Phát triển thị trường dịch vụ môi trường ở việt nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (610.16 KB, 15 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ kinh tế “Phát triển thị trường Dịch vụ môi trường ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế” là cơng trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi; các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn

gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định.

Tác giả luận án

Nguyễn Duy Thái

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu ... 1

2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ... 3

3. Mục tiêu nghiên cứu ... 5

4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ... 6

5. Những đóng góp mới của luận án ... 9

6. Bố cục của luận án ... 11

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ... 12

1. Nhóm các cơng trình nghiên cứu chung về thị trường, môi trường và pháttriển bền vững ... 12

2. Nhóm các cơng trình nghiên cứu về dịch vụ mơi trường ... 14

3. Các cơng trình nghiên cứu về quản lý chất thải rắn ... 18

4. Các khoảng trống về lý luận và thực tiễn ... 20

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG DỊCH VỤ MÔI TRƯỜNG TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ...22

1.1 Phát triển thị trường dịch vụ môi trường ... 22

1.1.1. Một số lý luận về thị trường ... 22

1.1.2. Thị trường dịch vụ môi trường ... 26

1.1.3. Phát triển thị trường dịch vụ môi trường ... 29

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

1.2 Đặc điểm thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 30

1.2.1 Sự khác biệt của thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 30 1.2.2. Đặc điểm hoạt động cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 31 1.2.3. Đặc điểm về cầu trong thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 32 1.2.4. Đặc điểm về hàng hoá trong thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 33 1.2.5. Đặc điểm về giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 34

1.3 Nội dung phát triển thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 35

1.3.1. Nội dung phát triển hoạt động cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 35 1.3.2. Nội dung phát triển hợp lý nhu cầu thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 36 1.3.3. Nội dung cải thiện, nâng cao chất lượng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 36 1.3.4. Nội dung cải thiện, phát triển giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 37 1.3.5. Nội dung tăng cường năng lực cạnh tranh trong thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 37

1.4 Các nhân tố tác động đến thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 38

1.4.1. Chính sách pháp luật của Nhà nước về thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 38 1.4.2. Quá trình phát triển kinh tế, xã hội ... 39 1.4.3. Hội nhập kinh tế quốc tế ... 40

1.5 Tiêu chí phát triển thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 41

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

1.6 Kinh nghiệm phát triển thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt của một số nước trên thế giới và rút ra một số bài học kinh nghiệm vận dụng tại Việt Nam ... 44

1.6.1. Phát triển thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại một số nước trên thế giới ... 44 1.6.2. Các bài học rút ra từ kinh nghiệm quốc tế về phát triển thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt để vận dụng tại Việt Nam ... 48

1.7 Tiểu kết Chương 1 ... 49

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG DỊCH VỤ MÔI TRƯỜNG Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ...51

2.1 Thực trạng phát triển kinh tế, xã hội tác động đến thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế chất thải rắn sinh hoạt ... 51

2.1.1. Phát triển kinh tế, xã hội giai đoạn 2008 - 2021 ... 51 2.1.2. Phát sinh chất thải rắn sinh hoạt ... 57 2.1.3. Nguồn tài chính phục vụ hoạt động cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 64 2.1.4. Một số đánh giá về quá trình phát triển kinh tế, xã hội tác động đến thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt. ... 65

2.2 Thực trạng cam kết về dịch vụ mơi trường của Việt Nam trong q trình hội nhập kinh tế quốc tế tác động đến thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 66

2.2.1. Thực trạng quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ... 66 2.2.2. Tác động từ cam kết phát triển dịch vụ môi trường của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đến thị trường dịch vụ chất thải rắn sinh hoạt ... 67 2.2.2. Một số vấn đề cần hoàn thiện để giảm thiểu tác động từ cam kết về dịch vụ môi trường của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đến thị trường dịch vụ chất thải rắn sinh hoạt ... 70

2.3 Thực trạng hoạt động cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 72

2.3.1. Thực trạng tổ chức quản lý nhà nước về cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 72

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

2.3.2. Thực trạng cơ sở hạ tầng cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 75 2.3.3. Thực trạng doanh nghiệp cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 84

2.4 Thực trạng cầu trong thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 95

2.4.1. Chính sách pháp luật quy định trách nhiệm, nghĩa vụ của chủ nguồn thải chất thải rắn sinh hoạt ... 95 2.4.2. Phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn ... 97 2.4.3. Giảm thiểu Chất thải rắn sinh hoạt phát sinh ... 99 2.4.4. Công tác tuyên truyền trong cộng đồng dân cư về thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 99 2.4.5. Một số vấn đề cần hoàn thiện để sử dụng hợp lý nhu cầu về dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 100

2.5 Thực trạng giá trong thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 103

2.5.1. Phí vệ sinh ... 103 2.5.2. Đơn giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 105 2.5.3. Một số vấn đề cần hoàn thiện về giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt. ... 114

2.6 Thực trạng quản lý chất lượng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 117

2.6.1. Điều kiện hoạt động đối với doanh nghiệp cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý Chất thải rắn sinh hoạt ... 117 2.6.2. Chế tài xử lý đối với doanh nghiệp cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt vi phạm các quy định về điều kiện hoạt động. ... 119 2.6.3. Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đối với chất thải rắn sinh hoạt ... 121 2.6.4. Một số vấn đề cần hoàn thiện để nâng cao chất lượng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 122

2.7 Thực trạng cạnh tranh giữa các doanh nghiệp cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 124

2.7.1. Thông tin thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 124

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

2.7.2. Quản lý phương thức cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 125 2.7.3. Một số vấn đề cần hoàn thiện để nâng cao hiệu quả cạnh tranh trong thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 126

2.8 Tiểu kết Chương 2 ... 127

CHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG DỊCH VỤ MÔI TRƯỜNG Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ... 128

3.1 Bối cảnh tác động đến thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 128

3.1.1. Bối cảnh trong nước ... 128 3.1.2. Bối cảnh quốc tế ... 131 3.1.3. Một số nhận định chung về bối cảnh trong nước và quốc tế tác động đến phát triển thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ...

134

3.2 Quan điểm phát triển thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 135

3.2.1. Quan điểm chung ... 135 3.2.2. Quan điểm cụ thể ... 136

3.3 Định hướng phát triển thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 138

3.3.1. Định hướng chung ... 138 3.3.2. Định hướng cụ thể ... 138

3.4 Giải pháp phát triển thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế thời kỳ đến năm 2030 ... 139

3.4.1. Giải pháp nâng cao năng lực cung ứng của thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 139 3.4.2. Giải pháp hoàn thiện và sử dụng hợp lý nhu cầu về dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 144 3.4.3. Giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 147

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

3.4.4. Giải pháp hoàn thiện giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn

sinh hoạt ... 148

3.4.5. Giải pháp nâng cao tính cạnh tranh của thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 149

3.5 Một số kiến nghị phát triển thị trường dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt ... 149

KẾT LUẬN ... 155

TÀI LIỆU THAM KHẢO ... 159

DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ... 173PHỤ LỤC

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

BẢNG CHỮ VIẾT TẮT 1. Tiếng Anh trung tâm của Liên Hợp Quốc

on Trade and Development

Diễn đàn Thương mại và Phát triển của Liên Hợp Quốc

2. Tiếng Việt

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

TT Chữ viết tắt Giải nghĩa tiếng việt

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Tiêu chí phát triển thị trường dịch vụ chất thải rắn sinh hoạt. Bảng 2.1. Tổng sản phẩm GRDP trên địa bàn Thành phố Hà Nội.

Bảng 2.2. Khối lượng phát sinh chất thải rắn sinh hoạt bình quân trên đầu người của các địa phương trên toàn quốc (bao gồm cả khu vực đô thị và vùng nông thôn) giai đoạn 2010 - 2019.

Bảng 2.3. Khối lượng chất thải rắn sinh hoạt và chỉ số chất thải rắn sinh hoạt phát sinh theo ngày tại Thành phố Hà Nội, giai đoạn 2010 - 2019.

Bảng 2.4. Tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trên địa bàn Thành phố Hà Nội (từ năm 2008 - 2019).

Bảng 2.5. Nguồn kinh phí sự nghiệp mơi trường tồn quốc (2010 - 2019).

Bảng 2.6. Doanh nghiệp cung ứng dịch vụ chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn Thành phố Hà Nội từ năm 2008 đến năm 2020.

Bảng 2.7. Giá dịch vụ vệ sinh môi trường đối với rác thải sinh hoạt tại các cơ sở kinh doanh, dịch vụ trên địa bàn Thành phố Hà Nội.

Bảng 2.8. Đơn giá thanh tốn cơng tác thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn Thành phố Hà Nội.

Bảng 2.9. Bảng tổng chi phí hợp lý, hợp lệ thực hiện dịch vụ xử lý chất thải rắn sinh

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

PHẦN MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu

Thực hiện chính sách đổi mới và mở cửa, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong phát triển kinh tế và an sinh xã hội; tuy nhiên, bên cạnh các thành tựu đã đạt được, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều vấn đề bức xúc, đặc biệt là sự xuống cấp của chất lượng mơi trường do các tác động từ q trình CNH và hội nhập quốc tế. Ơ nhiễm mơi trường, suy thoái tài nguyên đang diễn ra gay gắt với mức độ ngày càng phức tạp làm thiệt hại lớn về kinh tế và gây ra nhiều hệ quả nghiêm trọng khác đối với môi trường và xã hội, ảnh hưởng đến quyền được sống trong môi trường trong lành của mỗi công dân Việt Nam. Trong bối cảnh nói trên địi hỏi phải có những giải pháp vừa cấp bách, vừa lâu dài để phát triển kinh tế gắn liền với BVMT.

Phát triển DVMT góp phần ngăn ngừa, giảm thiểu ơ nhiễm và xử lý chất thải phát sinh; phát triển DVMT góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân khi kiến tạo môi trường sống trong lành, giảm tác động của biến đổi khí hậu thơng qua việc hạn chế phát thải khí thải nhà kính vào mơi trường; phát triển DVMT cịn tăng tỷ trọng đóng góp của khu vực dịch vụ trong nền kinh tế và góp phần cải thiện chất lượng sản phẩm hàng hố nói chung. Nhận thức được vai trò quan trọng của phát triển DVMT, Việt Nam coi phát triển DVMT là một nội dung quan trọng của chiến lược phát triển dịch vụ trong tổng thể phát triển KTXH của đất nước [35]; Việt Nam đã có nhiều chính sách phát triển DVMT, trong đó có lồng ghép vào các chính sách chung về PTBV, tăng trưởng xanh và BVMT… Đến nay, bên cạnh một số thành tựu đã đạt được, phát triển DVMT ở Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế [45], cụ thể như sau:

1) Phát triển DVMT chủ yếu dựa vào nguồn vốn ngân sách nhà nước; các doanh nghiệp DVMT chủ yếu với quy mô vừa và nhỏ, bị hạn chế về khả năng tiếp cận vốn ưu đãi, khoa học và công nghệ tiên tiến.

2) Giá DVMT vẫn ở mức thấp, ít hấp dẫn đối với các nhà đầu tư.

3) Chất lượng cung ứng DVMT nói chung cịn chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu từ thực tiễn.

4) Năng lực nguồn cung còn thấp, mặc dù đóng góp của DVMT trong GDP có xu hướng tăng từ 0,51% năm 2005 lên gần 0,57% năm 2013 nhưng mới chỉ đáp ứng khoảng 5% nhu cầu xử lý, chế biến nước thải đô thị; 15% nhu cầu chế biến CTR; 14% lượng chất thải nguy hại; nhiều lĩnh vực tái chế như tái chế dầu thải, nhựa phế liệu, chất thải điện, điện tử ... chưa phát triển.

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

Nguyên nhân của những hạn chế trong phát triển DVMT:

1) Mức độ độc quyền của Nhà nước vẫn còn cao trong kinh doanh DVMT; bên cạnh đó, một số lĩnh vực thuộc DVMT là sản phẩm dịch vụ cơng ích nên được Nhà nước bao cấp trong việc cung cấp dịch vụ, đặc biệt là các dịch vụ cơng ích như cung cấp nước, vệ sinh mơi trường (trong đó có CTRSH).

2) Khung khổ pháp lý cho hoạt động kinh doanh DVMT đã được xây dựng nhưng vẫn cịn nhiều bất cập, từ đó chưa tạo dựng cơ chế cho việc kinh doanh DVMT, đó là nguyên tắc người gây ô nhiễm và hưởng lợi môi trường phải trả tiền; các mức phí, lệ phí mơi trường vẫn ở mức thấp, chưa khuyến khích các nhà đầu tư vào lĩnh vực cung cấp DVMT; và các chính sách ưu đãi đối với doanh nghiệp đầu tư hoạt động kinh doanh DVMT chưa thật sự hấp dẫn, hầu hết các doanh nghiệp kinh doanh bằng vốn tự có, chưa có sự bảo lãnh của các cơ quan tài chính.

Đến nay, Việt Nam đã hội nhập sâu, rộng vào nền kinh tế khu vực và thế giới, cùng với đó là việc thực hiện các cam kết quốc tế trong các Hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương, đặc biệt là việc thực hiện cam kết về mơi trường nói chung và DVMT nói riêng ngày càng nhiều hơn; DVMT ở trong nước chịu tác động và phải cạnh tranh với các hoạt động cung ứng DVMT từ nước ngoài vào Việt Nam.

Trong bối cảnh nói trên, để phát triển DVMT tại Việt Nam bền vững, đáp ứng các yêu cầu BVMT trong nước và chủ động thích ứng trước các cam kết về DVMT của Việt Nam trong quá trình hội nhập KTQT thì phải thương mại hố các sản phẩm DVMT; phát triển các sản phẩm DVMT theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Từ đó, địi hỏi phải có các nghiên cứu và đánh giá về thị trường DVMT ở Việt Nam để xác định được những hạn chế, nguyên nhân tồn tại, vấn đề cần hoàn thiện và đề xuất các giải pháp nhằm phát triển thị trường DVMT ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập KTQT là hết sức cần thiết.

Từ những lý do trên, việc nghiên cứu đề tài luận án “Phát triển thị trường DVMT ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập KTQT” là cần thiết và cấp bách; việc nghiên cứu đề tài luận án không chỉ xuất phát từ yêu cầu thực tế để giải quyết các vấn đề đòi hỏi trước mắt, mà những kết quả nghiên cứu cịn góp phần phục vụ mục tiêu lâu dài trong quá trình phát triển KTXH của đất nước.

</div>

Phát triển thị trường dịch vụ môi trường ở việt nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

<b>CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG DỊCH VỤ MÔI TRƯỜNG TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ...22</b>

<b>CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG DỊCH VỤ MÔI TRƯỜNG Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ...51</b>

<b>CHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG DỊCH VỤ MÔI TRƯỜNG Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ... 128 </b>

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về