XÂY DỰNG TÌNH HUỐNG ĐÓNG VAI TRONG DẠY HỌC ĐẠO ĐỨC LỚP 3

TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM
KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON & NGHỆ THUẬT

----------

TRẦN THỊ ÁNH HỒNG

XÂY DỰNG TÌNH HUỐNG ĐÓNG VAI TRONG
DẠY HỌC ĐẠO ĐỨC LỚP 3

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Quảng Nam, tháng 05 năm 2019


Để hồn thành khóa luận này, ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản thân, tôi đã
nhận đƣợc rất nhiều sự giúp đỡ của các thầy cô giáo, bạn bè và ngƣời thân.

Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lịng kính trọng và sự biết ơn chân thành đến cô
giáo - Th.s Dƣơng Thị Thu Thảo ngƣời đã hƣớng dẫn tận tình, chu đáo trong suốt
quá trình nghiên cứu và hồn thành bài khóa luận.

Tôi xin đƣợc gởi lời cảm ơn chân thành đến toàn thể giảng viên khoa Tiểu
học -Mầm non & Nghệ thuật trƣờng Đại học Quảng Nam đã nhiệt tình truyền đạt
kiến thức cho tơi trong q trình học tập tại trƣờng và hƣớng dẫn tơi làm bài khóa
luận này.

Trong q trình hồn thành bài khóa luận, tơi cịn nhận đƣợc sự giúp đỡ
nhiệt tình của Ban Giám hiệu Trƣờng Tiểu học Kim Đồng, các thầy cô giáo khối
lớp 3 cùng các em học sinh hai lớp 3/3, 3/4 đã giúp đỡ, hỗ trợ tơi trong q trình
điều tra nghiên cứu thực trạng và thực nghiệm sƣ phạm tại trƣờng.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn những tình cảm quý báu đến gia đình,
ngƣời thân, bạn bè đã thƣờng xuyên quan tâm, động viên và ủng hộ tôi trong
suốt thời gian qua.

Mặc dù đã rất cố gắng để hoàn thành đề tài một cách hoàn chỉnh nhất.
Song do điều kiện thời gian có hạn, cũng nhƣ năng lực bản thân cịn hạn chế nên
bài khóa luận của tơi khơng tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận đƣợc sự
góp ý của quý thầy cô và các bạn để bài khóa luận đƣợc hồn thiện hơn.

Xin chân thành cảm ơn!
Tam Kỳ, tháng 5 năm 2019
Sinh viên thực hiện

Trần Thị Ánh Hồng

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, đề tài: “Xây dựng tình huống đóng vai trong dạy học
Đạo đức lớp 3” là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả
nghiên cứu nêu trong bài khóa luận là trung thực và chƣa từng đƣợc cơng bố
trong bất kỳ một cơng trình nào khác.

Tam kỳ, tháng 05 năm 2019
Sinh viên thực hiện

Trần Thị Ánh Hồng

BẢNG DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT TỪ VIẾT TẮT GIẢI THÍCH

1 ĐC Đối chứng

2 GV Giáo viên

3 HS Học sinh

4 ND Nội dung

5 NXB Nhà xuất bản

6 SGK Sách giáo khoa

7 TH Tình huống

8 THĐV Tình huống đóng vai

9 TN Thực nghiệm

DANH MỤC CÁC BẢNG

STT Tên Nội dung Trang

1 Bảng 1.1 Hiểu biết của GV về THĐV 20

2 Bảng 1.2 Mục đích của việc sử dụng THĐV 21

3 Bảng 1.3 Mức độ cần thiết của việc thiết kế THĐV 21

4 Bảng 1.4 Mức độ thiết kế THĐV 22

5 Bảng 1.5 Những chú ý khi thiết kế THĐV 23

6 Bảng 1.6 Mức độ sử dụng THĐV 23

7 Bảng 1.7 Mức độ hứng thú của HS khi GV sử dụng các 24

THĐV tự thiết kế

8 Bảng 1.8 Kết quả học tập sau tiết Đạo đức có sử dụng 25

THĐV do GV tự thiết kế

9 Bảng 1.9 Khó khăn khi thiết kế THĐV 25

9 Bảng 1.10 Tầm quan trọng của việc học môn Đạo đức 26

10 Bảng 1.11 Mức độ hứng thú của HS khi học môn Đạo đức 27

11 Bảng 1.12 Mức độ tham gia đóng vai tình huống trong mơn 28

Đạo đức

12 Bảng 1.13 Việc sử dụng THĐV ngoài vở bài tập lớp 3 của 29

GV

13 Bảng 1.14 Mức độ phù hợp của nội dung THĐV ngoài vở 29

bài tập

14 Bảng 1.15 Mức độ hứng thú với việc đóng vai các tình 30

huống trong giờ học Đạo đức

15 Bảng 1.16 Lợi ích của việc tham gia đóng vai xử lí tình 31

huống

16 Bảng 3.1 Đánh giá mức độ yêu thích của HS về tiết học 69

17 Bảng 3.2 Đánh giá mức độ hứng thú của HS đối với tiết 70

học

18 Bảng 3.3 Đánh giá của HS về khơng khí tiết học 71

19 Bảng 3.4 Mức độ hiểu bài của HS qua tiết học Đạo đức 72

20 Bảng 3.5 Nhận xét về tình huống trong hoạt động đóng vai 73

(Lớp TN)

21 Bảng 3.6 Nhận xét về hoạt động đóng vai xử lý tình huống 74

của các nhóm (Lớp TN)

22 Bảng 3.7 Mong muốn đƣợc học các tiết tƣơng tự (Lớp TN) 74

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

STT Tên Nội dung Trang

1 Biểu đồ 1.1 Hiểu biết của GV về THĐV 20

2 Biểu đồ 1.2 Mức độ cần thiết của việc thiết kế THĐV 22

3 Biểu đồ 1.3 Mức độ thiết kế THĐV 22

4 Biểu đồ 1.4 Mức độ sử dụng THĐV do GV tự thiết kế 24

5 Biểu đồ 1.5 Tầm quan trọng của việc học môn Đạo đức 26

6 Biểu đồ 1.6 Mức độ hứng thú của học sinh khi học môn 27

Đạo đức

7 Biểu đồ 1.7 Mức độ tham gia đóng vai tình huống trong 28

môn Đạo đức

8 Biểu đồ 1.8 Đánh giá về mức độ phù hợp của nội dung 29

THĐV ngoài vở bài tập

9 Biểu đồ 1.9 Mức độ hứng thú khi tham gia đóng vai các 30

tình huống

10 Biểu đồ 1.10 Lợi ích của việc tham gia đóng vai xử lí tình 31

huống

11 Biểu đồ 3.1 Đánh giá mức độ yêu thích của HS về tiết học 70

12 Biểu đồ 3.2 Đánh giá mức độ hứng thú của HS đối với tiết 71

học

13 Biểu đồ 3.3 Đánh giá của HS về khơng khí tiết học Đạo 72

đức

14 Biểu đồ 3.4 Mức độ hiểu bài của HS qua tiết học Đạo đức 73

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài................................................................................................1
2. Mục tiêu của đề tài ............................................................................................2
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu...................................................................2
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu.....................................................................................2
3.2. Khách thể nghiên cứu .....................................................................................2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................3
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................3
5.1 Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lí luận ...........................................................3
5.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn ......................................................3
6. Lịch sử nghiên cứu: ...........................................................................................4
7. Đóng góp của đề tài:..........................................................................................6
7.1. Về mặt lí luận: ................................................................................................6

7.2 Về mặt thực tiễn: .............................................................................................6
8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................................6
9. Cấu trúc tổng quan của đề tài ............................................................................6
PHẦN NỘI DUNG ...............................................................................................7
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VIỆC .....................................7
THIẾT KẾ TÌNH HUỐNG ĐÓNG VAI TRONG DẠY HỌC ĐẠO ĐỨC LỚP 3
..............................................................................................................................7
1.1. Một số vấn đề về xây dựng tình huống đóng vai ............................................7
1.1.1. Tình huống ..................................................................................................7
1.1.2. Đóng vai ......................................................................................................8
1.1.3. Tình huống đóng vai trong dạy học .............................................................9
1.1.4. Yêu cầu của tình huống đóng vai ................................................................9
1.1.5. Thiết kế tình huống đóng vai.....................................................................11
1.1.6. Tác dụng của việc thiết kế tình huống đóng vai trong dạy học Đạo đức ...12
1.1.7. Đặc điểm tâm sinh lí học sinh lớp 3 ..........................................................13

1.2. Mục tiêu và nội dung môn Đạo đức lớp 3 ....................................................15
1.2.1. Mục tiêu ....................................................................................................15
1.2.2. Nội dung....................................................................................................16
1.3. Thực trạng việc thiết kế tình huống đóng vai trong dạy học Đạo đức lớp 3 ở
trƣờng Tiểu học Kim Đồng .................................................................................17
1.3.1. Mục đích điều tra.......................................................................................17
1.3.2. Đối tƣợng điều tra .....................................................................................17
1.3.3. Nội dung điều tra.......................................................................................17
1.3.4. Phƣơng pháp điều tra.................................................................................18
1.3.5. Kết quả điều tra .........................................................................................19
1.3.6. Nhận xét về thực trạng của việc thiết kế tình huống đóng vai trong dạy học
Đạo đức lớp 3......................................................................................................32
Tiểu kết chƣơng 1................................................................................................34
CHƢƠNG 2: THIẾT KẾ CÁC TÌNH HUỐNG ĐĨNG VAI..............................35

TRONG DẠY HỌC ĐẠO ĐỨC LỚP 3 .............................................................35
2.1. Một số căn cứ thiết kế tình huống đóng vai..................................................35
2.1.1. Căn cứ vào nội dung chƣơng trình ............................................................35
2.1.2. Căn cứ vào đặc điểm nhận thức của học sinh ............................................35
2.1.3 Căn cứ vào thực trạng của đề tài ................................................................36
2.2. Nguyên tắc thiết kế tình huống đóng vai trong mơn Đạo đức lớp 3 .............36
2.2.1. Nguyên tắc đảm bảo phù hợp với mục tiêu và nội dung bài học ...............36
2.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức..............................................................36
2.2.3. Nguyên tắc phát huy tính tự giác, tích cực và sáng tạo của HS ................37
2.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và thực tiễn............................................38
2.3. Thiết kế tình huống đóng vai trong dạy học Đạo đức lớp 3..........................38
2.3.1. Quy trình thiết kế THĐV trong dạy học Đạo đức lớp 3 ............................38
2.3.2. Thiết kế THĐV để dạy học một số bài trong chƣơng trình mơn Đạo đức
lớp 3 ....................................................................................................................40
2.4. Hƣớng dẫn sử dụng các tình huống đóng vai ...............................................52

2.5. Thiết kế một số kế hoạch bài dạy có sử dụng tình huống đóng vai trong dạy
học Đạo đức lớp 3 ...............................................................................................56
Tiểu kết chƣơng 2................................................................................................62
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ........................................................63
3.1. Mô tả thực nghiệm sƣ phạm .........................................................................63
3.2. Tổ chức thực nghiệm....................................................................................64
3.3. Kết quả thực nghiệm ....................................................................................69
3.4. Kết luận về kết quả thực nghiệm ..................................................................75
Tiểu kết chƣơng 3................................................................................................76
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.............................................................................77
1. Kết luận ...........................................................................................................77
2. Kiến nghị.........................................................................................................78
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................80

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài

Bƣớc sang thế kỉ XXI, với những bƣớc tiến nhảy vọt của cuộc cách mạng
khoa học- công nghệ làm biến đổi nhanh chóng đời sống vật chất và hệ thống các
giá trị xã hội đặc biệt là các giá trị nhân văn. Làm thế nào giải quyết hài hòa mối
quan hệ giữa sự phát triển nhƣ vũ bão của khoa học-công nghệ với các biểu hiện
sa sút, các giá trị nhân văn của đời sống xã hội. Đó là vấn đề bức xúc mà nhiều
ngƣời quan tâm. Theo quyết định 1501/QĐ-TTg, đề án “Tăng cƣờng giáo dục lý
tƣởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên, thiếu niên và nhi đồng giai
đoạn 2015 - 2020” của Thủ tƣớng Chính phủ với mục tiêu: Tăng cƣờng giáo dục
lý tƣởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ Việt Nam nhằm tạo chuyển
biến căn bản về đạo đức, lối sống phát triển tồn diện…. Vì vậy, việc tu dƣỡng
và rèn luyện để bản thân trở thành ngƣời có ích cho xã hội, vừa có đức vừa có tài
là điều hết sức quan trọng đối với mỗi ngƣời và là nhiệm vụ hàng đầu của giáo
dục hiện nay.

Giáo dục Tiểu học là cấp học nền tảng, là cơ sở ban đầu và thiết yếu nhằm
đào tạo ra những con ngƣời có trí thức, có nhân cách. Điều 23- Luật Giáo dục
năm 1998 khẳng định: “Mục tiêu giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình
thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí
tuệ, thể chất, thẩm mĩ và kĩ năng cơ bản, góp phần hình thành nhân cách của con
ngƣời Việt Nam xã hội chủ nghĩa, bƣớc đầu xây dựng tƣ cách và trách nhiệm
công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học Trung học cơ sở” [7, tr.17]. Có thể
nói, những kiến thức tiếp nhận đƣợc ở trƣờng Tiểu học là viên gạch đầu tiên
trong lâu đài tri thức của mỗi con ngƣời.

Cùng với các môn học khác, môn Đạo đức là một mơn học có vai trị quan
trọng góp phần tạo nên con ngƣời vừa “hồng” vừa “chuyên” vì “đạo đức là phẩm
chất quan trọng nhất của nhân cách, là nền tảng để xây dựng thế giới tâm hồn của

con ngƣời”. Tạo ra ngƣời cơng dân sống có ý thức, có trách nhiệm với bản thân,
có phẩm chất đạo đức đồng thời phát huy đƣợc truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

1

Trong quá trình dạy học Đạo đức, để hình thành cho học sinh (HS) những
phẩm chất đạo đức tốt thì giáo viên (GV) cần vận dụng linh hoạt nhiều phƣơng
pháp dạy học. Trong đó phƣơng pháp dạy học có tác dụng rèn kĩ năng, hành vi
cho học sinh đó là phƣơng pháp đóng vai. Đóng vai có tác dụng rất thiết thực,
làm cho khơng khí lớp học sơi nổi, hào hứng, lơi cuốn chú ý của tất cả học sinh
vào giờ học. Học sinh đƣợc trải nghiệm, lĩnh hội kiến thức từ những tình huống
đóng vai, việc lĩnh hội tri thức trở nên dễ dàng hơn, ngồi ra cịn giúp các em học
sinh tự tin hơn, phát triển khả năng giao tiếp với ngƣời khác tốt hơn. Tuy nhiên,
trong thực tế dạy học đạo đức giáo viên thƣờng vận dụng phƣơng pháp đóng vai
nhƣng thiết kế tình huống cho học sinh đóng vai cịn chƣa quan tâm, việc thiết kế
tình huống đóng vai (THĐV) và sử dụng trong các tiết dạy Đạo đức đang cịn
hạn chế. Nhiều giáo viên chỉ sử dụng các tình huống (TH) có sẵn trong sách giáo
khoa để học sinh thực hiện. Ngoài ra, một số giáo viên nghĩ việc thiết kế tình
huống đóng vai là mất nhiều thời gian để chuẩn bị cho việc thiết kế hoặc giáo
viên thiết kế một số tình huống chƣa kích thích đƣợc khả năng tƣ duy, khả năng
giải quyết tình huống của học sinh.

Xuất phát từ những lí do trên chúng tơi chọn đề tài: “Xây dựng tình
huống đóng vai trong dạy học Đạo đức lớp 3” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp
của mình.
2. Mục tiêu của đề tài

Thiết kế và sử dụng tình huống đóng vai trong dạy học Đạo đức lớp 3 nhằm
góp phần nâng cao chất lƣợng trong dạy học Đạo đức lớp 3 và chất lƣợng giáo
dục đạo đức cho học sinh.

3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu

Tình huống đóng vai trong dạy học Đạo đức lớp 3.
3.2. Khách thể nghiên cứu

- Quá trình dạy học môn Đạo đức lớp 3.
- Giáo viên dạy môn Đạo đức lớp 3.
- Học sinh lớp 3.

2

4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để giải quyết đƣợc những vấn đề trên, khóa luận phải giải quyết những

vấn đề sau:
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc thiết kế tình huống đóng vai trong dạy

học mơn Đạo đức lớp 3.
- Đánh giá thực trạng thiết kế tình huống đóng vai trong dạy học Đạo đức

lớp 3.
- Thiết kế tình huống đóng vai và sử dụng tình huống đóng vai trong dạy

học Đạo đức và thực nghiệm.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
5.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
5.1.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu

Đọc, nghiên cứu, thu thập, xử lí và khái qt các thơng tin, tham khảo

nguồn tài liệu nhƣ sách báo, tạp chí, các nội dung liên quan đến việc thiết kế
THĐV làm cơ sở lí luận cho đề tài nghiên cứu.
5.1.2. Phương pháp phân tích – tổng hợp

Tìm hiểu các tài liệu có liên quan đến đề tài, từ đó phân tích và tổng hợp
các tài liệu tìm đƣợc.
5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
5.2.1. Phương pháp quan sát

Tiến hành dự giờ tiết 2 mơn Đạo đức lớp 3 để tìm hiểu việc sử dụng tình
huống đóng vai trong dạy học Đạo đức, qua đó có những đánh giá bƣớc đầu về
thực trạng việc thiết kế và sử dụng tình huống đóng vai trong dạy học Đạo đức
hiện nay.
5.2.2. Phương pháp điều tra

Sử dụng phiếu điều tra dành cho giáo viên dạy môn Đạo đức lớp 3 và học
sinh lớp 3 nhằm thu thập thông tin về thực trạng, nhận thức vai trò của việc thiết
kế và sử dụng tình huống đóng vai trong dạy học Đạo đức lớp 3 và đánh giá kết
quả thực nghiệm.

3

5.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Tham khảo các ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh thiết kế các tình huống

đóng vai để có định hƣớng đúng trong q trình nghiên cứu góp phần hồn thiện
nội dung nghiên cứu.
5.2.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Tổ chức thực nghiệm sƣ phạm để phân tích, đánh giá nhằm khẳng định tính

khả thi của một số tình huống đóng vai.
5.2.5. Phương pháp thống kê toán học

Thống kê, kết quả điều tra về thực trạng và kết quả thực nghiệm của đề tài.
6. Lịch sử nghiên cứu:

Việc thiết kế tình huống đóng vai trong dạy học Đạo đức là một biện pháp
đã đƣợc sử dụng trong quá trình dạy học nhƣng chƣa đƣợc quan tâm và phổ biến
rộng rãi.

Cuốn “Dạy học ngày nay” của tác giả Geoffey Petty, NXB GiStanley
Thornes (Tài liệu dịch của dự án Việt Bỉ) đã đề cập đến việc hƣớng dẫn học sinh
thực hành đóng vai, diễn kịch và mơ phỏng tuy nhiên chƣa đề cập đến việc xây
dựng các tình huống đóng vai một cách chi tiết.

Theo Lê Thị Ngọc Thƣơng về việc “Hƣớng dẫn thực hành: Đóng vai nhƣ là
một phƣơng pháp dạy học” (Trung tâm đánh giá & Kiểm định chất lƣợng giáo
dục - Viện nghiên cứu giáo dục) đƣợc biên dịch từ tài liệu Role Play as a
Teaching Method: A Practical Guide của Dr. Kanokwan Manorom and Zoë
Pollock. Đây là một chỉ dẫn cho giáo viên có nhu cầu sử dụng đóng vai nhƣ là
một cơng cụ giảng dạy hữu ích nhất cho các lớp học ở các bậc học.Tuy nhiên ở
đây chỉ đề cập tới cách tổ chức đóng vai chứ chƣa khai thác về việc xây dựng các
tình huống đóng vai trong khi dạy.

Trong cuốn giáo trình “Đạo đức và phƣơng pháp dạy học mơn đạo đức ở
tiểu học”, (2013) của tác giả Nguyễn Hữu Hợp, NXB Đại học Sƣ phạm Hà Nội.
Tác giả đã nêu lên cơ sở lí luận chung về phƣơng pháp đóng vai trong dạy học
mơn đạo đức ở tiểu học, nhƣng chƣa cụ thể hóa việc xây dựng các tình huống
đóng vai trong mơn Đạo đức.

4

Phan Trọng Ngọ (2005) “Dạy học và phƣơng pháp dạy học trong nhà
trƣờng”, Nhà xuất bản Đại học Sƣ phạm Hà Nội. Tác giả đã nêu lên cơ sở lí luận
chung về các phƣơng pháp dạy học các môn ở nhà trƣờng nhƣng vẫn chƣa đề cập
đến vấn đề thiết kế một tình huống cụ thể nào trong môn Đạo đức mà chúng tôi
nghiên cứu.

Nhằm phục vụ cho nhu cầu đổi mới phƣơng pháp dạy học, cuốn sách “Trị
chơi đóng vai” (1999) của Muchielli Alex, Dự án Việt Bỉ “Hỗ trợ học từ xa” (tài
liệu dịch) và “Phƣơng pháp sân khấu Becton Brech” (1983) của Đình Quang
cung cấp những kiến thức về đóng vai, nghệ thuật diễn kich rất bổ ích, lý thú.

Ngoài ra, việc xây dựng và sử dụng tình huống trong dạy học đƣợc một số
tác giả nghiên cứu thành công nhƣ:

Lê Thị Ngọc Hà (2015) “Sử dụng phƣơng pháp đóng vai trong dạy học
Tiếng Việt để rèn kĩ năng nói cho học sinh lớp 2”, Luận văn thạc sĩ khoa học
giáo dục. Tác giả đã khái quát hóa đƣợc việc sử dụng phƣơng pháp đóng là một
phƣơng pháp dạy học có nhiều ƣu thế để rèn luyện kĩ năng nói cho học sinh và
phù hợp với lứa tuổi tiểu học.

Nguyễn Huy Minh (2015) “Sử dụng phƣơng pháp đóng vai trong dạy học
mơn Đạo đức ở Tiểu học”, Luận văn thạc sĩ giáo dục học. Ở đây tác giả đã nêu
lên vai trò của phƣơng pháp đóng vai trong dạy học mơn đạo đức là rất cần thiết.
Ngoài ra tác giả đã thiết kế các hoạt động dạy học vận dụng phƣơng pháp đóng
vai trong dạy học.

Tƣởng Thị Thùy (2017) “Vận dụng phƣơng pháp đóng vai trong dạy học
môn TNXH lớp 3 để giáo dục môi trƣờng cho học sinh, Khóa luận tốt nghiệp.

Tác giả đã nghiên cứu về lí luận và thực tiễn của việc vận dụng phƣơng pháp
đóng vai trong mơn TNXH lớp 3 để giáo dục mơi trƣờng cho học sinh. Ngồi ra
con đƣa ra quy trình để sử dụng phƣơng pháp đóng vai trong môn TNXH lớp 3
để giáo dục môi trƣờng.

Mai Thị Kim Chi (2014), “Vận dụng phƣơng pháp đóng vai trong dạy học
lịch sử Việt Nam (Thế kỉ X – giữa thế kỉ XIX) lớp 10, trung học phổ thơng –
chƣơng trình chuẩn, Luận văn thạc sĩ sƣ phạm lịch sử.

5

Hầu hết các đề tài đều nghiên cứu về việc sử dụng phƣơng pháp đóng vai
trong mơn TNXH, Tiếng Việt, Đạo đức mà vẫn chƣa có một đề tài nào nghiên
cứu sâu về nội dung : “Xây dựng tình huống đóng vai trong dạy học Đạo đức lớp
3”.
7. Đóng góp của đề tài:
7.1. Về mặt lí luận:

Hệ thống hóa vấn đề lí luận về việc thiết kế tình huống đóng vai trong dạy
học Đạo đức lớp 3.
7.2 Về mặt thực tiễn:

- Đánh giá thực trạng thiết kế tình huống đóng vai và sử dụng tình huống
trong dạy học Đạo đức lớp 3.

- Thiết kế một số tình huống đóng vai trong dạy học mơn Đạo đức lớp 3 và
hƣớng dẫn sử dụng trong dạy học Đạo đức lớp 3.
8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

Tình huống đóng vai trong dạy học tiết 2 môn Đạo đức ở lớp 3.

Đánh giá thực trạng và thực nghiệm đề tài ở trƣờng Tiểu học Kim Đồng,
thành phố Tam Kỳ.
9. Cấu trúc tổng quan của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, nội dung chính
của khóa luận đƣợc trình bày trong ba chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc thiết kế tình huống đóng vai
trong dạy học Đạo đức lớp 3.
Chƣơng 2: Thiết kế các tình huống đóng vai trong dạy học Đạo đức lớp 3.
Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm.

6

PHẦN NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VIỆC
THIẾT KẾ TÌNH HUỐNG ĐĨNG VAI TRONG DẠY HỌC ĐẠO ĐỨC

LỚP 3
1.1. Một số vấn đề về thiết kế tình huống đóng vai
1.1.1. Tình huống

- Theo Boehrer, J. (1995) “Tình huống là một câu chuyện, có cốt chuyện và
nhân vật, liên hệ đến một hoàn cảnh cụ thể, từ góc độ cá nhân hay nhóm, và
thường là hành động chưa hồn chỉnh. Đó là một câu chuyện cụ thể và chi tiết,
chuyển nét sống động và phức tạp của đời thực vào lớp học.”

- Còn theo Hammond, J.S - Đại học Havard “Case Study hay còn gọi là
Case method là phư ng pháp dạy học th ng qua nghiên cứu trường h p điển
hình. Ở đây, người học đư c giới thiệu một tình huống cụ thể, có thật và đư c
đặt vào vị trí của người ra quyết định để giải quyết vấn đề trong tình huống ấy”

- Theo từ điển Tiếng Việt: “Tình huống là sự diễn biến của tình hình, về
mặt cần phải đối phó”.

- Theo tác giả Văn Tân: “Tình huống là tồn thể sự việc xảy ra tại một n i,
trong một thời gian, buộc người ta phải suy nghĩ hành động, đối phó, chịu
đựng”.

- Theo tác giả Nguyễn Hữu Lam “Tình huống là m tả một trường h p có
thật, thường bao gồm một quyết định, thách thức, c hội, hay vấn đề mà một hay
nhiều người trong tổ chức phải đối phó. Tình huống u cầu người đọc phải từng
bước nhập vai người ra quyết định cụ thể”.

- Theo TS. Lê Đình Chắc: “Tình huống là bài tốn orictic chứa đựng mâu
thuẫn nhận thức. Mâu thuẫn này phải có tác dụng kích thích đư c tính tích cực
nhận thức của HS, HS chấp nhận nó như là một nhu cầu và có khả năng tự giải
quyết đư c hoặc giải quyết dưới sự hướng dẫn của giáo viên”.

Ngồi ra cịn có ý kiến về tình huống nhƣ sau:
-Tình huống là những câu chuyện ẩn chứa trong mình những thông điệp.
Chúng không phải là những câu chuyện chỉ để giải trí đơn thuần. Tình huống

7

không những là những câu chuyện để giáo dục mà cịn là những câu chuyện
mang tính thực tế mà chính bản thân các em học sinh đã bắt gặp nó trong đời
sống thƣờng ngày .

Nhƣ vậy, có thể hiểu tình huống là những sự kiện, vụ việc, hồn cảnh có
chứa mâu thuẫn nảy sinh trong hành động, trong mối quan hệ giữa con ngƣời với
thiên nhiên, với xã hội, giữa con ngƣời với nhau, buộc chúng ta phải giải quyết,

ứng xử kịp thời nhằm hƣớng những bất lợi thành có lợi làm cho hệ thống xã hội
ổn định, phát triển cao hơn và bền vững hơn.

Một cách tổng qt có thể sử dụng khái niệm tình huống đƣợc xem xét về
mặt tâm lí học. Đó là tình huống đƣợc quan niệm trên cơ sở quan hệ giữa chủ thể
và khách thể, trong khơng gian và thời gian. Tình huống là hệ thống các sự thực
của cuộc sống, trong đó ngƣời học đƣợc kiến tạo tri thức qua việc giải quyết các
vấn đề có tính xã hội của việc học tập.

1.1.2. Đóng vai
Đóng vai theo từ điển Tiếng Việt là “Thể hiện nhân vật trong kịch bản lên

sân khấu hay màn ảnh bằng hành động, nói năng như thật”.
Đóng vai là phƣơng pháp dạy học cơ bản và tốt nhất về kỹ năng giao tiếp,

là phƣơng pháp cụ thể để dạy học về phong cách thái độ đối với con ngƣời. Đó là
phƣơng pháp dạy học sinh động, chủ động, tạo điều kiện cho ngƣời học bộc lộ
các ƣu điểm để phát huy và nhƣợc điểm để sửa chữa khắc phục. Qua đóng vai,
ngƣời học có điều kiện ứng dụng lý thuyết, nguyên tắc đã học vào thực tế sinh
động, đa dạng mà họ sẽ tiếp xúc sau này.

Đóng vai là tổ chức cho HS thực hành (làm thử) một số cách ứng xử nào đó
trong một tình huống giả định nhằm giúp HS suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề
bằng cách tập trung vào một sự kiện cụ thể mà các em quan sát đƣợc. Việc
“diễn” khơng phải là phần chính mà quan trọng nhất là sự thảo luận sau phần
diễn đó.

Đóng vai là tổ chức cho HS đƣợc thực hành một số cách ứng xử nào đó
trong một tình huống giả định.

8

Có thể hiểu, đóng vai là một trị chơi, việc đóng vai trong dạy học Đạo đức
giúp HS tự nghiên cứu xây dựng cách ứng xử trong các tình huống. Bằng việc
nhập vai vào các nhân vật, ngƣời đọc sẽ chủ động tìm hiểu, chiếm lĩnh kiến thức
và đƣợc hoạt động trực tiếp trong suốt q trình đóng vai. Hoạt động trực tiếp
trong suốt q trình đóng vai khơng chỉ giúp ngƣời học khắc sâu kiến thức dễ
dàng hơn, mà qua đó ngƣời học cịn có cơ hội đƣợc trải nghiệm những gì diễn ra
trong thực tế từ đó hình thành kinh nghiệm cá nhân cho HS.
1.1.3. Tình huống đóng vai trong dạy học

Tình huống đóng vai trong dạy học là những tình huống gợi cho HS những
khó khăn về mặt lí luận hay thực tiễn mà các em phải vƣợt qua nhƣng không phải
ngay tức khắc nhờ một thuật giải, mà phải qua q trình tích cực suy nghĩ và giải
quyết bằng cách đóng vai để giải quyết tình huống đó trong giờ học.

Tình huống đóng vai (THĐV) là tình huống thỏa mãn những điều kiện sau:
- Tồn tại một vấn đề: Tình huống phải bộc lộ rõ mâu thuẫn giữa thực tế với
trình độ nhận thức mà vốn hiểu biết sẵn có của chủ thể chƣa đủ điều kiện để vƣợt
qua.
- Gợi nhu cầu nhận thức: Nếu tình huống đóng vai nhƣng học sinh khơng có
nhu cầu tìm hiểu, giải quyết thì đó chƣa phải là một tình huống đóng vai. Điều
quan trọng là GV phải gợi ý để HS bộc lộ những ƣu điểm và hạn chế trong cách
giải quyết, đối đáp để giải quyết tình huống nảy sinh.
- Gợi niềm tin ở khả năng bản thân: Nếu một tình huống đóng vai tuy có
vấn đề và HS có nhu cầu giải quyết nhƣng nó vƣợt mức khả năng của HS thì các
em cũng khơng sẵn sàng tham gia đóng vai. Tình huống đóng vai cần gợi ở HS
những cảm nghĩ, những kĩ năng giải quyết. Tuy các em chƣa có ngay cách giải
quyết nhƣng đã có một số tri thức, kĩ năng, tình huống ngồi đời liên quan đến
tình huống đóng vai trong dạy học thì các em sẽ tích cực tƣ duy, suy nghĩ thì sẽ

có nhiều hƣớng giải quyết tình huống. [12, tr.18].
1.1.4. Yêu cầu của tình huống đóng vai
Khi thiết kế tình huống đóng vai trong dạy học, GV cần chú ý đảm bảo các
yêu cầu sau:

9