Trình bày phƣơng pháp giải quyết mâu thuẫn bằng kết hợp các mặt đối lập lênin đã vận dụng phƣơng pháp này thể hiện trong chính sách kinh tế mới

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>B GIÁO D C VÀ ĐÀO T OỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠOỤC VÀ ĐÀO TẠOẠO</b>

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH</b>

<b>TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC</b>

<i><b>ĐỀ TÀI: Trình bày phương pháp giải quyết mâu thuẫn bằng kết hợp các</b></i>

<b>mặt đối lập. Lênin đã vận dụng phương pháp này thể hiện trong “chínhsách kinh tế mới” – NEP như thế nào? Vận dụng mối quan hệ này vàocông cuộc đổi mới ở Việt Nam hiện nay</b>

<b>.</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>I.LỜI CẢM ƠN</b>

Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến TS. Trần Ngun Kí – người thầy khơng những đã giúp em tri nhận được rất nhiều kiến thức của bộ mơn Triết học mà cịn tiếp thêm cho em nhiều nguồn cảm hứng về bộ môn mà ai cũng thường bảo là “khó nuốt” này dưới nhiều góc nhìn vơ cùng mới mẻ. Trong q trình học tập và tìm hiểu Triết học, em thật sự rất rất biết ơn vì đã nhận được sự quan tâm đầy tâm huyết, sự giúp đỡ đầy tận tình của thầy. Đối với bản thân em, đọng lại sau cùng của môn học này không những là kiến thức, là tri nhận, là tích lũy thêm rất nhiều điều trong cuộc sống mà hơn hết là em dần nhận ra rằng khi đối diện và đứng trước nhiều vấn đề bản thân mình cũng dần có cái nhìn sâu sắc hơn, tồn diện hơn cũng như thấu đáo hơn. Sau mỗi bài học, mỗi phần kiến thức mà thầy truyền tải, em dần trả lời được những câu hỏi về cuộc sống, dần có cho mình lời giải về những thắc mắc, những trăn trở về cuộc đời, về thế giới con người thông qua Tư tưởng triết học Mác-Lênin. Đến với bài tiểu luận này, em xin phép được trình bày lại những gì mà bản thân đã dày cơng tìm hiểu và nghiên cứu về vấn đề nhân sinh quan trong tư tưởng Mác-Lênin để gửi đến thầy. Dẫu biết rằng kiến thức là vô hạn và sự tiếp nhận kiến thức ấy của bản thân mỗi người là không bao giờ có một quy chuẩn nhất định. Nhưng sau cùng, “qua một giọt nước biển cũng có thể cảm nhận được vị mặn mịi của đại dương thì em hy vọng rằng qua bài tiểu luận nhỏ này thầy có thể thấy được sự cố gắng cũng như nổ lực tìm hiểu về bộ mơn này của bản thân em”. Và trong q trình hồn thành bài tiểu luận em nghĩ rằng bản thân sẽ không tránh khỏi những thiếu sót nhưng em rất mong sẽ nhận được những góp ý từ thầy để bài tiểu luận của em được hồn thiện nhất. Cuối cùng, em xin kính chúc thầy sức khỏe, hạnh phúc, thành công trên con đường sự nghiệp giảng dạy. Một lần nữa, em xin chân thành cảm on.

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>II.BÀI LÀM</b>

<b>1/ Trình bày phương pháp giải quyết mâu thuẫn bằng kết hợp các mặt đối lập.</b>

"Trong lý luận biện chứng mácxít, bên cạnh vấn đề đấu tranh và thống nhất, vấn đề kết hợp giữa các mặt đối lập đã được đặt ra và giải quyết. Đây là biểu hiện hoạt động tích cực, chủ động của chủ thể trên cơ sở nhận thức mâu thuẫn khách quan, nhận thức sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập." Chính xuất phát từ việc nhận thức sự thống nhất khách quan, từ những quan điểm chung vốn có giữa các mặt đối lập, đồng thời cũng xuất phát từ nhu cầu hoạt động thực tiễn xã hội của mình, con người có thể chủ động tiến hành kết hợp các yếu tố, thậm chí cả các mặt đối lập nào đó nhằm giải quyết được những mâu thuẫn xã hội cụ thể, đem lại lợi ích cụ thể cho chủ thể con người. "Có thể nói, khi đề cập tới vấn đề thống nhất giữa các mặt đối lập trong một mâu thuẫn biện chứng, người ta có thể và cần phải tiếp cận từ ba góc độ cụ thể sau:

-Thứ nhất, xem xét sự thống nhất giữa các mặt đối lập từ góc độ bản thể luận, tức sự thống nhất khách quan vốn có của chúng. Ở đây mâu thuẫn của sự vật được biểu hiện ra với tư cách một thể thống nhất hoàn chỉnh, là sự thống nhất tương đối, thống nhất trong sự khác biệt, kể cả sự đối lập.

-Thứ hai, xem xét sự thống nhất giữa các mặt đối lập từ góc độ nhận thức luận. Ở góc độ này, sự thống nhất giữa các mặt đối lập được xem như đối tượng nhận thức của con người. Nhiệm vụ của chủ thể là phát hiện, vạch ra những mặt đối lập đang tồn tại, ẩn náu bên dưới cái vỏ thống nhất hoàn chỉnh.

-Thứ ba, xem xét sự thống nhất giữa các mặt đối lập từ góc độ thực tiễn. Ở góc độ này, trên cơ sở nhận thức sự thống nhất (và đương nhiên bao hàm cả sự đấu tranh) giữa các mặt đối lập của một mâu thuẫn nhất định, chủ thể có thể thực hiện việc kết hợp các mặt đối lập để từ đó tạo điều kiện giải quyết mâu thuẫn được tốt.

Việc kết hợp các mặt đối lập trong lĩnh vực xã hội không phải là hành động được tiến hành với bất cứ yếu tố, mặt đối lập nào, trong bất kỳ điều kiện nào. Càng không nên hiểu

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

việc kết hợp này là một hoạt động mang tính chủ quan thuần túy,thậm chí là tùy tiện, vô nguyên tắc của chủ thể hành động. Việc kết hợp các mặt đối lập ở đây, với tư cách là hoạt động tích cực của nhân tố chủ quan, phải dựa trên cơ sở khách quan cụ thể, đó là những địi hỏi tất yếu của việc kết hợp và ở cả những điều kiện khách quan cho phép để có thể tiến hành việc kết hợp này.

Đồng thời, việc kết hợp các mặt đối lập trong đời sống xã hội cũng phải thể hiện được tính định hướng rõ ràng.

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

Cụ thể là việc kết hợp này phải làm sao cho quá trình vừa thống nhất, vừa đấu tranh giữa các mặt đối lập trong một chỉnh thể mâu thuẫn xã hội cụ thể, mặt đối lập đại diện cho sự tiến bộ sẽ dần dần chiến thắng được mặt đối lập đại diện cho sự lạc hậu. Có như vậy, việc giải quyết mâu thuẫn xã hội mới đem lại động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội, phù hợp với quy luật phát triển khách quan của xã hội. Sở dĩ như vậy là vì trong thực tế xã hội, không giống như ở giới tự nhiên, những mâu thuẫn xã hội thường được biểu hiện thông qua thái độ, nguyện vọng của các lực lượng xã hội. Các mặt đối lập trong chỉnh thể mâu thuẫn xã hội thường biểu hiện ra là một mặt đại diện cho cái cũ, là lực cản sự phát triển xã hội, còn mặt kia đại diện cho cái mới, cái thúc đẩy xã hội phát triển. Trong sự phát triển xã hội, cái mới và cái cũ này khơng tách rời nhau mà gắn bó với nhau, đan xen nhau, vừa thống nhất, vừa đấu tranh với nhau. Vai trò của cái mới đối với sự phát triển xã hội chỉ được phát huy trên cơ sở phủ định biện chứng, biết kế thừa cái cũ. Bởi vì, bản thân cái cũ, dù là nhân tố,về cơ bản, kìm hãm sự phát triển, song khơng vì thể mà khơng cịn chứa đựng những yếu tố có thể góp phần vào sự phát triển xã hội. Do đó, việc kết hợp các mặt đối lập –giữa cái cũ và cái mới – với tính cách là một hoạt động tích cực chủ quan nhằm giải quyết mâu thuẫn xã hội khách quan không thể không tiến hành và hơn nữa, không thể tiến hành một cách tùy tiện, vô nguyên tắc, không tuân theo quy luật khách quan." Lý luận Mác Lê nin về mối quan hệ biện chứng giữa điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan hồn tồn xa lạ với quan điểm ta khuynh, nóng vội, chủ quan, duy ý chícũng như sự bảo thủ, trì trệ, thụ động trong hoạt động thực tiễn. Ở đây, hoạt động của con người chủ tự do trong giới hạn nhận thức và làm theo tất yếu khách quan.

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

Theo tinh thần của lý luận biện chứng mácxít, khi đề cập đến việc giải quyết mâu thuẫn biện chứng mácxít nói chung, đương nhiên phải nhận thức được rằng đó là q trình tự giải quyết. Thuật ngữ tự giải quyết có nghĩa là quá trình giải quyết một mâu thuẫn xã hội cụ thể nào đó diễn ra một cách khách quan đối với con người, đối với một lực lượng xã hội nhất định. Con người khơng thể xóa bỏ một mâu thuẫn xã hội, cũng như thủ tiêu quá trình tự giải quyết của nó. Trái lại, con người chỉ có thể tác động, làm chậm lại hoặc thúc đẩy nhanh hơn quá trình giải quyết mâu thuẫn xã hội đó, tùy vào mức độ nhận thức và làm theo tính tất yếu khách quan của việc giải quyết mâu thuẫn xã hội này. Qua đó, con người có thể kìm hãm hoặc thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Đó là biểu hiện mối quan hệ biện chứng giữa khách quan và chủ quantrong đời sống xã hội, trong sự phát triển xã hội. "Tóm lại, việc kết hợp các mặt đối lập trong quá trình giải quyết một mâu thuẫn xã hội cụ thể chỉ có thể tiến hành được khi có đầy đủ những điều kiện khách quan và chủ quan cho phép". Tuyệt đối đây không phải là một giải pháp có tính phổ biến, có thể thực hiện trong mọi trường hợp, với mọi điều kiện.

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

Thứ nhất, về mặt khách quan; việc kết hợp các mặt đối lập chỉ có thể tiến hành trongcác trường hợp cụ thể sau:

"1. Giữa các nhân tố, các lực lượng xã hội, tồn tại với tư cách là những mặt đối lập củanhan phải có những điểm chung, tương đồng có thể đi tới sự điều hòa, thỏa hiệp trongmột giới hạn nhất định. Trong trường hợp này, chủ thể hoạt động có thể thực hiệnviệc kết hợp các mặt đối lập, trong đó chấp nhận một sự thỏa hiệp nào đó, nhằmhướng sự giải quyết mâu thuẫn xã hội theo hướng có lợi cho chủ thể. Việc kết hợpcác mặt đối lập, với những thỏa hiệp nhất định ở đây không phải là hành động xóa bỏnguyên tắc đấu tranh giữa các mặt đối lập. Đây chỉ là hành động đưa cuộc đấu tranh giữa các mặt đối lập vào trong một hình thức cụ thể, có lợi cho chủ thể mà thơi.Trong trường hợp giữa các mặt đối lập hồn tồn khơng có điểm chung, tương đồng,mâu thuẫn xã hội này hoàn toàn mang tính đối kháng thì việc kết hợp khơng thể thựchiện một cách đúng đắn và đem lại hiệu quả mong muốn cho chủ thể.

2. Việc kết hợp các mặt đối lập chỉ có thể thực hiện trong điều kiện hồn cảnh xã hội thuận lợi (bao gồm cả điều kiện trong nước và quốc tế).

Cụ thể đó phải là những điềukiện hoàn cảnh cho phép chủ thể thực hiện được việc kết hợp theo mong muốn. Thậm chí đó cịn là những điều kiện hồn cảnh như một địi hỏi tất yếu khách quan, buộc chủ thể phải tiến hành giải quyết mâu thuẫn bằng phương thức kết hợp này. Chẳng hạn, những biến đổi về kinh tế quốc tế hiện nay, về sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện nay… là những điều kiện khách quan cho phép chủ thể hoạt động có thể thực hiện sự kết hợp các mặt đối lập.

Thứ hai, về mặt chủ quan: việc kết hợp các mặt đối lập chỉ thực hiện được và đạt kết quả mong muốn khi chủ thể có đủ năng lực và bản lĩnh chính trị cần thiết đáp ứng được yêu cầu của sự kết hợp này. Đòi hỏi chủ thể ở đây phải có khả năng sớm nắm bắt được yêu cầu khách quan cũng như thời cơ thuận lời của việc kết hợp, từ đó tiến hành tổ chức kết

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

hợp một cách khéo léo, khoa học nhằm hướng cuộc đấu tranh giữahai mặt đối lập trong mâu thuẫn theo hướng có lợi cho chủ thể. "

Vai trò của chủ thể trong việc kết hợp các mặt đối lập ở đây là có ý nghĩa quyết định.Việc kết hợp các mặt đối lập là hành động cụ thể trong quá trình giải quyết mâu thuẫn xã hội khách quan, cho nên, đương nhiên quá trình này ngay từ đầu đã thể hiện và cần phải thể hiện tính định hướng của nó. Nghĩa là, việc kết hợp các mặt đối lập sẽ được tiến hành nhằm đáp ứng nhu cầu, lợi ích của chủ thể hoạt động. Song đồng thời, để việc kết hợp này khơng rơi vào tình trạng là biểu hiện của hoạt động chủ quan thuần túy, khơng cịn tồn tại với tư cách là sự phản ảnh tính tất yếu khách quan, lại địi hỏi việc kết hợp phải

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

được tiến hành một cách khoa học, phù hợp với bản chất của các mặt đối lập. Cụ thể là việc tiến hành kết hợp các mặt đối lập phải đảm bảo sao cho các mặt đối lập vẫn thực hiện được cuộc đấu tranh của chung mà vẫn đáp ứng được yêu cầu của chủ thể. Việc kết hợp các mặt với tư cách hoạt động chủ quan vẫn phải đảm bảo nguyên tắc đấu tranh giữa các mặt đối lập chứ không phải kết hợp đi tới sự thủ tiêu cuộc đấu tranh của chúng. Đây chính là điểm khác biệt cơ bản giữa hoạt động kết hợp các mặt đối lập một cách đúng đắn, có tính khoa học, với những hoạt động kết hợp phi khoa học, kết hợp sai lầm chủ quan.Nếu xét về hình thức, có thể chia hoạt động kết hợp ra làm ba loại:

"Thứ nhất, đó là sự kết hợp khoa học, biện chứng, đúng đắn. Đây là sự kết hợp có nguyên tắc, đảm bảo nguyên tắc đấu tranh giữa các mặt đối lập. Sự phản ánh này phản ánh đúng đắn tính biện chứng trong mối quan hệ giữa các mặt đối lập là vừa thống nhất lại vừa đấu tranh.

Thứ hai, đó là sự kết hợp mang tính chiết trung. Sự kết hợp này được thực hiện mộtcách tùy tiện, vô nguyên tắc. Chủ thể kết hợp đã thực hiện sự kết hợp hồn tồn dựa vào ý chí chủ quan, kết hợp bất cứ cái gì, trong bất kỳ điều kiện hoàn cảnh nào. Đây là sự kết hợp được tiến hành không dựa trên cơ sở thống nhất khách quan giữa mặt đối lập. Sự kết hợp chiết trung khơng đem lại những giá trị đích thực cho sự phát triển và tiến bộ xã hội. Thứ ba, đó là sự kết hợp mang tính cải lương. Đây là sự kết hợp các mặt đối lậpkhông đảm bảo nguyên tắc đấu tranh giữa chúng với nhau. Sự kết hợp này thể hiệnsự

nhượng bộ, thỏa vô điều kiện, sự thiếu bản lĩnh của chủ thể để có thể đưa sự kếthợp tới kết quả mong muốn. Kết quả tất yếu của sự kết hợp này là sự thất bại của chủthể hành động." Như vậy, trong quá trình giải quyết một mâu thuẫn xã hội cụ thể, tùy vào nội dung, tính chất của một mối quan hệ giữa các mặt đối lập, cũng như tùy vào điều kiện hoàn cảnh khách quan (trong nước và ngoài nước), năng lực của chủ thể hoạt động…có thể tiến hành việc kết hợp các mặt đối lập nhằm để giải quyết một mâu thuẫn xã hội cụ

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

thể một cách tốt nhất, đem lại lợi ích cao nhất cho chủ thể."Từ sự phân tích tư tưởng biện chứng mácxít về sự kết hợp các mặt đối lập ở trên cho phép rút ra kết luận sau đây: Kết hợp các mặt đối lập là một hoạt động tự giác, tích cực của chủ thể thực tiễn trong quá trình giải quyết một số mâu thuẫn xã hội cụ thể trong những điều kiện khách quan và chủ quan cụ thể nhằm đem lại lợi ích nhất định cho chủ thể. Đó chính là hoạt động kết hợp những nhân tố, lực lượng xã hội tồn tại với tư cách là những mặt đối lập của nhau, dựa trên cơ sở nhận thức về tính thống nhất vốn có giữa những nhân tố, lực lượng xã hội này, đồng thời tôn trọng sự đấu tranh khách quan của chúng."

<b>2/Lênin đã vận dụng phương pháp này thể hiện trong “chính sách kinh tế mới” – NEP như thế nào?</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

Lý luận về sự kết hợp các mặt đối lập được V.I.Lênin vận dụng để giải quyết các mâu thuẫn xã hội, nhất là trong thực hiện “Chính sách kinh tế mới”. Sự kết hợp các mặt đối lậpkhơng phải là xóa bỏ mâu thuẫn,cũng khơng phải là điều hịa mâu thuẫn một cách vơ ngun tắc, mà đó là sự mềm dẻo trong chính sách của Nhà nước Xơviết trong việc tìm bạn đồng minh để đấu tranh chống kẻ thù chung, trong việc sử dụng một loạt những nhân tố tích cực của cái cũ phục vụ cho sự nghiệp xây dựng xã hội mới, trong việc giải quyết những mâu thuẫn phát sinh trong quá trình xây dựng CNXH, như kết hợp chính sách dàn đều với chính sách có trọng điểm, nhiệt tình cộng sản với hạch tốn kinh tế, dân chủ với tập trung, thuyết phục với cưỡng bức, động viên tư tưởng với khuyến khích vật chất...

bằng cách không phải thủ tiêu một trong hai mặt đối lập, mà kết hợp chúng lại trong một thể thống nhất biện chứng, vừa đấu tranh với nhau, vừa thúc đẩy lẫn nhau cùng phát triển. Lý luận của V.I.Lênin về sự kết hợp các mặt đối lập được các nhà khoa học ở Liên Xô trước đây và ở nước ta coi là một trong những phương pháp giải quyết mâu thuẫn trong thời kỳ quá độ và trong công cuộc xây dựng CNXH.

Bối cảnh ra đời: NEP ra đời trong bối cảnh khắc phục hậu quả của việc kéo dài chính sách cộng sản thời chiến và khôi phục đất nước sau nội chiến. Tháng 3 năm 1921, Đại hội lần thứ X Đảng Cộng sản Nga, do V.I.Lênin lãnh đạo đã chuyển từ “Chính sách cộng sản thời chiến” sang “Chính sách kinh tế mới viết tắt là NEP. Nó đã được thực hiện trong quãng thời gian từ 1921-1927. Cần hiểu rằng NEP khơng chỉ là một chính sách mới để quản lý vĩ mơ về kinh tế mà cịn là một cải cách có tính tổng thể về mơ hình chủ nghĩa xã hội, gồm nhiều nội dung.

Chính sách kinh tế mới và các biện pháp xây dựng Chủ nghĩa xã hội. V.I Lê nin cho rằng, để xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước Nga xô viết, cần tập trung vào các biện pháp “khẳng định tính thiết yếu của việc thực hiện các hình thức “quá độ gián tiếp”, những “biện pháp trung gian”, “quá độ đặc biệt” của Chính sách kinh tế mới. Cụ thể:

 Cần phải phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần đối với một nước tiểu

<i>nông trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Những bất hợp lý của Chính sách</i>

“cộng sản thời chiến” bị bãi bỏ, chế độ “trưng thu lương thực thừa” được thay bằng thuế lương thực với tư cách là khâu đầu tiên, là “liệu pháp cấp tốc, cương quyết nhất, cấp thiết nhất” để phát triển lực lượng sản xuất nông nghiệp; nông dân được phép mua bán và trao đổi lương thực thừa của mình; lợi ích của người lao

</div>