VẬN DỤNG CÁC KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG DẠY HỌC LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 3 - Full 10 điểm

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM

KHOA TIỂU HỌC - MẦM NON

----------

LÊ THỊ THÙY TRANG

Tên đề tài: 
VẬN DỤNG CÁC KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC
TRONG DẠY HỌC LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 3

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI H ỌC

Quảng Nam, tháng 05 năm 2017


TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM

KHOA TIỂU HỌC - MẦM NON

----------

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI H ỌC

Tên đề tài:
VẬN DỤNG CÁC KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC
TRONG DẠY HỌC LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 3

Sinh viên thực hiện
LÊ THỊ THÙY TRANG

MSSV : 2113010550
CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC

KHOÁ: 2013 – 2017
Cán bộ hướng dẫn
Th.S Nguyễn Thị Ngọc Diệp
MSCB: 1237
Quảng Nam, tháng 05 năm 2017


LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên tôi xin được gởi lời cảm ơn chân thành nhất đến toàn thể giảng
viên khoa Tiểu học – Mầm non trường Đại học Quảng Nam đã tạo điều kiện cho
tơi hồn thành khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Vận dụng các kĩ thuật dạy học
tích cực trong dạy học Luyện từ và câu lớp 3”.
Tơi xin bày tỏ lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến cô Th.S Nguyễn Thị
Ngọc Diệp, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo và tạo rất nhiều
thuận lợi cho tơi trong suốt q trình nghiên cứu và thực hiện khóa luận.
Trong q trình hồn thành bài khóa luận, tơi cịn nhận được sự giúp đỡ
chân thành, nhiệt tình của q thầy, cơ giáo trong khoa Tiểu học – Mầm non, các
thầy cô giáo và các em học sinh ở trường Tiểu học Kim Đồng thành phố Tam Kỳ
- Quảng Nam đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi điều tra nghiên cứu thực trạng,
khảo sát và thực nghiệm sư phạm.
Cuối cùng, tôi chân thành cảm ơn những tình cảm quý báu của những
người thân trong gia đình, bạn bè đã thường xuyên quan tâm, động viên và giúp
đỡ tơi hồn thành khóa luận này.
Mặc dù đã rất cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh nhất. Song
do buổi đầu mới làm quen với công tác nghiên cứu khoa học và điều kiện thời
gian có hạn, cũng như năng lực của tơi cịn hạn chế nên đề tài khơng tránh khỏi
những thiếu sót nhất định. Rất mong nhận được sự góp ý của q thầy cơ để bài

khóa luận được hồn chỉnh hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Tam Kỳ, tháng 4 năm 2017
Sinh viên thực hiện

Lê Thị Thùy Trang


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT

Viết tắt

Nghĩa đầy đủ

1

ĐC

Đối chứng

2

GV

Giáo viên

3

HS

Học sinh

4

KTDH

Kĩ thuật dạy học

5

LTVC

Luyện từ và câu

6

SGK

Sách giáo khoa

7

TN

Thực nghiệm

8

TV

Tiếng Việt


DANH MỤC BẢNG BIỂU
STT

Tên bảng

Trang

Bảng 1.1

Quan niệm của giáo viên về kĩ thuật dạy học tích cực

19

Bảng 1.2

Mức độ cần thiết phải sử dụng các KTDH tích cực vào

20

phân mơm LTVC lớp 3
Bảng 1.3

Mức độ sử dụng một số KTDH tích cực trong phân mơn

21

LTVC
Bảng 1.4

Những khó khăn chủ yếu khi sử dụng KTDH tích cực

22

trong phân mơn LTVC cho học sinh lớp 3
Bảng 2.1

Nội dung các bài học LTVC trong sách giáo khoa lớp 3

31

sử dụng KTDH tích cực
Bảng 3.1

Kết quả kiểm tra đầu vào và kiểm tra đầu ra (đánh giá

60

theo thông tư 22/ Bộ Giáo dục và Đào tạo)
Bảng 3.2

Kết quả kiểm tra đầu vào và kiểm tra đầu ra (đánh giá

61

theo thang đo định lượng)
Bảng 3.3

Mức độ hứng thú của học sinh trong tiết học

63


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
STT

Tên biểu đồ

Trang

Biểu đồ 1.1

Mức độ hứng thú của học sinh khi học phân môn LTVC

20

Biểu đồ 3.1

Kết quả kiểm tra đầu vào và kết quả kiểm tra đầu ra

61

(theo thang đo định lượng)
Biểu đồ 3.2

So sánh mức độ hứng thú của học sinh trong tiết học

63


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu. ......................................................................................... 3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................... 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 3
5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 3
6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................. 4
7. Đóng góp của đề tài............................................................................................ 5
8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 5
9. Cấu trúc của đề tài .............................................................................................. 5
NỘI DUNG ............................................................................................................ 7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN
DUNG CÁC KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG DẠY LTVC ............ 7
1.1. Một số khái niệm liên quan. ............................................................................ 7
1.1.1. Kĩ thuật dạy học. .......................................................................................... 7
1.1.2. Kĩ thuật dạy học tích cực. ............................................................................ 7
1.2.Sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng tích cực ........ 7
1.3. Đặc trưng của kĩ thuật dạy học tích cực .......................................................... 8
1.4. Một số vấn đề về phân mơn LTVC. ................................................................ 9
1.4.1. Vị trí, mục tiêu, nhiệm vụ của phân mơn LTVC. ........................................ 9
1.4.2. Nội dung chương trình LTVC lớp 3. ......................................................... 11
1.5. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh lớp 3 ...................................................... 13
1.6. Phương pháp dạy học Luyện từ và câu ......................................................... 16
1.6.1. Phương pháp luyện tập theo mẫu ............................................................... 16
1.6.2. Phương pháp phân tích ngơn ngữ .............................................................. 16
1.6.3. Phương pháp thực hành giao tiếp ............................................................... 16

1.7. Thực trạng của việc vận dụng các kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học
phân mơn luyện từ và câu cho học sinh lớp 3 trường Tiểu học Kim Đồng.. ....... 17
1.7.1. Mục đích điều tra ....................................................................................... 17


1.7.2. Đối tượng điều tra ...................................................................................... 17
1.7.3. Nội dung điều tra ........................................................................................ 17
1.7.4. Phương pháp điều tra ................................................................................. 17
1.7.5. Kết quả điều tra .......................................................................................... 18
1.7.6. Nguyên nhân của thực trạng vận dụng các KTDH tích cực trong dạy học
phân mơn LTVC lớp 3 ......................................................................................... 23
CHƯƠNG 2: VẬN DỤNG CÁC KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG
DẠY HỌC LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 3. .......................................................... 25
2.1. Nguyên tắc vận dụng một số kĩ thuật dạy học tích cực vào phân mơn Luyện
từ và câu ............................................................................................................... 25
2.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu bài học ....................................................... 25
2.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức .............................................................. 25
2.1.3. Nguyên tắc đảm bảo phát huy tính tích cực của học sinh .......................... 25
2.2. Khái quát về một số kĩ thuật dạy học tích cực vận dụng trong Luyện từ và
câu lớp 3 ............................................................................................................... 26
2.2.1. Kĩ thuật chia nhóm ..................................................................................... 26
2.2.2. Kĩ thuật phịng tranh................................................................................... 27
2.2.3. Kĩ thuật khăn trải bàn ................................................................................. 29
2.3. Thiết kế một số hoạt động vận dụng các KTDH tích cực trong dạy học
LTVC lớp 3 .......................................................................................................... 30
2.3.1. Khai thác nội dung LTVC lớp 3 có thể sử dụng các kĩ thuật dạy học tích
cực………………………………………………………………………………30
2.3.2. Xây dựng một số hoạt động dạy học LTVC lớp 3 có vận dụng các kĩ thuật
dạy học tích cực.................................................................................................... 33
2.3.3. Xây dựng một số hoạt động sử dụng kĩ thuật phòng tranh ........................ 38

2.3.4. Xây dựng một số hoạt động sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn ...................... 48
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ........................................................ 57
3.1. Mơ tả thực nghiệm ........................................................................................ 57
3.1.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................... 57
3.1.2. Đối tượng và địa điểm thực nghiệm........................................................... 57
3.1.3. Thời gian .................................................................................................... 57
3.1.4. Nội dung thực nghiệm ................................................................................ 58


3.1.5. Phương pháp thực nghiệm ......................................................................... 58
3.2. Tổ chức thực nghiệm..................................................................................... 58
3.2.1. Soạn giáo án thực nghiệm .......................................................................... 59
3.2.2. Xây dựng các tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm ................................ 59
2.3.3. Tiến hành thực nghiệm............................................................................... 59
3.3. Kết quả, đánh giá thực nghiệm ..................................................................... 60
3.3.1. Kết quả thực nghiệm .................................................................................. 60
3.3.2. Đánh giá thực nghiệm ................................................................................ 64
3.4. Những thuận lợi và khó khăn trong q trình thực nghiệm .......................... 64
3.4.1. Thuận lợi .................................................................................................... 64
3.4.2. Khó khăn .................................................................................................... 65
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 66
1. Kết luận ............................................................................................................ 66
2. Khuyến nghị ..................................................................................................... 66
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 68
PHỤ LỤC ............................................................................................................. 70


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong thời kì cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước xã hội ta đang ngày

càng phát triển, hội nhập và giao lưu rộng rãi với các nước trên thế giới. Chính vì
vậy, địi hỏi ngành giáo dục và nhà trường phải tìm ra các phương pháp dạy học
mới để nâng cao chất lượng dạy và học, đào tạo ra những con người có năng lực
để góp phần đưa đất nước ta ngày càng phát triển. Trong nghị quyết đại hội lần
thứ XII của Đảng ta đã đưa ra đường lối đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào
tạo, phát triển nguồn nhân lực, xác định đây là một kế sách, quốc sách hàng đầu,
tiêu điểm của sự phát triển, mang tính đột phá, khai mở con đường phát triển
nguồn nhân lực Việt Nam trong thế kỷ XXI, khẳng định triết lý nhân sinh mới
của nền giáo dục nước nhà “dạy người, dạy chữ, dạy nghề”. Đảng ta đã khẳng
định việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân
lực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới đang đặt ra ngày càng cấp thiết. Trong quá
trình dạy – học, việc nâng cao tri thức và phát triển tồn diện nhân cách cho học
sinh ln được coi trọng. Các phương pháp, biện pháp dạy học khác nhau được
tổ chức nhằm mang lại hiệu quả tốt nhất trong việc dạy học.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, Tiểu học là bậc học đầu tiên có vai trị
đặt nền tảng cho sự tiếp thu kiến thức của học sinh. Do đó cần có nhiều sự đầu tư
hợp lý trong dạy và học để giúp học sinh phát triển tư duy và lĩnh hội kiến thức
được tốt hơn.
Ở bậc Tiểu học, trong các mơn học được giảng dạy trong chương trình thì
mơn Tiếng Việt có vai trị rất quan trọng. Tiếng Việt vừa là môn khoa học vừa là
công cụ để học sinh có thể học các mơn học khác. Mục tiêu của môn Tiếng Việt
ở trường tiểu học là nhằm hình thành và phát triển cho học sinh các kĩ năng sử
dụng tiếng Việt để học tập và giao tiếp trong các mơi trường lứa tuổi, góp phần
rèn luyện các thao tác tư duy, cung cấp kiến thức sơ giản về Tiếng Việt và những
hiểu biết về xã hội, văn hóa, tự nhiên và con người, văn học của Việt Nam và
nước ngồi; đồng thời bồi dưỡng tình u tiếng Việt và hình thành thói quen giữ

1

gìn sự trong sáng của tiếng Việt góp phần hình thành nhân cách con người Việt
Nam xã hội chủ nghĩa.
Mỗi phân mơn trong mơn Tiếng Việt ở Tiểu học có nhiệm vụ rèn cho học
sinh một số kĩ năng nhất định. Trong đó phân mơn luyện từ và câu nhằm mở
rộng, hệ thống hóa làm phong phú vốn từ của học sinh, cung cấp cho học sinh
những hiểu biết sơ giản về từ và cách sử dụng từ; rèn luyện cho học sinh những
kĩ năng dùng từ, đặt câu và sử dụng dấu câu. Nhiệm vụ của việc rèn luyện về câu
ở tiểu học nói chung là thơng qua các hoạt động thực hành giúp học sinh hệ
thống lại kiến thức sơ giản về ngữ pháp mà các em đã được tích lũy trong vốn
sống cả mình, dần dần hình thành các quy tắc dùng từ đặt câu và tạo lập văn bản
trong giao tiếp, giúp học sinh sử dụng lời nói phù hợp với mục đích và mơi
trường giao tiếp, đồng thời góp phần phát triển tư duy và giáo dục thẩm mĩ cho
học sinh, cho thấy nhiệm vụ của phân mơn LTVC rất nặng nề.
Hiện nay, có rất nhiều phương pháp giúp học sinh tiếp thu được những kiến
thức, kĩ năng, thái độ cần có theo từng lứa tuổi. Từ những phương pháp truyền
thống cho đến những phương pháp dạy học mới theo hướng tích cực hóa đều có
những ưu khuyết điểm riêng. Trong q trình dạy học khơng có phương pháp nào
là tốt nhất, hay nhất mà đòi hỏi mỗi giáo viên cần phải biết sử dụng và kết hợp
các phương pháp dạy học sao cho phù hợp với nội dung của bài học thì mới cố
thể đem lại hiệu quả dạy học tốt nhất.
Như vậy, phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong giờ học Luyện
từ và câu nói riêng và các mơn học khác nói chung là rất cần thiết. Tuy nhiên,
trên thực tế việc vận dụng các phương pháp dạy học vẫn chưa thật sự mang lại
hiệu quả cao dẫn đến chất lượng dạy học phân môn LTVC vẫn chưa đáp ứng
được yêu cầu đặt ra.
Từ những phân tích trên với niềm mong muốn tìm ra các phương pháp dạy
học đem lại hiệu quả trong q trình dạy học phân mơn LTVC, chúng tôi nghiên
cứu đề tài sau: “Vận dụng các kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học Luyện từ
và câu lớp 3”.

2


2. Mục đích nghiên cứu.
Vận dụng kĩ thuật dạy học tích cực vào thiết kế một số hoạt động trong
phân mơn LTVC lớp 3 nhằm phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học
sinh.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
- Kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học LTVC.
3.2 Khách thể nghiên cứu
- Học sinh lớp 3 trường tiểu học Trần Quốc Toản thành phố Tam Kỳ.
- Quá trình dạy học LTVC.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu các vấn đề lí luận và thực tiễn liên quan đến dạy học tích cực,
các kĩ thuật dạy học tích cực
- Nghiên cứu cách thức vận dụng các kĩ thuật dạy học tích cực và thiết kế
các hoạt động dạy học LTVC lớp 3 có sử dụng KTDH tích cực.
- Thực nghiệm để kiểm tra tính khả thi của đề tài
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Đọc, tìm hiểu một số tài liệu, sách báo
nhằm tìm hiểu các vấn đề liên quan đến nội dung nghiên cứu.
5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
5.2.1. Phương pháp quan sát
Quan sát các tiết dạy của giáo viên để tìm hiểu thực tế việc dạy và học phân
mơn LTVC lớp 3.
5.2.2. Phương pháp điều tra
Điều tra để khảo sát thực trạng của việc vận dụng các kĩ thuật dạy học tích
cực trong dạy và học phân mơn LTVC ở lớp 3.

3


5.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Tiếp thu ý kiến của giáo viên hướng dẫn và các thầy (cô) khác để có hướng
đi đúng đắn trong q trình nghiên cứu, góp phần hồn thiện nội dung nghiên
cứu của mình.
5.2.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Tổ chức thực nghiệm để đánh giá tính khả thi của việc vận dụng các kĩ
thuật dạy học tích cực trong thực tế dạy học.
5.3. Phương pháp thống kê tốn học
Phân tích và xử lý các kết quả thu được qua thực nghiệm, tính điểm trung
bình, độ lệch chuẩn để đánh giá kết quả quá trình thực nghiệm.
6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Qua quá trình tìm hiểu, đã có nhiều tác giả nghiên cứu những vấn đề có liên
quan đến các kĩ thuật dạy học. Nhưng tôi nhận thấy tác giả nghiên cứu các
KTDH tích cực trên lý thuyết và chỉ áp dụng vào các mơn học khác. Hoặc nếu có
thì họ cũng vận dụng một số KTDH khác chứ chưa có đề tài nào nghiên cứu, vận
dụng các KTDH tích cực: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật phịng tranh, kĩ thuật khăn
trải bàn vào dạy học phân môn LTVC lớp 3. Sau đây tơi xin nêu ra một số tác giả
có nghiên cứu các kĩ thuật dạy học tích cực như:
- Sáng kiến kinh nghiệm của cô giáo Huỳnh Vũ Xuân Thi với đề tài “Dùng
các kĩ thuật dạy học tích cực để ôn tập và mở rộng từ” trong môn Tiếng Anh lớp
3, 4, 5. Trong đề tài này tác giả đã vận dụng các kĩ thuật dạy học tích cực như: kĩ
thuật khăn trải bàn, kĩ thuật mảnh ghép, kĩ thuật sơ đồ tư duy, kĩ thuật học theo
nhóm để thiết kế một số bài tập ở các tiết học cuối của từng đơn vị bài học nhằm
giúp học sinh ôn lại và mở rộng vốn từ trong từng đơn vị bài học đó và giúp các
em dễ dàng nhớ các từ đã học.
- Sáng kiến kinh nghiệm của cô giáo Phạm Thị Phương Hoàn với đề tài

“Vận dụng một số kĩ thuật dạy học tích cực để nâng cao chất lượng học sinh
trong giảng dạy môn Địa lý 7”. Tác giả đã vận dụng kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ
thuật mảnh ghép, kĩ thuật sơ đồ tư duy để thiết kế một số hoạt động trong môn

4


Địa lý lớp 7 nhằm nâng cao chất lượng bài dạy, phát triển năng lực cá nhân của
học sinh, giúp các em chủ động hơn trong quá trình học tập.
- Tác giả Nguyễn Trần Bảo Trâm với đề tài “Một số kĩ thuật dạy và học
tích cực”, đây là tài liệu nhằm bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên của trường
Tiểu học số 1 Nam Phước. Trong tài liệu này tác giả đã đề cập đến một số kĩ
thuật dạy học như: học tập hợp tác, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật mảnh ghép, sơ
đồ tư duy, kĩ thuật “KWL”, kĩ thuật lắng nghe và phản hồi tích cực. Trong tài
liệu này tác giả đi sâu nghiên cứu về mặt lý thuyết nhằm giúp cho giáo viên có
cái nhìn tổng thể về các kĩ thuật dạy học tích cực để có thể áp dụng vào trong q
trình giảng dạy của mình.
Với đề tài “Vận dụng các kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học Luyện
từ và câu lớp 3” tôi sẽ đi sâu vào việc nghiên cứu lý thuyết và áp dụng một số kĩ
thuật dạy học tích cực như: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật phịng tranh, kĩ thuật
khăn trải bàn để thiết kế một số hoạt động cụ thể. Thơng qua đó nhằm giúp cho
học sinh được tiếp cận với các kĩ thuật học tập mới góp phần phát huy tính tích
cực, độc lập, sáng tạo của học sinh trong học tập.
7. Đóng góp của đề tài
- Về mặt lý luận: Góp phần hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về các kĩ
thuật dạy học tích cực trong dạy học phân mơn LTVC cho học sinh lớp 3.
- Về mặt thực tiễn: Vận dụng các kĩ thuật dạy học tích cực để thiết kế một
số hoạt động dạy học trong phân môn LTVC lớp 3.
8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Hiện nay có rất nhiều KTDH tích cực nhưng chúng tơi chỉ tập trung nghiên

cứu vận dụng các kĩ thuật dạy học: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật phịng tranh, kĩ
thuật khăn trải bàn. Vận dụng các kĩ thuật dạy học trên vào phân môn LTVC lớp
3 tại trường Tiểu học Kim Đồng, thành phố Tam Kỳ.
9. Cấu trúc của đề tài
Ngoài các phần: Mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham
khảo, phụ lục thì đề tài gồm có 3 chương:

5


Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng các LTDH tích cực
trong dạy LTVC.
Chương 2: Vận dụng các KTDH tích cực trong dạy học LTVC lớp 3.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

6


NỘI DUNG

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN
DUNG CÁC KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG DẠY LTVC
1.1. Một số khái niệm liên quan.
1.1.1. Kĩ thuật dạy học.
Theo Hồng Hịa Bình: “Kĩ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức
hành động của giáo viên và học sinh trong các tình huống hành động nhỏ nhằm
thực hiện và điều khiển quá trình dạy học.” [4, 28]
Như vậy, các KTDH chưa phải là các phương pháp dạy học độc lập mà là
những thành phần của phương pháp dạy học.
1.1.2. Kĩ thuật dạy học tích cực.

Kĩ thuật dạy học tích cực là những KTDH có ý nghĩa đặc biệt trong việc
phát huy sự tham gia tích cực của học sinh vào q trình dạy học, kích thích tư
duy, sự sáng tạo và cộng tác làm việc của học sinh.
Một số KTDH tích cực như: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ
thuật phịng tranh, kĩ thuật công đoạn, kĩ thuật mảnh ghép, kĩ thuật sơ đồ tư duy,
kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật “tia chớp”,… có thể được áp dụng thuận lợi trong
việc làm nhóm. Tuy nhiên, chúng cũng có thể được kết hợp thực hiện trong các
hình thức dạy học tồn lớp.
1.2. Sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng tích cực
Đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng tích cực chính là phát huy
được tính tích cực trong nhận thức của học sinh. Trong dạy học tích cực, học sinh
là chủ thể của mọi hoạt động, giáo viên chỉ đóng vai trị là người tổ chức, hướng
dẫn. Trong dạy học truyền thống, giáo viên là người đóng vai trị chủ đạo cung
cấp kiến thức cho học sinh. Trong dạy học tích cực giáo viên chỉ đóng vai trị là
người định hướng, hỗ trợ cho học sinh để các em tự nghiên cứu, tìm hiểu và lĩnh
hội kiến thức.
Việc để cho học sinh tự khám phá, tự tìm hiểu sẽ kích thích tính tị mị,
khiến cho các em muốn chinh phục một vấn đề nào đó. Từ đó sẽ giúp cho học
sinh có thể nắm chắc, hiểu sâu kiến thức hơn và biết cách vận dụng những kiến
thức đã học vào cuộc sống. Chính vì vậy, cần phải đổi mới dạy học theo hướng
7


tích cực nhằm phát huy hết năng lực của học sinh trong học tập. Tuy nhiên, muốn
đổi mới cách học phải đổi mới cách dạy. Vì thế, giáo viên phải bền chí, mạnh
dạn sử dụng các KTDH mới một cách phù hợp.
1.3. Đặc trưng của kĩ thuật dạy học tích cực
Trong dạy học tích cực gồm có những đặc trưng cơ bản sau:
Thứ nhất, dạy học thông qua các tổ chức hoạt động của học sinh và chú
trọng rèn luyện phương pháp tự học.

Một trong những yêu cầu của dạy và học tích cực là khuyến khích người
học khám phá những điều chưa biết trên cơ sở những điều đã biết và đã qua trải
nghiệm. Giáo viên nên đưa người học vào những tình huống có vấn đề để các em
trực tiếp quan sát, trao đổi, làm thí nghiệm. Từ đó, HS tìm ra những câu trả lời
đúng, các đáp án chính xác nhất. Các em cịn được khuyến khích “khai phá”
những cách giải quyết của riêng mình và động viên trình bày quan điểm của từng
cá nhân. Đó là nét riêng, nét mới có nhiều sáng tạo nhất. Có như vậy, bên cạnh
việc chiếm lĩnh tri thức, người học còn biết làm chủ cách xây dựng kiến thức, tạo
cơ hội tốt cho tính tự chủ và óc sáng tạo nảy nở, phát triển.
Thứ hai, tăng cường hoạt động học tập của mỗi cá nhân, phân phối với hợp
tác.
Trong dạy và học tích cực, GV khơng được bỏ qn sự phân hóa về trình độ
nhận thức, tiến độ, hồn thành nhiệm vụ của mỗi người học. Trên cơ sở đó, người
dạy xây dựng các nhiệm vụ học tập phù hợp với khả năng của từng cá nhân nhằm
phát huy khả năng tối đa của người học. Khái niệm học tập hợp tác ngồi việc
nhấn mạnh vai trị của mỗi cá nhân trong q trình HS cùng nhau làm việc, cịn
đề cao sự tương tác ràng buộc lẫn nhau. Cái riêng được hịa lẫn vào cái chung và
trong cái chung ln có cái riêng thống nhất, phù hợp.
Thứ ba, dạy và học tích cực quan tâm, chú trọng đến hứng thú của người
học, nhu cầu và lợi ích của xã hội.
Dưới sự hướng dẫn của GV, HS được chủ động chọn vấn đề mà mình quan
tâm, u thích, tự lực tìm hiểu nghiên cứu và trình bày kết quả. Nhờ có sự quan
tâm của thầy cơ và hứng thú của trị đã phát huy cao độ hơn tính tự lực, tích cực
8


rèn luyện cho người học cách làm việc độc lập, phát triển tư duy sáng tạo, kĩ
năng tổ chức công việc, trình bày kết quả.
Thứ tư, dạy và học coi trọng hướng dẫn tìm tịi.
Thơng qua các hoạt động hướng dẫn, GV sẽ giúp các em phát triển kĩ năng

giải quyết vấn đề và khẳng định HS có thể xác định được phương pháp học thông
qua hoạt động. Dấu hiệu đặc trưng này khơng chỉ có hiệu quả với HS lớn tuổi mà
còn áp dụng được cho cả HS nhỏ tuổi nếu có tài liệu cụ thể và sự quan tâm của
GV. Kinh nghiệm cho thấy, đây còn là cách để người học tìm lời giải đáp cho các
vấn đề đặt ra. Về phía người dạy, họ cần có sự hướng dẫn kịp thời giúp cho sự
tìm tịi của người học đạt kết quả tốt.
Thứ năm, kết hợp đánh giá của GV và tự đánh giá của HS.
Đánh giá không chỉ nhằm mục đích nhận biết thực trạng và điều khiển hoạt
động học tập mà còn tạo điều kiện nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động
giảng dạy của GV. Tự đánh giá khơng đơn thuần là tự mình cho điểm số mà là sự
đánh giá nỗ lực, quá trình và kết quả. Mức độ cao hơn là người học có thể phản
hồi lại q trình học của mình.
Trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học, các đặc điểm trên là định
hướng để chúng tôi xây dựng các bước dạy học cụ thể nhằm phát huy tối đa tính
chủ động, tích cực của học sinh để mỗi hoạt động học tập thực sự là một hoạt
động khám phá, tìm tịi, tự nhận xét giúp tìm ra kiến thức mới.
1.4. Một số vấn đề về phân môn LTVC.
1.4.1. Vị trí, mục tiêu, nhiệm vụ của phân mơn LTVC.
1.4.1.1. Vị trí của phân mơn LTVC
Từ và câu có vai trị đặc biệt quan trọng trong hệ thống ngơn ngữ. Câu là
đơn vị nhỏ nhất có thể thực hiện chức năng giao tiếp. Vai trò của từ và câu trong
hệ thống ngôn ngữ quyết định tầm quan trọng của việc dạy học Luyện từ và câu
ở Tiểu học. Trước đây, SGK Tiếng Việt ở Tiểu học tách Từ ngữ và Ngữ pháp ra
thành hai phân môn riêng biệt trên cơ sở phân biệt hai chuyên ngành Từ vựng
học và Ngữ pháp học. Trong chương trình Tiếng Việt mới, hai phân mơn này
được tích hợp lại thành phân mơn Luyện từ và câu. Tên gọi Luyện từ và câu cũng
9


thể hiện nhận thức mới về nhiệm vụ dạy Tiếng Việt ở Tiểu học: chú trọng thực

hành, luyện tập hơn là lí luận. Luyện từ và câu là phân mơn có vị trí quan trọng
trong việc hồn thiện kĩ năng sử dụng tiếng Việt cho học sinh tiểu học. Việc dạy
Luyện từ và câu nhằm mở rộng, hệ thống hóa làm phong phú vốn từ cho học
sinh, cung cấp cho các em những hiểu biết sơ giản về từ và câu, rèn kĩ năng dùng
từ đặt câu và sử dụng các kiểu câu để thể hiện tư tưởng, tình cảm của mình; đồng
thời giúp học sinh có khả năng hiểu câu nói của người khác. Luyện từ và câu có
vai trị hướng dẫn học sinh trong việc nghe, nói, đọc, viết, phát triển ngơn ngữ và
trí tuệ của các em. Ngồi việc xây dựng thành phân mơn độc lập, các kiến thức
và kĩ năng về từ và câu còn được tích hợp trong các phân mơn cịn lại của mơn
Tiếng Việt và cả các môn học khác của trường Tiểu học.
1.4.1.2. Mục tiêu của phân môn Luyện từ và câu
Mục tiêu của phân môn LTVC là rèn luyện và phát triển kĩ năng giao tiếp
cho học sinh tiểu học thông qua việc mở rộng, hệ thống hóa vốn từ và trang bị
cho học sinh một số hiểu biết sơ giản về cấu tạo từ, từ loại, câu và dấu câu,…
Phân mơn này cịn nhằm rèn luyện cho các em các kĩ năng dùng từ đặt câu và sử
dụng dấu câu. Ngồi ra cịn bồi dưỡng cho học sinh thói quen dùng từ đúng, nói
và viết thành câu văn hồn chỉnh, có ý thức sử dụng tiếng Việt văn hóa trong
giao tiếp.
1.4.1.3. Nhiệm vụ của phân môn Luyện từ và câu
Nhiệm vụ cơ bản của dạy học LTVC là làm giàu vốn từ và phát triển năng
lực dùng từ đặt câu cho học sinh. Gồm các nhiệm vụ cụ thể như:
- Dạy nghĩa từ: Giúp cho học sinh nắm được nghĩa của từ, tính nhiều nghĩa
và sự chuyển nghĩa của từ. Dạy từ ngữ phải hình thành từ những kĩ năng phát
hiện ra từ mới chưa biết trong văn bản cần tiếp nhận, nắm một số thao tác giải
nghĩa từ, phát hiện ra những nghĩa mới đã biết, làm rõ những sắc thái khác nhau
của từ trong ngữ cảnh khác nhau.
- Hệ thống hóa vốn từ: Dạy học sinh biết cách sắp xếp các từ một cách có
hệ thống trong trí nhớ của mình để tích lũy vốn từ, tạo điều kiện cho các từ đi vào
hoạt động lời nói được thuận lợi. Cơng việc này hình thành ở học sinh kĩ năng
10

đối chiếu từ trong hệ thống hàng dọc của chúng. Đặt từ trong hệ thống liên tưởng
cùng chủ đề đồng nghĩa, gần nghĩa, trái nghĩa, đồng âm, cùng cấu tạo… tức là kĩ
năng liên tưởng để huy động vốn từ.
- Tích cực hóa vốn từ: Dạy cho học sinh sử dụng từ, phát triển kĩ năng sử
dụng từ trong nói và viết của học sinh, đưa từ vào trong vốn từ tích cực được học
sinh dùng thường xuyên. Tích cực hóa vốn từ dạy cho học sinh biết dùng từ ngữ
trong hoạt động nói năng của mình, dạy cho học sinh biết cách đặt câu, sử dụng
các kiểu câu đúng mẫu, phù hợp với hồn cảnh, mục đích giao tiếp.
- Cung cấp một số kiến thức về từ và câu: Trên cơ sở vốn ngơn ngữ có được
trước khi đến trường, từ những hiện tượng cụ thể của tiếng mẹ đẻ, phân môn
LTVC cung cấp cho học sinh một số kiến thức về từ và câu cơ bản, sơ giản, cần
thiết và vừa sức với các em. LTVC trang bị cho HS những hiểu biết về cấu trúc
của từ, nghĩa của từ, các lớp từ, từ loại; các kiến thức về câu như: cấu tạo câu, các
kiểu câu, dấu câu, các quy tắc dùng từ đặt câu và tạo văn bản để sử dụng trong
giao tiếp.
Ngoài các nhiệm vụ chuyên biệt trên, LTVC có nhiệm vụ rèn luyện tư duy
và giáo dục thẫm mĩ cho học sinh.
1.4.2. Nội dung chương trình LTVC lớp 3.
Chương trình LTVC lớp 3 gồm 31 tiết (học kì 1: 16 tiết; học kì 2: 15 tiết)
mỗi tuần có một tiết gồm các nội dung sau:
 Mở rộng vốn từ:
Nội dung mở rộng từ, hệ thống hóa, tích cực hóa vốn từ theo các chủ điểm
được học ở bài tập đọc (dựa vào vốn sống của học sinh, bài tập đọc, gợi ý của
giáo viên). Hình thức luyện tập mở rộng vốn từ là thông qua các bài tập. Hệ
thống bài tập luyện tập mở rộng vốn từ rất đa dạng, chủ điểm mở rộng hơn lớp 2,
vốn từ nhiều hơn như:
+ Bài tập tìm từ ngữ theo chủ điểm;
+ Bài tập tìm hiểu, nắm nghĩa của từ;

+ Bài tập quản lí, phân loại vốn từ;
+ Bài tập luyện cách sử dụng từ;
11