Tiểu luận chủ nghĩa xã hội khoa học - Thực trạng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay

TIỂU LUẬN

MÔN: CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC

Đề tài:

CÂU 16: THỰC TRẠNG NỀN VĂN HÓA XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA VIỆT NAM HIỆN NAY

XHCN DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
CNXH
Xã hội chủ nghĩa
Chủ nghĩa xã hội

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU...........................................................................................................4
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG...................................................5
1.1. Một số khái niệm liên quan........................................................................5
1.2 Nội dung nền văn hóa xã hội chủ nghĩa - Nội dung tiên tiến của văn hóa

xã hội chủ nghĩa......................................................................................11
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NỀN VĂN HÓA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
VIỆT NAM HIỆN NAY................................................................................14
2.1 Thực trạng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa việt nam hiện na và những vấn

đề đặt ra...................................................................................................14
2.2. Những quan điểm cơ bản chỉ đạo quá trình xây dựng nền văn hóa xã hội

chủ nghĩa ở nước ta.................................................................................20
2.3. Phương hướng và giải pháp cơ bản trong chiến lược xây dựng nền văn

hóa xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam............................................................22
KẾT LUẬN....................................................................................................25
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................25

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Văn hoá là sản phẩm sáng tạo của con người. Văn hóa có vai trị đặc
biệt quan trọng đối với sự phát triển của con người và xã hội lồi người. Văn
hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, định hướng cho sự phát triển bền vững
của xã hội. Văn hóa thấm sâu vào các lĩnh vực của đời sống xã hội và mọi
hành vi của con người, điều chỉnh suy nghĩ và hành vi của con người. Vì thế,
sự phát triển văn hố của mỗi quốc gia, dân tộc đều mang đậm dấu ấn của
cộng đồng dân tộc đó. Đặc biệt, văn hố có mối quan hệ chặt chẽ với kinh tế
và chính trị. Nền văn hố của thể chế chính trị nào cũng chịu ảnh hưởng đậm
nét của thể chế chính trị đó. Nền văn hóa XHCN là nền văn hóa của dân, do
dân, vì dân. Xây dựng văn hóa XHCN là một lĩnh vực trong sự nghiệp chung
của giai cấp công nhân và cả dân tộc ta. Phát triển văn hóa vì thế gắn liền và
phục vụ sự nghiệp xây dựng CNXH, phát triển con người và lợi ích của nhân
dân lao động. Điều này phản ánh, củng cố và thống nhất biện chứng với nền
kinh tế và nền dân chủ XHCN. Do vậy, với tính ưu việt của nền chính trị xã
hội chủ nghĩa (XHCN), nền văn hố Việt Nam cũng có những ảnh hưởng sâu
sắc, với đầy tinh thần dân chủ và nhân văn. Bên cạnh đó, nền văn hóa của bất
kỳ dân tộc nào cũng phát triển theo quy luật kế thừa. Tính kế thừa là biểu hiện
cụ thể của quy luật phủ định của phủ định trong văn hóa. Nếu khơng kế thừa
sẽ khơng có sự phát triển của văn hóa.
Nền văn hóa XHCN khơng hình thành và phát triển một cách tự phát,
trái lại, nó phải được hình thành và xây dựng một cách tự giác trong điều
kiện có sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước XHCN. Mọi sự coi

nhẹ hoặc phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản và vai trò quản lý của
Nhà nước XHCN đối với đời sống tinh thần của xã hội, đối với nền văn hoá
XHCN đều sẽ tạo ra nguy cơ mất phương hướng chính trị cho nền văn hoá -
nền tảng tinh thần của xã hội.

1

Vì vậy, việc củng cố nền tảng tư tưởng của Đảng, chấn chỉnh quan
điểm lệch lạc trên lĩnh vực văn hóa trở thành tiền đề cho việc phát huy những
đặc trưng văn hóa XHCN Việt Nam trong tình hình mới là vấn đề hết sức
quan trọng. Vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài “Thực trạng nền văn hóa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam hiện nay” làm đề tài tiểu luận kết thúc học phần Chủ
nghĩa xã hội khoa học.

2. Mục tiêu
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn việc thực trạng nền văn hóa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam hiện nay, tiểu luận đề xuất các phương hướng và giải pháp cơ
bản trong chiến lược xây dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
3. Nhiệm vụ
- Làm rõ một số cơ sở lý luận và thực tiễn việc thực trạng nền văn hóa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay
. - Phân tích việc thực trạng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
hiện nay
. - Đề xuất những giải pháp cơ bản và kiến nghị góp phần nâng cao
hiệu quả việc thực trạng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong thời
gian tới
4. Kết cấu:
Tiều luận này gồm bao nhiêu chương, 5 tiết.
Chương 1: Cơ sở lý luận chung
Chương 2: Thực trạng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay

2

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG

1.1. Một số khái niệm liên quan

1.1.1. Khái niệm văn hóa và nền văn hóa

Văn hóa là thuật ngữ đa nghĩa có ngoại diễn rất rộng được xem xét từ
nhiều khía cạnh khác nhau. Thuật ngữ văn hóa theo tiếng Latinh (cultura) từ
chỉ hoạt động, nói lên sự quan tâm của con người đến một cái gì đó lâu dài.
Văn hóa liên quan mật thiết đến lao động, là sản phẩm của hoạt động sáng tạo
của con người nhằm thỏa mãn nhu cầu của con người. Văn hóa được coi là
thước đo trình độ phát triển của con người. Văn hóa được hiểu theo hai nghĩa.

Theo nghĩa rộng, “văn hóa là tổng thể nói chung những giả trị về vật
chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử”.

Nguyên Tổng thư ký UNESCO Phederio Mayor thì cho rằng: Văn hóa
là tổng thể sống động, các hoạt động sáng tạo của cả nhân và cộng đồng,
trong quá khứ và trong hiện tại. Qua các thế kỷ hoạt động sáng tạo ấy đã hình
thành nên hệ thống các giá trị, các truyền thống và thị hiếu - những yếu tố xác
định nên đặc tính riêng của mỗi dân tộc.

Theo nghĩa hẹp, văn hóa là sản phẩm tinh thần của con người, văn hóa
tinh thần bao gồm các lĩnh vực: văn hóa nghệ thuật, khoa học giáo dục, triết
học, đạo đức, quan điểm thẩm mỹ.

Điểm tương đồng của những định nghĩa trên đây là coi văn hóa là hệ

thống các giá trị vật chất, tinh thần được sáng tạo, tích lũy trong lịch sử nhờ
quá trình hoạt động thực tiễn của con người. Các giá trị này được cộng đồng
chấp nhận vận hành trong đời sống xã hội và được trao chuyền cho thế hệ sau.
Văn hóa thể hiện trình độ phát triển và những đặc tính riêng của mỗi dân tộc.

3

1.1.2 Khái niệm nền văn hóa xã hội chủ nghĩa

Nền văn hóa xã hội chủ nghĩa là một tập hợp các phương thức cơ chế,
tổ chức và thiết chế xã hội trong hoạt động sáng tạo nhằm đáp ứng ngày càng
tốt hơn nhu cầu tinh thần của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và toàn
xã hội trên cơ sở hệ tư tưởng Mác-Lênin chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa, nền
kinh tế xã hội chủ nghĩa. Theo nghĩa đó, nền văn hóa xã hội chủ nghĩa ra đời,
tồn tại và phát triển là sự phủ định biện chứng đối với các nền văn hóa đã xuất
hiện trong lịch sử, đối với các giá trị văn hóa và nền văn hóa của từng quốc
gia dân tộc, mà ở đó diễn ra cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa. Sự ra đời, phát
triển của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa, theo đó, cịn là sản phẩm của quá trình
tiếp biến sáng tạo đối với các giá trị văn hóa chung, phổ biến của nhân loại
hướng vào mục đích xây dựng, phát triển nền văn hóa xã hội chủ nghĩa và của
chế độ xã hội chủ nghĩa nói chung… trong mỗi quốc gia dân tộc trong công
cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội của quốc gia dân tộc đó.

Nền văn hóa xã hội chủ nghĩa, theo tiếp cận hệ thống - cấu trúc, sẽ bao
gồm các thành tố cơ bản: thứ nhất, tổng thể các giá trị văn hóa tinh thần có thể
và cần phải duy trì, bảo tồn và sáng tạo nhằm thỏa mãn các nhu cầu tiêu dùng
của xã hội; thứ hai, tập hợp các thiết chế nhà nước, thiết chế văn hóa xã hội
cùng một hệ thống phương tiện, công cụ, chuẩn mực... được xác lập, vận hành
nhằm điều chỉnh các hoạt động sáng tạo, tiêu dùng các giá trị văn hóa và thứ
ba, tồn bộ các cộng đồng người, các giai cấp và tầng lớp xã hội cơ bản là chủ

thể của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa.

- Đặc trưng cơ bản của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa

Một là, nền văn hóa xã hội chủ nghĩa lấy chủ nghĩa Mác Lênin làm nền
tảng tư tưởng. V.I.Lênin từng cho rằng, thế giới quan mácxít là biểu hiện duy
nhất đúng đắn các lợi ích, các quan điểm của nền văn hóa của giai cấp vơ sản
cách mạng. Nền văn hóa này đặt dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản, sự quản

4

lý của nhà nước xã hội chủ nghĩa. Xây dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa là
một bộ phận hữu cơ của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội là nội dung của
cách mạng xã hội chủ nghĩa.

Hai là, nền văn hóa xã hội chủ nghĩa mang tính chất giai cấp cơng
nhân, phục vụ lợi ích giai cấp cơng nhân và nhân dân lao động. phục vụ đắc
lực cho sự nghiệp cải tạo xã hội cũ xây dựng xã hội mới. góp phần xây dựng
dân tộc xã hội chủ nghĩa, tình đồn kết hữu nghị giai cấp cơng nhân và nhân
dân lao động các nước và tình đồn kết giữa các dân tộc xã hội chủ nghĩa.

Ba là, nền văn hóa xã hội chủ nghĩa là nền văn hóa của nhân dân, do
nhân dân sáng tạo ra và phục vụ lợi ích của nhân dân. Dưới chủ nghĩa xã hội
nhân dân lao động không chỉ là người làm chủ tập thể mọi giá trị văn hóa mà
cịn là người sáng tạo ra các giá trị văn hóa nhằm phục vụ con người, hướng
con người tới chân - thiện - mỹ.

Bốn là, nền văn hóa xã hội chủ nghĩa là nền văn hóa giàu bản sắc dân
tộc. Bản sắc dân tộc của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa thể hiện trước hết ở
chỗ, nó bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trên tất cả các lĩnh

vực. Những giá trị văn hóa truyền thống này được hình thành, phát triển qua
thời gian lâu dài vừa với tính cách là kế thừa, tiếp nối các giá trị trong long
quốc gia dân tộc, vừa là sản phẩm của sự tiếp biến các giá trị văn hóa của các
dân tộc, các cộng đồng người khác trong mỗi khu vực và trên phạm vi thế
giới... Tổng thể của những sự phát triển này (kế thừa và tiếp biến) đã dần tạo
nên những bản sắc văn hóa của mỗi quốc gia dân tộc cả về nội dung các giá
trị văn hóa, cho đến những hình thức, cách thức và phương thức thể hiện, tồn
tại các giá trị văn hóa ấy.

1.1.3 Các chức năng cơ bản của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa

- Chức năng nhận thức

5

Nền văn hóa xã hội chủ nghĩa trang bị cho nhân dân lao động và toàn
xã hội những tri thức về lý luận Mác-Lênin, tri thức về khoa học và thực tiễn
nói chung, đáp ứng các yêu cầu của cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp công
nhân và nhân dân lao động để nhận thức hiện thực, phản ánh hiện thực từ
những nhận thức mà văn hóa đem lại, con người tiến hành cải tạo tự nhiên,
cải tạo xã hội và cải tạo chính bản thân mình. Chức năng nhận thức của văn
hóa cịn định hướng cho con người nhận thức được điều hay lẽ phải, biết hành
động vì sự nghiệp xây dựng đất nước, vì hạnh phúc của nhân dân..

- Chức năng giáo dục

Chức năng giáo dục của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa đóng vai trị
quan trọng trong việc hình thành con người xã hội chu nghĩa. Nền văn hóa xã
hội chủ nghĩa có nhiệm vụ giáo dục đạo đức xã hội chủ nghĩa, tư tưởng tình
cảm, định hướng giá trị. hướng lý tưởng, đạo đức, thẩm mỹ trên lập trường

của giai cấp công nhân. Giáo dục giai cấp công nhân và nhân dân lao động
những nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực đạo đức cộng sản, giáo dục cơng dân
biết cống hiến vì sự giàu mạnh của tổ quốc xã hội chủ nghĩa, vì hạnh phúc của
nhân dân, biết gắn lợi ích của cả nhân với lợi ích của cộng đồng và xã hội,
biết giữ gìn và phát huy những truyền thống quý báu của dân tộc, của quê
hương và của gia đình mình.

- Chức năng điều chỉnh hành vi đạo đức

Chức năng này có nhiệm vụ điều chinh hoạt động của con người hướng
về xã hội và cộng đồng hướng về những điều tốt đẹp. Thực tế cuộc sống rất
đa dạng và phức tạp, trong xã hội có người tốt kẻ xấu, người đạo đức ke bất
lương, người cao cả kẻ thấp hèn... những tác phẩm văn học nghệ thuật văn
hóa xã hội chủ nghĩa góp phần điều chỉnh ý chí, hành vi của con người.
hướng con người tới những điều nhân ái tốt đẹp cao thượng. hướng về cộng
đồng, hình thành lối sống “mình vì mọi người. mọi người vì mình”.

6

- Chức năng dự bảo, nối tiếp lịch sử

Cũng như các nền văn hóa nói chung, văn hóa xã hội chủ nghĩa có chức
năng phát hiện ra các vấn đề của xã hội, dự báo những vấn đề có thể xảy ra
trong tương lai và nêu lên các giải pháp để giải quyết các vấn đề đó trong thực
tiễn. Chức năng dự báo, nối tiếp lịch sử của nền văn hóa thể hiện tập trung ké
sự thừa các giá trị văn hóa truyền thống, tiếp biến các giá trị văn hóa nhân dân
các dân tộc, hình thành và phát triển các giá trị văn hóa hiện đại đáp ứng và
phù hợp với những yêu cầu cơ bản của cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây
dựng chủ nghĩa xã hội.

Nền văn hóa nào cũng kế thừa nền văn hóa truyền thống, đó là một quy
luật phát triển của văn hóa. Văn hóa xã hội chủ nghĩa cũng kế thừa nền văn
hóa truyền thống nhưng kế thừa có chọn lọc có phê phán, kế thừa một cách
triệt để. V.I.Lênin từng cho rằng để xây dựng nền văn hóa của mình giai cấp
cơng nhân phải tiếp thu, kế thừa có chọn lọc văn hóa của các chế độ trước đó
mà trực tiếp và trước hết là nền văn hóa tư sản trong q trình xây dựng nền
văn hóa xã hội chủ nghĩa. Người coi đó là cơ sở, là nền tảng cho sự phát triển
nền văn hóa của giai cấp cơng nhân. V.I.Lênin viết: Nền văn hóa vơ sản phải
là sự phát triển hợp quy luật của tổng số những kiến thức mà loài người đã
sáng tạo ra dưới ách thống trị của xã hội tư sản của xã hội địa chủ và quan
liệu và: Cần phải dành lấy toàn bộ nền văn hóa mà chủ nghĩa tư bản để lại và
xây dựng chủ nghĩa xã hội bằng nền văn hóa ấy. Cần phải dành lấy toàn bộ
nền khoa học kỹ thuật tồn bộ tri thức nghệ thuật. Khơng có những thứ đó
chúng ta khơng thể nào xây dựng cuộc sống của xã hội cộng sản được.

- Chức năng giải trí Giống như các nền văn hóa nói chung, nền văn hóa
xã hội xã hội chủ nghĩa cũng có chức năng giải trí. Văn hóa xã hội chủ nghĩa
đem đến quần chúng niềm vui, sự động viên, chia sẻ, khích lệ khát vọng, say
mê làm cho con người yêu cuộc sống, hàm thích hoạt động vui chơi sáng tạo.

7

Các chức năng trên đây của văn hóa xã hội chủ nghĩa có mối quan hệ
gắn bó khăng khít qua lại lẫn nhau, làm tiền đề cho nhau, tạo nên động lực
cho sự phát triển xã hội.

Trên đây là các chức năng cơ bản, nói chung của tồn bộ nền văn hóa
xã hội chủ nghĩa. Các chức năng ấy tồn tại trong mối quan hệ hữu cơ với
nhau. Trong từng hoạt động sáng tạo, tiêu dùng mỗi hình thái giá trị văn hóa
cụ thể, sự thể hiện, thực hiện các chức quản lý, tạo ra những điều kiện thuận

lợi để cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nâng cao năng suất lao động.
Văn hóa xã hội chủ nghĩa có nhiệm vụ nâng cao giác ngộ chính trị, xây dựng
thế giới quan Mác-Lênin, nhân sinh quan cộng sản cho nhân dân lao động,
thay đổi đời sống tinh thần của xã hội, có tác dụng quyết định trong việc nâng
cao dân trí, là điều kiện cơ bản để xây dựng con người mới, lối sống mới, là
công cụ đắc lực để chống lại những thói quen, những tư tưởng lạc hậu đang
cản trở bước tiến của xã hội, đồng thời làm cho lối sống xã hội chủ nghĩa dần
dần đi vào cuộc sống hàng ngày của nhân dân.

Như vậy, văn hóa xã hội chủ nghĩa có tác dụng to lớn và tồn diện, nó
trở thành động lực cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Khẳng định vai
trò động lực của văn hóa, Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về xây dựng và
phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc đã khẳng
định:

“Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động
lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội”.

1.2. Nội dung nền văn hóa xã hội chủ nghĩa - Nội dung tiên tiến của
văn hóa xã hội chủ nghĩa

Văn hóa xã hội chủ nghĩa lấy chủ nghĩa Mác-Lênin làm nền tảng tư
tưởng và chống lại chủ trương phi tính đảng trên lĩnh vực văn hóa. Bằng chức
năng riêng - văn hóa xã hội chủ nghĩa đem đến giai cấp công nhân và nhân

8

dân lao động tư tưởng, đạo đức, tình cảm trên lập trường của giai cấp công
nhân. Chủ nghĩa Mác Lênin trang bị cho các chiến sĩ văn hóa thế giới quan và
phương pháp luận khoa học. Nếu không đứng vững trên quan điểm này người

nghệ sĩ sẽ dễ dàng đi chệch hướng, tác phẩm của họ sẽ phản tác dụng đối với
sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Văn hóa xã hội chủ nghĩa phục vụ đắc lực cho sự nghiệp cai tạo xã hội
cũ xây dựng xã hội mới, xây dựng lý tưởng sống mới. quan điểm thẩm mỹ
mới, mang lại lợi ích cho quảng đại quần chúng lao động. Văn hóa xã hội chủ
nghĩa phục vụ sự nghiệp xây dựng con người, góp phần hình thành một kiểu
nhân cách mới, đặc trưng cho lối sống công nghiệp hiện đại nhưng vẫn giữ
được những nét đẹp của đạo đức truyền thống.

- Nội dung nhân đạo của văn hóa xã hội chủ nghĩa

Chủ nghĩa Mác-Lênin lấy việc giải phóng xã hội, giải phóng giai cấp và
giải phóng con người là mục tiêu cao cả của mình. Lấy chủ nghĩa Mác-Lênin
làm nền tảng tư tưởng, văn hóa xã hội chủ nghĩa kế thừa phát huy truyền
thống nhân đạo của dân tộc và nhân loại, góp phần hình thành con người tồn
diện và phục vụ lợi ích của nhân dân lao động. Văn hóa xã hội chủ nghĩa nâng
cao năng lực cho con người xây dựng lối sống nhân ái vị tha, tình nghĩa văn
minh vì con người và xã hội lồi người. Văn hóa xã hội chủ nghĩa cịn phê
phán cái xấu, cái ác, lối sống thực dụng, vô ơn, bội nghĩa... qua đó, hướng con
người tới cái chân, thiện, mỹ.

- - Nội dung dân chủ của văn hóa xã hội chủ nghĩa

Trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, quan hệ sơ hữu xã hội đối
với các tư liệu sản xuất dần dần được xác lập, khơng ngừng được củng cố,
hồn thiện, nhân dân lao động từng bước trở thành chủ nhân thực sự, ngày
càng đầy đủ của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa, chủ thể của các hoạt động sáng

9

tạo, bảo vệ và tiêu dùng các sản phẩm văn hóa. Văn hóa xã hội chủ nghĩa
tuyên truyền, giáo dục, cổ vũ nhân dân ý thức làm chủ đối với các di sản văn
hóa vật chất và tinh thần của dân tộc, tơn trọng tài năng, tính tự do, sáng tạo
đồng thời đề cao trách nhiệm công dân với đất nước, với dân tộc, với cộng
đồng ý thức tuân thủ pháp luật của các nghệ sĩ.

Tính dân chủ của văn hóa xã hội chủ nghĩa còn giáo dục nhân dân hiểu
biết về quyền và nghĩa vụ công dân, nâng cao ý thức và năng lực làm chủ của
công dân trên các lĩnh vực của đời sống.

- Nội dung dân tộc của văn hóa xã hội chủ nghĩa

Văn hóa là một trong những đặc trưng của dân tộc. Thời kỳ quá độ từ
chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội là thời kỳ xây dựng dân tộc xã hội chủ
nghĩa. Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội diễn ra trong từng dân tộc, vì
vậy, văn hóa xã hội chủ nghĩa, nói một cách khách quan, khơng thể khơng
mang tính dân tộc. Tính dân tộc của văn hóa thể hiện khát vọng của dân tộc
trong công cuộc đấu tranh để bảo vệ và phát triển dân tộc, ý thức kế thừa và
phát triển tinh hoa văn hóa dân tộc, ý thức phát triển phong cách và bản sắc
riêng trong quốc gia nhiều dân tộc và thành phần dân tộc. Tính dân tộc của
văn hóa xã hội chủ nghĩa là sự thấm nhuần chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa
quốc tế vơ sản Nền văn hóa này phải bồi dưỡng tư tưởng bình đẳng hữu nghị
giữa các dân tộc, chống chiến tranh, chống chạy đua vũ trang, bảo vệ cuộc
sống văn minh hạnh phúc trên thế giới. Tính dân tộc của văn hóa xã hội chủ
nghĩa cịn thể hiện ở việc phát huy tinh hoa văn hóa thế giới và đóng góp vào
sự phát triển phong phú của văn hóa thế giới.

Trong quá trình hội nhập, tồn cầu hóa hiện nay, tiếp thu chọn lọc các
giá trị văn hóa hiện đại của nhân loại để phát triển là nhu cầu khách quan. Sự

tiếp thu chọn lọc đối với các giá trị đó lại chỉ có thể được thực hiện có hiệu
quả, tạo ra khả năng phát triển văn hóa bền vững trên cơ sở giữ vững và kế

10

thừa một cách tốt nhất các giá trị văn hóa truyền thống của mỗi quốc gia dân
tộc. Phấn đấu xây dựng nền văn hóa tiên tiến, nhân đạo, dân chủ, dân tộc là
mục tiêu, là nhiệm vụ cấp bách của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Để
đạt được mục tiêu này các đảng cộng sản và nhà nước xã hội chủ nghĩa phải
có đường lối, chính sách văn hóa đúng đắn sáng tạo khuyến khích tạo điều
kiện cho nghệ sĩ có tài năng và tâm huyết có đời sống vật chất đảm bảo, được
tự do tìm tịi sáng tạo cống hiến tài năng cho Tổ quốc và nhân dân.

11

CHƯƠNG 2:
THỰC TRẠNG NỀN VĂN HÓA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

VIỆT NAM HIỆN NAY

2.1 Thực trạng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa việt nam hiện na và
những vấn đề đặt ra

Qua hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước dân tộc Việt Nam đã xây
dựng nên một nền văn hóa có nội dung phong phú và sức sống mãnh liệt.
“Văn hóa Việt Nam là thành quả hàng ngàn năm lao động sáng tạo, đấu tranh
kiên cường dựng nước và giữ nước của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, là
kết quả giao lưu và tiếp thu tinh hoa của nhiều nền văn minh thế giới để
không ngừng hồn thiện mình. Văn hóa Việt Nam đã hun dúc lên tâm hồn,
khí phách, bản lĩnh Việt Nam làm rạng rỡ lịch sử vẻ vang của dân tộc”!. Bằng

lao động sáng tạo và ý chí đấu tranh bền bỉ kiên cường nhân dân ta đã xây đắp
lên một nền văn hóa kết tinh sức mạnh và in đậm dấu ấn bản sắc dân tộc,
chứng minh sức sống mãnh liệt và sự trường tồn của dân tộc Việt Nam. Văn
hóa Việt Nam đã tạo thành những giá trị bền vững, được lưu truyền và phát
triển qua nhiều thế hệ tạo nên những truyền thống q báu của dân tộc đó là
lịng yêu nước, nhân nghĩa, cần củ thông minh tài hoa trong lao động sản
xuất, tính cộng đồng sâu sắc, tính khoan dung dễ thích ứng, gần gũi với thiên
nhiên, tâm hồn binh dị.

Trong thời đại Hồ Chí Minh với dưởng lối văn hóa đúng đắn và sáng
tạo của Đảng, văn hóa Việt Nam tiếp tục được phát huy đã góp phần quyết
định vào những thắng lợi to lớn trong sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây
dựng chủ nghĩa xã hội. Quá trình đổi mới đất nước hơn 25 năm qua, văn hóa
Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng, đồng thời cũng bộc lộ
những mặt yếu kém.

12

Căn cứ vào nội dung cơ bản của Nghị quyết Trung ương 6 và Nghị
quyết Trung ương 10 khóa IX cho thấy, sự nghiệp xây dựng nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc kể từ sau Đề cương văn hóa Việt Nam
và Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII đến nay đã đạt nhiều thành tựu to lớn
quan trọng, song cũng cịn tồn tại một số thiếu sót.

a. Những thành tựu

Một là, về tư tưởng đạo đức lối sống.

Đường lối đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa mà Đảng
và nhân dân lựa chọn đã làm thay đổi bộ mặt đất nước trên nhiều lĩnh vực.

Theo Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII, Đảng ta đã nhận định văn hóa đạt
những thành tựu sau:

Việc xác lập chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền
tảng tư tưởng làm cho đời sống tinh thần xã hội phát triển đúng hướng. Ý
thức phấn đấu cho độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, tinh thần trách nhiệm
và năng lực tổ chức thực hiện được nâng lên một bước. Nhiều nét mới trong
giá trị văn hóa và chuẩn mực đạo đức từng bước được hình thành. Tính năng
động, tính tích cực cơng dân được phát huy, sở trường năng lực cá nhân được
khuyến khích. Khơng khí dân chủ trong xã hội tăng lên.

Những việc làm thiết thực hướng về cội nguồn, về cách mạng và kháng
chiến, tưởng nhớ các anh hùng dân tộc, quý trọng các danh nhân văn hóa, đền
ơn đáp nghĩa những người có cơng giúp đỡ những người hoạn nạn trở thành
phong trào quần chúng.

Hai là, sự nghiệp giáo dục - đào tạo, khoa học và công nghệ.

Sự nghiệp giáo dục đã thu được những thành tựu quan trọng góp phần
to lớn trong nâng cao dân trí, đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực, phát hiện và

13

bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Trình độ dân trí, học vấn của nhân dân đã
tăng lên đáng kể. Trong đó, trình độ dân trí, học vấn của đơng đảo quần chúng
công nhân, nông dân và nhất là của tầng lớp trí thức, doanh nhân được nâng
lên... làm tăng thêm sức mạnh nội sinh. Nguồn nhân lực lao động Việt Nam
đã có những sự phát triển mạnh về số lượng, cơ cấu chất lượng, trình độ
chun mơn, tay nghề… từng bước được cải thiện, góp phần khơng nhỏ vào
xây dựng và phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội.

Hoạt động khoa học và cơng nghệ đã có được những bước phát triển
quan trọng trên tất cả các lĩnh vực: nghiên cứu khoa học, áp dụng chuyển giao
các kết quả nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ. Nguồn nhân lực
khoa học, nhất là nhân lực khoa học tự nhiên, khoa học - kỹ thuật được phát
triển mạnh. Đội ngũ các nhà khoa học xã hội và nhân văn đã có sự trưởng
thành mạnh mẽ. Trong nghiên cứu khoa học, các hoạt động nghiên cứu ứng
dụng, nghiên cứu triển khai và nghiên cứu phát triển ngày càng được ưu tiên.
Các nghiên cứu cơ bản, nhất là nghiên cứu cơ bản trong các lĩnh vực xã hội,
tự nhiên, kinh tế... ngày càng có được những thành tựu bước đầu quan trọng.
Tầng lớp trí thức mới, trong đó có đội ngũ trí thức khoa học - công nghệ đã
trưởng thành, đang trở thành lực lượng đi đầu trong q trình cơng nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước. Trong đó, đội ngũ các nhân tài trẻ, có năng lực,
trình độ chun mơn... đang hình thành và phát triển về số lượng, đa dạng
trong các lĩnh vực, các ngành chuyên môn...

Ba là, trên lĩnh vực văn học nghệ thuật và truyền thông đại chúng.

Các hoạt động sáng tạo có bước phát triển mới, nhiều bộ mơn nghệ
thuật truyền thống được giữ gìn, có thêm nhiều tác phẩm có giá trị về đề tài
cách mạng và kháng chiến, về công cuộc đổi mới... hoạt động lý luận phê
bình đã đạt được những kết quả tích cực, khẳng định mạnh mẽ văn nghệ cách
mạng và kháng chiến, đẩy lùi một bước những quan điểm sai trái...

14

Số đông văn nghệ sĩ được rèn luyện thử thách trong thực tiễn cách
mạng ln giàu lịng u nước, trước những khó khăn, biết. động vẫn kiên
định quan điểm sáng tác phục vụ nhân dân.

Văn học các dân tộc thiểu số có bước tiến đáng kể. Đội ngũ những nhà
văn hóa người dân tộc thiểu số phát triển cả về số lượng và chất lượng, có
những đóng góp quan trọng vào hầu hết các lĩnh vực văn học, nghệ thuật.

Hoạt động truyền thông và truyền thông đại chúng phát triển nhanh cả
về số lượng và quy mô, về nội dung và hình thức, về in, phát hành truyền dẫn,
ngày càng phát huy vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của xã
hội.

Bốn là, giao lưu văn hóa với nước ngoài từng bước được mở rộng.

Trên cơ sở thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ theo hướng đa
dạng hóa, đa phương hóa, hội nhập ngày càng đầy đủ vào quá trình phát triển
quốc tế, hoạt động văn hóa của Việt Nam đã có những bước đi khá vững chắc
và thu được nhiều kết quả khả quan. Điều đó đã và đang tạo điều kiện để nhân
dân được tiếp xúc rộng rãi với những thành tựu của văn hóa nhân loại, đồng
thời giới thiệu với nhân dân các nước những giá trị tốt đẹp độc đáo của văn
hóa Việt Nam.

Năm là, hệ thống thể chế văn hóa được mở rộng và từng bước hồn
thiện.

Hệ thống các thiết chế văn hóa của Việt Nam từ sau khi đất nước bước
vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội tiếp tục được củng cố và phát triển.
Điều đó đã và đang khuyến khích nhân dân tham gia vào sự nghiệp xây dựng
văn hóa trên cả hai mặt sáng tạo và hưởng thụ. Đảng và Nhà nước đã quan
tâm tăng cường bộ máy tổ chức, ban hành những văn bản pháp luật nhằm điều

15

chỉnh hoạt động của ngành văn hóa. Một bộ phận quan trọng thiết chế văn
hóa đã có những phương thức hoạt động mới có hiệu quả.

b. Những hạn chế, yếu kém

Thứ nhất, về nhận thức tư tưởng đạo đức lối sống.

Trước những biến động chính trị phức tạp trên thế giới một số người
dao động, nghi ngờ con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, phủ nhận những thành
quả của chủ nghĩa xã hội hiện thực trên thế giới, phủ nhận con đường đi lên
chủ nghĩa xã hội và lịch sử cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng ở nước ta.

Tệ sùng bái nước ngoài, coi thường những giá trị văn hóa dân tộc, chạy
theo lối sống thực dụng cá nhân vị kỷ, gây hại đến thuần phong mỹ tục.
Khơng ít trường hợp vì tiền mà chà đạp lên tình nghĩa gia đình, quan hệ thầy
trị, đồng chí. Bn lậu, tham nhũng phát triển, ma túy mại dâm và các tệ nạn
xã hội khác gia tăng. Sự thối hóa về đạo đức lối sống ở một bộ phân không
nhỏ cán bộ đảng viên, trong đó có cả cán bộ có chức có quyền. Nạn tham
nhũng, dùng tiền của nhà nước để tiêu xài phung phí, ăn chơi sa đọa khơng
được ngăn chặn có hiệu quả. Hiện tượng quan liêu cửa quyền sách nhiễu nhân
dân, kèn cựa bè phải khá phổ biến.

Thứ hai, trên lĩnh vực giáo dục đào tạo.

Nhiều biểu hiện tiêu cực làm cho xã hội lo lắng như thoái suy đạo lý
trong quan hệ thầy trị, bè bạn, mơi trường sư phạm xuống cấp, lối sống thiếu
lý tưởng hoài bão, ăn chơi nghiện ma túy ở một bộ phận học sinh, sinh viên,
coi nhẹ giáo dục đạo đức thẩm mỹ và các bộ mơn chính trị, khoa học xã hội
và nhân văn.

Thứ ba, về đời sống văn học nghệ thuật còn những mặt bất cập.

16

Rất ít tác phẩm đạt đỉnh cao tương xứng với sự nghiệp cách mạng và
kháng chiến vĩ đại của dân tộc cũng như thành quả của công cuộc đổi mới.
Trong sáng tác và lý luận phê bình, có lúc đã nảy sinh khuynh hướng phủ
nhận thành tựu văn học cách mạng và kháng chiến, đối lập văn nghệ với
chính trị, nhìn xã hội với thái độ bi quan. Một vài tác phẩm viết về kháng
chiến đã khơng phân biệt chiến tranh chính nghĩa với chiến tranh phi nghĩa.
Xu hướng “thương mại hóa” chiều theo những thị hiếu thấp kém làm cho
chức năng giáo dục tư tưởng và thẩm mỹ của văn học nghệ thuật bị suy giảm.

Tiềm lực đội ngũ sáng tác, nghiên cứu lý luận, phê bình văn học nghệ
thuật cịn yếu. Một số ngành nghệ thuật như điện ảnh sân khấu, đặc biệt là sân
khấu truyền thống gặp rất nhiều khó khăn. Thứ tư, về thơng tin đại chúng cịn
nhiều sản phẩm chất lượng thấp. Báo chí chưa biểu dương đúng mức những
điển hình tiên tiến trên các lĩnh vực, chưa thực sự phê phán kịp thời những
việc làm sai trái với đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước và đạo đức
xã hội. Khuynh hướng thương mại hóa khá phổ biến. Một số nhà báo vi phạm
đạo đức nghề nghiệp, thông tin thiếu trung thực gây tác động xấu đến dư luận
xã hội.

Thứ năm, về giao lưu văn hóa với nước ngồi chưa tích
cực và chủ động

Hoạt động giao lưu văn hóa với nước ngồi chưa tích cực và chủ động
cịn nhiều sơ hở. Số văn hóa phẩm độc hại, phản động xâm nhập vào nước ta
còn quá lớn, trong khi đó số tác phẩm văn hóa có giá trị của ta đưa ra bên
ngồi cịn q ít.

Thứ sáu, trong xây dựng thể chế văn hóa cịn chậm và nhiều thiếu sót.

Cơng tác đào tạo cán bộ lãnh đạo và quản lý ngành văn hóa chưa đáp
ứng u cầu. Ở nhiều vùng nơng thơn nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đồng

17