Quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại trường đại học quy nhơn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

PHẠM THỊ GIANG CHUNG
QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG

TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

ĐỀ ÁN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO

Bình Định - Năm 2023

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

PHẠM THỊ GIANG CHUNG

QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

Ngành Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

Người hướng dẫn: TS. Mai Xuân Miên
PGS.TS. Võ Nguyên Du

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, đề tài “Quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại

Trường Đại học Quy Nhơn” là cơng trình nghiên cứu của bản thân. Các thơng
tin trích dẫn, số liệu, kết quả nghiên cứu được trình bày trong Đề án là trung
thực, khách quan và chưa được cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.

Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về những gì đã cam đoan.

Bình Định, tháng 11 năm 2023
Tác giả đề án

Phạm Thị Giang Chung

ii

LỜI CẢM ƠN

Với lòng biết ơn sâu sắc, tác giả xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiệu,
Phòng Đào tạo Sau đại học, Khoa Khoa học Xã hội và Nhân văn Trường Đại
học Quy Nhơn và các giảng viên đã giảng dạy, cung cấp những kiến thức, kỹ
năng cơ bản, cũng như tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và
nghiên cứu tại Trường. Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân tình, sâu sắc
nhất đến TS. Mai Xuân Miên và PGS.TS. Võ Nguyên Du là những người Thầy
đã quan tâm, tận tình hướng dẫn, hỗ trợ tơi trong việc triển khai, nghiên cứu và
hoàn thành Đề án tốt nghiệp thạc sĩ Quản lý giáo dục.

Trong q trình thực hiện và hồn thành Đề án tốt nghiệp, mặc dù đã có
nhiều cố gắng, song khó có thể tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế; tơi kính
mong nhận được những ý kiến góp ý của q thầy, cô và đồng nghiệp.

Trân trọng!
Bình Định, tháng 11 năm 2023

Tác giả đề án

Phạm Thị Giang Chung

iii

MỤC LỤC

Trang
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 3

3.1. Khách thể nghiên cứu................................................................................ 3
3.2. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................3
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận ....................................................4
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn .................................................4
6.3. Phương pháp bổ trợ ....................................................................................5
7. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 5
8. Cấu trúc đề án................................................................................................ 5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA
NHÀ TRƯỜNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC.................................................. 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 6
1.2. Khái niệm chính của đề án ......................................................................... 7

1.2.1. Văn hóa....................................................................................................7
1.2.2. Văn hóa nhà trường.................................................................................9
1.2.3. Phát triển văn hóa nhà trường ở trường đại học...................................10
1.2.4. Quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở trường đại học ..................... 11
1.3. Lý luận về phát triển văn hóa nhà trường ở trường đại học..................... 12

iv

1.3.1. Ý nghĩa, tầm quan trọng của văn hóa nhà trường ở trường đại học đối
với việc phát triển nhà trường .............................................................................12

1.3.2. Nội dung phát triển văn hóa nhà trường ở trường đại học...................13
1.3.3. Vai trị của hiệu trưởng trong việc phát triển văn hóa nhà trường ở trường
đại học ................................................................................................................ 20
1.3.4. Các bước phát triển văn hóa nhà trường ở trường đại học ..................21
1.4. Lý luận về quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở trường đại học........ 23
1.4.1. Mục tiêu quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở trường đại học ......23
1.4.2. Nội dung quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở trường đại học .....24
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở trường
đại học ............................................................................................................. 32
1.5.1. Các yếu tố khách quan ..........................................................................32
1.5.2. Các yếu tố chủ quan ..............................................................................34
Tiểu kết Chương 1........................................................................................... 35
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN................................... 36
2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng ..................................................................... 36
2.1.1. Mục đích khảo sát .................................................................................36
2.1.2. Nội dung khảo sát..................................................................................36
2.1.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................36
2.1.4. Phương pháp khảo sát và xử lý kết quả................................................36

2.2. Khái quát về tình hình phát triển Trường Đại học Quy Nhơn ................. 37
2.3. Thực trạng phát triển văn hóa nhà trường tại Trường Đại học Quy Nhơn .. 38
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên, chuyên viên, nhân
viên và người học về sự cần thiết phát triển văn hóa nhà trường ......................38
2.3.2. Thực trạng phát triển bầu khơng khí tích cực, lành mạnh trong nhà
trường ...................................................................................................................40
2.3.3. Thực trạng phát triển văn hóa quản lý trong nhà trường .....................41

v

2.3.4. Thực trạng phát triển văn hóa giảng dạy của giảng viên .....................42
2.3.5. Thực trạng phát triển văn hóa học tập của sinh viên, học viên............43
2.3.6. Thực trạng phát triển văn hóa ứng xử trong nhà trường......................44
2.3.7. Thực trạng phát triển các giá trị văn hóa cốt lõi...................................47
2.3.8. Thực trạng phát triển niềm tin và sự mong đợi của các thành viên.....48
2.3.9. Thực trạng phát triển cảnh quan, môi trường sư phạm, cơ sở vật
chất.. .....................................................................................................................49
2.4. Thực trạng quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại Trường Đại học Quy
Nhơn ................................................................................................................ 50
2.4.1. Thực trạng quản lý phát triển bầu khơng khí tích cực, lành mạnh trong
nhà trường ............................................................................................................50
2.4.2. Thực trạng quản lý phát triển văn hóa quản lý trong nhà trường ........52
2.4.3. Thực trạng quản lý phát triển văn hóa giảng dạy của giảng viên ........53
2.4.4. Thực trạng quản lý phát triển văn hóa học tập của sinh viên, học
viên..….. ............................................................................................................... 54
2.4.5. Thực trạng quản lý phát triển văn hóa ứng xử trong nhà trường.........55
2.4.6. Thực trạng quản lý phát triển các giá trị văn hóa cốt lõi......................56
2.4.7. Thực trạng quản lý phát triển niềm tin và sự mong đợi của các thành
viên ....................................................................................................................... 57
2.4.8. Thực trạng quản lý phát triển cảnh quan, môi trường sư phạm, cơ sở vật

chất .......................................................................................................................58
2.4.9. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phát triển văn hóa nhà
trường ...................................................................................................................60
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại
Trường Đại học Quy Nhơn ............................................................................. 61
2.5.1. Ưu điểm .................................................................................................61
2.5.2. Hạn chế ..................................................................................................62
Tiểu kết Chương 2........................................................................................... 64

vi

CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN................................... 65
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 65

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích của q trình giáo dục.................65
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ........................................65
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.......................................................66
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, hiệu quả ..........................................66
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo phát huy vai trò của các chủ thể tham gia vào phát
triển văn hóa nhà trường......................................................................................67
3.2. Biện pháp quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại Trường Đại học Quy
Nhơn ................................................................................................................ 68
3.2.1. Phát triển văn hóa học tập tích cực, sáng tạo, phát huy phẩm chất và
năng lực của người học........................................................................................68
3.2.2. Tổ chức hiệu quả công tác thi đua, khen thưởng, tạo động lực cho các
thành viên trong nhà trường ................................................................................70
3.2.3. Tăng cường cơ sở vật chất hiện đại phục vụ tốt việc dạy và học, nghiên
cứu khoa học, đáp ứng xu thế hội nhập giáo dục ...............................................73
3.2.4. Đẩy mạnh công tác truyền thông, lan tỏa các giá trị văn hóa cốt lõi của

nhà trường ............................................................................................................76
3.2.5. Phối hợp với các tổ chức hội, đoàn thể trong xây dựng, tổ chức thực
hiện văn hóa nhà trường ......................................................................................80
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ................ 82
3.3.1. Mục tiêu khảo nghiệm...........................................................................82
3.3.2. Đối tượng, nội dung khảo nghiệm........................................................82
3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................83
3.3.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................84
Tiểu kết Chương 3........................................................................................... 89

vii

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 91
1. Kết luận ....................................................................................................... 91

1.1. Về lý luận..................................................................................................91
1.2. Về thực tiễn...............................................................................................91
2. Khuyến nghị ................................................................................................ 92
2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo..............................................................92
2.2. Đối với lãnh đạo, cán bộ quản lý Trường Đại học Quy Nhơn................93
2.3. Đối với tổ chức Cơng đồn, Đồn Thanh niên, Hội Sinh viên và các tổ
chức khác trong nhà trường.................................................................................94
2.4. Đối với giảng viên, chuyên viên, nhân viên, người học .........................95
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 96
DANH MỤC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU .......................................... 100
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 101
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI ĐỀ ÁN THẠC SĨ (Bản sao) ................... 123

viii

DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ
CB : Cán bộ
CBQL : Cán bộ quản lý
CSVC : Cơ sở vật chất
CV : Chuyên viên
DH : Dạy học
ĐTB : Điểm trung bình
ĐH : Đại học
GD : Giáo dục
GV : Giảng viên
GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo
HV : Học viên
KT-XH : Kinh tế xã hội
KH&CN : Khoa học và công nghệ
NCS : Nghiên cứu sinh
NV : Nhân viên
QL : Quản lý
QLGD : Quản lý giáo dục
NCKH : Nghiên cứu khoa học
SL : Số lượng
SV : Sinh viên
VH : Văn hóa
VHNT : Văn hóa nhà trường

ix

DANH MỤC BẢNG

Trang

Bảng 2.1. Đánh giá sự cần thiết phát triển văn hóa nhà trường ...................... 39
Bảng 2.2. Đánh giá thực trạng phát triển bầu khơng khí tích cực, lành mạnh .... 40
Bảng 2.3. Đánh giá thực trạng phát triển văn hóa quản lý.............................. 41
Bảng 2.4. Đánh giá thực trạng phát triển văn hóa giảng dạy.......................... 42
Bảng 2.5. Đánh giá thực trạng phát triển văn hóa học tập.............................. 43
Bảng 2.6. Đánh giá của cán bộ quản lý, giảng viên, chuyên viên về thực trạng
phát triển văn hóa ứng xử trong nhà trường.................................................... 44
Bảng 2.7. Đánh giá của người học về thực trạng phát triển văn hóa ứng xử . 46
Bảng 2.8. Đánh giá thực trạng phát triển các giá trị văn hóa cốt lõi .............. 47
Bảng 2.9. Đánh giá thực trạng phát triển niềm tin và sự mong đợi của các thành
viên .................................................................................................................. 48
Bảng 2.10. Đánh giá thực trạng phát triển cảnh quan, môi trường sư phạm, cơ
sở vật chất........................................................................................................ 49
Bảng 2.11. Đánh giá thực trạng quản lý phát triển bầu khơng khí tích cực, lành
mạnh ................................................................................................................ 51
Bảng 2.12. Đánh giá thực trạng quản lý phát phát triển văn hóa quản lý....... 52
Bảng 2.13. Đánh giá thực trạng quản lý phát triển văn hóa giảng dạy của giảng
viên .................................................................................................................. 53
Bảng 2.14. Đánh giá thực trạng quản lý phát triển văn hóa học tập của sinh
viên, học viên .................................................................................................. 54
Bảng 2.15. Đánh giá thực trạng quản lý phát triển văn hóa ứng xử trong nhà
trường .............................................................................................................. 55
Bảng 2.16. Đánh giá thực trạng quản lý phát triển các giá trị văn hóa cốt lõi 56

x

Bảng 2.17. Đánh giá thực trạng quản lý phát triển niềm tin và sự mong đợi của
các thành viên.................................................................................................. 57

Bảng 2.18. Đánh giá thực trạng quản lý phát triển cảnh quan, môi trường sư
phạm, cơ sở vật chất........................................................................................ 58
Bảng 2.19. Đánh giá thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phát triển
văn hóa nhà trường tại Trường Đại học Quy Nhơn ........................................ 60
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp .................. 84
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ..................... 86
Bảng 3.3. Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp ................................................................................................................. 89

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Phát triển văn hóa nhà trường là một vấn đề rất quan trọng trong giáo dục

và đào tạo. Nhà trường có thể đóng góp tích cực cho sự phát triển của người
học và người dạy bằng cách tạo ra một mơi trường học tập, làm việc, giao tiếp
tích cực, khuyến khích các giá trị văn hóa như tơn trọng, sáng tạo và đồn kết.
Phát triển VHNT là một q trình liên tục và đa chiều, bao gồm nhiều yếu tố
như quản trị, giảng dạy, học tập, nghiên cứu, giáo dục đạo đức, phát triển cá
nhân và xã hội. Việc tạo ra một mơi trường học tập tốt có thể giúp người học,
người dạy cảm thấy hạnh phúc, thành công trong công việc và cuộc sống.

Xã hội ngày càng phát triển thì đời sống văn hóa ngày càng phong phú, đa
dạng và sinh động. Xu thế hội nhập quốc tế hiện nay đang mở ra khơng ít những
triển vọng phát triển nền giáo dục của các quốc gia và các nhà trường từ bậc
mầm non đến bậc đại học. Đồng thời cũng đặt ra những thách thức to lớn đối với
việc giữ gìn, phát triển văn hóa nói chung và văn hóa nhà trường nói riêng.

Đảng ta đã nhiều lần khẳng định văn hóa có vai trị rất to lớn đối với sự
phát triển bền vững đất nước trong thời kỳ đổi mới, điều này đã một lần nữa được
khẳng định trong Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng:
“Phát triển con người tồn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động
lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc”.

Văn hóa vừa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu và động
lực phát triển của xã hội xuyên suốt thời gian và khơng gian; vì vậy việc xây
dựng và phát triển văn hóa tổ chức cũng như phát triển văn hóa nhà trường có
vai trị vơ cùng quan trọng. Văn hóa nhà trường khơng phải có ngay từ đầu mà
là những giá trị được tích lũy theo thời gian, qua quá trình hoạt động và tương
tác lẫn nhau giữa các thành viên trong nhà trường; giúp nâng cao chất lượng và

2

tạo nên thương hiệu riêng cho mỗi nhà trường. Phát triển văn hóa nhà trường
được hiểu là quá trình kế thừa, xây dựng và sáng tạo nên giá trị văn hóa đặc
trưng trong nhà trường. Xây dựng và phát triển văn hóa nhà trường là một quá
trình lâu dài, kiên trì và bền bỉ, đòi hỏi sự nỗ lực của tất cả các thành viên trong
nhà trường, trong đó lãnh đạo, quản lý đóng vai trò then chốt. Trước yêu cầu
đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo hiện nay, việc xây dựng và phát
triển VHNT là nhiệm vụ không thể thiếu đối với mỗi nhà trường. Phát triển
VHNT còn là yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực,
thương hiệu, uy tín của trường và đặc biệt giúp đạt được mục tiêu giáo dục.

Trường Đại học Quy Nhơn nằm trong hệ thống các trường đại học của
khu vực miền Trung - Tây Nguyên, đào tạo các ngành sư phạm, xã hội nhân
văn, chính trị, kinh tế, kỹ thuật... Nhà trường ln qn triệt mục tiêu đào tạo
tồn diện của bậc giáo dục đại học là: “hướng tới đào tạo các thế hệ người học

phát triển tồn diện về trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng khiếu cá nhân trong từng
lĩnh vực; đem lại cho người học nền tảng vững chắc về kiến thức, kỹ năng nghề
nghiệp; có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt; có sức khỏe và năng lực thẩm mỹ
để sống và làm việc trong môi trường luôn thay đổi của xã hội”.

Bên cạnh việc trang bị kiến thức chuyên mơn nghề nghiệp, nghiệp vụ sư
phạm, Nhà trường cịn phải thực hiện tốt việc giáo dục người học để trở thành
những nhà giáo, cử nhân, kỹ sư mẫu mực sau khi tốt nghiệp. Chính vì vậy, vấn
đề tiếp tục xây dựng và phát triển văn hóa nhà trường tích cực có tác động rất
lớn tới việc đạt được mục tiêu giáo dục và đào tạo của Nhà trường. Tuy nhiên,
do sự thay đổi của mục tiêu giáo dục trong giai đoạn mới đòi hỏi mỗi nhà trường
phải tạo nên thương hiệu đặc trưng của mình, bên cạnh đó, những tác động từ
mơi trường bên ngồi làm cho văn hóa Nhà trường cũng có những hạn chế nhất
định. Để việc phát triển văn hóa Nhà trường có những chuyển biến mới, điều
này địi hỏi phải có những nghiên cứu để phát huy những giá trị tích cực, đồng
thời khắc phục những mặt còn tồn tại.

3

Xuất phát từ những lý do trên, tơi chọn đề tài: “Quản lý phát triển văn
hóa nhà trường tại Trường Đại học Quy Nhơn” làm vấn đề nghiên cứu cho
Đề án tốt nghiệp thạc sĩ ngành Quản lý giáo dục.
2. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề
lý luận và tìm hiểu thực trạng để đề xuất các biện pháp quản lý phát triển văn
hóa nhà trường tại Trường Đại học Quy Nhơn phù hợp với thực tế, góp phần
hồn thiện, nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện cho người học, đáp ứng xu
thế phát triển của xã hội và giáo dục trong giai đoạn hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Phát triển văn hóa nhà trường tại trường đại học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu

Quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại Trường Đại học Quy Nhơn.
4. Giả thuyết khoa học

Trong bối cảnh đổi mới căn bản toàn diện GD&ĐT, VHNT là yếu tố tác
động lớn, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục của nhà trường. Trong thời gian
vừa qua, Trường Đại học Quy Nhơn đã có nhiều nỗ lực thúc đẩy công tác này,
đem lại những chuyển biến tích cực và đạt được những kết quả khả quan. Tuy
nhiên, trong công tác quản lý phát triển VHNT, Nhà trường cũng còn một số hạn
chế nhất định. Nếu nghiên cứu cơ sở lý luận phù hợp và khảo sát, nhận định đúng
thực trạng thì có thể đề xuất các biện pháp có tính cần thiết và khả thi trong quản
lý phát triển VHNT nhằm tạo nên môi trường văn hóa tích cực lành mạnh, những
giá trị văn hóa đặc trưng, góp phần nâng cao chất lượng GD&ĐT của Nhà
trường, đáp ứng mục tiêu phát triển trong giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích nghiên cứu đề ra, Đề án tập trung giải quyết các
nhiệm vụ chủ yếu sau:

4

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý phát triển VHNT tại trường đại học.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển văn hóa nhà trường và thực
trạng quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại Trường Đại học Quy Nhơn.
- Đề xuất các biện pháp quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại Trường
Đại học Quy Nhơn.

6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa các văn bản, tài
liệu và các cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài, qua đó nhằm xây dựng cơ
sở lý luận về quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại trường đại học.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát:
Sử dụng phương pháp này nhằm thu thập thông tin về đối tượng nghiên
cứu có mục đích, từ đó khái qt, rút ra những nhận định nhằm kiểm chứng, so
sánh, đối chiếu về những vấn đề, kết quả nghiên cứu.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi:
Sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi để điều tra, thu thập số liệu,
dữ liệu về thực trạng quản lý phát triển VHNT tại Trường Đại học Quy Nhơn.
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia:
Phỏng vấn, trưng cầu ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực phát triển
văn hóa nhà trường nhằm thu thập thông tin khoa học, nhận định, đánh giá về
những vấn đề, kết quả nghiên cứu.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm:
Phương pháp này nhằm thu thập nhiều tài liệu khác nhau, phân loại hệ
thống hóa tài liệu (các văn bản, quy định, quy chế được ban hành...) liên quan
đến xây dựng văn hóa của nhà trường để thu thập thơng tin, tìm hiểu, phân tích
sản phẩm của hoạt động phát triển văn hóa, từ đó có những đề xuất điều chỉnh,
tác động nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả phát triển văn hóa nhà trường.

5

6.3. Phương pháp bổ trợ
Sử dụng phương pháp thống kê toán học và phần mềm tin học Microsoft

Excel nhằm xử lý các kết quả nghiên cứu.

7. Phạm vi nghiên cứu

- Về nội dung nghiên cứu: đề tài tập trung nghiên cứu đề xuất các biện
pháp quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại Trường Đại học Quy Nhơn trên
cơ sở lý luận quản lý phát triển VHNT tại trường đại học và khảo sát, đánh giá
thực trạng công tác quản lý phát triển VHNT tại Trường Đại học Quy Nhơn.

- Về đối tượng khảo sát: đối tượng khảo sát là các đơn vị và các cán bộ
quản lý, giảng viên, chuyên viên, SV, HV của Trường Đại học Quy Nhơn.

- Về thời gian khảo sát: đề tài tiến hành khảo sát trong thời gian 02 năm
học, từ năm học 2021-2022 đến năm học 2022-2023.
8. Cấu trúc đề án

Đề án gồm 3 phần chính:
- Phần mở đầu
- Phần nội dung, gồm 3 chương:
+ Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại
trường đại học.
+ Chương 2: Thực trạng quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại Trường
Đại học Quy Nhơn.
+ Chương 3: Biện pháp quản lý phát triển văn hóa nhà trường tại Trường
Đại học Quy Nhơn.
- Phần kết luận và khuyến nghị.
Ngoài ra cịn có các phần:
- Danh mục tài liệu tham khảo
- Phụ lục

6

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN
VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Văn hóa là một phạm trù có tính chất rộng lớn và phức tạp, có vị trí, vai

trị vơ cùng quan trọng đối với tồn bộ hoạt động của các tổ chức cũng như đối
với mỗi nhà trường. Vì vậy, VHNT và quản lý phát triển VHNT đã được đề
cập ở rất nhiều cơng trình của các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước.

Nghiên cứu về tổ chức và văn hóa tổ chức trong nhà trường là một trong
các khuynh hướng nghiên cứu chủ đạo của trường phái Anh - Mỹ; tiêu biểu có
các nhà nghiên cứu như: Peters & Waterman (1982), Schein (1997), Seihl
(1985)… Theo Peters & Waterman, trào lưu nghiên cứu văn hóa tổ chức trong
kiến tạo VHNT trước đây (thập niên 1960) được diễn giải theo hướng văn hóa
tổ chức [36], đến thập niên 1970 thì được đánh giá theo hướng văn hóa doanh
nghiệp (Hofstede & Hofstede, 2005: 282) [34]. Cả hai khuynh hướng này bổ trợ
nhau, làm nền tảng cho việc xây dựng lý luận VHNT. Ở Anh, tác giả Seihl (1985)
nhấn mạnh văn hóa tổ chức (vốn là một sản phẩm kinh nghiệm của các nhóm xã
hội) là yếu tố tạo nên cái gọi là “chất keo xã hội” để gắn kết nhà quản lý, thầy và
trò, gắn kết trường học với tư cách là cái tổng thể với từng đơn vị bộ phận với
nhau [39]. Tương tự như vậy, tác giả Schein (1997) đặc biệt chú ý tới vai trị của
tính đồng nhất và ổn định trong đơn vị trường học, trong đó nhấn mạnh đến tính
phân tầng tổ chức trong trường học, tính đa chiều - đa diện của từng nhóm tiểu
văn hóa và sự đòi hỏi thời gian, sự bền bỉ của lãnh đạo nhà trường, sự nhạy bén
của lực lượng giảng viên đầu ngành trong xây dựng văn hóa nhà trường [38].

Ở Việt Nam, tác giả Nguyễn Vũ Bích Hiền từng nhận định rằng xây
dựng văn hóa tổ chức là hướng đến sự thống nhất về nhận thức (hoặc ý thức)

giữa các thành viên và phát triển năng lực hành động (hành vi) thống nhất cho

7

họ khi hành động. Nói cách khác, xây dựng văn hóa tổ chức là xây dựng sự
đồng thuận về một hệ thống các giá trị triết lý hành động và phương pháp ra
quyết định đặc trưng cho phong cách của tổ chức và cần được tuân thủ nghiêm
túc (Hoàng Quốc Đạt, 2018) [7]. Trong Giáo trình “Cơ sở văn hóa Việt Nam”,
nhà nghiên cứu Trần Ngọc Thêm đã đề cập đến vấn đề văn hóa tổ chức đời
sống, văn hóa ứng xử, vấn đề giáo dục sinh viên giữ gìn bản sắc văn hóa dân
tộc [20]. Đồng thời Tác giả nhấn mạnh vai trò cũng như tác động của sinh
viên trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc. Tác giả công trình phản
ánh chi tiết về tổ chức đời sống tập thể, tổ chức đời sống cá nhân. Đây cũng
là cơ sở để xây dựng văn hóa nhà trường. Nhà nghiên cứu Đỗ Huy, với cơng
trình “Xây dựng mơi trường văn hóa ở nước ta hiện nay từ góc nhìn giá trị
học” (2001), đã trình bày một số khái niệm cơ bản, phân tích về mơi trường
văn hóa cũng như cách tiếp cận trong giai đoạn hiện nay [13]. Tác giả chủ yếu
hướng đến một số phương diện về giá trị, cái hay, cái tốt và cái thẩm mỹ. Đây
là những nội dung cơ bản cần thiết được triển khai trong hệ thống nhà trường
nhằm nâng cao nhận thức của người dạy, người học và người quản lý về tính
thẩm mỹ, tính nhân văn trong mơi trường sư phạm.

Như vậy, có thể thấy văn hóa nhà trường là một vấn đề thu hút sự quan
tâm của rất nhiều nhà nghiên cứu. Vì vậy, trên cơ sở kế thừa những thành tựu
trên, việc tiếp tục tìm hiểu, nghiên cứu và đề xuất những biện pháp quản lý phát
triển văn hóa nhà trường đối với các trường đại học sẽ giúp nhà quản lý giáo
dục xây dựng, phát triển môi trường giáo dục lành mạnh và nâng cao chất
lượng, hiệu quả các hoạt động của nhà trường, nhất là trong giai đoạn hiện nay.
1.2. Khái niệm chính của đề án
1.2.1. Văn hóa

Khái niệm văn hóa có nội hàm phong phú và ngoại diên rất rộng. Có rất
nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa, mỗi định nghĩa đều phản ánh một cách
nhìn nhận và đánh giá khác nhau. Điều đó cho thấy sự phong phú, đa dạng của

8

văn hóa và sự chi phối, tác động của nó lên tồn bộ hoạt động cũng như mọi
lĩnh vực của đời sống xã hội.

Về thuật ngữ gốc, trong tiếng Hán cổ, “Văn” có nghĩa là đẹp; “Hóa” là
thay đổi, biến hóa. Văn hóa có nghĩa là làm biến đổi một cái gì đó cho đẹp, đẹp
hơn. Ở đây, văn hóa là giáo hóa, giáo dục và cảm hóa cá nhân, xã hội theo cái
đẹp. Trong ngơn ngữ phương Tây, văn hóa được bắt nguồn từ chữ Latinh
"Cultus", mà nghĩa gốc là gieo trồng, được dùng theo nghĩa Cultus Agri là "gieo
trồng ruộng đất" và Cultus Animi là "gieo trồng tinh thần" tức là "sự giáo dục
bồi dưỡng tâm hồn con người", khái niệm rất đa nghĩa và được sử dụng rất
thường xuyên trong ngôn ngữ hàng ngày và trong ngơn ngữ khoa học [10]. Tuy
có sự khác nhau, nhưng điểm cốt lõi và giống nhau trong quan niệm của người
phương Đơng, phương Tây cổ đó là đều coi văn hóa khơng phải là một vật, một
cái gì đó quan sát, cầm nắm được mà là một trạng thái, tính chất, tác động đến
đời sống của mỗi cá nhân và của cả cộng đồng.

Theo Đại từ điển tiếng Việt: "Văn hóa là những giá trị vật chất, tinh thần
do con người sáng tạo ra trong lịch sử" [31]. Từ khái niệm này, có thể thấy
rằng, tất cả mọi hiện tượng diễn ra trong đời sống của con người đều có liên
quan đến văn hóa. Trong đó, văn hóa tồn tại hai phương diện: Văn hóa vật chất
và văn hóa tinh thần. Văn hóa vật chất thể hiện thành các phạm trù cụ thể như
ăn, mặc, ở, đi lại của con người. Văn hóa tinh thần biểu hiện thơng qua tín
ngưỡng, phong tục tập quán, các lĩnh vực nghệ thuật, giao tiếp, ứng xử… Các

phương diện này xuất hiện trong hầu hết các tình huống đời sống của con người,
trong các mối quan hệ gia đình, nhà trường và xã hội.

Khái niệm về văn hóa của UNESCO được cho là thuyết phục, được rất
nhiều người thừa nhận, đó là: “Văn hóa là tập hợp các đặc trưng tiêu biểu về
tinh thần, vật chất, tri thức và xúc cảm của xã hội hoặc một nhóm người trong xã
hội; văn hóa khơng chỉ bao gồm văn học và nghệ thuật, mà còn cả phong cách
sống, phương thức chung sống, các hệ giá trị, truyền thống và niềm tin” [30].