Hoạt Động Hỗ Trợ Người Cao Tuổi Tại Cộng Đồng Cư Dân Vạn Đò Tái Định Cư.docx

ĐẠIH ỌCQ U ỐCG I A H À NỘI
TRƯỜNGĐẠIHỌCKHOAH ỌCXÃHỘIVÀNHÂNVĂN

TRƯƠNGTHỊYẾN

HOẠTĐỘNGHỖTRỢNGƯỜICAOTUỔI
TẠICỘNGĐỒNGCƯDÂNVẠNĐÒ

TÁIĐỊNHCƯCỦATỈNHTHỪATHIÊNHUẾ

LUẬNÁNTIẾNSĨCÔNGTÁCXÃHỘI

HÀNỘI-2024

ĐẠIH ỌCQ U ỐCG I A H À NỘI
TRƯỜNGĐẠIHỌCKHOAH ỌCXÃHỘIVÀNHÂNVĂN

TRƯƠNGTHỊYẾN

HOẠTĐỘNGHỖTRỢNGƯỜICAOTUỔI
TẠICỘNGĐỒNGCƯDÂNVẠNĐỊ

TÁIĐỊNHCƯCỦATỈNHTHỪATHIÊNHUẾ

Chunngành:CơngtácxãhộiM
ãsố:9760101.01

LUẬNÁNTIẾNSĨCÔNGTÁCXÃHỘI

NGƯỜIHƯỚNGDẪNK H O A HỌC
1. PGS.TS.T r ịnhV ă n Tùng

2. TS.HuỳnhThịÁnhPhương

HÀNỘI-2024

LỜIC A M Đ O A N
Tơixincamđoancơngtrìnhnghiêncứunàydochínhtơithựchiệndướisựhướngd
ẫncủaPGS.TS.TrịnhVănTùngvàTS.H u ỳnhThịÁnhPhương.Nhữngkếtquảng hi ê n c
ứuđượcthểhi ệntrongluậnándựatrênquanđiểm,kiếnthức,trithứccủacánhântơi,dữliệuk
hảosáttrungthựcvà/
hoặctíchlũy,chọnlọctừnhiềunguồnt à i l i ệuđ ú n g q u y đ ị nh.Tơixinhồntồnchịutráchn
hiệmvàhìnhthứckỷl u ậttheoquyđịnhnếupháthiệnbấtkỳsaiphạmhoặcgianlậnnào.

LỜICẢMƠN
Trongsuốtqtrìnhthựchi ệnvànghiê ncứuluậnán,tơiđãnhậnđượcrấtn h i ềus
ựgiúpđỡcủamọingười.
Tơixinđượcg ửil ờicảmơntrântrọngv à sâusắcn hấtđếnPGS.TS.TrịnhVănTùngv
àTS.HuỳnhThịÁnhPhươngđãlnđộngviên,hướngdẫnvàchỉbảotrongsuốtthờigiantơil
àmnghiêncứunày.Tơisẽkhơngthểhồnthànhcơngviệcn g h i ê n cứusinhcủamìnhnếut
hiếuđisựhỗtrợ,thúcđẩyvàhướngdẫntậntìnhcủat h ầycơ.
Tơicũngxinđượcbày tỏsựbiếtơnchânthànhcủamìnhđếncácth ầycơg i á o tron
gkhoaX ã h ộihọc,TrườngĐạihọcK hoa h ọcX ã hộivàNhâ nvăn,Đạih ọcQ u ốcgiaHà
Nội,n h ữngngườiđãluônlắngnghevàc hia sẻcácý kiếnmộtcáchthẳngthắn,t h ấuđáo
vềchuyênmônvàtạođiềukiệnhếtsứchỗtrợtôitrongq u á trìnhthựchiệnluậnánvàlàmcá
cthủtụchànhchínhliênquan.
Tôirấtg h i n h ậnsựgiúpđ ỡ c ủaBang i á m h i ệuv à cácđ ồ ngn g h i ệpt ạiTrườn
gĐạihọcKhoahọc,ĐạihọcHuế.ĐặcbiệtlàTS.NguyễnXnHồng,ngườiThầyđãlndõit
heotơivàsẵnsàngchiasẻnhữngkiếnthứcqbáucủamìnhchotơi.Mộtlầnnữa,xinđượcgửil
ờicảmơnsâusắcđếnThầy.
Tơic ũ n g muốnn ó i l ờicảmơntớicáccánb ộ,ngườid â n t ạih a i phườngH ư ơ n g
SơvàPhúHậu,thànhphốHuế,cácnghiêncứusinhtrongkhóahọcvàbạnb è đã lnnhiệt

tìnhh ỗtrợtơitrongq u á trìnht h ựch i ệnnghiên cứu.Tơivơcùng cảmkíchvàxinbàytỏlịng
chânthànhvềsựgiúpđỡnày.
Lờicảmơnđặcbiệtnhất,tơimuốngửiđếnchồng,bốmẹhaibênvàcáccon.Tơiđãln
đượcchiasẻ,cổvũ,khuyếnkhích,hỗtrợcảvậtchất,tinhthầnvàthờig i a n từnhữngngườit
hânuvàquantrọngnhấtcủamình.Đâychínhlàđộnglựcl ớnlaonhấtđểtơitheođuổivà
hồnthànhnghiêncứunày.

Tácgiả

TrươngThịYến

MỤCLỤC
MỞĐẦU................................................................................................................. 11
1. Lýdochọnđềtài.....................................................................................................11
2. Mụcđíchvànhiệmvụnghiêncứu.............................................................................13
3. Đốitượng,kháchthểvàphạmvinghiêncứu...............................................................14
4. Câuhỏinghiêncứu.................................................................................................15
5. Giảthuyếtnghiêncứu.............................................................................................15
6. Ýnghĩavàđónggópmớicủaluậnán..........................................................................16
7. Bốcụcluậnán........................................................................................................18
CHƯƠNG1.TỔNGQUANTÌNHHÌNHNGHIÊNCỨULIÊNQUANĐẾNĐ Ề T
ÀI............................................................................................................................ 20
1.1. Cácnghiê n cứuvềqua n điểmvàphươngpháphỗtrợngườicaotuổitạicộngđ ồ ngt
rongcơngtácxãhội..................................................................................................... 20
1.2. Cácnghiêncứuvềchínhsáchvàhuyđộngnguồnlựchỗtrợngườicaotuổitạicộngđồ
ng 25
1.3. Cácnghiêncứuvềthiếtkếmơ
hìnhvàchươngtrìnhhoạtđộnghỗtrợngườicaotuổidựavàocộngđồng.............................32
1.4. Cácnghiêncứuvềyếutốtácđộngđếnnănglựctiếpcận,sửdụngcácdịchvụv à hoạtđộn
ghỗtrợcủangườicaotuổitạicộngđồng.........................................................................39

1.5. Cácnghiêncứuvềcộngđồngcưdânsốngtrênmặtnướcvànhữnggiảipháphỗtrợ 43
1.6. Cácnghiêncứuvềhoạtđộngcơngtácxãhộitronghỗtrợchongườicaotuổitạigiađìnhvàc
ộngđồng................................................................................................................... 48
Nhữngpháthiệnchính................................................................................................ 55
Tiểukếtchương1..................................................................................................... 57
CHƯƠNG2.CƠSỞLÝLUẬNVÀPHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU......................59
2.1. Cơsởlýluậnvềngườicaotuổi...............................................................................59
2.1.1. Kháiniệmngườicaotuổivàngườicaotuổivạnđịsơng Hươngtáiđịnhcư59
2.1.2. Đặcđiểmvànhucầutrợgiúpcủangườicaotuổi....................................................61

1

2.2. Cơsởlýluậnvềhoạtđộnghỗtrợngườicaotuổitạicộngđồng.....................................65
2.2.1. Kháiniệmhoạtđộnghỗtrợ................................................................................65
2.2.2. Kháiniệmcộngđồngvàcộngđồngtáiđịnhcư......................................................67
2.2.3. Kháiniệmhoạtđộnghỗtrợngườicaotuổitạicộngđồng.......................................68
2.2.4. Yếutốảnhhưởngđếnhoạtđộnghỗtrợngườicaotuổitạicộngđồng7 0
2.3. Mộtsốkháiniệmliênquankhác............................................................................70
2.3.1. Côngtácxãhội.................................................................................................70
2.3.2. Tiếpcậndịchvụxãhộicơbản.............................................................................72
2.4. Mộtsốlýthuyếtvậndụng.....................................................................................74
2.4.1. LýthuyếtnhucầucủaMaslow............................................................................74
2.4.2. Lýthuyếthệthốngsinhthái................................................................................75
2.4.3. Lýthuyếthoạtđộngcủangườicaotuổi................................................................78
2.5. Khungphântích..................................................................................................79
2.6. Cácphươngphápnghiêncứu................................................................................80
2.6.1. Phươngpháp phântíchtàiliệu..........................................................................80
2.6.2. Phươngphápđiềutrabằngbảnghỏicấutrúc......................................................81
2.6.3. Phươngphápphỏngvấnsâu.............................................................................85
2.6.4. Phươngpháphỏiýkiếnchungia.....................................................................86

Tiểukếtchương2....................................................................................................... 86
CHƯƠNG3.ĐẶCĐIỂMKHUTÁIĐỊNHC Ư VÀĐẶCTRƯNGCỦAN G Ư Ờ IC
AOTUỔIVẠNĐỊSƠNGHƯƠNGTÁIĐỊNHCƯTẠIPHƯỜNGHƯƠNGSƠVÀP
HƯỜNG PHÚHẬU,THÀNHPHỐHUẾ.................................................................88
3.1. ĐặcđiểmkhutáiđịnhcưcưdânvạnđịsơngHươngtạiphườngHươngSơvàp h ư ờ ng
PhúHậu.................................................................................................................... 88
3.1.1. Qtrìnhđịnhcưcủacưdânvạnđịsơng Hương.................................................88
3.1.2. ĐặcđiểmcộngđồngcưdânvạnđịsơngHươngtạiđịabànnghiêncứu94
3.2. ĐặctrưngcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtạihaikhutáiđịnhcưHươngSơvàPhú
Hậu 101
3.2.1. Trìnhđộhọcvấn.............................................................................................101

3.2.2. Việclàmvàthunhập........................................................................................104
3.2.3. Tìnhtrạngcưtrúvàquanhệxãhội.....................................................................112
3.3. Tìnhtrạngtiếpcậnmộtsốdịchvụxãh ộicơbảncủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtạ
iđịabànnghiêncứu................................................................................................... 115
3.3.1. Nhàở............................................................................................................115
3.3.2. Nướcsạchvàvệsinhmơitrường.......................................................................119
3.3.3. Thơngtin.......................................................................................................124
BànluậnvàTiểukếtchương3................................................................................. 128
CHƯƠNG4.THỰCTRẠNGHOẠTĐ Ộ NGHỖTRỢN GƯỜ IC A O TUỔITẠIC
ỘNGĐỒNGCƯDÂNVẠNĐ Ò TÁIĐỊNHC Ư Ở PHƯỜNGH Ư Ơ N G SƠVÀPHƯỜ
NGPHÚ HẬU,THÀNHPHỐHUẾ.......................................................................130
4.1. NhucầuhỗtrợcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtạihaikhutáiđịnhcưHươngSơv
àPhúHậu................................................................................................................ 130
4.1.1. Nhucầuhỗtrợytếvàchămsócsứckhỏe.............................................................130
4.1.2. Nhucầuhỗtrợviệclàmvàsinhkế......................................................................132
4.1.3. Nhucầuhỗtrợthamgiacáchoạtđộngxãhội.........................................................133
4.1.4. Nhucầuđượctưvấnvàhỗtrợvềluậtpháp,chínhsách.........................................135
4.2. MộtsốhoạtđộnghỗtrợngườicaotuổivạnđịsơngHươngtạihaikhutáiđịnhcưHương

SơvàPhúHậu.......................................................................................................... 139
4.2.1. Hoạtđộngtrợgiúpytếvàchămsócsứckhỏengườicaotuổi..................................140
4.2.2. Hoạtđộnghỗtrợtạoviệclàmvàsinhkế..............................................................148
4.2.3. Hỗtrợthamgiacáchoạtđộngxãhội..................................................................151
4.2.4. Hoạtđộngtrợgiúppháplý...............................................................................154
4.2.5. Hoạtđộnghỗtrợgiảmnhẹthiêntai,dịchbệnh....................................................155
4.3. Hệthốngcungcấphoạtđộnghỗtrợngườicaotuổitạicộngđồng...............................157
4.3.1. Cáchệthốnghỗtrợchínhthứcvàphichínhthức..................................................157
4.3.2. Đặcđiểmchủthểcáchệthốnghỗtrợchínhthứcvàphichínhthức...........................159
4.4. Đánhgiáhiệuquảthựchiệnvàyếutốảnhhưởngđếnhoạtđộnghỗtrợngườicaotuổivạn
địsơngHươngtáiđịnhcưtạiphườngHươngSơvàPhúHậu1 6 3
4.4.1. Nhữngkếtq u ảđ ạ t đượcvàhạnchếtr ong thựchiệncáchoạtđộnghỗtrợn g ư ờ i
caotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcư........................................................................163

4.4.2. ĐánhgiámộtsốyếutốảnhhưởngđếnhiệuquảhỗtrợngườicaotuổivạnđịsơngHươn
gtáiđịnhcư.............................................................................................................. 165
Bànluận................................................................................................................ 172
Tiểukếtchương4................................................................................................... 174
CHƯƠNG5.THỰCNGHIỆMMƠHÌNHHỖTRỢNGƯỜICAOTUỔITẠI
CỘNGĐỒNGCƯDÂNVẠNĐỊTÁIĐỊNHCƯCỦATỈ NH T H Ừ A THIÊNH U Ế
............................................................................................................................... 176
5.1. Cơsởđềxuấttổchứcthựcnghiệmhoạtđộngcơngtácxãhộinhómvớingườicaotuổith
eomơhìnhtâmlý-xãhội............................................................................................ 176
5.1.1. Cơsởlýthuyết................................................................................................176
5.1.2. Cơsởthựctiễn................................................................................................181
5.2. Quytrìnhthựcnghiệm.......................................................................................183
5.2.1. Chuẩnbịvàthànhlậpnhómngườicaotuổi........................................................185
5.2.2. Xâydựngkếhoạchhỗtrợ.................................................................................191
5.2.3. Mộtsốhoạtđộngcanthiệpnhóm......................................................................198
5.2.4. Kếtthúcvàlượnggiáhoạtđộngcơngtácxãhộinhóm..........................................206

5.3. Đánhgiásựthayđổicủathànhviênnhómtrướcvàsauthựcnghiệmmơhình..213
5.4. Đềxuấtgiảiphápduytrìvànhânrộng“mơhìnhtâmlýxãhộisẻchia”2 1 5
5.4.1. Mộtsốlưtrongqtrìnhtổchứcthựcnghiệmmơhình......................................215
5.4.2.Đềxuấtvaitrịchunnghiệpcủanhânviêncơngtácxãhộitrongmơhình.217
5.4.3.Đềxuấtbiệnpháppháttriểnmơhình..................................................................222
Tiểukếtchương5................................................................................................... 223
KẾTLUẬNVÀKHUYẾNNGHỊ..........................................................................225
1. Kếtluận..............................................................................................................225
2. Khuyếnnghị.......................................................................................................228
DANHMỤCCƠNGTRÌNHKHOAHỌCCỦATÁCGIẢLIÊNQUANĐẾNLUẬN
ÁN......................................................................................................................... 236
TÀILIỆUTHAMKHẢO...................................................................................... 237
PHỤLỤC

DANHMỤCCÁCKÝHIỆUVÀTỪVIẾTTẮT

TỪVIẾTTẮT TỪVIẾTĐẦYĐỦ
ICOPE IntegratedCareforOlderPeople
(Chămsóctíchhợpchongườicaotuổi)International
IFSW FederationofSocialWorkers(LiênđoànNhânviên
CôngtácxãhộiQuốctế)
NCT Ngườicaotuổi
NVCTXH NhânviênCôngtácxãhội
PAR ParticipatoryActionResearch
PIE
PVS (Nghiêncứuhànhđộngcósựthamgia)
UBND PersoninEnvironment(Conngườitrongmôitrường)
WHO Phỏngvấnsâu
Ủybannhândân
WorldHealthOrganization(TổchứcYtếthếgiới)

DANHMỤCCÁCBẢNG
Bảng2.1.Mộtsốđặcđ i ể mc ủam ẫun g h i ê n cứut ạih a i k h u t á i đ ị n h cưvạnđ ị p h ư ờ n
gHươngSơvàphườngPhúHậu................................................................................... 84
Bảng3.1.SốlượnghộgiađìnhtạihaikhutáiđịnhcưcưdânvạnđịHươngSơvàPhúHậuqu
acácnăm................................................................................................................... 93
Bảng3.2.Sốlượnghộnghèovàcậnnghèocủaha i khutáiđịnhcưHươngSơvàPhúHậu
năm2022.................................................................................................................. 94
Bảng3.3.Mứcđ ộ đ á p ứ ngnhucầutừthunhậpcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđị
nhcư....................................................................................................................... 111
Bảng3.4.MứcđộhàilịngcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcưvền g ơ i nhàđ
angở....................................................................................................................... 116
Bảng3.5.ĐánhgiávềđiềukiệnvệsinhmơitrườngcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđ
ịnhcư(%)................................................................................................................ 122
Bảng4.1.TổnghợpcáchoạtđộnghỗtrợngườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcư. 139
Bảng4.2.Mộtsốhoạtđộngchămsócsứckhỏengườicaotuổitạicộngđồng140
Bảng4.3.Mứcđộ đượcthăm,k h á m sứckh ỏeđịnhkỳcủangườicaotuổivạnđịsơngHươn
gtáiđịnhcư.............................................................................................................. 146
Bảng4.4.Mộtsốhoạtđộnghỗtrợvi ệclà m vàsinhkếchongườicaotuổitạiđịap h ư ơ n g
............................................................................................................................... 148
Bảng4.5.Mộtsốhoạtđộnghỗtrợngườicaotuổikếtnốixãhộitạiđịaphương .151Bảng4.6.Cá
chệthốngc u n g cấph o ạtđ ộ ngh ỗtrợn g ư ờ icaotuổiv ạnđ ị sơngHươngtáiđịnhcư....158
Bảng4.7.MứcđộtìmkiếmsựgiúpđỡcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcưđốiv
ớichủthểtừcáchệthốnghỗtrợ.................................................................................... 167
Bảng4.8.Cảmn h ậncủangườicaotuổivềhi ệuquảh ỗtrợc ủachủthểtronghệthốnghỗtrợp
hichínhthức............................................................................................................ 169
Bảng5.1.Mơtảkháiqtmụctiêuvà nộidungquytrìnhthựcnghiệm.............................184
Bảng5.2.Kháiqthoạtđộngtuyểnchọnthànhviênnhómthânchủ...............................186

Bảng5.3.Thơngtinbanđầucủathànhviênnhómthânchủ.............................................188

Bảng5.4.Kếhoạchhoạtđộngnhómtrong“mơhìnhtâmlýxãhộisẻchia”..........................191
Bảng5.5.Tómtắtdiễnbiếncáchoạtđộngnhómtronggiaiđoạnbắtđầuhoạtđộng(buổisinh
hoạt1và2)............................................................................................................... 194
Bảng5.6.Kếhoạchthựchiệncáchoạtđộngcanthiệp....................................................199
Bảng5.7.Nộidungchuẩnbịcáccuộchọpnhóm...........................................................200
Bảng5.8.Tómtắtdiễnbiếnhoạtđộngcanthiệp(buổi3đếnbuổi8)..................................201
Bảng5.9.Kếtquảlượnggiáhoạtđộngcanthiệpnhómtheo
mụctiêucủathànhviênn h ó m trướcvàsaukhithamgiamơhìnhthựcnghiệm.................208
Bảng5.10.L ư ợ nggiásựhà i lịngcủat h à n h vi ên nhómkhitham giamơhìnhthựcn g h i ệm
............................................................................................................................... 211
Bảng5.11.Chươngtrìnhbuổisinhhoạtkếtthúctiếntrìnhcơngtácxãhộinhómvớingườicao
tuổivạnđịsơngHươngtạikhutáiđịnhcưHươngSơ......................................................212
Bảng5.12.Sựkhácbiệttrướcvàsaukhithamgiamơhìnhthựcnghiệmcủathànhv i ê n nh
óm.......................................................................................................................... 214
Bảng5.13:Mơtảcáchệthốngmànhânviêncơngtácxãhộicóthểtácđộngtrongtrợgiúpngườicaot
uổi.......................................................................................................................... 217

DANHMỤCCÁCBIỂUĐỒ
Biểuđồ3.1.TrìnhđộhọcvấncủangườicaotuổivạnđịsơngHương..................................102
Biểuđồ3.2.SựkhácbiệtvềtrìnhđộhọcvấngiữanamvànữcaotuổivạnđịsơngHương
...............................................................................................................................
103
Biểuđồ3.3.MộtsốcơngviệcchínhcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcư105Biểuđồ
3.4.ĐịabànlàmviệccủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcư106
Biểuđồ3.5.MộtsốnguồnthunhậpchủyếucủangườicaotuổivạnđịsơngHương..108Biểuđồ3
.6.SốngàylàmviệcvàthunhậptrongthángcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcư. 110
Biểuđồ3.7.TìnhtrạngcưtrúcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcư113
Biểuđồ3.8.Mộtsốnguồnnướcngườicaotuổisửdụngtrongsinhhoạthàngngày120
Biểuđồ3.9.Cáckênhtiếpcậnthơngtincủangườicaotuổi................................................124
Biểuđồ4.1.Nhucầutrợgiúpytế,chămsócsứckhỏecủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịn

hcư......................................................................................................................... 131
Biểuđồ4.2.NhucầuhỗtrợviệclàmvàsinhkếcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcư
............................................................................................................................... 132
Biểuđồ4.3.NhucầuhỗtrợthamgiahoạtđộngxãhộicủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịn
hcư......................................................................................................................... 134
Biểuđồ4.4.N h u cầutrợgiúppháplýcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcư.136
Biểuđồ4.5.MứcđộnhậnđượccáchoạtđộngchămsócsứckhỏecủangườicaotuổivạnđịsơngH
ươngtáiđịnhcư......................................................................................................... 141
Biểuđồ4.6.TỷlệsởhữuthẻbảohiểmytếcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịhncư. . . .143
Biểuđồ4.7.TỷlệngườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcưđượclậphồsơtheodõisứckhỏetại
trạmytế................................................................................................................... 145
Biểuđồ4.8.Mứcđộnhậnđượchoạtđộnghỗtrợviệclàmvàsinhkếcủangườicaotuổivạnđịsơng
Hươngtáiđịnhcư...................................................................................................... 149

Biểuđồ4.9.TỷlệthamgiacáchoạtđộngxãhộicủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcư
............................................................................................................................... 152
Biểuđồ4.10.MứcđộnhậnđượchoạtđộngtrợgiúppháplýcủangườicaotuổivạnđịsơngHươngt
áiđịnhcư.................................................................................................................. 155
Biểuđồ4.11.Mứcđộnhậnđượchoạtđộnghỗtrợgiảmnhẹthiêntai,dịchbệnhcủangườicaotuổiv
ạnđịsơngHươngtáiđịnhcư........................................................................................ 156
Biểuđồ4.12.Chủthểtrựctiếpcungcấpcáchoạtđộnghỗtrợchongườicaotuổitừhệthốnghỗtrợc
hínhthức.................................................................................................................. 160
Biểuđồ4.13.TỷlệngườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcưnhậnđượcsựhỗtrợtừcácchủthểt
ronghệthốngphichínhthức........................................................................................161
Biểuđồ4.14.Sựảnhhưởngcủacánbộđịaphươngđếnviệcthamgiacáchoạtđộnghỗtrợcủangườ
icaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcư.........................................................................168
Biểuđồ4.15.MộtsốkhókhăncủangườicaotuổivạnđịsơngHươngtáiđịnhcưkhitiếpcậncácho
ạtđộnghỗtrợ............................................................................................................. 171
Biểuđồ5.1.Sựkhácbiệtvềnhucầuhỗtrợgiữacácnhómtuổi............................................185

DANHMỤCCÁCSƠĐỒ

Sơđồ2.1.CáccấpbậcnhucầucủaconngườitheolýthuyếtcủaMaslow............................74
Sơđồ2.2.Khungphântíchnghiêncứu..........................................................................80
Sơđồ3.1.QtrìnhđịnhcưcủacưdânvạnđịsơngHươngtạitỉnhThừaThiênHuế......89
Sơđồ3.2.SơđồphânbốcáckhutáiđịnhcưcưdânvạnđịsơngHương................................91
Sơđồ5.1.Mộtsốnguồnlựchỗtrợhoạtđộngcơngtácxãhộinhóm...................................190
Sơđồ5.2.Vịtríngồicủathànhviênnhómtrongbuổisinhhoạtthứhai..............................192
Sơđồ5.3.Tươngtácnhómtrong buổisinhhoạt4.........................................................204
Sơđồ5.4.Tươngtácnhómtrong buổisinhhoạt6.........................................................205
Sơđồ5.5.Tươngtácnhómtrong buổisinhhoạt7.........................................................206
Sơđồ5.6.Cáchệthốngvàmốiquanhệgiữacáchệthống................................................218
Sơđồ5.7.Cácbướclậpkếhoạchtrongmơhìnhthựcnghiệm.........................................221

MỞĐẦU

1. Lýdochọnđềtài

Biếnđổinhânkhẩuhọctheoxuhướnggiàhóađượccoilàđặctrưngcủathếk ỷ21.The

odựbáocủaLiênhiệpquốctừnayđếnnăm2050,tấtcảcáckhuvựctrêntồncầusẽch ứn

gkiếnsựgiată ng quymơdânsốgià,d ựkiếntừ9,3%năm20 20 lênkhoảng16,0%,tươngứ

ngvớihơn1,5tỷngườitrên65tuổitrongtổngdânsốthếgiớivàonăm2050[164].ViệtNamlà

quốcgiachịuảnhhưởngmạnhmẽcủax u hướngnàykhinằmởvịtrílàmộttrongmườinướccó

tốcđộgiàhóadânsốcaon h ấtthếg i ới[181].Báocáot ừTổngcụcThốngkêV iệtNamướctí

nhđếnnăm2 0 3 8 nhómdânsốtừ60 tuổiởnướctasẽchiếmkhoảng20%dânsốtrongkhi

đód â n sốởđộtuổilaođộngsẽgiảmxuốngđángkể[63].Sựbiếnđổinhânkhẩunàyđượcc

ho rằngsẽtác độ ngbấtlợitớisựpháttriểnvềconngườivàkinhtếxãhộinếuViệtNamkhơ

ngcócáchoạtđộngphùhợpđểhỗtrợngườicaotuổi(NCT).

Trướctá c độ ngcủatìnhtrạnggiàhóadânsố,việcpháttriểncáchoạtđộngh ỗtrợNC

Tcóv a i trịq u a n trọngn h ằmđ ả mbảoans i n h x ã h ộichongườidân.N h ữngnghiêncứu

liênquanchothấy,cáchoạtđộng hỗtrợNCTnhưchămsócsứck h ỏe,trợgiúptâmlý–

xãhội,hỗtrợkinhtế,hỗtrợtiếpcậndịchvụxãhộithựcsựt ạođiềukiệnchoNCTpháthuyvaitr

ịbảnthânvàtăngcườngcơhộihịanhậpxãhội,đặcbiệtđốivớinhữngNCTcónguycơnằm

ngồilướiansinhxãhội[38,45,6 0 , 66,79].Cácnghiêncứucũngchỉranhữngđốitượnglà

NCTthuộcnhómdễbịtổnt h ư ơ n g n h ư ngườin g h è o , n h ó m d i c ư , t á i đ ị n h cưt h ư

ờ ngp h ảiđ ố id i ệnvớin h ữngvấnđềkhókhăntrongcuộcsốngnhiềuhơnsovớicácnhómxã

hộikhácbởin h ữngràocảnvềđiềukiệnkinhtế,trìnhđộ,sứckhỏe.NCTcóvịtríkinhtếxãhội

càngthấpthìnhucầuhỗtrợlạicànglớn.Đặcbiệt,nếukhơngcósựhỗtrợkịpthời,n h ữngNCT

thuộcnhóm nàydễbị“lọtlưới”ansinhxãhộivàrơivàotìnhtrạng“loạitrừxãhội”[27,

51,76,127,167].TạiViệtNam,đểthíchứngvớiqtrìnhgiàh ó a dânsố,chính

phủđãvàđangnỗlựcpháttriểnvàthựchiệnnhiềuchínhsáchvàc h ư ơ n g trìnhhỗtrợNCTnh

ằmđảmbảocuộcsốngcảvềmặtvậtchấtlẫntinhthần.Tuynhiên,m ộtsốnghiêncứugầnđâ

ychothấ ymộtbộphậnlớnNCTViệtNam

vẫnđ a n g nằmn g o à i h ệthốngansinhxãh ộivàrấtcầnđếnsựhỗtrợ[1,6 3 , 106].Mặcdùcácn
ghiêncứutuyđãcósựtậptrungvàonhữnggiảiphápchínhsách,xâyd ựngcácmơhìnhvàho
ạtđộnghỗtrợchoNCTnóichung,nhưngtrongthựctếcácg i ảiphápđặtravẫnchưathểđápứn
ghếtcácnhucầuchonhómđốitượngnày.Bêncạnhđó,córấtítcácnghiêncứubànđếncácgiảip
háphỗtrợxãhộichonhómNCTd ễbịtổnthương.Đâycũngchínhlànhữngkhoảngtrốngnghiê
ncứu,lnthơithúcn g h i ê n cứusinhsuynghĩvàtìmhiểunhằmtìmranhữnggiảipháphỗt
rợphùhợpc h o nhữngđốitượnglàNCTdễbịtổnthươngtrongbốicảnhhệthốngansinhx
ãh ộicủa
ViệtNamhiệnnaychưathểbaophủhếttồnbộdâncư.Mặtkhác,từbaođờinay,truyềnth
ốngtốtđẹpcủadântộcViệtNamlàkínhgiànhườngtrẻ.Việctổc h ứchỗtrợNCTđượctốtsẽl
àtấmgươngchocácthếhệtrẻmaisaucónhữngquyc h i ếu,chuẩnmựcvàhànhđộnghỗtrợN
CT.

TạitỉnhThừaThiênHuế,chínhsáchtáiđịnhcưcưdânvạnđịsơngHươngđ ã đượct
hựchiệntrongnhiềunăm,nhưngphảiđếnnăm2010,mớitạonêncuộc“did â n lịchsử”từnổil
ênbờc ủahà ng ngànhộdânđãsốnghàngtrămnămtrênmặtnướcsơngHương.Chínhsách
nàyđãmanglạinhiềuthànhtựuđáng
kểnhưổnđịnhc u ộcsốngc ủangườid â n vạnđ ị , chấmd ứttìnhtrạngsống“lênhđênhthe
oconnước”màthaythếbằngchỗởcốđịnh,antồntrênmặtđất.Tuynhiên,chínhtrongb ối
cảnhnày,thếhệlớntuổicủacưdânvạnđị–
nhữngconngườiđãdànhgầnhếtcảc u ộcđờic ủamìnhgắnbóvớimơitrườngsơngnướclạ
igặpnhữngkhókhănn h ấtđịnhtrongqtrìnhthíchnghivớimơitrườngsốngmớitrênđấ

tliền.Ởtuổig i à , h ọkhơngcịnnhiềucơhộiđểhịanhậpvàocuộcsốngmớinhưnhữngth
ếhệtrẻ.Sựthayđổiđộtngộtvềmơitrườngsốngđãả n h hưởngkhơngnhỏtớiNCT-
vốndĩđãlàđốitượngyếuthế,n a y lạicàngdễb ịtổnthươnghơntrongqtrìnhh ị a nhập
xãhộitạinơiởmới.Trướcthựctrạngn à y , c h í n h quyềnđịap h ư ơ n g c ù n g cáctổc h ứcc h í n h t
rị-
xãhộivàtổchứcphichínhphủđãhỗtrợNCTvạnđịsơngH ư ơ n g táiđịnhcưthíchnghivớic
uộcsốngmới.Vậy,thựctrạngcáchoạtđộnghỗtrợNCTvạnđịsơngHươngđãdiễnranhưthế
nào?Nhữngyếutốnàoảnhhưởngđếnhoạtđộnghỗtrợnày?
Cáchoạtđộnghỗtrợđ ã đ á p ứ ngnhucầucủaNCTvạnđ ị sơngHươngởmứcnào?
Từgócđộthựchànhcơngtácxãhội,làmthếnàođểhỗ

trợNCTvạnđịsơngHươngtáiđịnhcưhịanhậpxãhộitốthơn?
Vàgợiýnhữngg i ảiphápcơngtácxãhộinàochoqtrìnhhỗtrợ?

Trêntinhthầntrảlờichocáccâuhỏicốtyếunày,tơiđãquyếtđịnhlựachọnđ ề tài:“H
oạtđộnghỗtrợngườicaotuổitạicộngđồngcưdânvạnđịtáiđịnhcưcủatỉnhThừaThiên
Huế”.Mộtmặt,ýtưởngnghiêncứunàyđượckếthừatừkếtq u ảcủanhiềunghiêncứuvàmơ
hìnhhỗtrợxãhộiđốivớiNCTnóichungđãđượcthựchiệncóhiệuquảởViệtNamvàtrênthế
giới.Mặtkhác,tínhmớivàtínhđộcđ á o củtưởngthểhiệnởchínhviệcnghiêncứuhỗtr
ợNCTthuộccộngđồngcưd â n vạnđịsơngHươngtáiđịnhcưtrênđấtliềnởtỉnhThừaThi
ênHuế.ThựctếvấnđềhỗtrợNCTởViệtNamđãcókhánhiềucơngtrìnhbànđếnnhưngchư
ahềcónghiêncứunàoliênquanđếnhỗtrợNCTvạnđịsơngHươngtáiđịnhcư,đặcb i ệtt
áiđịnhcưgắnvớihịanhậpxãhộithìcàngcónhiềukhoảngtrốnghơnvàcầnn h i ềunghiênc
ứuhơnnữađể là m rõvấnđềnày.Vớinhữngkhoảngtrốngnghiêncứuđãphântíchởtrênvà
từmongmuốncủabảnthâncóthểgiúpcácnhàxâydựngc h í n h sáchvànhữngngườiđanglà
mcơngtácxãhộitạiđịaphươngthựchiệncách ỗtrợxã
hộiphùhợpvớinhucầuthựctếcủanhữngn h ó m NCTđặcthù,đ ề t à i nà yhướngđếnlàmrõtính
dễtổnthươngcủa
NCTvạnđịsơngHươngkhiphảiđốidiệnvớisựthayđổivềmơitrườngsống(cụthểlàviệcdic
ưcuộcsốngtừmặtnướclênm ặtđất),phântíchnhucầuhỗtrợvàmơtảcáchoạtđộnghỗtrợNC

TvạnđịsơngH ư ơ n g táiđịnhcưtạitỉnhThừaThiênHuế.Trêncơsởđó,nghiêncứusinhđề
xuấtmơhìnhhỗtrợNCTphùhợptrongbốicảnhhệthốngansinhxãhộichưathểbaop h ủvà
đápứngđủnhucầucủanhómđốitượngnày.
2. Mụcđíchvànhiệmvụnghiêncứu
2.1. Mụcđíchnghiêncứu

NghiêncứunhằmmụcđíchphântíchcáchoạtđộnghỗtrợNCTtạicộngđồngcưdânvạn
địtáiđịnhcưởtỉnhThừaThiênHuế.Trêncơsởnày,hướngđếnviệcl à m rõnhữngkhoảngtr
ốnggiữathựctếhỗtrợvànhucầuhỗtrợcủaNCT.Từđó,đềx u ấtcácgiảiphápmangtínhchu
nnghiệptừgócđộcơngtácxãhộiđểtănghiệuq u ảcáchoạtđộnghỗtrợNCTtạicộngđồng
.

2.2. Nhiệmvụnghiêncứu
Trêncơsởmụcđíchđãđềcập,nhiệmvụcủanghiêncứubaogồm:
Tổngquancácnghiê n cứuđãcóvềho ạtđộnghỗtrợNCTtạicộngđồngvàxâydựn

gcơsởlýluậnvàthựctiễnchođềtàibằngcáchđịnhnghĩa,thaotáchóacáck h á i n i ệmc ơ
n g cục h í n h .Đ ồ ngt h ời,n ê u rõđịnhhướngvậndụngcủaba lýt h u y ếtsau:Lýthuyếtnh
ucầu,lýthuyếthệthốngsinhtháivàlýthuyếthoạtđộngc ủaNCT

Đánhg i á ,p h â n tíchnhucầuh ỗtrợv à mơtảthựctrạngcách o ạtđộnghỗtrợNCTtạicộ
ngđồngcưdânvạnđịtáiđịnhcư.Trêncơsởđó,xemxéttínhchunn g h i ệpcơngtácxãh
ộicủacáchoạtđộnghỗtrợnày.

Thựcn g h i ệmt á c đ ộ ngmơhìnhc ơ n g t á c x ã hộin h ó m h ỗtrợNCTvạnđ ị sơng
Hươngtáiđịnhcưđểtrêncơsởđó,cũngnhưcáckếtquảnghiêncứuđềxuấtmơhìnhh o ạtđ ộ
ngcơngtácxãhộihỗtrợp hù hợpvớinhucầucủaNCTvạnđịsơngHươngtáiđịnhcưvàvai
trịcủanhânviêncơngtácxãhội(NVCTXH)trongmơhình.
3. Đốitượng,kháchthểvàphạmvinghiêncứu
3.1. Đốitượngnghiêncứu

ĐốitượngnghiêncứulàHoạtđộnghỗtrợNCTtạicộngđồngcưdânvạnđòt á i địnhc
ư.
3.2. Kháchthểnghiêncứu

NCTtừ60tuổiđangsinhsốngtạicáckhutáiđịnhcưcưdânvạnđịsơngHương.Giađình/
ngườichămsócNCTtạicộngđồngcưdânvạnđịtáiđịnhcư
Cánbộchínhquyềnđịaphương,cánbộHộiNgườicaotuổi,HộiPhụnữ,HộiNơngdân,Đo
ànThanhniênCộngsảnHồChíMinhphườngHươngSơ,phườngPhúHậu,thànhphốHuế.
Nhânviêntừcáctổchứcphichínhphủ,hội/
nhómtừthiệnđangthamgiahỗtrợNCTtạicộngđồngcưdânvạnđịtáiđịnhcư.
3.3. Phạmvinghiêncứu
Phạmvikhônggian:Nghiêncứuđượcthựchiệntại2khutáiđịnhcưcủacư

dânvạnđ ị sơngHương,b a o g ồmk h u t á i đ ị n h cưp h ư ờ ngPhúHậuv à phườngHươn
g Sơthuộct h à n h ph ốH u ế,tỉnhThừaThiênHuế.

Phạmvithờigian:Nghiêncứuđượcthựchiệntrongkhoảngthờigian3năm,từtháng
12năm2020đếntháng10năm2023.Quátrìnhthuthậpsốliệuđượctiếnh à n h trongnhiềugi
aiđoạnvàtậptrungnhiềunhấttrongkhoảngthờigiantừtháng0 4 năm2022đếntháng5
năm2023,docómộtgiaiđoạndàibịgiánđoạnbởiđạid ịchCovid-19.

NghiêncứuthựchiệnvớinhómkháchthểNCTcóthờigianchuyểnlênđịnhcưtrênb
ờtừnăm2009-2010.

Phạmvinộidung:N ộih à m củah o ạtđ ộ ngh ỗtrợNCTlàk h á rộnglớnn h ư n g tro
ngluậnánnày, n g h i ê n cứusinhchỉtậptrungvàocáchoạtđộnghỗtrợt ạicộngđồngdàn
h c h o NCTvạnđịsơngHươngtáiđịnhcưtạiThừaThiênHuế.Baogồm:Hoạtđộngtrợgiúp
ytếvàchămsócsứckhỏe;Hỗtrợthamgiacáchoạtđ ộ ngxãhội;Hỗtrợvi ệclà mvàsinhkế
;Trợgiúppháplý;Hỗtrợgiảmnhẹthiêntai,dịchbệnh.

4. Câuhỏinghiêncứu

Câuhỏi1:NCTvạnđịsơngHươngt á i địnhcưtạitỉnhThừaThiênHuếcón h ữngđặ
ctrưngnào?Họcónhữngnhucầuhỗtrợgìsaukhitáiđịnhcư?

Câuhỏi2:CónhữnghoạtđộnghỗtrợnàodànhchoNCTvạnđịsơngHươngt á i địnhc
ưđangđượcthựchiệntạicộngđồng?
Mứcđộđápứngcủacáchoạtđộngh ỗtrợnàyđốivớiNCTvạnđịsơngHươngtáiđịnhcưn
hưthếnào?

Câuh ỏi3 : G i ảip h á p n à o đ ể t ă n g tínhh i ệ uq u ảc ủacáchoạtđ ộ ngh ỗtrợNCT
vạnđịsơngH ươ ng táiđịnhcưổ n địnhvàh ò a nhậpc u ộcsống?
5. Giảthuyếtnghiêncứu

Liênquanđếncáccâuhỏinghiêncứuđãđề cậpởtrên,nghiêncứusinhđặtracácgiả
thuyết:

- NCTvạnđịsơngHươngtạicáckhutáiđịnhcưcủatỉnhThừaThiênHuếlàn h ó m đốit
ượngcónhữngđặctrưngriêngbiệtsovớinhữngnhómNCTởcáccộngđ ồ ngkhác.Đ ể ổn đị
nhc u ộcsốngsautái địnhcư, NCTvạnđịsơngHươ ng đượcmongmuốnhỗtrợv ềs i n h kế,c
hămsócsứckhỏevàhịanhậpxãhội.

- CáchoạtđộnghỗtrợNCTvạnđịsơngHươngtáiđịnhcưtạicộngđồngnhưh ỗtrợytếv
àchămsócsứckhỏe,hỗtrợtạoviệclàm,hỗtrợthamgiacáchoạtđộngx ã hội,tưvấnphápluật,
hỗtrợgiảmnhẹthiêntai,dịchbệnhchưađadạngvàchưađ á p ứngđượcnhucầucủanhóm
xãhộiđặcthùnày.

- NângcaotínhchunnghiệpcủacáchoạtđộnghỗtrợNCTtạicộngđồngthơngqua
cácmơhìnhthựchànhcơngtácxãhộilàgiảiphápgiúpổnđịnhvàthúcđẩyhịanhậpxãhộic
hoNCTvạnđịsơngHươngtáiđịnhcư.

6. Ýnghĩavàđónggópmớicủaluậnán
6.1. Ýnghĩacủaluậnán
6.1.1. Ýnghĩakhoahọc

Thơngquaviệcsửdụngcácphươngphápnghiêncứuđịnhtínhvàđịnhlượngt ạimộtđị
abàncụthể,vớimộtnhómđốitượngđặcthùlàNCTthuộccộngđồngcưd â n v ạnđ ị sơngH ư
ơ n g t á i địnhcư,l u ậnánsẽthựchiệnkiểmchứngmộtsốlýthuyết,l u ậnđiểmxãhộihọcv
àcông tácxãhộitrongviệcvậndụngvàthựchiệnh o ạtđộnghỗtrợcácnhómyếuthế,cụthểl
ànhómNCTvạnđịsơngHươngtạicáck h u táiđịnhcưcủatỉnhThừaThiênHuế.

Cácl u ậnđiểmtrênthếgi ớivàt ạiViệtNamchorằng,NCTlàm ộtđốitượngyếuthếcần
đượcsựtrợgiúpcủaxãhội,đặcbiệtlànhómNCTtrongcáccộngđồngd ễb ịtổnthươngnhưc
ộngđồngnghèo,cộngđồngdântộct hi ểusố,c ộngđồngtáiđịnhc ư ...Trongb ốicảnhgiàh ó
adâ n sốđangtănglênnhanhchóngởnhiềuquốcg i a , nếukhơngsớmcónhữnggiảiphá
pđểhỗtrợchonhómNCTnàythìchínhphủcácnướcsẽphảisớmđốimặtvớiáplựcgánhnặn
gngânsáchchi
phíchoansinhxãhội.Đểgiảmbớtgánhn ặngnà y, c h í n h phủcácnướcn ê n thi ếtlậpnhữngh
ệthốngh ỗtrợbaogồmsựthamgiacủaNhànướcvàcácđốitácbênngồinhưcộngđồngv à
x ã hội.Thơngquaviệccungcấpcácdịchvụxãhộivàpháttriểncáchoạtđộngh ỗtrợt ạic ộn
gđ ồ ngc h o NCTlàmộtbiệnpháphiệuquảtạorasựsẻchiatráchn h i ệmxãhộigiữaNhàn
ước,xãhội,cộngđồngvàgiađình.Đểđươngđầuvớitìnhtrạngdânsốgià,cácluậnđiểmcũng
nhấnmạnhđếnviệcpháthuysựthamgiacủaNCTtrongcácmơhìnhhỗtrợNCTtạicộngđồ
ng.Nghiêncứunàysẽmộtlầnnữal à m rõnhữngluậnđiểmđónhưviệckiếntạonhữnggiải
pháphỗtrợNCTtạicộng