VĂN HÓA SỬ NHẬT BẢN IENAGA SABUROU - Full 10 điểm

VănHóaSửNhậtBản
IenagaSaburou

Chiasẽebook: />Thamgiacộngđồngchiasẽsách:
Fanpage: />CộngđồngGoogle: />

TableofContents
MỤCLỤC
Lờingườidịch
TẬP1
§1Vănhóacủaxãhộingunthủy
Khởiđiểmcủalịchsử
Thờiđạixãhộingunthủylàmộtthờiđạinhưthếnào
ĐồgốmJoumon
Sứcsảnxuấtbịđìnhtrệ
Sựchiphốicủabùaphép(chúthuật)
§2Vănhóathờikỳđầuxãhộithượngcổ
VănhóakimloạiđếnNhật
Quốcgiavàgiaicấpđượcthànhlập
Mộtquốcgiavớichếđộqnchủthànhhình
Tếlễ,mộthìnhthứctơngiáodântộc
Chuyệnđượctruyềnbởi“CổSựKý”và“NhậtBảnThưKỷ”
Tìnhdụcvàvănhóathờixưa
Đờisốnghằngngày
Mỹthuậttạohình
§3Vănhóathờixãhộiluậtlệnh
Cơcấuluậtlệnhđượcthànhlập
Dunhậpvănhóatinhthầncủađạilục
NghệthuậtPhậtgiáothờiAsuka,Hakuhou,Tenpyou
Pháttriểnmớicủanghệthuậttruyềnthống

VănhóađầuthờiHeian
TẬP2
§4Vănhóacủaxãhộiqtộc
Đặcsắccủaxãhộiqtộc
Vănnghệkểtruyện(Monogatari)phátđạt
Tranhcuốnphátđạt
Vănhóaqtộcbànhtrướngrađịaphươngvàhảingoại
Sinhhoạtvănhóaởnơngthơnvàđơthành
§5Vănhóathờixãhộiphongkiếnbànhtrướng
Sựnổidậythìnhlìnhcủavũsĩvàýnghĩalịchsửcủaviệcnầy
Bảntínhcủavũsĩvàtínhchấtvănnghệcủahọ
Phậtgiáomới
Nhữngtrứtáclýluậnxuấthiện
Truyềnthốngcủavănhóaqtộc
Thểchếtrangviênbịgiảitánvàthếlựcxưacũdiệtvong
Vănhóa“hạkhắcthượng”
Vănhóamớiphátđạttừviệcthếtụchóacủatơngiáo
ĐờisốnghằngngàytrongthờiđạiMuromachi


TẬP3
§6Vănhóaxãhộithờiphongkiếnvữngmạnh
Mỹthuậtcủavũtướngvàhàothương
Nhữngtiếpxúcđầutiênvớivănhóatâyphương
Sựcốđịnhcủatrậttựphongkiến,đạođứcNhogiáoápđảogiớitưtưởng
Họcvấnthịnhhànhvàgiáodụcphổcập
Sựpháttriểnnghệthuậtcủangườithànhphố
ĐặcsắcvănhóacủadânthànhphốthờiGenroku
§7Vănhóathờikỳphongkiếnsuysụp
Vănnghệthànhphốchínrụcvàtrậttựphongkiếnlunglay

Sựnẩynởtinhthầnkhoahọc
Sựpháttriểnnhữngtưtưởngxãhộitiếnbộ
Vănhóalanrộngrakhuvựcvàxãhội



MỤCLỤC:
Lờingườidịch
TẬP1
§1.Vănhóacủaxãhộingunthủy
Khởiđiểmcủalịchsử
Thờiđạixãhộingunthủylàmộtthờiđạinhưthếnào
ĐồgốmJoumon
Sứcsảnxuấtbịđìnhtrệ
Sựchiphốicủabùaphép(chúthuật)
§2.Vănhóathờikỳđầuxãhộithượngcổ
VănhóakimloạiđếnNhật
Quốcgiavàgiaicấpđượcthànhlập
Mộtquốcgiavớichếđộqnchủthànhhình
Tếlễ,mộthìnhthứctơngiáodântộc
Chuyệnđượctruyềnbởi“CổSựKý”và“NhậtBảnThưKỷ”
Tìnhdụcvàvănhóathờixưa
Đờisốnghằngngày
Mỹthuậttạohình
§3.Vănhóathờixãhộiluậtlệnh
Cơcấuluậtlệnhđượcthànhlập
Dunhậpvănhóatinhthầncủađạilục
NghệthuậtPhậtgiáothờiAsuka,Hakuhou,Tenpyou
Pháttriểnmớicủanghệthuậttruyềnthống
VănhóađầuthờiHeian

TẬP2
§4.Vănhóacủaxãhộiqtộc
Đặcsắccủaxãhộiqtộc
Vănnghệkểtruyện(Monogatari)phátđạt
Tranhcuốnphátđạt
Vănhóaqtộcbànhtrướngrađịaphươngvàhảingoại
Sinhhoạtvănhóaởnơngthơnvàđơthành
§5.Vănhóathờixãhộiphongkiếnbànhtrướng
Sựnổidậythìnhlìnhcủavũsĩvàýnghĩalịchsửcủaviệcnầy
Bảntínhcủavũsĩvàtínhchấtvănnghệcủahọ
Phậtgiáomới
Nhữngtrứtáclýluậnxuấthiện
Truyềnthốngcủavănhóaqtộc
Thểchếtrangviênbịgiảitánvàthếlựcxưacũdiệtvong
Vănhóa“hạkhắcthượng”
Vănhóamớiphátđạttừviệcthếtụchóacủatơngiáo
ĐờisốnghằngngàytrongthờiđạiMuromachi
TẬP3
§6.Vănhóaxãhộithờiphongkiếnvữngmạnh
Mỹthuậtcủavũtướngvàhàothương
Nhữngtiếpxúcđầutiênvớivănhóatâyphương
Sựcốđịnhcủatrậttựphongkiến,đạođứcNhogiáoápđảogiớitưtưởng
Họcvấnthịnhhànhvàgiáodụcphổcập
Sựpháttriểnnghệthuậtcủangườithànhphố


ĐặcsắcvănhóacủadânthànhphốthờiGenroku
§7.Vănhóathờikỳphongkiếnsuysụp
Vănnghệthànhphốchínrụcvàtrậttựphongkiếnlunglay
Sựnẩynởtinhthầnkhoahọc

Sựpháttriểnnhữngtưtưởngxãhộitiếnbộ
Vănhóalanrộngrakhuvựcvàxãhội


LỜINGƯỜIDỊCH
NhậtBảnlàmộtquốcgiapháttriển,giàumạnhhiệnđại.SảnphẩmcơngnghiệpcủaNhậtnổi
tiếngvềchấtlượngvàđượcnhiềungườitrênthếgiớiuchuộng.NhưngtrướcthờikỳMinh
Trịduytân,NhậtcũngchỉlàmộtquốcgiaphongkiếnnghèokhổhơncảViệtNamchúngta
thờiđó.
TrướcsựbànhtrướngcủacácthếlựcÂuchâuhùngmạnh,cácnướcÁchâuchỉcóthểnghĩra
được cách “bế quan tỏa cảng” để chống lại liệt cường Âu châu, nhưng cuối cùng đã bị liệt
cườngÂuchâuxâuxénhưTrungQuốchoặcbịthànhthuộcđịanhưViệtNam.TạisaoởÁchâu
chỉcóNhậtBảnđãlợidụngđượcsứcmạnhcủangườikhácđểcậnđạihóaquốcgia,tạoramột
nướcNhậthùngcườngnhưngàynay.
Ngườitathườngbảomộtdântộc,mộtquốcgiacóthểpháttriểnđượchaykhơng,điềunầy
tùythuộclớnlaovàocáchsuynghĩ,sinhhoạtxãhội,nóimộtcáchvắntắtlàvănhóacủadân
tộcđó,quốcgiađó.
Ở đây tơi xin dịch và chú thích quyển “Văn hóa sử Nhật Bản” do giáo sư Ienaga Saburou
(giáosưtrường“ĐạihọcsưphạmToukyou”,naylàtrườngđạihọcTsukuba)viếtxuấtbảnvào
năm1982(bản2)đểgiớithiệucùngbạnđọcvàinétđạicươngvềvănhóacủaNhậtBản.
ĐốivớinhữngngườinghiêncứuvềNhậtBản,đầuđề“tạisaoNhậtBảnđãnghĩravàđãthực
hànhđược2chữ“duytân”vàokhoảng140nămvềtrước,tronglúckhơngcónướcnàonghĩra
được”,làmộtđầuđềhếtsứckhókhăn.
Vớiýnghĩađó,quyểnsáchnầyđượcdịchravớimụcđíchgiúpbạnđọccómộtkiếnthức
thườngthứcvềvănhóaNhậtBản,vànếunólàmộtkíchthíchkhiếnbạnđọcmuốnbiếtsâu
hơnvềNhậtBản,đểrồimộtngàynàođócóngườiđưaralờigiảichođầuđềnóitrênđểtham
khảotrongviệckiếnthiếtđấtnước,thìđóchínhlàđiềuhạnhphúccủatơi.
Saucùngtơixincảmơntấtcảanhem,giađìnhvànhữngngườithânucủatơiđãhếtlịng
giúptơitrongviệchồnthànhquyểnsáchnầy.
Tháng3năm2003

LêNgọcThảo


TẬP1
CHƯƠNG1
VĂNHĨACỦAXÃHỘINGUNTHỦY
Khởiđiểmcủalịchsử
Trướcđâyngườitathườngcoilịchsửbắtđầutừkhiquốcgiađượcthànhhình.Ởthờiđại
màdânchúngphảiqphụctrướcquyềnlựccủaquốcgiathìthờiđạichưacóquốcgiabịcoilà
thờiđạicủanhữngconvậtchưađượcgọilàconngười.Nếudạychongườitabiếtrằng,trong
thựctế,đãcóthờiđạikhơngcóquốcgia,thìchẳngkhácnàonhưdạyrằngquốcgiakhơngnhất
thiếtcầnchođờisốngcủanhânloại,vàtừđócóthểđưađếnmộttưtưởngnguyhiểm,hyvọng
trongtươnglaithờiđạikhơngcóquốcgiasẽtáisinh.ThờitiềnchiếnởNhật,lịchsửcủaxãhội
ngunthủyhồntồnkhơngđượcđềcậpđếntrongcácsáchgiáokhoaởcấptiểuhọchoặc
cấptrunghọc,mộtcớtrựctiếpvìlịchsửNhậtđượcviếttừnhữnghuyềnthoạithầnthánh,cho
nênxãhộingunthủyđãkhơngcóchỗđứngtronglịchsử.Nhưngtrongthựctế,cănbảnlàdo
ởnhữngýđồsâusắcnhưđãnóiởtrên.
Songsongvớiviệcđócịncóthóiquencoilịchsửbắtđầutừlúccóvănhiến,gọithờiđại
chưacóvănhiếnlàthờitiềnsử.Nóimộtcáchcụthể,trongnhiềutrườnghợp,thờiđạikhơng
cóquốcgiabịxemlàthờiđạitiềnsửnhưđãnóiởtrên,vàxãhộingunthủyđượcxếpvào
thờitiềnsử.
Ngàynay,cáchnghĩkhơngphảichỉcóvănkiệnmớilàsửliệu,đãtrởthànhthườngthức.
Quốcgiacũngvậy,đóchỉlàmộttrạngtháixãhộiđượcsinhraởmộtgiaiđoạntronglịchsử
lồingười.Vìvậytrongtươnglaiởmộtngàynàođó,quốcgia,mộtsảnphẩmcủalịchsử,có
thểbiếnmấtđi.Vàlịchsửdàidặcvềđờisốngcủaconngườitrướckhicóquốcgia,đượccoi
trọngra.
Ngàynay,thơnglệcủahọcgiớilàcoilịchsửnhânloạibắtđầutừlúclồingườibiếtchếbiến
nhữngdụngcụsảnxuấtđểlàmlaođộngxãhội.Thơngthườngngàynay,lịchsửđượcviếttừ
việcxuấthiệncủađồđá,mộtdụngcụsảnxuất,mộtvănhóaxưanhấtcủaconngười.Sauchiến
tranhnhữngsáchgiáokhoaởNhậtđãbỏviệcviếtsửtừnhữngtruyềnthuyếtthầnthánh,vàtừ

đótậpqnviếtsửtừthờiđạiđồđáđãđượcxáclập.Trongcấutạoxãhội,thờiđạiđồđálà
giaiđoạnđượcgọilàxãhộingunthủy.


Thờiđạixãhộingunthủylàmộtthờiđạinhưthếnào
Mãiđếntậnnhữngnămsauthếchiến2,ngườitavẫncịnnghĩrằngthờiđạidùngđồgốm
Joumon(縄文)[1]làthờiđạiđồđáduynhấtởNhật.Nhưngvàonăm1949ngườitađãtìmra
đượcnhữngđồđákhơngcóđồgốmđínhkèm,ởIwajuku(岩宿),tỉnhGunma(群馬).Điềuđó
chotathấyrõđãcómộtvănhóađitrướcvănhóađồgốmJoumon,vànhữngđồđácủathờiđại
trướcthờivănhóađồgốmJoumonlầnlượtđượcđàoraởkhắpnơitrongnướcNhật.Mộtphần
xươngngườitrongthờiđạinầycũngđãđượcđàora.Nhưngthờiđạitrướcthờiđạiđồgốm
Joumonnầy,đếnnaycũngchưađượcbiếtrõlắm.
Dẫusaođinữa,trongthờiđạiđồđá,chưacócanhtácnơngnghiệp,mọingườiđãđisănnai,
heoởrừngnúi,đibắtcá,sịởbiển,đinhặttráicâyđểsinhsống.Vìvậykhơngcónhữngtậpthể
sinhhoạtlớnđángkểđượclậpra,dođótàisảndosựtíchlũyvậtchấtthặngthừa,khơngthành
hình. Quyền lực chính trị đặt cơ sở trên sức mạnh của giàu có, khơng sinh ra được. Xã hội
ngunthủylàmộtxãhộikhơngcóquyềnlựcquốcgia,cũngkhơngcóđốilậpgiaicấp,mộtđặc
chấtcănbảnkhácbiệtvớinhữnggiaiđoạnkháccủaxãhội.


ĐồgốmJoumon
KhơngbiếtrõxãhộingunthủycủaNhậtđãkéodàibaolâu.Vớikhảnăngcủakhoahọc
hiệnnay,khơngcóphươngphápnàocóthểtínhtốnchínhxáctuyệtđốiđượcnămthángcủa
thờiđạikhơngcóvănkiệnnầy.Nhưngcóđiềukhơngthểnghingờđượclàítnhấtthờiđạiđồ
gốmnầyđãkéodàitrêndưới10ngànnăm,mộtthờigianhếtsứclàdài.

ĐồgốmJoumon
TổtiênngườiNhậtkhidichuyểnđếnvùngđấtnầy,cólẽđấtNhậtcịndínhliềnvớiđạilục
châuÁ.Nhữngngườitrongthờiđạiđồđá,nhữngngườiởquầnđảonầytuykhơngtiếpnhận
đượcảnhhưởngcủađạilục,đãtựmìnhtừtừnângcaotrìnhđộvănhóađồđácủamìnhlên.

Vớisứcsảnxuấtthấpkém,mọisinhhoạttùythuộcvàoviệclượmlặttàingunthiênnhiên,
ngườiNhậtthờiđồđáđãkhơngthểnhảyvọtgiaiđoạnđược.Nhưngtronggiaiđoạnnầyhọđã
thànhcơngtrongviệcnângcaotớimứctốiđakỹthuậtchếbiếnđồđávàđồgốm.
ĐồgốmJoumonvớinhiềuhìnhdạngvàkiểucáchđãchứngminhđiềuđó(hình1).
Tỉ dụ, tùy theo dạng thức khác nhau của từng giai đoạn, đại khái ta có thể chia đồ gốm
Joumonrathành6thờikỳlàthảosángkỳ,tảokỳ,tiềnkỳ,trungkỳ,hậukỳ,vàvãnkỳ,hoặctỉmỉ
hơnthìcóthểchiarathànhhàngchụckỳ.Trongsuốtmộtthờikỳdài,đồgốmJoumonđãbiến
đổiđạngthứctheothờigian.Thờitảokỳ,hìnhdạngcủanhữnglằnchỉquấn,lăntrênmặtđồ
gốmhếtsứcđơnthuần,rồinhữngdạngdâythừng(joumon)hiệnrõra,lầnlầnđếnthờitiềnkỳ
thìhìnhdạngbênngồitrởthànhphứctạphơn.Thờitrungkỳ,cónhiềutrangsứclậpthểvới
nhữngchạmtrổhoặcnhữngđiêukhắcváchmỏngđểthơngánhsáng.Thờihậukỳvàvãnkỳcó
những chậu sâu, chậu cạn, chậu có đài, đĩa, bình, lị hương v.v… từ hình dạng tới trang sức,
thiênbiếnvạnhóa,hếtsứchoalệ,sựđadạngđatháiđóthậtđángkinhngạc.ĐồgốmJoumon
đãbànhtrướngphongphúvềkiểucách.Sựphátđạtkỹthuậtxoaylỗtrongđácứngcộngvớisự
thànhthụctrongkỹnăngcơngnghệ,mộtđặcsắccủalịchsửvănhóaNhật,đãbắtđầuhiệnra
từlúcđó.


Sứcsảnxuấtbịđìnhtrệ
Nhưngsựpháttriểncủakỹthuậtgiacơngvềđồđávàđồgốmkhơngcónghĩalàkỹthuậtsản
xuấtcủangườiđồđácótiếnbộ.ỞÂuchâutrongthờiđồđácũ,ngườitađậpvỡđánúiđểlấy
đồđáradùng,thờinầykhơngcóchếbiếnđồgốm,cũngkhơngcócanhnơng.Nhưngđếnthời
đạiđồđámới,đồđáđượcmàiđểsửdụng,đồgốmđượcchếbiếnra,cócanhnơngvàmụcsúc.
Đốilại,ởNhậttrongthờiđạiđồgốmJoumon,cóđồđáđượcmài,cóđồgốm,nhữngđặctrưng
củathờiđồđámớicóđầyđủ,nhưngvềmặtsinhsản,canhnơngvàmụcsúcchưađượcbiết,đó
làđiểmkhácbiệtlớn.
ỞMesopotamia(mộtvùngcủaI-rắcngàynay)vănhóakimloạiđãbắtđầutừ4ngànnăm
trướcCN.ỞTrungQuốc,lânbangcủaNhật,đồngxanhđãđượcchếravào1600nămtrướcCN
vàđồsắtđãđượcdùngvàokhoảng400nămtrướcCN.Sosánhvớiviệcnầy,tathấyrõcósự
đìnhtrệtrongviệcpháttriểnnănglựcsảnxuấtởNhật,mộttrễnảitrongniênđạituyệtđối.

Tuyđãvàođượcthờiđạiđồđámới,Nhậtvẫnchưarakhỏinềnkinhtếdựavàosănbắnvà
lượmlặt.ĐiềunầyxảyravìNhậtlàquầnđảoởlệchtrênbiểnđơngcủađạilụcÁchâu,đâycũng
làđặcchấtcủavănhóaNhậttrongsuốtlịchsử.Sựđìnhtrệtrongnănglựcsảnxuấtnhưthế
nầynóilênrằngmặcdùngườiNhậtởthờiđồđámớicótàinăngvềcơngnghệ,pháthuytrong
cáchgiacơngđồđávàđồgốm,nhưngnộidungtinhthầnvẫnbịđóngđinhởgiaiđoạnthấp
kém.Vềcáchdùngngunliệuvậtchấtđểchếbiến,ngườiNhậtcómộtnănglựccao,nhưnglà
ngườicấuthànhxãhội,họcómộttựgiácthấp,điềunầyđãtạorasựbấtqnbìnhkỳdiệu
trongvănhóaxãhộingunthủyởNhật.


Sựchiphốicủabùaphép(chúthuật)

TượngphụnữNhật
Chođếnngàynay,nộidungđờisốngtinhthầncủanhữngngườithờiđồđácũngchưađược
biếtrõ.Từnhữngdivậtnhưnhữnggậyđátolớnkhơngthựcdụnggiốnghìnhdươngvật,đến
nhữngtượngđồgốmcủađànbàcóvúrõrệt,đólànhữngvậtdùngtrongbùaphép,khiếntacó
thểtưởngtượngrằngởthờiđó,bùaphépđãchiphốimọisinhhoạtcủaconngười.Trongbối
cảnhbùaphép,thậtsựđãcónhữnggiacơngtrênthânthểconngườiquanhữngbằngchứnglà
ởhàmrăngtrongđầulâucủangườiđồđácódấumàihoặcnhổrăngtheohìnhrăngcưa.Tín
ngưỡng bùa phép bất hợp lý có một sức mạnh rất lớn trong đời sống con người thời nầy.
“Khuấttáng”,mộtcáchtángbằngcáchbẻbốnchântaycủangườichết,hoặcmộtcáchtáng
khácđểthihàiơmđátrongkhichơn,chotathấycáchsuynghĩthờingunthủylàsợngười
chếtsẽsốngvề.Gầnđây,ngàynaythậmchícóhọcthuyếtchorằngnhữngổsị,nơibỏvỏsị,
hoặcxươngđộngvậtmàhọlấylàmthựcphẩm,khơngphảichỉlànơibỏrác,màlànơicúngtế
đểđưalinhhồncủanhữngthựcphẩmnầylênthiênđàng,vàcầumongnhữngthựcphẩmđó
trởlạitrầnthế,làmchođờisốngănuốngcủahọđượcphongphúhơn.
NhữngquanhệliêntụcgiữavănhóaJoumonvớivănhóaYayoi(弥生)[2]sauđótrởvềsau,
cịnrấtnhiềuđiềuchưabiếtđược.Sựquanhệgiữatínngưỡngbùaphépvàtínngưỡngdântộc
đờisaucũngchưabiếtđược.Trướckhixâycấtmộtviệnnghiêncứunguntửlực,ngườiNhật
hiệnđạivẫncịnlàmlễtrấnthổđịa.Điềunầychotathấyngayởnhữngkiếnthiếtvănhóakhoa

họccậnđạinầynhữngnghithứcbùaphépvẫncịnquấnqt.Chúngtakhơngthểkhơngkinh
ngạctrướcsứcsốngmạnhmẽcủanhữngtưtưởngngunthủytrongsuốtlịchsửNhật.
Thêmnữa,nhữngchitiếtvềtổchứcxãhộiđờinầycũngchưabiếtđược.Nhưngtrongxãhội
ngun thủy nơi mà bùa phép chi phối rộng rãi đời sống của mọi người, điều chắc chắn là
nhữngtrưởnglãobiếtnhiềuvềbùaphépđãgiữvaitrịthốngchếtậpđồn.Cịnmộtđiềunữa
lànhữngtượngngườiđồgốmđờinầyđềulàtượngcủaphụnữ,điềunầychotanghĩđượcrằng
phụnữđãcóđịavịcaotrongxãhội(hình2).Nhữngnămsauđóchođếnlúccuốithờithượng
cổ,phụnữNhậtđãkhơngbịrớtxuốngđịavịlệthuộchồntồnvàonamgiới,lànhờmộtsố
phongtục,chếđộcủaxãhộingunthủycịnđượcduytrì,chonêntaphảinghĩrằngởxãhội
ngunthủyđịavịcủaphụnữcao.Suyluậnrằngcấutạogiađìnhthờinầyđặttrênchếđộmẫu
hệ,lấyliênhệmẹcon,mộtliênhệtrựctiếpvềmáumủlàmcănbảnchogiađình,khơngphảilà
mộtsuyluậnvơlývìởthờingunthủynầy,giàunghèokhơngcáchxalớnlao,nênkhơngthể
trởthànhcơsởvậtchấtđểphânbiệtnamnữ.Đócũnglàlýdosinhrahọcthuyếtxemchếđộ
“hơn nhân thăm vợ” lan hành rộng rãi trong thời thượng cổ, ở đó vợ chồng sống riêng với
nhau,lànhữngtàntíchphongtụccủachếđộmẫuhệ.
NhữngditíchcưtrúthờiJoumon,chothấythờiđóngườitasốngtrongnhữngcănnhàđược
gọilàtateanajuukyo(竪穴住居)(nhàlỗthẳng),đólànhữnggiannhàđấthìnhvnghoặcbầu
dụcgầnnhưvng,đượcđàohơithấpxuốngđất,rồicắmtrụcâylên,lợpmáinhà.Đơikhicó
trấnđáởgiannhàđất,nhưnghiếm.Nhữngnhàlỗthẳngkhơngsànnầy,đếnmấytrămnămsau
thờithượngcổvẫncịnlànhàcửacủathườngdânthờiđó,điềuđóchotathấyvănhóacủaxã
hộingunthủyởNhậttồntạirấtlâudài.
Vớicảmgiáchiệnđại,đặcchấtvơchánhphủ,vơgiaicấptrongvănhóacủaxãhộingun
thủyđượccatụng,nhưngtacầnphảinhớrằngthờiđạinầycóvănhóavớinộidungthấpkém,
mọirợ,đặttrênsứcsinhsảnthấp.Nhưngtrongmộtthờigiandàisauđó,nềnvănhóanầyvẫn
cịntồntạitronghậuthế,nênýnghĩalịchsửcủanócầnđượctơntrọng.
XãhộingunthủycủaNhật,pháttriểnmộtcáchkhácbiệtquamấyngànnăm,đãbắtđầu


biếnđổimộtcáchcănbảndoviệcdunhậpkỹthuậtsảnxuấtmớitừđạilụcvào,khoảng200
nămtrướcCN.VănhóaJoumonchấmdứtvàmộtnềnvănhóamớirađời,đượcđặcsắchóa

bằngđồgốmYayoitrongđóngườitabắtđầudùngđồkimloạivàcanhtácruộngnương.Một
xãhộivơgiaicấp,vơchánhphủkéodàimấyngànnămbiếnmất,thayvàođómộtxãhộichính
trịđặttrênsựchiphốigiaicấpkéodàiđếnngàynay,thànhhình.


CHƯƠNG2
VĂNHĨATHỜIKỲĐẦUXÃHỘITHƯỢNGCỔ
VănhóakimloạiđếnNhật
TronglúcmọingườibịđóngkíntrongquầnđảoNhậtvớimộtvănhóađìnhtrệởgiaiđoạn
đồđá,thìởđạilụcdântộcHánđãsớmbướcvàothờikỳvănhóakimloạivàđãlậpramột
quốc gia lớn mạnh. Thời nhà Hán, Trung Quốc đã đi vào thời đại đồ sắt. Dân tộc Hán bành
trướngbốnphương,gâyảnhhưởngđếnNhậtBản.Kỹthuậtcanhnơngvàvănhóakimloạiđã
đếnNhật.

ĐồgốmYayoi
Thơngthường,trongtrườnghợpvănhốkimloạipháttriểnmộtcáchtựlập,thờiđạivăn
hóađồngxanhxuấthiệntrướcrồisauđótiếnđếnthờiđạiđồsắt.Nhưngnhờảnhhưởngcủa
vănhóaHántộc,tronglúcđóđãvàothờiđạiđồsắt,nênNhậtđãnhảyvọtđượctừthờiđạiđồ
đáđếnthờiđạiđồsắt,màkhơngquathờiđạiđồngxanh.Nênlúcbansơcủathờiđạikimloại,
ởNhật,đồngxanhđãđượcdùngsongsongvớiđồsắt.Ởđâytacũngcóthểthấyvănhóasử
củaNhậtcómộtđặcđiểmkhácbiệtvớivănhóasửcủanhữngnướcvănminhtiêntiến.
VănhóađầutiêncủathờiđạikimloạilàvănhóaYayoivìđồgốmđượcgọilàđồgốmYayoi
thờinầycómộthìnhdạnghồntồnkháchẳnvớiđồgốmJoumon.ĐồgốmYayoikhơngphải
làsảnphẩmđượcđổidạngtừđồgốmJoumon,đồgốmYayoi(hình3)cóhìnhdạngđơnthuần
vớinhữnghìnhvẽthẳng,cómộtcảmgiácmới,khơngcóđiểmnàogiốngvớiđồgốmJoumon.
Cólẽmộtdântộcnàođómới,từngồiđếnvàchinhphụcngườivănhốJoumon.Nếuthuyết
nầyđúngthìởđâyđãcómộtsựđoạntuyệtvềdântộc.Nhưngngaynhữngngườinghĩrằngvăn
hóaYayoilàvănhóadomộtdântộcmớiđemđến,cũngnghĩrằngdântộcđóchỉlàthiểusố,và
tuyvănhóahọcao,ápđảovănhóaJoumonđểtrởthànhnịngcốtcủavănhốNhật,nhưngrốt
cuộchọđãbịđasốthổdânđồnghóa.MộtyếutốnhânchủngmớiđãxâmnhậpvàodânNhật,

nhưngkhơngcósựthayđổihồntồnvềdântộcởđây.Chonêntacóthểnghĩrằngdẫungười
xâydựngravănhóaYayoilàaiđinữa,sựliêntụccủalịchsửvănhóaNhậtkhơngbịmất,và
vănhóaYayoichỉlàmộttỉdụtrongqtrìnhtiếpthụvănhóanướcngồicủaNhật.


Quốcgiavàgiaicấpđượcthànhlập
Bắtđầucanhtácruộngnương,điềuđóđãgâymộtảnhhưởngtolớn,làmthayđổihồntồn
cấutạocủaxãhộiNhật.Ởthờiđạiđồđá,mọingườikhơngthểtậptrungnhiềuởmộtchỗđể
sinhsốngvìtrongmộtthờigianngắnlươngthựcsẽbịlượmlặt,háilấymấtđi.Nhưngkhibắt
đầucanhtácruộngnương,ngườitacầncómộtlựclượnglaođộngchungtolớn,đểkhaikhẩn
đấtđaihoặclàmđườngdẫnnước,nênmọingườibắtđầutậptrungkhắngkhítởnhữnglàng
xóm.Mọingườicóthểtíchlũynhữngvậtthặngthừavàtừđósựphânbiệtgiàunghèodosự
lớnnhỏmạnhyếuvềlaođộngxuấthiện.Giàubắtnghèolệthuộc,đơilúcbắtlàmnơlệvàsự
quanhệbóclộtvềgiaicấpđượcthànhhình.
Quanhệgiaicấpđặtcơsởtrênđiềukiệnvậtchấtnhưthế,vàvớibốicảnhđóquanhệchi
phốivềchínhtrịđượcsinhra.Cáctậpđồnchínhtrịnhỏmọclênkhắpnơi.“Hánthư”,một
sáchđịalý,mộtvănkiệnxưanhấttrênthếgiớiviếtvềNhật,cómộtbàiviếtvềquầnđảoNhật
vàokhoảng100nămtrướcCNnhưsau“ỞgiữabiểnLạcLongcóngườiOải(倭人)(wa-jin)
(xemchúthích)cócảtrămnước”.ĐiềuđóchotabiếtvàolúcđóởNhậtcócảtrămnước.
Sausáchđịalý“Hánthư”,chínhsửcủaTrungQuốccóviếtrằngởnhữngnướcđócóvua.
Trongnhữngkamekan(甕棺)[3]hoặcshisekibo(支石墓)[4]ởvùngKyuushuu(九州),ngườita
tìmthấycómộtsốngọcqhoặcgươngđượcchơncùngvớingườichết,cólẽnhữngngườinầy
lànhữngngườilãnhđạochínhtrị.Nhưngshisekibohoặckamekancóđồqcùngchơnvới
ngườichếtđinữacũngchỉlànhữngngơimộđặcbiệttrongvùngđấtmaitángcộngđồng.Từ
đó ta có thể suy rằng những người được gọi là vua trong chính sử của Trung Quốc, những
ngườilãnhđạochínhtrịthờinầycaolắmcũngchỉlànhữngtrưởnglãotrongcộngđồngthơn
xóm.Ởđiểmnầy,cósựkhácbiệttolớnvềchất,đốivớichếđộqnchủchunchếtừthờiđại
Kofun(古墳)[5]sauđó.Khơngthểnghĩđượcrằngtấtcảnhữngvuanầylàchatruyềnconnối.
Nhữngvuanầycólẽlànhữngvuađãđượcbầuratheocáchchỉđịnhbằngbóitốntrongbuổi
họpnàođócủathơnxóm.

Nhưđãtrìnhbày,ởthờiđạimàtưduyhợplýchưađượcpháttriểnnầy,sứccủabùaphéprất
mạnh.Tiếnđếnxãhộicanhnơnglàmộttiếnbộnhântrílớnlao.Nhưnglấycanhnơnglàmsản
nghiệpchính,mộtsảnnghiệptùythuộcvàođiềukiệnthiênnhiênnhưkhíhậu,thờitiếtmà
conngườikhơngthayđổiđược,ngượclạilàmchosựcầnthiếtcủabùaphéplớnra.Những
nghilễcanhnơngcótínhcáchbùaphépnhằmmụcđíchbảođảmthuhoạchsungtúc,cơng
việccanhtáctrơichảy,lànhữngnghilễrấtcầnchocộngđồngthơnxóm.Chonênkhơnglạgì
khinhữngthầypháp,nhữngngườilàmnghilễcanhnơng,dầndầngiữmộtvaitrịquantrọng
trongcộngđồngthơnxóm.

Đồngtrạch
NhữngdivậtchỉcóởvănhóaYayoinhưkiếmđồngvàmâuđồngđãđượctìmthấynhiềuở
BắcKyuushuu(九州)vàcácvùngphíatâyNhậtBản,nhữngdoutaku[6](chngđồng)đãđược
tìmthấynhiềuởvùngkinai(畿内)[7]vàcácvùngởtrungphầnNhậtBản.Nhữngvậtnầylà
nhữngvũkhíhoặcnhạckhítolớnbằngđồngxanh,nhưngkhơngcótínhthựcdụng.Cólẽđâylà
nhữngvậtđượcdùngtrongnghilễbùaphép,đượclàmrađểtượngtrưngchoquyềnuychính
trịcủanhàvua.TrongtruyệnkểvềngườiNhật(ngườiTrungQuốcgọingườiNhậtlàOảinhân)
“Oảichí”cóchỗviếtrằngởYamato(大和)[8]cónữhồngtênlàHimiko(卑弥呼)theođạoquỉ
thần,huyềnhoặcdânchúng.Điềunầynóilênrằngnănglựccủabùaphéptựnótrởthànhsức
thốngtrịchínhtrị.ĐâycũnglàđiềuchứngminhrằngvuatrongthờiNhậtcónhiềunướcnhỏ
đơngđúc,cóbảnchấtlàthầypháp,chớkhơngphảilàqnchủchínhtrị,vàđólàđặcsắccủa
nhữngngườilãnhđạosơkỳởNhật,khácvớiqnchủchunchếchínhtrịvềsau.Sauđómột


trongnhữngơngvuanầyđãtrởthànhOokimi(大王)(đạivương)vàtừkhoảngthếkỷthứbảy
xứnghiệulà“thiênhồng”,vàchữ“thiênhồng”đượcdùngchođếnbâygiờ.Thiênhồngsau
đóthànhqnchủcủaquốcgia,đồngthờicũnglàngườicúngtếcóquyềnhạnlớntrongtếtự.
QuốcthểcủaNhậtđãđượcduytrìchođếnhơmnaymàkhơngcầnphảithanhtốnnhữngtính
cáchcũkỹcủathờiYayoi.Daijousai(大嘗祭)(đạithườngtế),mộtnghilễsinhratừnghilễ
canhnơng,đãtrởthànhmộtnghilễquantrọngkhithiênhồnglênngơivàvẫncịntiếptục
chođếnthếkỷ20.ỞnơngthơntừthờiYayoiđếnnaynhữngdụngcụbansơnhưcuốcxuổng,

trongsuốt2ngànnămnayvẫncịnđượcdùng.Khiliêntưởngđếnnhữngđiềuđó,tacóchút
quantâm,nhìnthoảngđượcmộtcáchtượngtrưngsựđìnhtrệcủavănhốNhậtBảnở2cực
mộtđằnglàhồngthấtvàmộtđằnglàcanhnơng.
Một số đồng trạch thời nầy có hình vẽ ngun thủy được chú mục, với những đường vẽ
thẳng,vềsinhhoạtthựctếcủangườiNhật,nhưnhữnghìnhsănnaibằngtên,hoặcgiãgạo
bằngcối,chày.(hình4).


Mộtquốcgiavớichếđộqnchủthànhhình

Hìnhvẽtrênđồngtrạch
Từthếkỷthứ4đếnthếkỷthứ6,nhiềukofun(cổphần)cólưngcao,đạidiệnbằngnhững
ngơimộtrướcvngsautrịn,đãđượcxâyraởtồnquốc,nhiềunhấtlàvùngKinai(畿内).
Nhữngngườiđượctángởđâykhicịnsốngchắcđãcómộtquyềnlựctolớnvìđểxâynhững
ngơimộnày,cầnphảitrưngdụngnhiềusứclaođộng,vànhữngvậtcùngchơntrongmộtồnlà
nhữngsảnphẩmcơngnghệtinhvinhưkhúcngọc(ngọchìnhcongdàiđộ1đến5phânlàm
bằngcẩmthạchv.v…trangtrítrênvươngmiện),kiếm,gương…
Mặtkhác,thờinầythihàicủaquầnchúngvẫnđượctiếptụcmaitángtrựctiếptrongđất,
khơngmồmả.Điềunầychothấyrõsựthậtlàquyềnlựcchunchếđãmạnhhơnvàsựphân
hóagiaicấpđixahơn.KofuntậptrungởvùngKinairồilầnlầnlantrànrộngrãirađơng,tây,
chotathấymộtsựthậtrằngmộtvìvuasinhraởtiểuquốcYamatovùngKinai,đãtrởthành
đạivươngcủatồnthểNhậtBản,thốngtrịrộngrãitừnhữngnướcởmiềnđơngKinaiđến
nhữngnướcởphíatây,vùngKyuushuu.TừđâydântộcNhậtđượcthốngnhấtvềchínhtrị,
trongmộtquốcgiaqnchủchunchếthờixưa.
ĐạivươngđãtrởthànhqnchủcủaNhậtBản,giữquyềncaitrịgiántiếptồnthểNhậtBản
vớihìnhtháiliênhợpnhữngnướcnhỏ.Đạivươngcơngnhậnsựthốngtrịcủanhữngvìvua
nhỏởkhắpnơi.Nhưngnhờnhữngtíchlũyvềkinhtếvàchínhtrị,sựthốngchếcủađạivương
lầnlầnlớnmạnhravàmộtquốcgiatrungươngtậpquyền,vớichếđộquanliêuthờixưađã
đượcthànhhình.Mộtđộnglựcmạnhthúcđẩykhuynhhướngđó,làsựtíchcựcdunhậpvăn
hóađạilụccủanhữngngườilãnhđạo.

Ởthếkỷthứ4,tronglúctriềuđìnhYamatocịnđangtrênđườngthốngnhất,Nhậtđãtiến
đến bán đảo Triều Tiên, chiếm Biện Thân (弁辰) (Benshin), khơng cho dân tộc Triều Tiên
thốngnhấtvềchínhtrị,đặtquanởNhiệmNa(任那)(Mimana)đểcaitrị,bắtTânLa(新羅)
(Shiragi), Bách Tề (百済) (Kudara) phụ thuộc. Những xâm lược về quân sự của triều đình
Yamato,dosựdunhậpvănhóavậtchấtcaođộcủađạilụcđểnângcaovănhóacủanhững
ngườicaitrị,đủđểduytrìưuthếtuyệtđốiđốivớinhữngngườibịcaitrị.
Nhữngvậtcùngchơntrongkofunnhưgươngđồngcủathờilụctriều(thờiNgơ,ĐơngTấn,
Tống,Tề,Liêu,TrầnởgiữahậuHánvàTấn),hoặcnhữnggươngmơphỏng,vươngmiệnbằng
vàng,nhữngbơngtaivànghoặcbạc,nhữngvịngtaybạc,nhữngdâylưngvàng,nhữngđạiđao
đầutrịn(kantoutachi),lànhữngsảnphẩmcơngnghệcótínhcáchđạilục,nhữngbìnhsueki
(須恵器)[9]đượcchếbằngkỹthuậtđồgốmcaođộdunhậptừđạilục,nóilênrõràngsựthật
đãnóitrên.Tronglãnhvựcvănhóatinhthầncũngvậy,quaconcháucủanhữngngườiđếntừ
bánđảoTriềuTiên,Hántựđượcdùngđểghichép,vànhữngkiếnthứccủaTrungQuốcvềâm
dương,thiênvăncũngđãđượcdunhập.Hơnnữa,đếnthếkỷthứ6,tượngPhật,kinhđiểncủa
nhohọc,đãđượcnhậpkhẩutừBáchTềqua.Ưuviệtvềvănhóacủađạivươngvànhữnghào
tộclớnxungquanhđạivương,tolớnra.Nhữngtruyềnthuyếtthầnthoạiđểhợplýhóaquyền
uycủađạivươngđượcthànhhình,điềunầycũnglàdoảnhhưởngcủatưtưởngđạilụcmàra.
Vềchínhtrị,sựhấpthụvănhóađạilụcgiữmộtvaitrịlớn,thểchế“bộ”đểcaitrịnhândânlà
mộtchếđộhọcđượctừchếđộ“bộ”củaBáchTề.SựxâmlượcvềqnsựtrênbánđảoTriều
Tiênrõràngnhằmmụcđíchlấyđườngchosựhấpthụvănhóađạilục,làmđịnbẩytạoquyền
lựcchođạivương.


Từkhiđạivươngtrởthànhqnchủthốngnhất,nhữngvuanhỏtrởthànhhàotộcphụctùng
đạivương,đượcđạivươngchotiếptụccaitrịquầnchúngnhưtừtrướcđếnnay.Nhữngvuađó
vànhữngngườicósứcmạnhtrongnơngdân,đượcsởhữunơlệ,gọilànơvàtì(nơ:đànơng
khơngcótựdo,khơngcóquyềnlợi,làmlaođộngdướisựsaikhiểncủachủ,tì:địavịgiốngnhưnơ
nhưnglàđànbà).Hàotộc–nơngdân–nơtìlàcấutạogiaicấpcủaxãhộithờiđó.Tỉlệcủanơ
lệđốivớitồnnhânkhẩukhơnglớnlắm,vảlại,kẻsảnxuấtchínhthờiđólànơngdân,nên
quanhệchiphốigiữahàotộcvànơngdânlàcấutạocănbảncủaxãhộithờiđó.

Nhưđãnóiởphầntrước,dohọchỏitừBáchTề,Nhậtđãchianhândânrathànhtừng“be”部
(bộ),tỉdụnhưngườichếđồgốmthuộc“Hasibe”(土師部)(thổsưbộ),ngườichếnngựa
thuộc“Kuratsukuribe”(鞍部)(anbộ)v.v…Tuycómộtsốngườibịbắtbuộcphảisảnxuất
cơngnghiệpđặcthù,hầuhếtkhơngailàkỹthuậtgiachunnghiệp,thườngngàyhọđềulà
nhữngnơngdâncanhtác.
Vềgiatộc,“thị”đượcdùngchotậpđồncócùnghuyếtthống,“tính”(họ) được dùng cho
nhữnggiađìnhcóthânphậncao,giữđịavịcaitrịchatruyềnconnối.Xãhộithờinàyđượcgọi
là“xãhộithịtính”,mộtxãhộilấythịvàtínhlàmchính,đểphânbiệtvới“quốcgialuậtlệnh”
thờisauđó.
SauđâylàphầnnóivềvănhóatừthờiYayoiđếnthờixãhộithịtính,đượcgọilàthờiđạivăn
hóakofun.


Tếlễ,mộthìnhthứctơngiáodântộc
Nhưđãnóiởchươngtrước,trongxãhộingunthủy,bùaphépchiphốirộngrãinhữnghoạt
độngcủaxãhội,nhưngvìkhơngcóvănkiệnnênkhơngbiếtđượcmộtcáchcụthểnộidungcủa
bùaphépthờinầy.NhưngtừthờiYayoivềsau,nhờởmộtsốvănkiện,tacóthểbiếtđượcnội
dungcủabùaphéprõrànghơn.Khơngphảichỉcóthếđó,tơngiáocótínhcáchbùaphéptrong
tếlễcanhnơngnầy,sauđóquanhiềuthayđổivềchất,vẫntồntạiđếnngàynay.Nhờnhững
nghithứctơngiáo,vànhữngcơngviệcliênquancịnsótlại,ngườitacóthểphụchồicảnhững
khíacạnhthiếusóttrongvănkiện.
Họcphái“phongtụcNhậtBản”,dohọcgiảYanagida(柳田)khaithác,đãthànhcơngtrong
việcphụchồihếtsứcrộngrãi,vớimộtnộidungcụthể,tơngiáodântộccủaNhậtBản,nhờlấy
nhữngtruyềnbátrongdângianlàmsửliệu.
Nhưng“phongtụchọc”khơngcóphươngphápđểxácđịnhthờigiantuyệtđốicủađốitượng
sử kiện vì sử liệu duy nhất được dùng đến là những truyền bá trong dân gian. Một phương
phápantồnhơn,đặcbiệttrongtrườnghợpnghĩđếntơngiáodântộcvớithờigiantuyệtđối
đượcgiớihạntrongthờicổ,làcoinhữngtruyềnbádângianchỉlàmộtphươngtiệngiántiếp,
lấynhữngghichépđốiứngtrongvănkiệnlàmsửliệutrungtâm,đểphụchồimộtcáchcụthể
hìnhdángngàyxưa.

Vớiphươngphápđó,đểbiếthìnhdángxưanhấtcủatơngiáodântộcNhật,đầutiêncầnphải
nóiđếnmộtđoạnvănviếtvềphongtụccủangườiNhậttrongtruyện“Oảichí”.
Theotruyệnđó,khicóngườichếtngườiOải(倭人)(Wajin)sẽlàmtanglễmườimấyngày,
trongthờigianđó,khơngđượcănthịt,tangchủkhóclócầmĩ,nhữngngườikhácthìtậphợp
lại,nhảymúa,cahát,uốngrượu.Tangxong,cảnhàđitắmtrongdịngnước.Nhữngngườinầy
khi vượt biển đến Trung quốc, thường bắt một người làm “Jisai” (持衰) (trì suy), ăn ở như
ngườicótang,đầukhơngchảichuốt,khơngbắtchí,quầnáodơbẩn,khơngănthịt,khơnggần
đànbàcongái.Nếucótaihọahoặcbịnhtậtxảyra,ngườitađổtráchnhiệmlênnhữngngười
đóvàtìmcáchgiếthọ.Theophongtụccủahọ,khilàmchuyệngìhọthườngnướngxươngđể
bói,đốnđiềmkiếthung.Đơikhihọđốtmurùađểđốnđiềmmộngmị.NữvươngHimikogiỏi
đạoquỉthần,huyềnhoặcdânchúng.
Nhữngđiềuđượcghitrong“Oảichí”,truyềnlạimộtcáchsốngđộngnhữngsinhhoạttơn
giáocủaNhậtBảnvàothếkỷthứ3.Đâylàmộtvănkiệnqbáuchotabiếtđượcnộidungcủa
tơngiáotrongthờicổNhậtBản.
Những văn kiện của Nhật như “Cổ sự ký”, "Nhật Bản thư kỷ”, “Phong thổ ký” được hồn
thànhkhoảngđầuthếkỷthứ8,cùngvớinhững“Chúctừ“(nhữngbàichúctronglúctếlễ),“Thọ
từ”(nhữngbàiviếtchúcThiênhồngđượcphồnvinh,caitrịtrườngcửunhândân)cũngđược
thànhhìnhvàokhoảngđó,nhưsẽnóisau,lànhữngtàiliệucótrùnghợpphứctạpởnhiềugiai
đoạnnênkhóxácđịnhđượcniênđạituyệtđốicủanó(nămnào,đờinào). Chỉ có một điều
khơngthểnghingờđượclànhữngtàiliệunầynóivềnhữngtrạngtháicủathờiđạisau“Oảichí
Oảinhântruyện”.TrongnhữngvănkiệnnầycủaNhật,mộtmặtcónhữnghìnhtháitơngiáo
đượcnhìnnhậnlàởtronggiaiđoạnmớihơnthờiOảichí,mặtkháccũngcónhữnghìnhthái
phùhợpvớinhữngviệcviếttrong“OảichíOảinhântruyện”.Từđó,tacóthểtưởngtượngra
đượchìnhtháitơngiáodântộcNhậtBảnởgiaiđoạntươngđốicũnầy.
Tỉdụnhưtrong“Cổsựký”cóchuyệnnóirằngkhiAmenoWakahiko[10] (天若日子) chết,
ngườitacấtnhàrađểlàmđámtang,suốttámngàytámđêmcahátnhảymúa,điềunầytrùng
hợpvớichuyệnnóivềtanglễtrong“Oảichí”.Lạinữa,trongtruyệnthầnthoại,khithầnIzanagi
(イザナギ)[11]từxứYomi(黄泉)[12]trởvề,đãđếnbờsơngtắmrửatội,chuyệnnầyđốiứng
đượcvớichuyệnđitắmnướctrong“Oảichí”.Chuyệnthầnthoại,khi“AmaterasuOomikami”
(天照大神)(Thiênchiếuđạithần)[13]trốnởnhàđátrêntrời,đãnướngxươngvaicủanaiđể

bói,trùnghợpvớichuyệnnướngxươngđểbóitrong“Oảichí”,chuyệnthiênhồngChuuai(仲
哀)(TrungAi)khiđichinhphạtKumaso(熊襲)(mộtđịaphươngởnamKyuushuu),quỉthần
đã nhập vào hồng hậu Jinguu (神功) (Thần Cơng) để truyền cách thức, khiến ta nghĩ đến
chuyệnHimikodùngđạoquỉthần,huyềnhoặcdânchúng.


Hơnnữa,dùlàcahátvũmúatronglúcchịutang,dùlànướngxươngnaiđểbói,dùlàthầnnữ
(巫女)(miko)bịthầnnhậpđinữa,nhữngtậpqncótínhcáchtơngiáonầytrongthựctếvẫn
đượcduytrìđếnđờisau,chotathấyrõhìnhdángbansơcủatơngiáodântộccủaNhậtBản.
Từthờitrungthế[14],cóchủtrươnggọitơngiáodântộccủaNhậtBản,vớidanhtừ“Thần
đạo”,vàcoiđónhưmộthệthốngtưtưởngđốichọivớiPhậtgiáovàNhogiáo.Nhưngởtrong
tơngiáodântộcnầy,khơngcómộtgiáonghĩanào,cũngkhơngcómộtkinhđiểnnàotồntại.
ThờiKamakura(鎌倉)[15],mộtsốthầyđình(巫祝)(fushuku)bắtchướcđạoPhật,viếtracái
gọilàlýluậnmới,từđótơngiáonầymớilấyhìnhtháicủa“đạo”vàlầnđầutiênđượcgọilà
“Thầnđạo”.Ngồira,nhữnglýluậncủađạonầy,mượnnhữngbàihọccủađạilụcvềPhậtgiáo
vàĐạogiáo,bàyranhữnglýluậnhoangđường,trốngrỗngkhơngcóliênhệgìvớinhữngtín
ngưỡngthựctại.Ngayhiệnnay,bảnchấtcủatơngiáodântộcNhậtBảnnầychỉcómộtnội
dungduynhấtlànhữngnghilễbùaphép.
Những hành vi bùa phép viết trong “Oải chí Oải nhân truyện”, cho thấy rõ ràng hình ảnh
ngunthủycủatơngiáodântộcNhật,cólẽđólànhữnghànhvikếthừanhữngbùaphépở
trongxãhộingunthủy,mộtthờiđạithâunhặtlươngthực.TừthờiđạiYayoi,tơngiáodân
tộccóbảnchấtlànhữngnghilễcanhnơng,tấtcảmọibùaphéprốtcuộcđượcdùngđểcầu
mongchocơngviệccanhnơngđượctrơichảytốtđẹp.
Trongnhữnghànhvibùaphép,tếlễgiữvaitrịquantrọngnhấttrongxãhội.Mùaxnkhi
bắtđầucanhtác,có“Toshigoinomatsuri“(祈年祭)(Kìniêntế)đểcầumongđượctốtmùavà
đếnmùathulúcgặthái,đểcảmtạđượcmùa,có“Niinamenomatsuri”(新嘗祭)(Tânthường
tế)đểcầumongnămtớicũngđượcmùa.Tếlễởhaimùaxnthuđãbiểuhiệnmộtcáchminh
bạchvaitrịcủatơngiáodântộcvớitínhcáchnghilễcanhnơng.
Hìnhtháivànộidungcủatếlễthườngbiếnđổitheothờiđại,đơilúccónhữngyếutốđược
thêmởđờisau,đơikhibịhiểulầmnhưcótừđờixưa.Đasốnhữnghìnhtháicũcủatếlễxưa,

kháchẳnvớithườngthứccủangườiđờisau.
Trướcnhất,tếlễcủađờisautrênnguntắclàtếlễởđình(神社)(jinja),mộtbàybiệnkiến
trúccốđịnh.Nhưngtếlễthờisơkhaithườngđượclàmởnhữngbàybiệnlâmthời,tếxongdẹp
đi,khơngcầnphảicóbàybiệnkiếntrúccốđịnh.Mộtnơinàođóđượcdùngnhiềulầnđểtếlễ
sẽđượccoinhưmộtnơiđặcbiệtthiêngliêng,rồiởđómộtngơiđìnhsẽđượccấtra.Tỉdụnhư
đìnhMiwa(三輪)(TamLn)[16],đìnhnầychỉcóbáiđiệnđểváimàkhơngcókiếntrúccủa
bảnđiện,bảnđiệncủađìnhnầylàngọnnúiMiwa.Đình“Yudonosan”(湯殿山)[17](ThangĐiện
Sơn),bảnđiệnlàmộtcáihangđáchỗsuốinướcnóngchảyra.Nhữngnơigiốngnhưtỉdụtrên
cịnlạiởkhắpnơi,cộngvớitỉdụnhưtrongtập“Manyou”(万葉)(VạnDiệp)[18]cóchữviếtlà
đình(神社)(jinja)lạibắtphảiđọclàrừng(mori),chotatưởngtượngđượchìnhtháingun
thủycủađình.
Đìnhlàmộtbàybiệnkiếntrúcvàởbảnđiệncóthầntrấntọa,đólàmộtthườngthứccủa
ngườiđờinay.Cóphảiđólàmộtthườngthứcđượcrútratừchỗlàởchùaphật,lúcnàocũng
cósẵntượngphật.Ởtơngiáodântộc,ơngthầnngàythườngkhơngcầnphảicómặtởbản
điện,chỉcầngiánglâmnhậpvàocâycối,gương,kiếmhoặcđồgốmv.v…khiđượctếlễ.
Điềunầyliênquansâuvớiviệcrằng,thầntrongtơngiáodântộcNhậtBản,khơngnhấtthiết
phảilàmộthóathântừngườira(人格神)(jinkakushin).ƠngMotooriNorinaga(本居宣長)
[19] đãgiảinghĩachữthần(神)(kami)thờixưatrong“Cổsựký”nhưsau.Trongnhữngthần
củaNhật,cóthầncaocả,cóthầnbầntiện,cóthầnmạnh,cóthầnyếu,cóthầntốt,cóthầnxấu,
trêncănbản,khácvớitơngiáonướcngồi,ởđóchỉcóthánhnhân,Bồtát,Phậtv.v…Người
cũng được, chim thú cũng được, sông núi thảo mộc cũng được, nếu có cái gì khác thường
thiêngliêng,cóthểtrởthànhđốitượngđểtơnngưỡngthìtấtcảđềulàthần.Điềuđónóirõđặc
sắccủathầnNhậtBản.TheoNorinagabấtcứvậtgìcóquanhệmậtthiếtvớisinhhoạthằng
ngàycủaconngười,tỉdụnhữngđộngvậtnhưrắn,nai,chósói,khỉv.v…nhữngvậtthiênnhiên
nhưcâycối,nhamthạch,đếnnhữngvậtchếtạonhưgương,kiếm,ngọc,nhữngvậtcóliênquan
tớibùaphép,nhữngvậtđượccoinhưcósứclàmtrunggianchothầnlinh,nhữngvậtđóđược
nghĩlàthần.