BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG PHÒNG CHỐNG MỘT SỐ BỆNH TRUYỀN NHIỄM THƯỜNG GẶP THÔNG QUA MÔN KHOA HỌC LỚP 5

UBND TỈNH QUẢNG NAM
TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM

KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON
--------

NGUYỄN THỊ HOA

BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG PHÒNG CHỐNG
MỘT SỐ BỆNH TRUYỀN NHIỄM THƢỜNG GẶP

THÔNG QUA MƠN KHOA HỌC LỚP 5

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Quảng Nam, tháng 5 năm 2016

UBND TỈNH QUẢNG NAM
TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM

KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON
--------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Tên đề tài:
BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG PHÒNG CHỐNG
MỘT SỐ BỆNH TRUYỀN NHIỄM THƢỜNG GẶP

THÔNG QUA MÔN KHOA HỌC LỚP 5

Sinh viên thực hiện
NGUYỄN THỊ HOA
MSSV: 2112010515
CHUYÊN NGÀNH
GIÁO DỤC TIỂU HỌC
KHOÁ: 2012 – 2016

Cán bộ hƣớng dẫn:
ThS. Lê Thị Bình

MSCB:

Quảng Nam, tháng 5 năm 2016

LỜI CẢM ƠN

Khơng có sự thành cơng nào mà khơng có sự nỗ lực của bản thân và đặc biệt
hơn, sự giúp đỡ thân thƣơng của những ngƣời xung quanh là động lực tiếp thêm
sức mạnh để chúng ta hoàn thành tốt nhiệm vụ, cơng việc đƣợc giao.

Để hồn thành khóa luận này, cho phép tơi gửi lời cảm ơn chân thành và sâu
sắc nhất đến cô hƣớng dẫn Ths. Lê Thị Bình, ngƣời đã hƣớng dẫn tơi trong suốt
q trình thực hiện khóa luận.Cơ đã ln nhiệt tình giúp đỡ, kích lệ tinh thần
cũng nhƣ có những ý kiến đóng góp bổ ích để tơi hồn thành khóa luận này.

Đồng thời, tôi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành đến tất cả thầy, cơ giáo
khoa Tiểu học – Mầm non trƣờng Đại học Quảng Nam đã tận tụy truyền đạt kiến
thức quý báu để chúng em vững tin bƣớc vào đời.

Cuối cùng, tơi xin cảm ơn gia đình, bạn bè, những ngƣời quan tâm giúp đỡ

và động viên, khuyến kích tơi trong suốt thời gian qua để hồn thành khóa luận
đƣợc tốt hơn.

Thực hiện đề tài trong thời gian ngắn mặc dù bản thân đã hết sức cố gắng
nhƣng chắc chắn khóa luận sẽ khơng tránh khỏi những sai sót nhất định. Rất
mong những ý kiến đóng góp từ phía thầy cơ giáo cùng các bạn để khóa luận
hồn thiện hơn.

Tơi xin chân thành cảm ơn.
Tam Kỳ, ngày 15 tháng 5 năm 2016
Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Hoa.

DANH MỤC VIẾT TẮT,

STT Kí hiệu, chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ
Giáo viên
1 GV Học sinh

2 HS Phụ huynh học sinh
Sách giáo khoa
3 PHHS Sách giáo viên

4 SGK

5 SGV

BẢNG DANH MỤC SỐ LIỆU, BIỂU ĐỒ

STT TÊN BẢNG, BIỂU ĐỒ TRANG
1 Bảng 1: Mức độ thường xuyên cập nhật thông tin về bệnh 18
truyền nhiễm của GV, PHHS.
2 Bảng 2. Mức độ hứng thú trong học tập ở học sinh 19
3 Biểu đồ 1. Đánh giá mức độ hứng thú trong học tập ở học 19
sinh
4 Bảng 3 : Kết quả đánh giá mức độ vận dụng kĩ năng phòng 22
5 chống một số bệnh truyền nhiễm ở HS của GV, HS, PHHS 22
Biểu đồ 2: Đánh giá mức độ vận dụng kĩ năng phòng chống
một số bệnh truyền nhiễm ở HS của GV, HS, PHHS

6 Bảng 4. Bảng mẫu dự án cá nhân 78

7 Bảng 5. Phiếu bài tập thực hành phòng chống một số bệnh 79

truyền nhiễm

MỤC LỤC

Phần 1.MỞ ĐẦU.................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1
2. Mục tiêu đề tài .................................................................................................... 2
3. Đối tƣợng và phạm vinghiên cứu....................................................................... 2
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu...................................................................................... 2
3.2. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu.................................................................................... 2
4.1. Nhóm phƣơng pháp lí luận .............................................................................. 2
4.1.1. Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp lí thuyết .............................................. 2
4.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn ....................................................... 3
4.2.1. Phƣơng pháp điều tra.................................................................................... 3

4.2.2. Phƣơng pháp quan sát. ................................................................................. 3
4.2.3. Phƣơng pháp hỏi ý kiến chuyên gia ............................................................. 3
4.2.4. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ............................................................. 3
4.2.5. Phƣơng pháp phỏng vấn............................................................................... 3
5. Lịch sử nghiên cứu ............................................................................................. 4
6. Đóng góp của đề tài ............................................................................................ 5
7. Cấu trúc đề tài..................................................................................................... 5
Phần 2.NỘI DUNG ................................................................................................ 6
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ
NGHIÊN CỨU ....................................................................................................... 6
1.1. Cơ sở lí luận .................................................................................................... 6
1.1.1. Một số khái niệm liên quan .......................................................................... 6
1.1.1.1. Giáo dục kĩ năng........................................................................................ 6
1.1.1.2. Bệnh truyền nhiễm .................................................................................... 6
1.1.1.3. Giáo dục kĩ năng phòng chống một số bệnh truyền nhiễm....................... 6
1.1.2. Một vài nét về các bệnh truyền nhiễm thƣờng gặp ..................................... 6
1.1.2.1. Đặc điểm về các bệnh truyền nhiễm ......................................................... 6
1.1.2.2. Một số bệnh truyền nhiễm thƣờng gặp và biểu hiện của chúng ............... 9

1.1.2.3. Tình hình phát triển của các bệnh truyền nhiễm hiện nay ...................... 10
1.1.3. Đặc điểm thể chất và nhận thứccủa học sinh lớp 5 .................................... 11
1.1.3.1. Đặc điểm về thể chất ............................................................................... 11
1.1.3.2. Đặc điểm về nhận thức............................................................................ 12
1.2. Cơ sở thực tiễn .............................................................................................. 13
1.2.1. Mục tiêu và nội dung chƣơng trình mơn Khoa học lớp 5 .......................... 13
1.2.1.1. Mục tiêuchƣơng trình mơn Khoa học lớp 5 ............................................ 13
1.2.1.2. Nội dung các bài học có thể giáo dục kĩ năng phịng chống một số bệnh
truyền nhiễm trong mơn Khoa học lớp 5 ............................................................. 14
1.2.2. Thực trạng giáo dục kĩ năng phịng chống một số bệnh truyền nhiễm
thƣờng gặp thơng qua dạy học môn Khoa học lớp 5 của trƣờng Tiểu học Nguyễn

Văn Trỗi ............................................................................................................... 14
1.2.2.1. Giới thiệu về địa bàn nghiên cứu ............................................................ 14
1.2.2.2. Thực trạng ............................................................................................... 14
1.2.2.2.1. Thực trạng mắc một số bệnh truyền nhiễm thƣờng gặp ở học sinh..... 15
1.2.2.2. Thực trạng giáo dục kĩ năng phòng chống một số bệnh truyền nhiễm cho
học sinh thông qua môn Khoa học lớp 5.............................................................. 16
a. Nhận thức của GV, HS, phụ huynh HS về vai trò của giáo dục kĩ năng phòng
chống một số bệnh truyền nhiễm cho học sinh. ................................................... 16
b. Phƣơng pháp, phƣơng tiện dạy học.................................................................. 19
c. Kiểm tra, đánh giá trong dạy học ..................................................................... 20
d. Khả năng vận dụng các kĩ năng đã học vào phòng chống một số bệnh truyền
nhiễm thƣờng gặp ở học sinh. .............................................................................. 22
1.2.2.3. Nguyên nhân và hậu quả ......................................................................... 23
BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG PHÒNG CHỐNG MỘT SỐ BỆNH TRUYỀN
NHIỄM THƢỜNG GẶP THÔNG QUA MÔN KHOA HỌC LỚP 5.................... 27
2.1. Các cơ sở đề xuất biện pháp.......................................................................... 27
2.1.1.Mục tiêu dạy học môn Khoa học lớp 5 ....................................................... 27
2.1.2. Nội dung bài học ........................................................................................ 27
2.1.3. Đặc điểm thể chất và nhận thức của học sinh ............................................ 28

2.1.4. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu ............................................................. 28
2.2.Các nguyên tắc xây dựng biện pháp giáo dục kĩ năng phòng chống một số
bệnh truyền nhiễm cho học sinh lớp 5 thông qua môn Khoa học lớp 5 .............. 29
2.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích............................................................ 29
2.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và khả thi............................................ 30
2.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và tồn vẹn ......................................... 30
2.2.4. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa vai trị tích cực, tự giác của học
sinh, vai trị hƣớng dẫn của giáo viên và vai trò hỗ trợ của gia đình ................... 30
2.3. Đề xuất các biện pháp nhằm giáo dục kĩ năng phòng chống một số bệnh
truyền nhiễm thƣờng gặp thông qua môn Khoa học lớp 5................................... 31

2.3.1.Vận dụng các phƣơng pháp dạy học tích cực và đổi mới trong kiểm tra
đánh giá kết quả dạy học môn Khoa học lớp 5 .................................................... 31
2.3.1.1.Vận dụng các phƣơng pháp tích cực dạy học ......................................... 31
2.3.1.2.Đổi mới trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.................................... 34
2.3.2. Phối hợp nhịp nhàng giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội trong việc giáo
dục kĩ năng, thái độ phòng chống bệnh truyền nhiễm ở học sinh........................ 35
2.3.3. Xây dựng bài tập rèn luyện kĩ năng phòng chống bệnh cho học sinh ở từng
bệnh (sốt rét, sốt xuất huyết, viêm gan A, viêm não). ......................................... 36
2.3.3.1. Các dạng bài tập……………………………………………………….36

2.3.3.1. Hệ thống bài tập cho từng bài học phòng chống bệnh truyền nhiễm..39

2.3.4. Thiết kế kế hoạch bài dạy cho từng bài học cụ thể……………………..45

CHƢƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ........................................................ 68
3.1. Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm ............................................................. 68
3.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm ........................................................................... 68
3.3. Đối tƣợng thực nghiệm ................................................................................. 68
3.4. Địa bàn thực nghiệm ..................................................................................... 68
3.4.1. Thời gian thực nghiệm ............................................................................... 68
3.4.2. Địa bàn thực nghiệm .................................................................................. 68
3.5. Kế hoạch thực nghiệm................................................................................... 69
3.6. Tổ chức thực nghiệm..................................................................................... 70

3.6.1. Tiến hành thực nghiệm............................................................................... 70
3.6.2. Giáo án thực nghiệm .................................................................................. 70
3.7. Kết quả thực nghiệm ..................................................................................... 70
Tiểu kết chƣơng 3................................................................................................. 74
Phần 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................ 75
1. Kết luận ............................................................................................................ 75

2. Kiến nghị .......................................................................................................... 76
Phần 4. TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................... 77

Phần 1.MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay ô nhiễm môi trƣờng và biến đổi khí hậu đã để lại nhiều hậu quả
nghiêm trọng đến sức khỏe của con ngƣời. Trong đó, đáng kể đến là hàng loạt
các căn bệnh quái ác, dịch bệnh ngày càng hoành hành. Số lƣợng ngƣời mắc
bệnh và tử vong gia tăng nhanh qua các năm. Việt Nam, là nơi chịu nhiều tác
động của biến đổi khí hậu nên rất dễ sinh ra các nguồn bệnh, nhất là các bệnh
truyền nhiễm nhƣ: sốt rét, số xuất huyết, viêm gan A, cúm, tiêu chảy, tả, lị, tay –
chân - miệng,… Các dịch bệnh này đang có xu hƣớng mở rộng phạm vi lây
nhiễm và ngày càng nguy hiểm, mức thiệt hại do các căn bệnh này gây ra càng
cao. Việc mắc phải các căn bệnh truyền nhiễm không chỉ làm ảnh hƣởng đến sức
khỏe, kết quả lao động sản xuất mà cịn đe dọa đến tính mạng của con
ngƣời.Theo thống kê tại Việt Nam có 10% - 20% tổng dân số nhiễm virus viêm
gan B, vào năm 2015 cả nƣớc có gần 25.000 trƣờng hợp mắc bệnh sốt xuất huyết
tại 48 tỉnh, thành trong đó có 12 ngƣời tử vong; và còn rất nhiều căn bệnh khác
cũng chiếm số lƣợng lớn.
Bên cạnh việc điều chế, tiêm phòng các loại vắc-xin phòng bệnh, xử lí các
mầm mống gây bệnh nhằm đẩy lùi các bệnh dịch thì giáo dục cũng góp phần
quan trọng trong việc phòng chống các bệnh. Mỗi năm số lƣợng trẻ mắc bệnh là
rất lớn, trong đó đa số các em đều mắc các bệnh nhƣ: sốt rét, sốt xuất huyết, tiêu
chảy,…( vì các em có sức đề kháng yếu, chƣa biết cách phòng bệnh cho bản thân
) nên việc giáo dục kĩ năng phòng chống một số bệnh truyền nhiễm thƣờng gặp
là vô cùng quan trọng và cấp thiết. Việc trang bị những kĩ năng để phịng chống
bệnh khơng chỉ giúp học sinh bảo vệ thật tốt cơ thể trƣớc tác động xấu của mơi
trƣờng mà cịn biết cách xử lí đúng đắn khi bản thân hoặc ngƣời khác mắc phải
các bệnh truyền nhiễm, góp phần ngăn chặn bệnh, làm giảm những thiệt hại do
các bệnh này gây ra.

Tuy nhiên, hiện nay trong giáo dục nhà trƣờng, giáo viên chủ yếu cung cấp
cho học sinh các kiến thức về các bệnh truyền nhiễm từ các bài học trong
môn Khoa học, Tự nhiên - xã hội mà chƣa chú trọng đến việc giáo dục kĩ năng

1

phòng chống một số căn bệnh truyền nhiễm thƣờng gặp cho học sinh. Dẫn đến
học sinh mặc dù có đầy đủ kiến thức về phịng chống bệnh nhƣng chƣa có đƣợc
những kĩ năng, thái độ đúng đắn để phòng chống bệnh cần thiết cho bản thân.

Chính vì vậy, trong q trình học tập và nghiên cứuchúng tôi đã chọn đề
tài: “Biện pháp giáo dục kĩ năng phòng chống một số bệnh truyền nhiễm thường
gặp thông qua môn Khoa học lớp 5” để nghiên cứu nhằm tìm hiểu thực trạng và
đề ra các biện pháp khắc phục. Giúp học sinh có đƣợc những kĩ năng để bảo vệ
tốt sức khỏe của mình và mọi ngƣời xung quanh.

2. Mục tiêu đề tài
Đề xuất một số biện pháp nhằm giáo dục kĩ năng phòng chống một số bệnh
truyền nhiễm thƣờng gặp cho học sinh thơng qua q trình dạy học mơn Khoa
học lớp 5, giúp các em có những kĩ năng cần thiết để bảo vệ cơ thể trƣớc tác
động xấu của môi trƣờng thông qua một số bài học của môn Khoa học lớp 5.
3.Đối tƣợng và phạm vinghiên cứu.
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu.
Giáo dục kĩ năng phòng chống một số bệnh truyền nhiềm thƣờng gặp thông
qua dạy học môn Khoa học lớp 5 ở trƣờng Tiểu học hiện nay.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Có rất nhiều bệnh truyền nhiễm tuy nhiên đề tài này chỉ giới hạn trong phạm
vi là giáo dục kĩ năng phòng chống một số bệnh truyền nhiễm nhƣ : sốt rét, sốt
xuất huyết, viêm gan A, viêm não thơng qua q trình dạy học môn Khoa học
lớp 5trƣờng Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi thành phố Tam Kỳ, Quảng Nam.

4. Phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Nhóm phƣơng pháp lí luận
4.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp lí thuyết
Đọc, nghiên cứu, phân tích, tổng hợp các nguồn tài liệu liên quan đến một số
bệnh truyền nhiễm nhƣ: sốt rét, sốt xuất huyết, viêm gan A, viêm não; các nguồn
tài liệu về giáo dục kĩ năng phòng chống bệnh truyền nhiễm cho học sinh; các
đặc điểm tâm sinh lí của học sinh lớp 5 từ các sách, báo, tạp chí, mạng
internet,… từ đó đƣa ra cở sở lí luận cho vấn đề nghiên cứu.

2

4.1.2. Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lí thuyết
Sau khi nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đề tài, sử dụng phƣơng pháp
này để sắp xếp các nguồn tài liệu thành một hệ thống logic và chặt chẽ từ đó hệ
thống hóa thành mơ hình hồn chỉnh.
4.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
4.2.1. Phương pháp điều tra
Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng để điều tra thực trạng mắc một số bệnh
truyền nhiễm nhƣ: sốt rét, sốt xuất huyết, viêm gan A, viêm não ở học sinh lớp 5
tại trƣờng tiểu học. Và điều tra thực trạng giáo dục kĩ năng phòng chống một số
bệnh truyền nhiễm nhƣ: sốt rét, sốt xuất huyết, viêm gan A, viêm não của các
giáo viên thông qua dạy học mơn Khoa học lớp 5. Từ đó, có đƣợc kết quả về tình
hình thực trạng của vấn đề nghiên cứu một cách chính xác, khách quan.
4.2.2.Phương pháp quan sát.
Trong một bài nghiên cứu, phƣơng pháp quan sát sẽ hỗ trợ rất nhiều trong
việc nghiên cứu nhƣ là quan sát quá trình dạy học môn Khoa học lớp 5, quan sát
biểu hiện khi mắc một số bệnh truyền nhiễm ở học sinh,…Kết hợp phƣơng pháp
quan sát và phƣơng pháp điều tra sẽ mang lại hiệu quả cao trong nghiên cứu.
4.2.3. Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia
Chuyên gia là những ngƣời có kiến thức sâu rộng và có nhiều kinh nghiệm trong

viết bài nghiên cứu khoa học. Sử dụng phƣơng pháp này giúp bài nghiên cứu đi đúng
định hƣớng của đề tài, tránh đƣợc một số lỗi khi viết bài nghiên cứu.
4.2.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Đây là phƣơng pháp kiểm chứng tính khả thi của đề tài. Chúng tôi đã tiến
hành dạy hai lớp đối chứng và thực nghiệm từ đó lấy kết quả thực tế, rút ra
những ƣu điểm và những mặt hạn chế cần sửa chữa, bổ sung.

4.2.5. Phương pháp phỏng vấn
Bài nghiên cứu dùng phƣơng pháp phỏng vấn nhằm thu thập thơng tin về

tình hình mắc bệnh truyền nhiễm ở học sinh lớp 5, thực trạng giáo dục kĩ năng
phòng chống một số bệnh truyền nhiễm thƣờng gặp thông qua môn Khoa học
lớp 5, tại trƣờng Tiểu học.

3

4.3. Phƣơng pháp thống kê, xử lý số liệu
Sử dụng phƣơng pháp này trong bài nghiên cứu nhằm thống kê, xử lý số
liệu về thực trạng mắc một số bệnh truyền nhiễm ở học sinh lớp 5 và thực trạng
giáo dục kĩ năng phòng chống bệnh bệnh truyền nhiễm thông qua môn Khoa học
lớp 5. Từ đó, đƣa ra số liệu chính xác, khách quan.
5. Lịch sử nghiên cứu
Trong những năm qua, cùng với bệnh dịch truyền nhiễm gia tăng thì các đơn
vị, tổ chức, cá nhân đã quan tâm nhiều đến vấn đề giáo dục phòng chống một số
bệnh truyền nhiễm thƣờng gặp. Quốc hội nƣớc ta đã ban bộ “Luật phòng chống
bệnh truyền nhiễm”. Nhiều quyển sách về phòng chống bệnh truyền nhiễm nhƣ
sách y khoa “Phòng chống một số bệnh truyền nhiễm”, sách “Bệnh truyền nhiễm
theo mùa và cách phòng tránh nhờn thuốc kháng sinh”,… của viện nghiên cứu Y
học đã xuất bản và lƣu hành rộng rãi. Sở y tế của cả nƣớc và nhiều tỉnh, thành

cũng đƣa ra các tiêu chí phải thực hiện trong việc phòng chống bệnh truyền
nhiễm cho cả nƣớc, tỉnh thành. Điển hình là “Hội thảo về phịng chống bệnh
truyền nhiễm và ngộ độc thức ăn” do WHO phối hợp với cơ sở y tế tỉnh Đồng
Nai tổ chức, trong hội thảo này đã giáo dục cho mọi ngƣời nhiều kiến thức về
bệnh truyền nhiễm và cách phòng chống bệnh một cách hiệu quả. Ở tỉnh Bình
Dƣơng cũng đƣa ra tiêu chí thực hiện về phịng chống bệnh truyền nhiễm và triển
khai thực hiện ở huyện Bàu Bàng, tỉnh Bình Dƣơng. Bên cạnh đó cũng có nhiều
bài viết chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm về cách phòng chống một số bệnh truyền
nhiễm thƣờng gặp cho học sinh trên nhiều diễn dàn trên mạng. Ở trƣờng Tiểu
học, giáo dục về phòng chống một số bệnh truyền nhiễm cũng đƣợc tổ chức thực
hiện qua các buổi chào cờ, ngoài giờ lên lớp và một số mơn học. Bài viết khóa
luận của Hồ Thị Chánh với đề tài “Giáo dục kĩ năng ứng phó với biến đổi khí
hậu cho học sinh lớp 5 thơng qua mơn Khoa học” cũng có đề cập đến giáo dục
các kĩ năng phịng chống bệnh thơng qua mơn Khoa học lớp 5.
Nhìn chung, những bài viết về giáo dục kĩ năng phòng chống bệnh truyền
nhiễm cho học sinh chƣa nhiều. Các bài viết chỉ chú trọng đến việc truyền đạt
kiến thức về bệnh và phịng chống bệnh truyền nhiễm mà ít có bài việc nào chú

4

trọng đến việc giáo dục kĩ năng phòng chống bệnh truyền nhiễm cho học sinh nói
chung và giáo dục kĩ năng phịng chống bệnh truyền nhiễm thƣờng gặp thơng
qua mơn Khoa học lớp 5 nói riêng.

6. Đóng góp của đề tài
- Hệ thống hóa những vấn đề cơ sở lí luận về giáo dục kĩ năng phòng chống
một số bệnh truyền nhiễm thƣờng gặp thông qua môn Khoa học lớp 5.
- Đánh giá thực trạng của việc giáo dục kĩ năng phịng chống một số bệnh
truyền nhiễm thơng qua q trình dạy học mơn Khoa học lớp 5.
- Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng giáo dục kĩ năng phòng

chống một số bệnh truyền nhễm thƣờng gặp thông qua môn Khoa học lớp 5.
7. Cấu trúc đề tài
Ngoài các phần mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo, phần phụ lục thì đề tài
có cấu trúc gồm 3 phần sau:
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của vấn đề nghiên cứu
Chƣơng 2: Biện pháp giáo dục kĩ năng phòng chống một số bệnh truyền
nhiễm thƣờng gặp thông qua môn khoa học lớp 5.

Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm

5

Phần 2.NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ

NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Một số khái niệm liên quan
1.1.1.1. Giáo dục kĩ năng

Giáo dục kĩ năng là một q trình giáo dục, trong đó nhà giáo dục giúp học
sinh hình thành năng lực thực hiện một hành động hay một hoạt động nào đó
bằng cách lựa chọn và vận dụng những tri thức, cách thức hành động, thao tác
đúng đắn để đạt đƣợc mục đích đề ra.

1.1.1.2. Bệnh truyền nhiễm
Bệnh truyền nhiễm là bệnh lây truyền từ cá thể này sang cá thể khác. Tác
nhân gây bệnh rất đa dạng: có thể là vi khuẩn, vi rút, nấm, kí sinh trùng,…
Khơng phải có tác nhân gây bệnh vào cơ thể là có thể gây bệnh. Muốn gây bệnh
phải hội tụ 3 điều kiện: độc lực ( mầm bệnh và độc tố ), số lƣợng nhiễm bệnh đủ

lớn và con đƣờng xâm nhiễm thích hợp.
Bệnh truyền nhiễm có thể lây từ ngƣời sang ngƣời, lây truyền qua vết cắn
của côn trùng hay động vật, lây qua bởi nuốt thức ăn hoặc nƣớc uống bị ô nhiễm.
1.1.1.3. Giáo dục kĩ năng phòng chống một số bệnh truyền nhiễm

Giáo dục kĩ năng chống một số bệnh truyền nhiễm là q trình giáo dục
trong đó nhà giáo dục giúp học sinh vận dụng những tri thức, cách thức hành
động, thao tác đúng đắn về phòng chống bệnh truyền nhiễm để có khả năng
phịng chống một số bệnh truyền nhiễm, giúp bảo vệ thật tốt sức khỏe của bản
thân trƣớc tác động xấu của môi trƣờng.

1.1.2. Một vài nét về các bệnh truyền nhiễm thường gặp
1.1.2.1. Đặc điểm về các bệnh truyền nhiễm
* Những đặc điểm chung
Bệnh truyền nhiễm là bệnh do vi sinh vật gây ra, gọi là mầm bệnh. Mỗi một
bệnh truyền nhiễm do một loại mầm bệnh gây nên.
Bệnh truyền nhiễm có khả năng lây truyền từ ngƣời bệnh sang ngƣời khoẻ
bằng nhiều đƣờng khác nhau. Nhiều bệnh có một đƣờng lây truyền, một số ít

6

bệnh có 2 đến 3 đƣờng lây truyền.
Bệnh phát triển thƣờng có chu kỳ mà trong lâm sàng gọi là các giai đoạn của

bệnh diễn ra kế tiếp nhau: nung bệnh, khởi phát, toàn phát, lui bệnh và hồi phục.
Sau khi mắc các bệnh truyền nhiễm, cơ thể ngƣời có đáp ứng miễn dịch dịch

thể và đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bào.Q trình đó gọi là tạo thành
miễn dịch. Tuỳ theo bệnh và tuỳ theo cơ thể ngƣời mà miễn dịch đƣợc hình thành
với mức độ khác nhau, thời gian tồn tại miễn dịch bảo vệ cũng khác nhau.

Sức thụ bệnh khác nhau tuỳ theo loại bệnh và cơ thể bệnh nhân: có loại bệnh
khi cơ thể nhiễm phải mầm bệnh sẽ mắc bệnh 100%; nhƣng cũng có loại mầm
bệnh khi cơ thể nhiễm phải mầm bệnh không nhất thiết trƣờng hợp nào cũng mắc
bệnh.

* Đặc điểm tiến triển của bệnh
Bệnh truyền nhiễm diễn ra qua các thời kỳ (hay còn gọi là "giai đoạn") sau:
- Thời kỳ nung bệnh: Là từ lúc mầm bệnh xâm nhập vào cơ thể ngƣời cho tới
trƣớc khi xuất hiện những triệu chứng đầu tiên. Trong thời kỳ này, ngƣời bệnh
khơng cảm thấy có triệu chứng gì. Thời kỳ nung bệnh dài hay ngắn phụ thuộc
vào loại bệnh, số lƣợng và độc tính của mầm bệnh, sức đề kháng của cơ thể. Thời
kỳ này có thể rất ngắn (hàng giờ) nhƣng có thể rất dài (hàng tháng). Có khơng ít
trƣờng hợp ngƣời nhiễm bệnh mang mầm bệnh kéo dài (thể tiềm tàng hoặc thể
ngƣời lành mang khuẩn).
- Thời kỳ khởi phát: Là những triệu chứng đầu tiên của bệnh xuất hiện nhƣng
chƣa phải là lúc bệnh nặng và rầm rộ nhất. Bệnh truyền nhiễm thƣờng khởi phát
theo 2 kiểu: từ từ và đột ngột. Hầu hết các bệnh truyền nhiễm đều có sốt và một
trong những triệu chứng khởi phát đầu tiên nhất cũng là sốt.
- Thời kỳ toàn phát: Là lúc bệnh phát triển rầm rộ nhất và thể hiện đầy đủ các
triệu chứng nhất, đồng thời cũng là lúc bệnh nặng nhất. Các biến chứng cũng
thƣờng hay gặp trong thời kỳ này. Trong cùng một lúc có thể biểu hiện nhiều
triệu chứng ở nhiều cơ quan khác nhau.
- Thời kỳ lui bệnh: Do sức chống đỡ của cơ thể ngƣời bệnh tốt, mặt khác do
tác động của điều trị, mầm bệnh và các độc tố của chúng dần dần đƣợc loại trừ ra

7

khỏi cơ thể. Ngƣời bệnh sẽ cảm thấy đỡ dần.Những triệu chứng của bệnh ở thời
kỳ toàn phát cũng dần dần mất đi. Nếu không đƣợc can thiệp sớm và có hiệu lực,

một số bệnh diễn biến kéo dài, tái phát với những biến chứng và hậu quả nghiêm
trọng.

- Thời kỳ hồi phục (lại sức): Sau khi mầm bệnh và độc tố của chúng đƣợc
loại trừ ra khỏi cơ thể ngƣời bệnh thì những cơ quan bị tổn thƣơng dần dần bình
phục và trở lại hoạt động hầu nhƣ bình thƣờng, chỉ cịn những rối loạn khơng
đáng kể. Bệnh nhân có thể ra viện về nghỉ ngơi hoặc có thể tiếp tục lao động,
chiến đấu đƣợc tuỳ theo khả năng bình phục.

* Phân loại bệnh truyền nhiễm
Có rất nhiều cách phân loại bệnh truyền nhiễm tuỳ theo những quan niệm,
mục đích khác nhau. Trong lâm sàng ngƣời ta hay áp dụng cách phân loại bệnh
theo đƣờng lây gồm 5 nhóm để tiện cách ly, quản lý và đồng thời cũng tiện cho
săn sóc điều trị, 5 nhóm bệnh đó là:
- Bệnh lây truyền theo đƣờng tiêu hoá: Virut xâm nhập qua miệng, lúc đầu
nhân lên trong mơ bạch huyết, sau đó một mặt vào máu rồi tới các cơ quan khác
nhau của hệ tiêu hóa, một mặt vào xoang ruột rồi ra ngồi theo phân. Các bệnh
thƣờng gặp nhƣ: viêm gan, quai bị, tiêu chảy, viêm dạ dày - ruột,...
- Bệnh lây truyền theo đƣờng hơ hấp:Virut từ sol khí đi qua niêm mạc vào
mạch máu rồi tới các nơi khác nhau của đƣờng hô hấp. Các bệnh thƣờng gặp
nhƣ: viêm phổi, viêm họng, viêm phế quản, viêm đƣờng hô hấp cấp (bệnh
SARS)...
- Bệnh lây theo đƣờng máu: virut vào cơ thể theo đƣờng máu. Các bệnh
thƣờng gặp nhƣ HIV/AIDS, viêm gan B,…
- Bệnh lây truyền theo đƣờng da và niêm mạc: Virut vào cơ thể qua đƣờng
hơ hấp, sau đó vào máu rồi mới đi đến da, niêm mạc. Tuy nhiên cũng thƣờng lây
qua tiếp xúc trực tiếp hoặc qua đồ dùng hàng ngày. Các bệnh trên da nhƣ đậu
mùa, mụn cơm, sởi...
- Bệnh truyền nhiễm có thể lây bằng nhiều đƣờng khác nhau: Virut vào cơ
thể theo nhiều con đƣờng: hơ hấp, tiêu hóa, niệu, sau đó vào máu rồi tới hệ thần

8

kinh trung ƣơng (nhƣ viêm não, viêm màng não, bại liệt). Một số virut (bệnh dại)
tới thần kinh trung ƣơng theo dây thần kinh ngoại vi.

1.1.2.2. Một số bệnh truyền nhiễm thường gặp và biểu hiện của chúng
Trong những năm gần đây đã xuất hiện rất nhiều căn bệnh truyền nhiễm rất

nguy hiểm, tuy nhiên ở đây chỉ nhắc đến một số bệnh truyền nhiễm thƣờng gặp
nhất và trẻ em hay mắc phải nhất. Cụ thể:

* Sốt xuất huyết: Là bệnh truyền nhiễm do vi-rút gây ra, muỗi vằn là động
vật trung gian truyền bệnh. Hiện nay chƣa có thuốc đặc trị để chữa bệnh này.

Dấu hiệu của bệnh: Đầu tiên là sốt cao liên tục kéo dài từ 2-7 ngày. Kèm với
sốt cao là đau họng và cảm giác buồn nôn. Sau đó là xuất huyết dƣới da, bên
cạnh đó ngƣời bệnh có thể bị xuất huyết niêm mạc. Ở trẻ em cịn có thể xuất hiện
các hiện tƣợng kèm theo nhƣ: chảy máu cam, đi tiểu ra máu,… Ở nhiều ngƣời bị
nặng sẽ có biểu hiện đại tiện ra máu, nơn ra máu, nhức đầu, đau khớp,… có thể
dẫn đến tử vong nếu không kịp thời chữa trị.

* Viêm gan A: Là bệnh lây qua đƣờng tiêu hóa, hiện nay chƣa có thuốc đặc trị.
Bệnh chỉ xuất hiện nhƣ là một nhiễm trùng mới, cấp tính, bệnh diễn biến từ
vài tuần đến vài tháng và ít để lại những di chứng trầm trọng nhƣ xơ gan hay ung
thƣ gan. Chúng lây qua đƣờng tiêu hoá do ăn uống các loại thực phẩm, nƣớc ô
nhiễm… Nếu một ngƣời nhiễm virut viêm gan A, làm công việc nấu ăn, phục vụ
ăn uống trong bếp ăn tập thể… khả năng lây lan bệnh rất nhanh. Mọi ngƣời có
thể nhiễm virut do ơ nhiễm uống nƣớc, do tiếp xúc với ngƣời bị nhiễm bệnh…
Bệnh lây lan rất nhanh trƣớc khi các triệu chứng xuất hiện nên khó phát hiện để

phịng tránh.
Sau khi bị nhiễm virut 2- 3 tuần bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng: mệt
mỏi, buồn nôn, nôn, đau bụng hay có cảm giác khó chịu ở bụng, chán ăn, sốt nhẹ,
vàng da và mắt, đau cơ, ngứa,…
* Bệnh sốt rét: Là bệnh truyền nhiễm do kí sinh trùng gây ra, muỗi A-nô-
phen là động vật trung gian gây bệnh. Hiện nay đã có thuốc chữa và thuốc
phòng.Bệnh sốt rét: đƣợc chia làm ba giai đoạn:

9

Giai đoạn 1: Xuất hiện cơn sốt kèm theo cảm giác ớn lạnh, nhức mỏi, đau
đầu, buồn nơn,…

Giai đoạn 2: Thì bị sốt cao lên đến 39-40 độ C,
Giai đoạn 3: Bệnh nhân tốt mồ hơi nhiều. Bệnh sốt rét có thể khiến bệnh
nhân rối loạn ý thức, sốt cao liên tục, rối loạn tiêu hóa, da xanh, niêm mạc nhợt
nhạt, suy gan,… có thể dẫn đến tử vọng nếu không kịp thời chữa trị.

* Bệnh viêm não: Là bệnh truyền nhiễm do loại vi rút có trong máu gia súc, chim
chuột, khỉ,…gây ra. Muỗi hút máu từ con vật có bệnh rồi truyền sang con ngƣời.

Bệnh viêm não thƣờng khởi bệnh đột ngột với các triệu chứng sốt cao, đau
đầu, ói mửa, lừ đừ, bỏ ăn, có thể kèm theo ho, tiêu chảy, sau 1-2 ngày xuất hiện
cơn co giật mạnh, và có thể tử vong rất nhanh chóng.

Ngồi ra cịn một số bệnh truyền nhiễm thƣờng gặp ở học sinh nhƣ: tiêu
chảy, cảm cúm, sởi, tay-chân-miệng, thủy đậu,…

1.1.2.3. Tình hình phát triển của các bệnh truyền nhiễm hiện nay
Trên thế giới: Trong năm 2014, tình hình bệnh truyền nhiễm trên thế giới

diễn biến hết sức phức tạp, nhiều dịch bệnh mới nổi và nguy hiểm phát sinh, gia
tăng đột biến tại nhiều nƣớc trên thế giới, gây ảnh hƣởng nghiêm trọng đến sức
khỏe và kinh tế. Bệnh dịch lây truyền từ động vật sang ngƣời mới phát sinh nhƣ
cúm A(H7N9), cúm A(H5N6) đã bùng phát tại Trung Quốc và lây lan ra một số
quốc gia châu Á (Đài Loan, Hồng Kông, Malaysia) với hàng trăm trƣờng hợp
mắc và tử vong. Bệnh sởi ghi nhận ở 178/194 quốc gia và vùng lãnh thổ. Dịch
hạch đã bùng phát tại Madagascar cuối năm 2014 với 40 trƣờng hợp tử vong, 119
trƣờng hợp mắc. Trên thế giới hiện vẫn cịn 97 nƣớc có lƣu hành sốt rét. Số
trƣờng hợp mắc và tử vong do sốt rét ngày càng giảm. Tuy nhiên, tình hình ký
sinh trùng sốt rét kháng thuốc đang tăng lên và có xu hƣớng lan rộng và đã ghi
nhận tại một số quốc gia khu vực tiểu vùng sông Mê Kông: Cam-pu-chia, Thái
Lan, Myanmar. Trong 10 năm qua, thế giới ghi nhận hàng loạt vụ dịch bệnh
truyền nhiễm mới nổi, với số mắc và tử vong tăng cao, trong đó tập trung nhiều ở
khu vực châu Á và châu Phi.

10

Tại Việt Nam: Các căn bệnh truyền nhiễm đã và đang lan rộng trên diện rộng,
tạo thành các dịch bệnh. Sự gia tăng của một số bệnh truyền nhiễm mới và tái nổi
đang là vấn đề y tế cơng cộng nóng bỏng.

Chẳng hạn với bệnh tả, trƣớc 2006, có dƣới 500 ca, khơng thành vụ dịch lớn,
thậm chí có năm khơng ghi nhận ca nào. Tuy nhiên, đến năm 2007, con số này
lại tăng vọt lên hơn 1.900 ca (tăng gần 4 lần). Từ đó đến năm 2010, một vụ dịch
tả lớn đã xảy ra tại khu vực miền Bắc, với 4 đợt dịch và số mắc lên tới hàng trăm
ngàn ca tại 22 tỉnh, thành. Sau nhiều năm im ắng, bệnh than, rubella, sốt xuất
huyết, tả... lần lƣợt quay trở lại Việt Nam, bùng lên thành những vụ dịch lớn
khiến hàng trăm nghìn ngƣời mắc. Đợt cao điểm của bệnh tả, một ngày ghi nhận
đến 200 ca mắc bệnh.

Từ đầu năm 2014 đến nay, cả nƣớc ghi nhận 27.868 trƣờng hợp sốt rét, 73
trƣờng hợp sốt rét ác tính, 06 trƣờng hợp tử vong tại Gia Lai, Kon Tum, Quảng
Bình, Đồng Nai, An Giang, Bình Phƣớc. Phân bố ký sinh trùng sốt rét tập trung
chủ yếu tại các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên (86,3%). Tình hình dịch sốt xuất
huyết cũng diễn biến phức tạp.Nếu nhƣ trƣớc đây, thƣờng 6 năm mới xuất hiện
một năm đỉnh dịch thì gần đây, khoảng cách này đã rút ngắn xuống còn 4 năm.
Các ca mắc cũng ghi nhận rải rác quanh năm chứ không chỉ tập trung chủ yếu
trong các tháng cao điểm 7-9 nhƣ trƣớc đây.

Số lƣợng học sinh mắc phải các căn bệnh truyền nhiễm cũng gia tăng đáng
kể, nhất là học sinh tiểu học. Tiêu biểu là trƣờng Tiểu học Nguyễn Văn Khuyến ở
thành phố Hồ Chí Minh đã có hàng trăm em học sinh phải nghỉ học do mắc phải
dịch bệnh truyền nhiễm trong thời gian vừa qua.

1.1.3. Đặc điểm thể chất và nhận thứccủa học sinh lớp 5
1.1.3.1. Đặc điểm về thể chất
Hệ xƣơng còn nhiều sụn, xƣơng sống, xƣơng chân, xƣơng tay đang trong
thời kì phát triển nên dễ bị cong vẹo. Vì vậy, giáo viên cần tổ chức cho các em
chơi trò chơi lành mạnh an toàn, làm những việc vừa sức.
Hệ cơ phát triển mạnh nên các em rất thích chơi các trị chơi vận động, chạy
nhảy, làm những cơng việc phù hợp với lứa tuổi.

11