năng và hoạt động duy nhất của sọ,ng
Đòi hỏi về chức năng quan trọng nhất của đĩa khớp: phải
thay đổi về vị trí và hình dáng sao cho nó, cùng với mơ sau
đĩa có thể lấp đầy khoảng giữa các diện khớp bằng xương
và ổn định xương hàm dưới trong bất kỳ pha nào của vận
động.
Các vận động của đĩa trong khe khớp nói chung là bị
động và tự do, khơng có sự can thiệp trực tiếp của
các cơ.
Mô sau đĩa (bao gồm mô hoạt dịch) là ng̀n cung cấp dịch khớp
cho cả hai b̀ng khớp, có tác dụng bôi trơn và dinh dưỡng các
thành phần trong khớp.
 vừa có chức năng dinh dưỡng và chuyển hóa nội khớp, vừa

cho chức năng vận động của khớp.
Trong hoạt động của khớp, mô sau đĩa không phải chịu tải.

ĐĨA KHỚP Chức năng và hoạt động duy nhất của sọ,ng
Phức hợp lời cầu - đĩa khớp: do có sự phối hợp hoạt động giữa lồi cầu và đĩa khớp trong các
vận động
Khi hàm dưới mở từ vị trí lờng múi tối đa:
- lồi cầu xoay và dịch chuyển ra trước và x́ng dưới
- sau đó, dịch chủn về phía trước.
Đoạn vận động của lồi cầu khi há (tối đa) là 13-15 mm,
đĩa khớp dịch chuyển về phía trước 5-9 mm

Ở điểm há tới đa, bám dính sau dãn lớn gấp bốn đến năm lần so với ở lồng múi tới đa

Bó trên cơ chân bướm ngồi bám vào đầu trước đĩa khớp và bao khớp,
kéo đĩa khớp ra trước và vào trong khi cần giữ ổn định hàm dưới

BAO KHỚP
Các mơ tạo nên thành của khoang khớp, có ba lớp:
- Lớp lót hoạt dịch
- Lớp mơ hoạt dịch dưới
- Lớp ngồi: bao khớp: các dải collagen dày, khơng tế bào.
• Hình phễu, rộng ở phía nền sọ và thn lại ở phía lời cầu,
• Ngun ủy là đường chu vi của diện khớp ở sọ:
₋ phía trước: bờ trước lời khớp,
₋ phía sau: đáy của hõm khớp (khe nhĩ-trai - Fissura
tympanosquamosa),
₋ phía ngồi: bờ ngồi hõm khớp,

₋ phía trong: đường khớp bướm-trai (Sutura
sphenosquamosa).
• Bám tận: bao khớp bám vào gờ ngay dưới diện khớp của lồi cầu.
Các thớ sợi của bao khớp nối với các sợi của bờ đĩa khớp
trên toàn bộ chu vi của đĩa khớp,
hình thành hai buồng khớp:
₋ buồng khớp trên (đĩa khớp-xương thái dương)
₋ buồng khớp dưới (đĩa khớp-lồi cầu).
Các buồng khớp chứa dịch của bao hoạt dịch (dịch khớp)

MƠ HOẠT DỊCH VÀ DỊCH KHỚP
Mơ hoạt dịch là mơ liên kết giàu mạch máu,
lót mặt trong bao khớp.
Vùng lớn nhất của mô hoạt dịch ở trên và dưới mô sau đĩa, tạo
thành những nếp gấp nhỏ
Mô hoạt dịch dễ thay đổi hình dạng, chúng có thể căng ra khi lời
cầu và đĩa khớp dịch chủn, gồm:
• Lớp lót hoạt dịch
Mỏng (có 1 - 4 lớp tế bào), liên hệ mật thiết với các diện làm việc
của khớp (bao gồm TP xương và đĩa khớp),
Trong quá trình hoạt động, lớp lót hoạt dịch khơng bị kẹt giữa các
mặt của đĩa khớp.
• Lớp mơ hoạt dịch dưới
Tế bào tương tự lớp lót nhưng mơ liên kết phát triển hơn,
giàu mạch máu.

DÂY CHẰNG
Bao khớp được tăng cường ở phía ngồi và phía trong. Các sợi

ở phía ngồi dày hơn, mạnh hơn, thể hiện đặc tính của một
dây chằng: dây chằng khớp thái dương hàm

Bướm hàm
Trâm hàm
Chân bướm hàm

KHỚP THÁI DƯƠNG HÀM - NHÌN TỔNG QUÁT
1. Là khớp giữa hai cấu trúc lồi (lồi khớp và lồi cầu xương hàm dưới), cần có
một cấu trúc lõm hai mặt (đĩa khớp) để hoàn thiện cơ chế “bản lề” của khớp.

2. Các diện khớp được bao phủ bởi mô sợi không mạch máu (không phải là mô sụn).
3. Các khớp thuộc một hệ thống khớp động hai bên,
mỗi khớp độc lập với nhau về giải phẫu, nhưng
không vận động một cách độc lập, mà liên thuộc nhau.
4. Bộ răng dự phần quan trọng đới với hoạt động và tình trạng của khớp.
5. Khớp thái dương hàm là trung tâm tích hợp chức năng của hệ thống nhai.

RỐI LOẠN THÁI DƯƠNG HÀM
Temporomandibular disorders (TMD)

KHÁI NIỆM
Rới loạn thái dương hàm gờm các tình trạng
đặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmc trưng bởi các dấu hiệ thống nhaiu và triệ thống nhaiu chứng liên quan đến
khớp thái dương hàm, các cơ hàm (cơ nhai) hoặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmc cả hai

Rối loạn thái dương hàm

Temporomandibular disorders
Hộng duy nhất của sọ,i chứng đau cơ mạc (cân cơ)
Myofascial pain syndrome
Hộng duy nhất của sọ,i chứng khớp thái dương hàm (TDH) Temporomandibular joint (TMJ) syndrome
Hộng duy nhất của sọ,i chứng loạn năng khớp TDH
TMJ dysfunctional syndrome
Hộng duy nhất của sọ,i chứng Costen
Costen’s syndrome

Các dấu hiệ thớng nhaiu phổ biến:
• Có tiếng kêu khớp
• Giới hạn hoạt đợng duy nhất của sọ,ng hoặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmc chức năng khớp bất thường
Các triệ thống nhaiu chứng phổ biến (Bn cảm thấy và/hoặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmc khám phát hiệ thớng nhain):
• Đau vùng khớp hoặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmc vùng cơ hàm
Các dấu hiệ thống nhaiu và triệ thớng nhaiu chứng khác:
• Đau tai, đau đầu, đau thần kinh, đau răng có thể có hoặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmc không
liên hệ thống nhai với tình trạng rới loạn TDH
Rới loạn thái dương hàm là tình trạng phổ biến nhất của đau miệ thớng nhaing mặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmt khơng do răng
• Từ 1 – 75% người có dấu hiệ thớng nhaiu khách quan
•
5 – 33% có triệ thớng nhaiu chứng chủ quan (Fricton, 1995)
• Tuổi thường gặc điểm thành phần xương của khớp thái dương hàmp: 20 – 40
• Nữ nhiều hơn nam (?)
Việ thớng nhait Nam: 64,87%
• 56,15% có ít nhất một DH
• 35,26% có ít nhất một TC (ĐH Phượng, 2005)

PHÂN LOẠI AAOP

Năm 1990, Hộng duy nhất của sọ,i đau miệng-mặt Mỹ và Hội đau đầu quốc tế đã đưa ra hệ thống phân loại sử dụng
trong chẩn đoán các RLTDH, gờm bớn nhóm
I.

Các rới loạn cơ nhai (Masticatory muscle disorders)

II.

Các rối loạn khớp TDH (Temporomandibular joint disorders)

1. Rối loạn sắp xếp phức hợp đĩa khớp-lồi cầu (Derangement of the condyle-disc complex)
2. Không tương hợp cấu trúc giữa các bề mặt khớp(Structural incompatibility of the articular surfaces)
3. Các rối loạn do viêm khớp TDH (inflammatory disorders of the temporomandibular joint)
III. Hạn chế vận động hàm dưới mạn tính (Chronic mandibular hypomobility)
IV. Các rối loạn phát triển (Growth disorders)

Orofacial Pain: guidelines for Assessment, Diagnosis, and Management, Okeson, 1996

PHÂN LOẠI AAOP
Năm 1990, Hộng duy nhất của sọ,i đau miệng-mặt Mỹ và Hội đau đầu quốc tế đã đưa ra hệ thống phân loại sử dụng
trong chẩn đoán các RLTDH, gờm bớn nhóm lớn:

I. Các rới loạn cơ nhai (Masticatory muscle disorders)
1. Đồng co cơ bảo vệ (Protective co-contraction)
2. Đau cơ khu trú (Local muscle soreness)
3. Đau cân cơ (Myofascial pain)
4. Co thắt cơ (Myospasm)
5. Viêm cơ mạn (Chronic myositis)
Orofacial Pain: guidelines for Assessment, Diagnosis, and Management, Okeson, 1996

II. Các rối loạn khớp TDH (Temporomandibular joint disorders)
1. Rối loạn sắp xếp phức hợp đĩa khớp-lồi cầu (Derangement of the condyle-disc complex)
a. Di lệch đĩa khớp (Disc displacement)
b. Trật đĩa khớp có trở lại (Disc dislocation with reduction)
c. Trật đĩa khớp không trở lại (Disc dislocation without reduction)
2. Không tương hợp cấu trúc giữa các bề mặt khớp(Structural incompatibility of the articular surfaces)
a. Lệch lạc về hình thái (Deviation in form)
b. Dính khớp (Adhesions)
c. Bán trật khớp/lỏng khớp (Subluxation/hypermobility)
d. Trật đĩa khớp tự phát (Spontaneous dislocation)

Bài giảng nha khoa Khớp thái dương hàm

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về