luận án tiến sĩ kinh tế phân tích tác động của thiên tai đến tăng trưởng kinh tế và lạm phát tại vn

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (485.41 KB, 15 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

<b>NGUYỄN KHẮC HIẾU </b>

<b>PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ LẠM PHÁT </b>

<b>TẠI VIỆT NAM </b>

<b>Chuyên ngành: Kinh tế phát triển </b>

Mã số: 62310105

<b>LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ </b>

TP.HCM, Năm 2017

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

<b>NGUYỄN KHẮC HIẾU </b>

<b>PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ LẠM PHÁT </b>

<b>TẠI VIỆT NAM </b>

<b>Chuyên ngành: Kinh tế phát triển </b>

Mã số: 62310105

<b>LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ </b>

Người Hướng Dẫn Khoa Học:

<b>TS. NGUYỄN HOÀNG BẢO TS. PHẠM THỊ THU TRÀ </b>

TP.HCM, Năm 2017

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LỜI CAM ĐOAN </b>

Tôi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu do chính tơi thực hiện. Các số liệu thu thập, các kết quả phân tích trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

<b>Nguyễn Khắc Hiếu </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>LỜI CẢM ƠN </b>

Trong quá trình thực hiện luận án, tôi đã gặp nhiều khó khăn từ việc định hướng nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, thu thập dữ liệu và cả việc làm thế nào để sắp xếp công việc hợp lý để có thời gian thực hiện nghiên cứu. Để vượt qua những khó khăn trên, tơi đã nhận được sự giúp đỡ rất nhiều từ các GVHD, các Thầy Cô đang công tác tại trường Đại học Kinh Tế Tp.HCM cũng như sự động viên từ gia đình và các đồng nghiệp.

Lời đầu tiên, tơi xin chân thành cảm ơn thầy Nguyễn Hoàng Bảo, người đã tận tình hướng dẫn tơi trong luận án này. Thầy đã chỉ ra cho tôi một hướng đi đúng và giúp đỡ tơi vượt qua những khó khăn trên con đường thầy đã định hướng. Thầy cũng đã hướng dẫn tôi từ bố cục đến cách trình bày từng câu từng ý trong luận án này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn cô Phạm Thị Thu Trà, người đã có những góp ý quan trọng giúp tơi hồn thiện tốt hơn bài viết của mình.

Tơi xin chân thành cảm ơn đến tất cả quý Thầy Cô tại Khoa Kinh Tế, Trường đại học Kinh Tế Tp.HCM đã tạo những điều kiện thuận lợi, một môi trường học thuật tốt để tơi có thể hồn thành đề tài nghiên cứu của mình. Đặc biệt, tơi xin gởi lời cảm ơn đến thầy Nguyễn Trọng Hoài, Nguyễn Hữu Dũng, Phạm Khánh Nam, Trương Đăng Thụy và thầy Trần Tiến Khai đã có những góp ý giúp tơi hồn thiện đề cương nghiên cứu cũng như hoàn thiện ba chuyên đề nghiên cứu của mình.

Tơi cũng xin chân thành cảm ơn đến tất cả quý Thầy Cô tại Khoa Kinh Tế, Trường đại học Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM. Q Thầy Cơ đã có những góp ý cho luận án đồng thời đã tạo những điều kiện thuận lợi trong cơng việc để tơi có thể thực hiện tốt nghiên cứu của mình.

Cuối cùng, tơi xin gởi lời cảm ơn đến bố mẹ và vợ con tôi, những người cho tôi một chỗ dựa về mặt tinh thần và động viên tôi những lúc cần thiết để tôi có thể hồn thành chặng đường đầy chông gai này.

<b>Nguyễn Khắc Hiếu </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

Chương 1: TỔNG QUAN ĐỀ TÀI ... 1

1.1 Bối cảnh nghiên cứu ... 1

1.1.1 Bối cảnh thực tiễn ... 1

1.1.2 Bối cảnh lý thuyết ... 4

1.2 Mục tiêu nghiên cứu ... 8

1.3 Câu hỏi nghiên cứu ... 9

1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ... 9

1.5 Phương pháp nghiên cứu và dữ liệu ... 10

1.6 Ý nghĩa đề tài ... 12

1.7 Bố cục luận án ... 13

Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ... 17

2.1 Các khái niệm liên quan ... 17

2.1.1 Thiên tai và những tác động do thiên tai ... 17

2.1.2 Tăng trưởng kinh tế ... 19

2.1.3 Lạm phát ... 21

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

2.1.4 Thu nhập bình qn đầu người ... 22

2.2 Mơ hình Solow và tác động của thiên tai trong dài hạn ... 23

2.3 Mô hình tổng cung-tổng cầu ... 26

2.4.2 Tác động của thiên tai đến trạng thái cân bằng ... 36

2.5 Các nghiên cứu thực nghiệm liên quan ... 38

2.5.1 Tác động thiên tai đến tăng trưởng kinh tế ... 38

2.5.2 Tác động thiên tai đến giá cả hàng hóa ... 44

2.5.3 Tác động thiên tai đến thu nhập và chi tiêu hộ gia đình ... 44

2.5.4 Tác động thiên tai đến một số biến số kinh tế, xã hội khác ... 47

2.6 Tóm tắt chương ... 51

Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 52

3.1 Phương pháp tự hồi quy vectơ có cấu trúc (SVAR) ... 52

3.1.1 Mơ hình tốn ... 54

3.1.2 Vấn đề xác định trong SVAR ... 58

3.2 Phương pháp Synthetic Control ... 61

3.2.1 Giới thiệu phương pháp Synthetic Control ... 62

3.2.2 Mơ hình hóa phương pháp Synthetic Control ... 64

3.2.3 Kiểm định ý nghĩa thống kê của ước lượng ... 67

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

3.3 Tóm tắt chương ... 68

Chương 4: TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ ... 70

4.1 Mơ hình nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu ... 70

4.1.1 Mơ hình nghiên cứu ... 70

4.1.2 Dữ liệu nghiên cứu ... 73

4.2 Kết quả nghiên cứu ... 76

4.2.1 Kiểm tra tính dừng của dữ liệu ... 76

4.2.2 Ước lượng và kiểm định mơ hình ... 77

4.2.3 Kiểm định nhân quả Granger ... 78

4.2.4 Phân tích hàm phản ứng xung ... 79

4.2.5 Phân tích phân rã phương sai. ... 81

4.2.6 Kiểm tra tính vững (Robustness) của mơ hình ... 82

4.3 Thảo luận kết quả nghiên cứu ... 85

4.4 Tóm tắt chương ... 87

Chương 5: TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI ĐẾN LẠM PHÁT ... 88

5.1 Tác động của thiên tai đến mức giá từ mơ hình tổng cung-tổng cầu ... 88

5.1.1 Các yếu tố tác động đến mức giá ... 88

5.1.2 Tác động của thiên tai đến mức giá ... 89

5.2 Mơ hình nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu ... 91

5.2.1 Mơ hình nghiên cứu ... 91

5.2.2 Dữ liệu nghiên cứu ... 92

5.3 Kết quả nghiên cứu ... 95

5.3.1 Tác động của thiên tai đến giá cả hàng hóa nói chung ... 95

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

5.3.2 Tác động của thiên tai đến giá cả các loại hàng hóa khác nhau ... 101

5.4 Thảo luận kết quả nghiên cứu ... 103

5.5 Tóm tắt chương ... 106

Chương 6: TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI ĐẾN THU NHẬP BÌNH QUÂN ĐẦU NGƯỜI ... 107

6.1 Mơ hình nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu ... 107

6.1.1 Lựa chọn tình huống nghiên cứu và nhóm kiểm sốt ... 108

6.1.2 Mơ hình nghiên cứu ... 110

6.1.3 Dữ liệu nghiên cứu ... 112

6.2 Kết quả nghiên cứu ... 116

6.2.1 Tác động của bão Durian đến thu nhập bình quân đầu người ... 116

6.2.2 Tác động của bão Durian đến các thành phần của thu nhập đầu người . 120 6.2.2.1 Tác động của bão Durian đến thu nhập nông-lâm-ngư nghiệp ... 120

6.2.2.2 Tác động của bão Durian đến thu nhập từ lương ... 123

6.2.2.3 Tác động bão Durian đến thu nhập từ công nghiệp, xây dựng, thương mại và dịch vụ ... 124

6.3 Thảo luận kết quả nghiên cứu ... 125

6.4 Tóm tắt chương ... 126

Chương 7: KẾT LUẬN ... 128

7.1 Tóm lược phương pháp và dữ liệu nghiên cứu ... 128

7.2 Những phát hiện của đề tài ... 129

7.3 Những hàm ý chính sách ... 130

7.3.1 Những chính sách vĩ mơ ... 131

7.3.2 Những chính sách cứu trợ sau thiên tai ... 132

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

7.4 Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo ... 134

DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ... 136

TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT ... 137

TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG ANH ... 139

PHỤ LỤC ... 147

Phụ lục 1.1: Tần số xuất hiện của thiên tai tại Việt Nam từ 1989-2016 ... 147

Phụ lục 1.2: Thiệt hại về người do thiên tai tại Việt Nam từ 1989-2016 ... 148

Phụ lục 1.3: Thiệt hại về tài sản do thiên tai tại Việt Nam từ 1989-2016 ... 149

Phụ lục 1.4: Tần số xuất hiện của thiên tai theo khu vực địa lý ... 150

Phụ lục 1.5: Số người chết và số nhà cửa bị phá hủy do thiên tai theo khu vực địa lý ... 153

Phụ lục 1.6: Tần số xuất hiện của các loại thiên tai khác nhau ... 154

Phụ lục 2.1: Đường IS ... 155

Phụ lục 2.2: Đường LM ... 155

Phụ lục 4.1: Tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2004Q1-2016Q2 ... 156

Phụ lục 4.2: Thiệt hại về người và tài sản giai đoạn 2004Q1-2016Q2. ... 157

Phụ lục 4.3: Kiểm định tính dừng ... 158

Phụ lục 4.4: Các tiêu chí lựa chọn độ trễ cho mơ hình ... 158

Phụ lục 4.5: Kết quả ước lượng mơ hình SVAR ... 159

Phụ lục 4.6: Kiểm định phần dư tuân theo phân phối chuẩn ... 161

Phụ lục 4.7: Kiểm định hiện tượng tự tương quan ... 161

Phụ lục 4.8: Kiểm định phương sai sai số thay đổi ... 162

Phụ lục 4.9: Phân phối thiệt hại tài sản do thiên tai từ 2004Q1-2016Q2 ... 163

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

Phụ lục 5.1: Thiệt hại do thiên tai giai đoạn 2004T1-2014T12 ... 164

Phụ lục 5.2: Lạm phát Việt Nam giai đoạn 2004T1-2014T12 ... 164

Phụ lục 5.3: Kiểm định tính dừng ... 165

Phụ lục 5.4: Các tiêu chí lựa chọn độ trễ cho mơ hình ... 165

Phụ lục 5.5: Mơ hình SVAR phân tích tác động của thiên tai đến lạm phát ... 166

Phụ lục 5.6: Kiểm định hiện tượng tự tương quan ... 168

Phụ lục 5.7: Kiểm định phương sai thay đổi với biến phụ thuộc lạm phát ... 169

Phụ lục 5.8: Kiểm định phương sai thay đổi với biến phụ thuộc thiệt hại tài sản ... 170

Phụ lục 5.9: Kiểm định phương sai thay đổi với biến phụ thuộc giá dầu ... 171

Phụ lục 5.10: Kiểm định phương sai thay đổi với biến phụ thuộc cung tiền ... 172

Phụ lục 5.11: Kiểm định phương sai thay đổi với biến phụ thuộc tỷ giá ... 173

Phụ lục 5.12: Ma trận A và B khi xác định cấu trúc mơ hình VAR ... 174

Phụ lục 5.13: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả lương thực, thực phẩm... 175

Phụ lục 5.14: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả đồ uống, thuốc lá ... 176

Phụ lục 5.15: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả nhà ở và vật liệu xây dựng ... 177

Phụ lục 5.16: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả y tế, dược phẩm ... 178

Phụ lục 5.17: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả giáo dục ... 179

Phụ lục 5.18: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả du lịch, giải trí ... 180

Phụ lục 5.19: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả hàng may mặc ... 181

Phụ lục 5.20: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả thiết bị gia đình ... 182

Phụ lục 5.21: Ma trận A, B khi ước lượng với biến FOOD-PRICE ... 184

Phụ lục 5.22: Ma trận A,B khi ước lượng với biến HOUSE-PRICE... 185

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

Phụ lục 5.23: Ma trận A, B khi ước lượng DRINK-PRICE ... 186 Phụ lục 6.1: Đường đi của bão Durian ... 187 Phụ lục 6.2: Bộ trọng số khi ước lượng tác động của thiên tai đối với thu nhập từ nông-lâm-ngư nghiệp ... 188 Phụ lục 6.3: Bộ trọng số khi ước lượng tác động của thiên tai đối với thu nhập từ lương ... 189 Phụ lục 6.4: Bộ trọng số khi ước lượng tác động của thiên tai đối với thu nhập từ công nghiệp, xây dựng, thương mại và dịch vụ ... 190 Phụ lục 7.1: Phân loại thiên tai dựa trên mức độ thiệt hại ... 191

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

<b>DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CÁC TỪ VIẾT TẮT </b>

CRED Centre for Research on the Epidemiology of Disasters DESINVENTAR Disaster Information Management System

UNISDR United Nations Office For Disaster Risk Reduction

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

<b>DANH MỤC CÁC BẢNG </b>

Bảng 2.1: Kết quả lược khảo tác động của thiên tai lên tăng trưởng kinh tế ... 42

Bảng 4.1: Thống kê mô tả các biến số ... 76

Bảng 4.2: Kiểm định nhân quả Granger ... 79

Bảng 4.3: Phân tích phân rã phương sai đối với biến tăng trưởng kinh tế (G) ... 82

Bảng 4.4: Kiểm tra tính vững của mơ hình ... 83

Bảng 5.1: Thống kê mô tả các biến số ... 95

Bảng 5.2: Kiểm định nhân quả Granger ... 97

Bảng 5.3: Phân tích phân rã phương sai đối với lạm phát ... 100

Bảng 5.4: Kiểm định nhân quả Granger đối với giá cả hàng hóa nhóm 1 ... 101

Bảng 5.5: Kiểm định nhân quả Granger đối với giá cả hàng hóa nhóm 2 ... 103

Bảng 6.1: Năm thiên tai lớn nhất của Việt Nam giai đoạn 2002-2012 ... 113

Bảng 6.2: Thu nhập bình quân đầu người 63 tỉnh thành Việt Nam ... 113

Bảng 6.3: Giá trị trung bình các biến số giai đoạn 2002-2012 ... 115

Bảng 6.4: Trọng số của các tỉnh trong nhóm kiểm sốt ... 116

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

<b>DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ </b>

Hình 1.1: Thống kê số lượng thiên tai trên thế giới từ 1989-2016 ... 1

Hình 2.1: Đường tổng cầu ... 27

Hình 2.2: Đường tổng cung ... 29

Hình 2.3: Trường hợp thiên tai làm tổng cung giảm, tổng cầu tăng ... 31

Hình 2.4: Trường hợp thiên tai làm tổng cung giảm, tổng cầu giảm ... 32

Hình 2.5: Trường hợp thiên tai làm tổng cung giảm, tổng cầu khơng bị ảnh hưởng 33 Hình 2.6: Cân bằng bên ngồi (EB) ... 34

Hình 2.7: Cân bằng bên trong (IB) ... 35

Hình 2.8: Cân bằng bên trong và bên ngồi (EB-IB)... 36

Hình 2.9: Tác động của thiên tai đến trạng thái cân bằng ... 37

Hình 4.1: Khung phân tích ảnh hưởng của thiên tai đến tăng trưởng kinh tế ... 72

Hình 4.2: Xu hướng các biến nghiên cứu theo thời gian ... 75

Hình 4.3: Phản ứng của tăng trưởng kinh tế và lạm phát đối với tác động thiên tai 80 Hình 5.1: Khung phân tích ảnh hưởng của thiên tai đến giá cả hàng hóa ... 90

Hình 5.2: Xu hướng các biến nghiên cứu theo thời gian ... 93

Hình 5.3: Phản ứng của giá cả hàng hóa đối với các biến số khác ... 99

Hình 5.4: Phản ứng của giá cả hàng hóa nhóm 1 trước cú sốc thiên tai ... 102

Hình 6.1: Định nghĩa thiên tai nghiêm trọng ... 109

Hình 6.2: Xu hướng thu nhập bình quân đầu người của Bến Tre so với nhóm kiểm sốt ... 118

Hình 6.3: Thay đổi thu nhập của Bến Tre so với nhóm kiểm sốt ... 119

Hình 6.4: Mức ý nghĩa của kiểm định hoán vị đối với thu nhập của Bến Tre ... 119

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

Hình 6.5: Xu hướng thu nhập từ nông-lâm-ngư nghiệp của Bến Tre so với nhóm

kiểm sốt ... 121

Hình 6.6: Thay đổi AFF-INCOME của Bến Tre so với nhóm kiểm sốt ... 122

Hình 6.7: Mức ý nghĩa của kiểm định hốn vị đối với AFF-INCOME ... 123