luận án tiến sĩ quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản sách điện tử ở việt nam hiện nay

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.83 MB, 301 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BÞ GIÁO DĀC VÀ ĐÀO T¾O HỉC VIàN CHÍNH TRä QUêC GIA Hì CHÍ MINH

HỉC VIàN BÁO CHÍ VÀ TUN TRUN

TRÄN CHÍ Đ¾T

QN LÝ NHÀ N¯àC VÂ HOắT ịNG XUT BN SCH IN T ọ VIT NAM HIàN NAY

LUÂN ÁN TIÀN S) XUÂT BÀN

H Nòi - 2023

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

Bị GIÁO DĀC VÀ ĐÀO T¾O HỉC VIàN CHÍNH TRä QC GIA Hì CHÍ MINH

HỉC VIàN BÁO CHÍ VÀ TUN TRUN

TRÄN CHÍ Đ¾T

QN LÝ NHÀ N¯àC V HOắT ịNG XUT BN SCH IN T ọ VIT NAM HIàN NAY

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LâI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu cāa riêng tôi d°ái sự h°áng dÁn cāa PGS,TS. Vũ Tráng Lâm và PGS,TS. Hà Huy Ph°ợng. Các kÁt quÁ nghiên cứu trong luÃn án này là trung thực, ch°a từng đ°ợc công bố trong bÃt kỳ cơng trình nào cāa các tác giÁ khác.

Hc N⌀i, ngcy 20 tháng 11 năm 2023

Tác giả luận án

TrÅn Chí Đ¿t

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

LâI CÀM ¡N

Tơi xin bày tỏ tình cÁm quý tráng và tri ân PGS.TS. Vũ Trọng Lâm và PGS.TS. Hà Huy Phượng là 2 cán bß h°áng dÁn khoa hác đã tÃn tình chỉ

dÁn, giúp đỡ tơi trong suốt q trình thực hiện và hồn thành ln án.

Tơi xin chân thành cÁm ¢n Ban Giám đốc, Khoa XuÃt bÁn, Ban QuÁn lý đào t¿o và cỏc Ân vò thuòc Hỏc vin Bỏo chớ v Tuyờn trun đã t¿o đißu kiện thn lợi cho tơi hác tÃp, nghiên cứu, hoàn thành tốt nhiệm vÿ nghiên cứu sinh.

Tôi cũng xin chân thành cÁm ¢n Lãnh đ¿o Ban Tuyên giáo Trung °¢ng, Lãnh đ¿o Ban Tuyên giáo các tỉnh, thành; Lãnh đ¿o Bß Thơng tin và Trun thơng, Cÿc Xt bÁn - In - Phát hành; Så Thơng tin và Trun thông các tỉnh, thành; Lãnh đ¿o các NXB, các Ân vò xut bn ó nhit tỡnh giỳp tơi trong q trình khÁo sát, lÃy số liệu viÁt luÃn án.

Xin cÁm ¢n các đồng nghiệp cāa Nhà xt bÁn Thơng tin và Trun thơng đã tích cực hỗ trợ giúp tơi hồn thành ln án.

Tơi tri ân sự hỗ trợ cāa gia đình và ng°ãi thân trong thãi gian thực hiện nhiệm vÿ nghiên cứu sinh và hoàn thành luÃn án.

Trân trọng biết ơn!

Hc N⌀i, ngcy 20 tháng 11 năm 2023

Tác giả luận án

TrÅn Chí Đ¿t

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

DANH MĀC TĂ VIÀT TÂT

HĐXBSĐT Ho¿t đßng xuÃt bÁn sách điện tử

TT&TT Thơng tin và Trun thơng

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

DANH MĀC CÁC BÀNG

BÁng 2.1: Đánh giá vß mức đß thực hiện tốt nhiệm vÿ quÁn lý cāa các c¢ quan lãnh đ¿o, chỉ đ¿o; QLNN vß ho¿t đßng XBSĐT

196

BÁng 2.2: Đánh giá vß mức đß thực hiện tốt nhiệm vÿ quÁn lý cāa các c¢ quan lãnh đ¿o, chỉ đ¿o; QLNN vß ho¿t đßng XBSĐT phân tích theo khu vực

197

BÁng 2.3: Đánh giá vß mức đß thực hiện tốt nhiệm vÿ quÁn lý cāa các c¢ quan lãnh đ¿o, chỉ đ¿o; QLNN vß ho¿t đßng XBSĐT phân tích theo đối t°ợng tham gia đánh giá

197

BÁng 2.4a: Đánh giá cāa ng°ãi trÁ lãi đối vái công tác QLNN trong ho¿t đßng XBSĐT

198

BÁng 2.4b: Đánh giá cāa ng°ãi trÁ lãi đối vái công tác QLNN trong ho¿t đßng XBSĐT phân tích theo khu vực

199

BÁng 2.5: Đánh giá cāa ng°ãi trÁ lãi đối vái cơng tác QLNN trong

ho¿t đßng XBSĐT phân tích theo khu vực (Ghi chú: 1:

Cơ quan lãnh đạo, QLNN; 2: NXB , đơn vị phát hcnh sách; 3: Khác (cơ quan nghiên cứu, giảng dạy, chuyên gia, luật gia ... có quan tâm đến hoạt đ⌀ng XBS)

199

BÁng 2.6: Đánh giá mức đß thực hiện những việc làm d°ái đây cāa c¢ quan QLNN vß ho¿t đßng XBSĐT trong thãi gian qua

200

BÁng 2.7: Đánh giá mức đß thực hiện tốt việc thực hiện trách nhiệm cāa NXB, Tổng Giám đốc (Giám đốc), Tổng biên tÃp, biên tÃp viên cāa các NXB tham gia XBSĐT

200

BÁng 2.8: Đánh giá nh° thÁ nào vß việc thực hiện trách nhiệm cāa NXB, Tổng Giám đốc (Giám đốc), Tổng biên tÃp, biên tÃp viên cāa các NXB tham gia XBSĐT phân tích theo khu vực

202

BÁng 2.9: Đánh giá cāa ng°ãi đ°ợc hỏi vß việc thực hiện trách nhiệm cāa NXB, cơng ty phát hành SĐT nhằm đáp ứng các quy đßnh quÁn lý

202

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

STT TÊN BÀNG Trang

BÁng 2.10: Đánh giá cāa ng°ãi đ°ợc hỏi vß việc thực hiện trách nhiệm cāa NXB, công ty phát hành SĐT trong nhằm đáp ứng các quy đßnh qn lý phân tích theo khu vực

203

BÁng 2.11: Đánh giá vß khÁ nng đ¿t đ°ợc các mÿc tiêu, nhiệm vÿ đặt ra trong nßi dung chiÁn l°ợc thúc đ¿y phát trián l*nh vực xuÃt bÁn, in và phát hành XBP trong đó có XBSĐT giai đo¿n 2021-2025 cāa Bß TT&TT

204

BÁng 2.12: Đánh giá vß khÁ nng đ¿t đ°ợc các mÿc tiêu, nhiệm vÿ đặt ra trong nßi dung chiÁn l°ợc thúc đ¿y phát trián l*nh

BÁng 2.14: Đánh giá cāa ng°ãi đ°ợc hỏi vß cơng tác đào t¿o, bồi d°ỡng nâng cao trình đß chính trß, chun mơn nghiệp vÿ, đ¿o đức nghß nghiệp cho đßi ngũ ng°ãi làm SĐT và quÁn lý XBSĐT hiện nay

207

BÁng 2.15: Đánh giá cāa ng°ãi đ°ợc hỏi vß công tác đào t¿o, bồi d°ỡng nâng cao trình đß chính trß, chun mơn nghiệp vÿ, đ¿o đức nghß nghiệp cho đßi ngũ ng°ãi làm SĐT và quÁn lý XBSĐT phân tích theo khu vực

208

BÁng 2.16: Đánh giá vß mức đß đáp ứng cāa các ho¿t đßng hợp tác quốc tÁ trong ho¿t đßng XBSĐT hiện nay

209

BÁng 2.17: Đánh giá cāa ng°ãi trÁ lãi vß cơng tác QLNN trong ho¿t đßng XBSĐT thơng qua thanh tra, kiám tra, giám sát và đß xuÃt khen th°ång, kỷ luÃt các hành vi vi ph¿m pháp luÃt vß XBSĐT

210

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

STT TÊN BÀNG Trang

BÁng 2.18: Đánh giá cāa ng°ãi trÁ lãi vß cơng tác QLNN trong ho¿t đßng XBSĐT thơng qua thanh tra, kiám tra, giám sát và đß xuÃt khen th°ång, kỷ luÃt các hành vi vi ph¿m pháp lt vß XBSĐT phân tích theo khu vực

211

BÁng 2.19: Đánh giá mức đß thực hiện tốt các quy đßnh vß pháp luÃt liên quan đÁn XBSĐT

212

BÁng 2.20: Điám trung bình đánh giá vß cơng cÿ pháp lt qn lý nhà n°ác vß ho¿t đßng XBSĐT thơng qua các vn bÁn quy ph¿m pháp luÃt phân tích theo khu vực

213

BÁng 2.21: Mức đß đánh giá cāa ng°ãi đ°ợc hỏi vß công tác xây dựng các vn bÁn quy ph¿m pháp luÃt vß ho¿t đßng XBSĐT trong thãi gian qua

214

BÁng 2.22: Đánh giá vß các nhÃn đßnh đối vái cơng cÿ QLNN trong hot òng XBST thụng qua cÂ ch chớnh sỏch

215

BÁng 2.23: Đánh giá vß các nhÃn đßnh đối vái cơng cÿ QLNN trong ho¿t òng XBST thụng qua cÂ chÁ chính sách phân tích theo khu vực

215

BÁng 2.24: Đánh giá nhÃn đßnh vß cơng cÿ QLNN đối vái ho¿t đßng XBSĐT thông qua kÁ ho¿ch

215

BÁng 2.25: Phân tích ngun nhân h¿n chÁ trong cơng tác QLNN vß ho¿t đßng XBĐT

216

BÁng 2.26: Phân tích ngun nhân h¿n chÁ trong cơng tác QLNN vß ho¿t đßng XBĐT theo đánh giá cāa từng nhóm đối t°ợng

216

BÁng 3.1 Đánh giá mức đß quan tráng cāa các giÁi pháp tng c°ãng QLNN vß ho¿t đßng XBSĐT

136

BÁng 3.2 Đánh giá sự cần thiÁt xây dựng mßt h¿ tầng dùng chung, cung cÃp miễn phí cơng cÿ làm sách điện tử và phát hành sách điện tử cho các NXB đá nâng cao nng lực và khÁ nng tham gia vào thß tr°ãng XBSĐT

139

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

STT TÊN HÌNH Trang

Hình 1.1 Ph¿m vi QLNN å xuÃt bÁn in và xuÃt bÁn điện tử 39 Hình 1.2 Nhiệm vÿ, qun h¿n và trỏch nhim ca cỏc Bò, cÂ quan

ngang Bò trong việc QLNN vß ho¿t đßng xt bÁn.

Hình 3.1 Mơ hình t°¢ng tác giữa các chā thá chính trong nßn tÁng dùng chung phÿc vÿ công tác quÁn lý, xuÃt bÁn, phát hành sách điện tử

146

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

MĀC LĀC

1. Những công trình nghiên cứu vß ho¿t đßng xt bÁn và qn lý nhà n°ác vß ho¿t đßng xuÃt bÁn

2. Những cơng trình nghiên cứu vß sách điện tử và quÁn lý nhà

n°ác vß ho¿t đßng xuÃt bÁn sách điện tử trên thÁ giái và Việt Nam

3. Những vÃn đß vß xuÃt bÁn sách điện tử đã đ°ợc làm rõ và

những vÃn đß cần đ°ợc nghiên cứu bổ sung

Ch°¢ng 1: QUÀN LÝ NH NC V HOắT ịNG XUT

BN SCH IN TĄ MÞT Sê VÂN ĐÂ LÝ LUÀN C¡ BÀN

1.3. Kinh nghiệm quÁn lý nhà n°ác vß ho¿t đßng XBSĐT trên thÁ giái và gợi må cho Việt Nam

2.1. KhÁo sát thực tr¿ng quÁn lý nhà n°ác vß ho¿t đßng xuÃt bÁn sách điện tử å Việt Nam hiện nay

2.2. Đánh giá kÁt quÁ quÁn lý nhà n°ác vß ho¿t đßng XBSĐT

å Việt Nam hiện nay

102

Ch°¢ng 3: ĐäNH H¯àNG VÀ ĐÂ XUÂT CÁC GIÀI PHÁP TNG C¯âNG QUÀN LÝ NH NC V HOắT ịNG XUT BÀN SÁCH ĐIàN TĄ ä VIàT NAM TRONG THâI GIAN TàI

119

3.1. Bối cÁnh chung cāa ho¿t đßng xuÃt bÁn sách điện tử å Việt 119

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

Nam và thÁ giái

3.2. Đßnh h°áng quÁn lý nhà n°ác vß ho¿t đßng xuÃt bÁn sách

điện tử å Việt Nam trong thãi gian tái

131

3.3. Đß xuÃt các giÁi pháp tng c°ãng quÁn lý nhà n°ác vß

ho¿t đßng xuÃt sách điện tử å Việt Nam trong thãi gian tái

135

DANH MĀC BÀI BÁO, CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG Bê LIÊN QUAN ĐÀN ĐÂ TÀI LUÀN ÁN

161

Phụ lục 3: Kinh nghiệm quÁn lý nhà n°ác vß ho¿t đßng xuÃt bÁn

sách điện tử trên thÁ giái

217

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

Mä ĐÄU 1. Lý do la chỗn ti

ọ Vit Nam, xuÃt bÁn đ°ợc ý thức nh° là mßt trong những l*nh vực vn hóa - t° t°ång phÿc vÿ đắc lực cho sự nghiệp cách m¿ng cāa ĐÁng và cāa dân tßc. Vì thÁ trong suốt cÁ thãi kỳ vÃn đßng cách m¿ng cũng nh° trong từng giai đo¿n phát trián xã hßi, vn hóa, trong đó có xt bÁn, báo chí ln đ°ợc coi l nhim v quan trỏng ca ng. ò cÂng vn hóa nm 1943 cāa ĐÁng đã khẳng đßnh ba ph°¢ng châm phát trián vn hóa Việt Nam là khoa hác, dân tßc, đ¿i chúng; và t¿i Hßi nghß Vn hố tồn quốc lần thứ nhÃt (tháng

11-1946), Chā tßch Hồ Chí Minh chỉ rõ "Văn hóa soi đưßng cho quốc dân đi''.

T¿i Đ¿i hßi Đ¿i biáu Ban ChÃp hành Trung °¢ng ĐÁng lần thứ XIII, đồng chí

Tổng Bí th° Nguyễn Phú Tráng đã nhÃn m¿nh ''Văn hóa lc nền tảng tinh thần của dân t⌀c''.

1. Vào những nm cuối thÁ kỷ XX và đầu thÁ kỷ XXI, bên c¿nh xuÃt bÁn truyßn thống vái XBP in trên giÃy, Việt Nam đã có mßt số nhà xt bÁn và cơng ty phát hành tổ chức làm SĐT, ban đầu là SĐT d¿ng đ¢n giÁn nh° CD-ROM, DVD hoặc d¿ng vn bÁn ònh dng PDF. Trong hÂn 10 nm qua, HXBST å Việt Nam phát trián còn chÃm, nhỏ lẻ, mang tính tự phát. XuÃt bÁn ph¿m điện tử chā yÁu là sách nói (audiobook), số hóa các sách in trên giÃy, rÃt ít sách điện tử sáng t¿o mái. Tính đÁn tháng 9-2023, å Việt Nam đã có 22 NXB đā đißu kiện cÃp giÃy xác nhÃn đng ký xuÃt bÁn, phát hành XBPĐT, dần dần làm thay đổi c¢ cÃu XBP mang l¿i mßt diện m¿o mái cho ngành Xt bÁn Việt Nam, góp phần hình thành mßt xu h°áng đác sách mái cāa đßc giÁ, đặc biệt là đßc giÁ trẻ tuổi, đó là đác SĐT.

2. Trong nhiòu nm qua, cỏc cÂ quan lónh o, QLNN vß xuÃt bÁn đã ban hành nhißu vn bÁn quan tráng nhằm tng c°ãng quÁn lý và thúc đ¿y HĐXB đáp ứng nhu cầu vß XBP cāa nhân dân, đóng góp tích cực vào việc

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

xây dựng và phát trián nßn vn hóa Việt Nam tiên tiÁn, đÃm đà bÁn sắc dân tßc. Tiêu biáu nhÃt là LuÃt XuÃt bÁn ban hành nm 1993; LuÃt XuÃt bÁn sửa đổi, bổ sung vào các nm 2004, 2008, 2012. Lần đầu tiên trong LuÃt XuÃt bÁn nm 2004 có mßt đißu (Đißu 25) đß cÃp đÁn việc ''xt bÁn trên m¿ng thơng

tin máy tính (Internet)''. Có thá nói đây là b°ác chuyán đầu tiên trong nhÃn thc vò hot òng XBST ca cỏc cÂ quan qun lý xuÃt bÁn và trong ho¿t đßng lÃp pháp å n°ác ta, mặc dù các nßi dung quy đßnh vò XBST trong lut ny cũn sÂ si, cha bao qt đ°ợc tồn bß các vÃn đß cāa XBSĐT. Khi ho¿t đßng XBSĐT đã đßnh hình rõ rệt, đá t¿o hành lang pháp lý vững chắc cho các

NXB, các tổ chức, cá nhân tham gia xuÃt bÁn và phát hành XBPĐT, LuÃt

XuÃt bn nm 2012 ó dnh riờng mòt chÂng quy ònh vß XuÃt bÁn và Phát

hành xuÃt bÁn ph¿m điện t (ChÂng V, t iòu 45 - iòu 52), trong đó quy đßnh cÿ thá vß đißu kiện, cách thức thực hiện, kỹ thuÃt, công nghệ,… đá xuÃt bÁn và phát hành XBPĐT.

Ngoài các vn bÁn pháp lt QLNN vß xt bÁn nêu trên, cịn có các Quy đßnh, Chỉ thß cāa ĐÁng; Nghß đßnh cāa Chính phā, Qut đßnh cāa Thā t°áng Chính phā... Trong đó, quan tráng nhÃt là Chỉ thß số 42-CT/TW ngày 25-8-2004 cāa Ban Bí th° vß "Nâng cao chất lượng tocn diện của hoạt đ⌀ng xuất bản", đ°a ra đßnh h°áng chiÁn l°ợc cāa cơng tác xt bÁn trong thãi kỳ

mái, chỉ ra những yÁu kém, khuyÁt điám cāa ho¿t đßng xuÃt bÁn (HĐXB) Việt Nam hiện nay và yêu cầu phÁi đổi mái m¿nh m¿, nâng cÃp, từng b°ác hiện đ¿i hố c¢ så vÃt chÃt - kỹ tht và công nghệ xuÃt bÁn; áp dÿng CNTT đá hiện đ¿i hóa quy trình biên tÃp và thực hiện qn lý ho¿t đßng xuÃt bÁn theo tiêu chu¿n quốc tÁ. Nhằm đßnh h°áng, thúc đ¿y ngành XB phát trián, ngày 16-01-2014, Thā t°áng Chính phā đã ký QuyÁt đßnh số 115/QĐ-TTg vß việc phê duyệt quy ho¿ch phát trián xuÃt bÁn, in, phát hành XBP đÁn nm 2020, tầm nhìn đÁn nm 2030; trong đó mÿc tiêu cāa l*nh vực xt bÁn là duy trì nhßp đß

tng tr°ång vß số l°ợng XBP, trong đó 20 - 30% là XBP điện tử, phÃn đÃu

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

đÁn nm 2020 đ¿t khoÁng 450 triệu bÁn, t°¢ng đ°¢ng 05 bÁn/ng°ãi/nm; đÁn nm 2030 đ¿t khoÁng 700 triệu bÁn, t°¢ng đ°¢ng 07 bÁn/ng°ãi/nm...

3. Mặc dù đã có những c¢ så pháp lý nêu trên, nh°ng do ch°a có mßt hệ thống quÁn lý HĐXBSĐT phù hợp nên HĐXBSĐT diễn ra chÃm ch¿p, manh mún và đá l¿i nhißu hệ lÿy nh°: xt bÁn khơng có giÃy phép, n¿n vi ph¿m bÁn quyßn, phát tán SĐT tràn lan trên m¿ng Internet, sao chép lÃu... Đối vái công tác quÁn lý HĐXB và phát hành XBPĐT thì các vn bÁn pháp luÃt vÁn ch°a đáp ứng đ°ợc thực tÁ yêu cầu. Nhißu đißu, khoÁn vß xuÃt bÁn và phát hành XBPĐT còn ch°a rõ ràng, mang tính chÃt bao trùm hoặc chung chung, ch°a giÁi quyÁt đ°ợc thÃu đáo những vÃn đß thực tin gõy nhng khú khn nht ònh cho cÂ quan, tổ chức, cá nhân tham gia xuÃt bÁn và phát hành SĐT. Mßt số quy đßnh khác thiÁu cÿ thá nh° quy đßnh vß quyßn tác giÁ, các lo¿i nhuÃn bút cho tác giÁ (sách làm mái và sách số hóa từ sách giÃy có sẵn), đißu khoÁn vß biên tÃp, lựa chán đßnh d¿ng và các phần mßm đá bÁo mÃt nßi dung số, chống can thiệp nßi dung hoặc chống sao chép, rị rỉ thơng tin trong q trình biên tÃp, lựa chán đßnh d¿ng phổ biÁn XBSĐT, đißu kiện liên kÁt XBSĐT thiÁu rõ ràng gây khó khn nhÃt đßnh cho cơng tác QLNN vß XBSĐT. Bên c¿nh đó, việc thiÁu vắng mßt hệ thống QLNN khoa hác, mang tính chÃt må đối vái HĐXBSĐT đã dÁn đÁn những cách hiáu khác nhau và ch°a thống nhÃt vß các khái niệm, các ph¿m trù liờn quan n HXBST. CÂ quan QLNN vò xut bÁn ch°a có mßt ý t°ång chiÁn l°ợc rõ ràng và các chính sách mang tính đßt phá, đặc thù đối vái HĐXBĐT; hoặc đã có nh°ng d°ãng nh° mái chỉ là ý t°ång manh nha, thiên vß lÃp tr°ãng hành pháp, cịn thiÁu vắng nhißu vÃn đß liên quan trực tiÁp đÁn đißu chỉnh các mối quan hệ trong XBSĐT. Mặt khác, XBSĐT là mßt l*nh vực xuÃt bÁn đặc thù, rÃt mái mẻ å Việt Nam, ch°a có nhân lực cơng nghệ điện tử thích hợp, thiÁu những chính sách đßt phá, đặc thù đá giúp ho¿t đßng này phát trián nhanh, bßn vững, sám hịa nhÃp vái XBSĐT thÁ giái.

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

4. Do những quy đßnh hiện hành khơng bao qt hÁt thực tÁ ho¿t đßng XBSĐT nên c¢ quan QLNN khơng thá kiám sốt đ°ợc các hành vi nh° XBSĐT khơng có bÁn qun, phát hành SĐT khơng có đng ký, XBSĐT khơng có giÃy phép, sử dÿng tác ph¿m khơng trÁ nhn bút tác giÁ... địi hỏi phÁi xác lÃp hệ thống quÁn lý.

5. Xu h°áng xuÃt bÁn trên thÁ giái, XBSĐT thay thÁ dần xuÃt bÁn sách giÃy là xu h°áng tÃt yÁu, đã và đang phát trián m¿nh å các n°ác trên thÁ giái, nhÃt là t¿i các n°ác phát trián và nhißu n°ác đang phát trián, đem l¿i những lợi thÁ to lán cho HĐXB quốc gia. Việt Nam muốn phát trián XBSĐT nhÃt thiÁt phÁi t¿o ra hành lang pháp lý thích hợp, minh b¿ch đá t¿o đißu kiện phát trián m¿nh SĐT, đồng thãi bÁo đÁm đúng đßnh h°áng phát trián vn hóa cāa quốc gia.

TÃt cÁ những đißu nêu trên cho thÃy QLNN vß XBSĐT ch°a theo kßp thực tiễn HĐXBSĐT trên thß tr°ãng Việt Nam hiện nay nh° trong Thơng báo kÁt luÃn số 19-TB/TW ngày 29-12-2016 cāa Ban Bí th° vß việc tiÁp tÿc thực hiện Chỉ thß số 42-CT/TW cāa Ban Bí th° khóa IX vß nâng cao chÃt l°ợng toàn diện cāa HĐXB đã chỉ rõ "Công tác chỉ đạo, quản lý nhc nước về xuất bản trên m⌀t số mặt chưa hiệu quả, nhất là quản lý xuất bản điện tử có

nhiều bất cập, hạn chế=.

6. XuÃt phát từ những lý do nêu trên, tôi lựa chán nghiên cứu đß tài

"Quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản sách điện tử á Việt Nam hiện nay" làm luÃn án tiÁn s* ngành XuÃt bÁn nhằm nghiên cứu, xây dựng mßt hệ thống QLNN phù hợp, khoa hác đá đ°a HĐXBSĐT phát trián m¿nh m¿, đúng

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

Làm sáng tỏ những vÃn đß lý luÃn và thực tiễn vß QLNN i vỏi hot òng XBST, ò xut cỏc phÂng h°áng và những nßi dung cÿ thá đá hình thành mßt hệ thống QLNN đối vái ho¿t đßng XBSĐT thích hợp å Việt Nam trong thãi gian tái.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

- Nghiên cứu tổng quan vß các cơng trình khoa hác å Việt Nam và

n°ác ngồi có liên quan đÁn đß tài luÃn án.

- Tìm kiÁm và làm sáng tỏ những vÃn đß lý luÃn vß QLNN đối vái HĐXB, XBSĐT.

- Khái quát kinh nghiệm QLNN đối vái HĐXB, XBSĐT cāa mßt số n°ác trên thÁ giái và t¿i Việt Nam trong giai đo¿n vừa qua.

- KhÁo sát, đánh giá thực tr¿ng quÁn lý ho¿t đßng XBSĐT å Việt Nam từ khi có Lt Xt bÁn nm 2004, từ đó xác đßnh những vÃn đß cần giÁi quyÁt trong luÃn án.

- ò xut phÂng hỏng v cỏc gii phỏp tng cóng công tác QLNN đối vái XBSĐT å Việt Nam trong thãi gian tái.

3. Đëi t°ÿng và ph¿m vi nghiên cāu

3.1. Đối tượng nghiên cứu: LuÃn án nghiên cứu cơng tác QLNN vß

ho¿t đßng XBSĐT å Việt Nam.

3.2. Phạm vi nghiên cứu: LuÃn án nghiên cứu những vÃn đß vß

QLNN đối vái XBSĐT å Việt Nam từ đầu thÁ kỷ XXI - nay, khi Việt Nam có LuÃt XuÃt bÁn nm 2004.

4. GiÁ thuyÁt và câu héi nghiên cāu

4.1. Giả thuyết nghiên cứu

(1) QuÁn lý nhà n°ác vß XBSĐT có c¢ så lý ln là những ngun lý c¢ bÁn cāa khoa hác quÁn lý liên quan đÁn các thực thá nh° chā thá quÁn lý, đối t°ợng qn lý, nßi dung qn lý, cơng cÿ qn lý, bß máy quÁn lý, mÿc tiêu quÁn lý,...

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

(2) QLNN đối vái ho¿t đßng XBSĐT ch°a hiệu quÁ là do việc sử dÿng các ph°¢ng thức, cơng cÿ qn lý cāa Nhà n°ác ch°a phù hợp trong thực tiễn, vai trò cāa chā thá quÁn lý ch°a đ°ợc phát huy, ch°a có c¢ chÁ phối hợp phù hợp trong quÁn lý và cần có hệ thống các giÁi pháp đá nâng cao hiệu quÁ quÁn lý trong thực tiễn.

(3) KÁt quÁ nghiên cứu sâu, toàn diện các vÃn đß lý luÃn vß QLNN vß XBSĐT là c¢ så khoa hác đá hình thành ý t°ång xây dựng mßt hệ thống các biện pháp QLNN phù hợp, có hiệu quÁ đối vái HĐXBSĐT å Việt Nam hiện nay và trong thãi gian tái.

4.2. Câu hỏi nghiên cứu

(1) QLNN đối vái ho¿t đßng XBSĐT có ý ngh*a thÁ nào đối vái việc phát trián ho¿t đßng XB nói chung, XBS ĐT nói riêng và phát trián vn hóa đác, lan tỏa tri thức trong cßng đồng?

(2) Vai trị cāa các chā thá quÁn lý đ°ợc thá hiện nh° thÁ nào?

(3) Bß máy QLNN và các công cÿ quÁn lý nhà n°ác đối vái ho¿t đßng XBS ĐT hiện nay hiệu quÁ ch°a, cịn những tồn t¿i, v°áng mắc gì?

(4) Mức đß tính hiệu q cāa các cơng cÿ QLNN, bß máy QLNN trong quá trình QLNN đối vái XBSĐT thãi gian qua, những vÃn đß lý luÃn và thực tiễn liên quan đÁn QLNN đối vái XBSĐT cần đặt ra và giÁi quyÁt nh° thÁ nào?

(5) Cần °u tiên những vÃn đß gì và cần có những giÁi pháp nào đá thúc đ¿y XBSĐT phát trián đúng vái tißm nng và nhu cầu xó hòi?

5. CÂ sồ lý lun v phÂng phỏp nghiên cāu

5.1. Cơ sá lý luận: LuÃn án dựa trên những nguyên lý và nguyên tắc

c¢ bÁn cāa khoa hác quÁn lý, đặc biệt là QLNN theo ngành và những nguyên lý phổ biÁn cāa chā ngh*a Mác - Lênin, t° t°ång Hồ Chí Minh cùng các quan

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

điám, đ°ãng lối phát trián vn hóa Việt Nam cāa ĐÁng, cùng t° t°ång phát trián xuÃt bÁn, XBSĐT å các n°ác đi đầu vß cơng nghiệp xt bÁn số.

5.2. Phương pháp nghiên cứu

LuÃn án sử dÿng 03 ph°¢ng pháp nghiên cứu chính:

(1) Ph°¢ng pháp nghiên cứu tài liệu trong việc tìm kiÁm các c¢ så lý ln cāa QLNN vß XBSĐT.

(2) Phương pháp phỏng vấn sâu: vái các câu hỏi có đßnh h°áng đá

tìm hiáu thực tr¿ng công tác QLNN đối vái XBSĐT å Việt Nam hiện nay. Có 18 ng°ãi đ°ợc phỏng vÃn thc hai nhóm đối t°ợng:

* Nhóm thứ nhÃt có 11 ng°ãi gồm đ¿i diện các lãnh đ¿o, quÁn lý nhà xut bn, Ân vò lm sỏch, phỏt hnh sỏch in tử.

Mÿc đích phỏng vÃn các đ¿i diện å nhóm này là tìm hiáu quá trình thực thi nhiệm vÿ lãnh đ¿o quÁn lý, hiệu quÁ cāa các công cÿ quÁn lý, những v°áng mắc trong thực tÁ, những rào cÁn chính sách, luÃt đối vái phát trián xuÃt bÁn điện tử, khÁ nng tuân thā cāa các NXB tham gia vào XBSĐT, những gợi ý vß giÁi pháp quÁn lý đối vái XBSĐT trong thãi gian tái.

* Nhóm thứ hai có 07 ng°ãi gồm đ¿i diện chuyên gia trong l*nh vực xt bÁn, cán bß làm cơng việc có liên quan đÁn QLNN vß ho¿t đßng XBSĐT thußc Bò TT&TT, cỏn bò Ban Tuyờn giỏo Trung Âng v Ban Tuyên giáo các tỉnh, thành.

Mÿc đích phỏng vÃn các đ¿i diện nhóm này là tìm hiáu quá trình phát trián XBSĐT, hiệu quÁ cũng nh° h¿n chÁ cāa công cÿ QLNN đối vỏi XBST; nhng ro cn, thỏch thc, cÂ hòi tham gia vào XBSĐT; những đß xuÃt vß giÁi pháp từ phía QLNN đá thúc đ¿y XBSĐT phát trián đáp ứng nhu cầu thực tiễn.

(3) Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi (Ankét)

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

Ph°¢ng pháp khÁo sát bằng bÁng hỏi đã có sẵn ph°¢ng án trÁ lãi theo hình thức trắc nghiệm, đối vái các nhóm đối t°ợng khác nhau vái 480 phiÁu

hỏi, đ°ợc thu vß có đầy đā thơng tin l 458 phiu.

Mc ớch ca ca phÂng phỏp iòu tra bằng bÁng hỏi là:

L°ợng hoá đánh giá cāa các nhóm đối t°ợng khác nhau vß hiệu q ho¿t đßng lãnh đ¿o, chỉ đ¿o, QLNN đối vái XBSĐT; l°ợng hố hiệu q các nßi dung QLNN vß ho¿t đßng XBSĐT; l°ợng hố đánh giá việc thực thi trách nhiệm cāa các NXB đối vái công tác QLNN trong ho¿t đßng XBSĐT; l°ợng hố hiệu q cāa các cơng cÿ QLNN; đß xt °u tiên giÁi pháp đối vái công tác QLNN trong l*nh vực XBSĐT từ góc đß nhà lãnh đ¿o, qn lý, NXB.

Đá thuÃn tiện cho các đối t°ợng đ°ợc hỏi thuòc cỏc NXB, i din cÂ quan QLNN ồ cÁ mißn Bắc, mißn Trung, mißn Nam, nghiên cứu sinh sử dÿng cÁ 2 hình thức hỏi: bÁng hỏi giÃy và bÁng hỏi trực tuyÁn.

PhiÁu đ°ợc gửi đÁn 03 nhóm đối t°ợng có khÁ nng cung cÃp thơng tin vß thực tr¿ng QLNN đối vái ho¿t òng XBST, bao gm: CÂ quan lónh o, QLNN; NXB, Ân vò phỏt hnh sỏch; Nhúm i tng khỏc, bao gm: cỏn bò thuòc cÂ quan nghiờn cu, giÁng d¿y, chuyên gia, luÃt gia... có quan tâm đÁn HĐXB sách.

Do các NXB và c¢ quan quÁn lý trực tiÁp, gián tiÁp xuÃt bÁn nói chung và XBSĐT nói riêng tÃp trung phn lỏn ồ miòn Bc, nờn cÂ cu mu nghiên cứu cũng có đÁn 2/3 tổng số ng°ãi trÁ lãi thc khu vực mißn Bắc, cịn l¿i 1/3 mÁu là thußc khu vực mißn Trung và mißn Nam. Cÿ thá bÁng c¢ cÃu mÁu nghiên cứu nh° sau:

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

STT Đặc điểm m¿u nghiên cāu Së

4. Cơ quan cơng tác

C¢ quan Lãnh đạo, QLNN đối vái HĐXB 217 47,7 Nhà xuÃt bÁn, Nhà sách/Công ty phát hành 184 40,5 Khác (c¢ quan nghiên cứu, giÁng d¿y,

chuyên gia, luÃt gia ... có quan tâm đÁn

Thông tin thu thÃp đ°ợc đ°ợc xử lý vái sự hỗ trợ cāa phần mßm SPSS. KÁt quÁ nghiên cứu đßnh l°ợng chā yÁu đ°ợc sử dÿng trong phân tích thực tr¿ng QLNN vß ho¿t đßng XBSĐT và đ°a ra những c¢ så làm cn cứ xây dựng giÁi pháp tng c°ãng QLNN hiệu quÁ thúc đ¿y phát trián XBSĐT trong giai đo¿n tái.

Ngồi ph°¢ng pháp nghiên cứu tài liệu, ph°¢ng pháp phỏng vÃn sâu và phÂng phỏp iòu tra bng hi; lun ỏn cũn s dÿng ph°¢ng pháp so sánh,

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

ph°¢ng pháp phân tích, tổng hợp, ph°¢ng pháp dự báo... đá thực hiện trong quá trình xử lý t° liệu, hỗ trợ cho các lÃp luÃn, kÁt luÃn và trong dự đoán xu thÁ phát trián cāa sách điện tử å Việt Nam trong t°¢ng lai; trong việc phân tích các đißu kiện kinh tÁ, vn hóa, xã hßi, khoa hác cơng nghệ, đặc biệt là giáo dÿc å Việt Nam và xu h°áng phát trián công nghiệp xuÃt bÁn số å các n°ác trên thÁ giái.

6. Đóng góp mái cÿa luÁn án

- LuÃn án góp phần hệ thống hóa c¢ så lý ln QLNN vß ho¿t đßng

XBSĐT å Việt Nam.

- Phát hiện đ°ợc những chỗ trống hay lỗ hổng cāa ho¿t đßng QLNN vß XBSĐT å Việt Nam hiện nay qua cứ liệu đißu tra thực tÁ XBSĐT trong 20 nm qua.

- Làm sáng tỏ những vÃn đß lý luÃn vß QLNN đối vái ho¿t đßng XBSĐT å mßt quốc gia có thá chÁ chính trß riêng, đang phát trián nßn kinh tÁ thò tróng ònh hỏng XHCN, cú thỏ lm cÂ sồ khoa hác cho việc sửa đổi, bổ sung các vn bÁn QLNN vß XBSĐT đã có, hồn thiện các vn bÁn QLNN vß XBSĐT å Việt Nam và là tài liệu tham khÁo cho các n°ác có thá chÁ chính trß và hình thái kinh tÁ - xó hòi tÂng t nh Vit Nam.

- Bỏc u ò xut phÂng hỏng v cỏc gii phỏp tng cóng QLNN vß ho¿t đßng XBSĐT å Việt Nam trong thãi gian tái.

7. Ý ngh*a lý luÁn và thĉc tißn

7.1. Ý nghĩa lý luận

- LuÃn án là cơng trình nghiên cứu lý luÃn QLNN chuyên sâu và có hệ thống vß ho¿t đßng XBSĐT; góp phần hồn thiện khung lý thuyÁt vß QLNN đối vái sách điện tử å Việt Nam.

- Cung cÃp luÃn cứ khoa hác cho c¢ quan QLNN đß ra chā trÂng, gii phỏp tng cóng QLNN vò hot òng XBSĐT å n°ác ta trong thãi gian tái.

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

7.2. Ý nghĩa thực tiễn

- Cung cp cÂ sồ ỏ hoch ònh chớnh sách vß QLNN đối vái ho¿t đßng XBSĐT å Việt Nam.

- Là tài liệu phÿc vÿ cho việc nghiên cứu, giÁng d¿y ngành XuÃt bÁn; tài liệu tham kho cho cỏc Ân vò xut bn.

- L tài liệu tham khÁo cho việc sửa đổi LuÃt XuÃt bÁn nm 2012, LuÃt Så hữu trí tuệ nm 2005 và các LuÃt Så hữu trí tuệ sửa đổi, bổ sung nm 2009, 2019 và 2022 cũng nh° các vn bÁn pháp lý liên quan đã có.

8. KÁt cÃu

LuÃn án bao gồm danh mÿc các chữ viÁt tắt, danh mÿc các bÁng biáu, mÿc lÿc phần må đầu, kÁt luÃn, danh mÿc tài liệu tham khÁo. Nßi dung LuÃn án gồm:

- Tổng quan tình hình nghiên cứu;

- Ch°¢ng 1: Qn lý nhà n°ác vß ho¿t đßng xuÃt bÁn sách điện tử - Mòt s vn ò lý lun cÂ bn.

- Ch°¢ng 2: KhÁo sát thực tr¿ng quÁn lý nhà n°ác vß ho¿t đßng xuÃt bÁn sách điện tử å Vit Nam hin nay.

- ChÂng 3: ònh hỏng v đß xuÃt các giÁi pháp tng c°ãng quÁn lý nhà n°ác vß ho¿t đßng xuÃt bÁn sách điện tử å Việt Nam trong thãi gian tái.

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

TỵNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CĀU

1. Nhćng cơng trình nghiên cāu vÃ ho¿t đßng xuÃt bÁn và quÁn lý nhà n°ác vÃ ho¿t đßng xuÃt bÁn

1.1. Các nghiên cứu tổng kết, mơ tả q trình phát triển hoạt động xuất bản và cơ sá lý luận cho hoạt động xuất bản

Ho¿t đßng xuÃt bÁn là mßt trong những ho¿t đßng quan tráng cāa mßt quốc gia, phÁn ánh trình đß phát trián kinh tÁ - xã hßi cāa chính quốc gia đó. Mỗi mßt quốc gia đßu có mßt lßch sử phát trián HĐXB và đi kèm vái nó là sự phát trián, hồn thiện cāa ho¿t đßng QLNN đối vái HĐXB.

T¿i Việt Nam, trong lßch sử phát trián cũng đã có khá nhißu các cơng trình nghiên cứu, đúc kÁt, mơ tÁ q trình phát trián cāa HĐXB.

Vào nm 1996, sau 10 nm đổi mái, Cÿc XuÃt bÁn đã cho ra đãi cuốn sách "Lịch sử xuất bản sách Việt Nam= 27. Cuốn sách đß cÃp đÁn quá trình

hình thành, phát trián ngành XuÃt bÁn Việt Nam, trong đó chia làm các thãi kỳ c¢ bÁn cāa q trình hình thành phát trián nh°: thãi kỳ tr°ác những nm 1930; thãi kỳ nm 1930-1945; thãi kỳ từ 1945-1954; thãi kỳ từ 1975-1985 và thãi kỳ từ 1986-1995. Cơng trình nghiên cứu đã giúp ng°ãi đác có kiÁn thức chung vß lßch sử phát trián ngành XuÃt bÁn nói chung và xuÃt bÁn sách nói riêng å n°ác ta; những thành tựu c¢ bÁn qua từng giai đo¿n.

Nhằm giúp các nh nghiờn cu hiỏu rừ hÂn vò lòch s v c¢ så lý luÃn

ngành XuÃt bÁn, tác ph¿m "Đảng - Bác Hồ khai sinh ngcnh xuất bản cách mạng Việt Nam thế kỷ XX" 73 cāa tác giÁ Trần Vn Ph°ợng (2000) đã

h°áng đÁn trình bày t° t°ång chā đ¿o và các vn kiện cāa Mác ngghen, Lênin, Chā tßch Hồ Chí Minh bàn vß xt bÁn. Các Nghß quyÁt, Chỉ thß cāa ĐÁng, những vn bÁn cāa Nhà n°ác vß chỉ đ¿o và qn lý cơng tác xuÃt bÁn. Góp phần bổ sung thêm và nghiên cu sõu hÂn vò quan iỏm cÂ bn ca ch

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

ngh*a Mác - Lênin và ĐÁng Cßng sÁn Việt Nam vß báo chí, xt bÁn. Đặc biệt, trong tác ph¿m này, tác giÁ phân tích hoàn cÁnh ra đãi và ý ngh*a cāa Sắc lệnh số 122/SL ngày 10-10-1952 do Chā tßch Hồ Chí Minh ký thành lÃp Nhà in Quốc gia. Đây l ln u tiờn, Vit Nam cú mòt cÂ quan QLNN vß xuÃt bÁn gồm 03 khâu: XuÃt bÁn – In – Phát hành. Sự kiện này må ra mßt thãi kỳ mái cho HĐXB n°ác ta. Nhà in quốc gia có các chức nng, nhiệm vÿ: (1) Thống nhÃt tổ chức và quÁn lý các nhà in cāa Chính phā; (2) Đißu chỉnh và đÁm bÁo việc in sách báo, tài liệu cāa Chính phā và các đoàn thá nhân dân; (3) Phổ biÁn l°u thông các sách báo, tài liệu trong nhân dân; (4) Giúp đỡ và h°áng dÁn việc in và phát hành cāa các nhà xuÃt bÁn t° nhân. Đặc biệt, sau này là sự có mặt cāa các cÂ quan c giao trỏch nhim QLNN vò hot òng xuÃt bÁn, så hữu trí tuệ nh° Cÿc BÁn quyßn tác giÁ, Cÿc XuÃt bÁn, Cÿc Så hữu trí tuệ...

Tác giÁ Nguyễn ThÁ Kỷ (2011) đã cho ra đãi tài liệu nghiên cứu "Tài liệu nghiệp vụ cơng tác báo chí - xuất bản" 55 do Nxb TT&TT phát hành.

Cơng trình cũng đß cÃp đÁn mßt số vÃn đß cần quan tâm trong HĐXB hiện nay, đó là ho¿t đßng tham m°u cho các cÃp trong lãnh đ¿o, quÁn lý l*nh vực báo chí, xt bÁn å các bß, ban, ngành, đồn thá, đßa ph°¢ng. Ngồi ra, cơng

trình nghiên cứu "Lý luận nghiệp vụ xuất bản" 86, Nxb TT&TT, tác giÁ

Ph¿m Thß Thu" (2012) có thá xem là nghiên cứu đúc kÁt vừa có tính khái quát, vừa đi vào chi tiÁt cÁ lý luÃn và nghiệp vÿ cāa HĐXB t¿i Việt Nam. Bên c¿nh HĐXB truyßn thống, tác giÁ đã b°ác đầu đß cÃp đÁn XBĐT - lo¿i hình xuÃt bÁn mái trong bối cÁnh hiện này.

Trong giai đo¿n từ nm 2010 - 2020 t¿i Việt Nam có khá nhißu các cơng trình nghiên cứu vß HĐXB trong bối cÁnh kinh tÁ chuyán đổi, hßi nhÃp, phát trián. Các nghiên cứu h°áng đÁn phân tích bối cÁnh, thực tr¿ng HĐXB và mối quan hệ tác đßng hai chißu từ xã hßi đÁn HĐXB và ng°ợc l¿i. Nghiên

cứu cāa tác giÁ Nguyễn Kiám (Chā biên) (2012), "M⌀t số nghiên cứu về xuất

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

bản nước ta trong những năm gần đây" 53, Nxb Thãi đ¿i, đã trình bày tóm

tắt mßt số cơng trình nghiên cứu khoa hác vß xuÃt bÁn n°ác ta trong những nm gần đây. Thơng qua phân tích đánh giá nhu cầu đác sách cāa b¿n đác các khu vực vùng mißn, nghiên cứu đß xuÃt các đßnh h°áng xuÃt bÁn sách phÿc vÿ b¿n đác, góp phần phát trián vn hoá đác t¿i Việt Nam. Tác giÁ Nguyễn

Hồng Vinh (2011) vái đß tài nghiên cứu "Xuất bản Việt Nam trong bối cảnh kinh tế thị trưßng vc h⌀i nhập quốc tế" 95 đã đß cÃp đÁn s tỏc òng ca cÂ

ch thò tróng và hßi nhÃp quốc tÁ là hai yÁu tố t¿o nên sự phát trián cāa ngành XuÃt bÁn Việt Nam trong những nm đầu thÁ kỷ XXI; đồng thãi nghiên cứu đß xt những nhóm giÁi pháp góp phần thúc đ¿y phát trián l*nh vực xuÃt bÁn trong thãi gian tái. Ngoài ra, tác giÁ Nguyễn Hồng Vinh cũng có

mßt nghiên cứu khác vào nm 2013: "Xuất bản Việt Nam trong những năm đổi mới đất nước" 96, Nxb Chính trß Quốc gia Sự thÃt, trong đó khơng chỉ

giái thiệu quá trình ra đãi và phát trián cāa nßn xuÃt bÁn cách m¿ng Việt Nam mà cịn đß cÃp đÁn sự lãnh đ¿o cāa ĐÁng, quÁn lý cāa Nhà n°ác đối vái HĐXB Việt Nam; thành tựu và h¿n chÁ cāa HĐXB Việt Nam.

Ngoài ra, nhằm làm sáng rừ hÂn cỏc vn ò lý lun v thc tin cāa HĐXB các tác giÁ nh° Đ°ãng Vinh S°ãng (2013) và Nguyễn An Tiêm (2015) đã có những đóng góp å những khía c¿nh khác nhau, bổ sung cho nhau vß cÁ vÃn đß lý luÃn và thực tiễn xuÃt bÁn. Đ°ãng Vinh S°ãng (2013) vái tác

ph¿m "Công tác xuất bản - M⌀t số vấn đề lý luận vc thực tiễn" 78, Nxb

TT&TT là cơng trình tÃp hợp các bài viÁt vß lý luÃn và thực tiễn ngành XuÃt bÁn n°ác ta đã đ°ợc đng trên các t¿p chí, tham ln. Mßt số bài viÁt chính đ°ợc trình bày trong tác ph¿m xoay quanh các vÃn đß vß HĐXB nh°: vß trí, vai trị, chức nng và đặc điám cāa HĐXB; chính sách giá cāa Nhà n°ác trong l*nh vực xuÃt bÁn; vÃn đß vß tổ chức, kinh doanh xt bÁn; cơng tác xuÃt bÁn, phát hành và thß tr°ãng sách; xây dựng mơ hình tổ chức và c¢ chÁ trong HĐXB; ph°¢ng h°áng và giÁi pháp chā yÁu nhằm nâng cao chÃt l°ợng

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

HĐXB… Tác giÁ Nguyễn An Tiêm – Nguyễn Nguyên (2015) l¿i nhn mnh

hÂn n khớa cnh xó hòi hoỏ ca HĐXB. Vái cơng trình nghiên cứu "Xã h⌀i hóa hoạt đ⌀ng xuất bản: m⌀t số vấn đề lý luận vc thực tiễn" 80, Nxb Chính

trß Quốc gia Sự thÃt, cuốn sách phân tích các c¢ så lý ln và thực tiễn cāa ho¿t đßng xã hßi hóa xt bÁn trong các khâu xuÃt bÁn, in, phát hành; Thực trng quỏ trỡnh thc hin ch trÂng xó hòi hoá HĐXB å n°ác ta. Dựa trên các nghiên cứu từ kinh nghiệm xã hßi hố xt bÁn trên thÁ giái, tác giÁ đã đß cÃp đÁn việc thành lÃp các tÃp đoàn xuÃt bÁn, việc kêu gái huy đßng vốn, đ¿y m¿nh cơng tác cổ phần hóa trong l*nh vực xt bÁn.

Vß tổng quan HĐXB t¿i Việt Nam, cơng trình mái nhÃt cāa Ban

Tuyên giáo Trung °¢ng (2022) <Xuất bản Việt Nam - 70 năm xây dựng vc phát triển (1952-2022)= [12], Nxb Chính trß Quốc gia Sự thÃt. Nßi dung cuốn sách gồm 02 phần: Phần thứ nhất, ngành XuÃt bÁn, In, Phát hành sách Việt

Nam - hành trình 70 nm, Phần thứ hai, ngành XuÃt bÁn, In, Phát hành sách

Việt Nam - tầm nhìn và đßnh h°áng phát trián. Các bài viÁt không chỉ khái quát quá trình hình thành, phát trián và những dÃu mốc quan tráng cāa ngành XuÃt bÁn mà còn đi sâu, làm rõ công tác lãnh đ¿o, chỉ đ¿o cāa ĐÁng đối vái ho¿t đßng xuÃt bÁn, in và phát hành sách; đóng góp cāa ngành đối vái phát trián phong trào vn hóa đác và mßt số yêu cầu quan tráng trong HĐXB. Đồng thãi chỉ ra những vÃn đß đang đặt ra trong HĐXB, in và phát hành sách å Việt Nam hiện nay đá rút ra những bài hác kinh nghiệm trong ho¿t đßng xuÃt bÁn cāa các Ân vò xut bn.

1.2. Cỏc nghiờn cu v Lut Xuất bản, quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản

Song song vái quá trình phát trián cāa HĐXB là sự phát trián, hoàn thiện cāa hệ thống QLNN đối vái HĐXB.

Tr°ác nm 2000, thực tÁ ch°a có nhißu nghiên cứu vß Lt Xt bÁn cũng nh° QLNN đối vái HĐXB. Tuy nhiên mßt số nghiên cứu khơng nhißu

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

cũng đã tÃp trung phân tích cho thÃy rõ cần đổi mái c¢ chÁ qn lý, hồn thiện cơng cÿ pháp luÃt phù hợp vái bối cÁnh đổi mái và sự phát trián cāa nßn kinh tÁ thß tr°ãng đßnh h°áng xã hßi chā ngh*a. Mßt số các nghiên cứu đián

hình nh° nghiên cứu cāa tác giÁ Đ°ãng Vinh S°ãng (1993): Đổi mới quản lý nhc nước đối với hoạt đ⌀ng của các nhc xuất bản trong bước chuyển sang cơ chế thị trưßng [77] (Ln án Phó TiÁn s* khoa hác Kinh tÁ, Hác viện Chính trß

Quốc gia Hồ Chí Minh) đã phân tích đặc điám cāa HĐXB nói chung và ho¿t đßng cāa các NXB. Mòt s phÂng hỏng bin phỏp cÂ bn nhm i mái QLNN đối vái ho¿t đßng cāa các NXB hiện nay. Mßt phát hiện có giá trß quan tráng cāa nghiên cứu này cho thÃy trong đißu kiện kinh tÁ thß tr°ãng å Việt Nam, tính chÃt kinh doanh trong ho¿t đßng cāa các NXB là mßt tÃt yÁu khách quan. Nằm chung trong nhóm cơng trình nghiên cứu này, tác giÁ Vũ

M¿nh Chu (1997) vái nghiên cứu "Đổi mới vc hocn thiện pháp luật xuất bản theo định hướng xây dựng nhc nước pháp quyền" [33], Nxb Vn hóa - Thơng

tin, đã phân tích và lý giÁi các đặc tr°ng, vai trị và nßi dung QLNN bằng pháp luÃt đối vái HĐXB trong cÂ ch thò tróng. Ti thãi điám đó, đây là cơng trình đầu tiên nghiên cứu thực tr¿ng pháp luÃt trong QLNN vò xut bn, tỏc gi ó nờu phÂng hỏng v ò xut mòt s gii phỏp khoa hỏc cÂ bÁn nhằm đổi mái và tng hiệu quÁ QLNN thơng qua việc hồn thiện pháp lt trong ho¿t đßng xt bÁn.

Từ sau nm 2000, HĐXB có những b°ác phát trián mái, nå rß, đồng thãi cũng có khá nhißu các nghiên cứu bàn vß l*nh vực QLNN đối vái HĐXB. Cơng trình nghiên cứu "Quản lý vc phát triển báo chí - xuất bản" [17] , Nxb Chính trß Quốc gia Sự thÃt cāa tác giÁ Lê Thanh Bình (2004) tÃp trung giái

thiệu khái qt lý ln vß trun thơng đ¿i chúng, tổng quan vß xt bÁn, báo chí; lßch sử phát trián báo chí xt bÁn; QLNN và qn trß kinh doanh đối vái báo chí, xuÃt bÁn; những thành tựu, tồn t¿i và thách thức cāa báo chí, xuÃt bÁn Việt Nam; mßt số giÁi pháp và kiÁn nghß nhằm nâng cao hiệu quÁ QLNN trong l*nh vực báo chí, xuÃt bÁn. Nghiên cu sõu hÂn vò QLNN, tỏc gi Lờ

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

Vn Yên (2013) đã nghiên cứu đß tài khoa hác cÃp Bß "Quản lý nhc nước đối với hoạt đ⌀ng in vc phát hcnh sách á nước ta hiện nay" [101] đã tÃp trung

làm rõ c¢ så lý luÃn và thực tiễn QLNN vß l*nh vực in và phát hành. Trên c¢ så nghiên cứu, nhóm tác giÁ đã h°áng đÁn phân tích rõ thực tr¿ng, nêu những ph°¢ng h°áng và các giÁi pháp nhằm nâng cao hiệu quÁ QLNN đối vái ho¿t đßng in và phát hành sách å n°ác ta hiện nay. Bổ sung thêm các h°áng tiÁp cÃn

vß QLNN, tác giÁ Nguyễn Anh Tú (2015), vái cơng trình nghiên cứu "Quản lý nhc nước đối với HĐXB á Việt Nam= [84], (LuÃn án TiÁn s*, Tr°ãng Đ¿i

hác Kinh tÁ Quốc dân) đã phân tích và nghiên cứu từ góc đß tiÁp cÃn kinh tÁ và quÁn lý. Tác giÁ luÃn giÁi c¢ så lý luÃn và kinh nghiệm thực tiễn vß QLNN đối vái HĐXB; phân tích thực tr¿ng QLNN đối vái HĐXB å Việt Nam; giÁi pháp hoàn thiện QLNN đối vái HĐXB å Việt Nam.

Vái tiÁp cÃn nghiên cứu từ góc đß khoa hác Xt bÁn, nm 2023 tác gi V Thựy DÂng v nhúm còng s ó hồn thiện giáo trình điện tử nghiên

cứu "Quản lý nhc nước về xuất bản" [38]. Tài liệu đ°ợc sử dÿng giÁng d¿y

cho sinh viên ngành XuÃt bÁn, Hác viện Báo chí và Tun trun. Tài liệu nêu rõ, HĐXB å Việt Nam mang những đặc điám cāa xuÃt bÁn nói chung, đồng thãi mang đặc điám đặc thù cāa bối cÁnh chính trß - xã hßi Việt Nam. Trong hệ thống chính trß Việt Nam, vai trị lãnh đ¿o cāa ĐÁng Cßng sÁn Việt Nam, quÁn lý cāa Nhà n°ác pháp quyßn xã hßi chā ngh*a đã đ°ợc HiÁn pháp khẳng đßnh, thừa nhÃn. Làm rõ vai trị lãnh đ¿o cāa ĐÁng, ph°¢ng thức và nßi dung lãnh đ¿o cāa ĐÁng, vai trị qn lý cāa nhà n°ác, cơng cÿ qn lý, nßi dung QLNN trong HĐXB.

Nhằm có thêm các kinh nghiệm đúc kÁt từ các quốc gia khác nhau vß thực tiễn QLNN đối vái HĐXB, tác giÁ Nguyễn An Tiêm - Nguyễn Nguyên (chā biên) (2013) đã tổng hợp giái thiệu vß tổ chức, quÁn lý xuÃt bÁn cāa các quốc gia đ¿i diện cho 3 nhóm: các quốc gia có ngành cơng nghiệp xt bÁn phát trián lâu đãi, các c°ãng quốc xuÃt bÁn å châu Á và các quốc gia có

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

ngành công nghiệp xuÃt bÁn đang lên å Đông Nam Á. Đây là những så cứ khoa hác và thực tiễn quan tráng đá nhóm tác giÁ đß xt những giÁi pháp v* mơ vß tổ chức, qn lý và xây dựng chính sách ngành XuÃt bÁn Việt Nam.

Các nßi dung nghiên cứu này đ°ợc trình bày trong nghiên cứu "Tổ chức, quản lý vc chính sách xuất bản của m⌀t số quốc gia - Kinh nghiệm đối với Việt Nam" [81], Nxb Chính trß Quốc gia - Sự thÃt.

Bên c¿nh các cơng trình nghiên cứu vß xuÃt bÁn và QLNN vß xuÃt bÁn sách å Việt Nam, mßt số các nghiên cứu trên thÁ giái cũng góp phần giúp nhà nghiên cứu hiỏu hÂn vò vn ò ny ồ mòt s cỏc quốc gia. Nghiên cứu t¿i

Trung Quốc cāa nhóm tác giÁ Xu và Fang (2008) (Chinese Publishing Industry Going Global: Background and Performance (Công nghiệp xuất bản Trung Quốc tiến tới tocn cầu hóa: Bối cảnh vc Tiến trình) [119], đã mô tÁ

ngành công nghiệp xuÃt bÁn Trung Quốc. Đặc biệt tác giÁ đặt vÃn đß nghiên cứu trong bối cÁnh hßi nhÃp quốc tÁ, những cÂ hòi v thỏch thc i vỏi l*nh vc XuÃt bÁn t¿i Trung Quốc. T¿i Nga, nhóm tác giÁ Grigoriev và Adjoubei (2009) đã công bố kÁt quÁ nghiờn cu lm rừ hÂn vò tng quan xut bn sách

å Nga thông qua khÁo sát xuÃt bÁn sách "Survey of Book Publishing in Russia" (Khảo sát về hoạt đ⌀ng xuất sách á Nga) [109]. KÁt quÁ nghiên cứu

cung cÃp mô tÁ bức tranh tổng thá vß xuÃt bÁn sách å Nga, những b°ác phát hiện, những tồn t¿i, thách thức, trong đó có những vÃn đß liên quan đÁn QLNN vß xuÃt bÁn sách. Bàn luÃn và phân tớch sõu hÂn vò vn ò mỏi ồ cỏc quốc gia đang phát trián, bao gồm XBSĐT, Kulesz (2011) đã cơng bố cơng

trình nghiên cứu <Digital Publishing in Developing Countries: The Emergence of New Models?= (Xuất bản số tại các nước đang phát triển: Sự xuất hiện của các mô hình mới?) [111]. Cơng trình đã phân tích q trình hình

thành, phát trián cāa xuÃt bÁn điện tử, những cÂ hòi, ro cn ca xut bn in t trong bối cÁnh các n°ác đang phát trián, trong đó có những rào cÁn từ góc đß vn hố, kinh t, xó hòi v cÂ ch, chớnh sỏch ồ từng quốc gia.

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

2. Nhćng công trình nghiên cāu vÃ sách đián tą trên thÁ giái và Viát Nam

2.1. Cơng trình nghiên cứu về quy trình, cơng nghệ và quản lý hoạt động xuất bản sách điện tử trên thế giới

Trình đß phát trián cơng nghệ, kỹ tht máy tính, Internet å các n°ác phát trián bắt đầu từ rÃt sám, cÃp đß thơng tin hóa cao. Trên ph°¢ng diện nghiên cứu HĐXB số thì các n°ác phát trián cũng đi tr°ác mßt b°ác, và tích lũy rÃt nhißu kÁt quÁ nghiên cứu lý luÃn phong phú ká từ khi xuÃt bÁn số ra đãi t¿i Hoa Kỳ vào nm 1951. Ph°¢ng diện nghiên cứu bao gồm tÃt cÁ các khía c¿nh cāa xuÃt bÁn số nh° các sÁn ph¿m xuÃt bÁn số, ho¿t đßng kinh doanh, chuỗi cung ứng, đổi mái và bÁo hß bÁn quyßn số. Các hác giÁ ph°¢ng Tây khơng những quan tâm nghiên cứu chiÁn l°ợc phát trián doanh nghiệp, mà còn tÃp trung nghiên cứu chiÁn l°ợc c¿nh tranh trong ngành xuÃt bÁn số và các tÃp đoàn xuÃt bÁn lán.

M⌀t trong những hướng nghiên cứu khá phổ biến á nhiều quốc gia đó lc sự tác đ⌀ng của công nghệ, kỹ thuật số đến sự phát triển của ngcnh xuất bản, trong đó có xuất bản số.

Nhóm tác giÁ Bill Cope, Dean Mason (2002) trong công trình

<Digital Book Production and Supply Chain Management" (Việc sản xuất sách số vc vấn đề quản lý chuỗi cung ứng sách số) [106] cho rằng tiÁn bß và

đổi mái cơng nghệ đóng mßt vai trị quan tráng trong việc phát trián xuÃt bÁn số và là nguyên nhân và đßng lực cāa b°ác chuyán đổi ngành. Các công ty xuÃt bÁn nên chú ý đÁn h°áng cơng nghệ mái đá đi tr°ác mßt b°ác trong việc chu¿n bß, lựa chán chiÁn l°ợc và mơ hình doanh nghiệp. John B. Thompson (2005) tiÁn hành nghiên cứu tồn diện ho¿t đßng ngành Xt bÁn sách Hoa Kỳ và V°¢ng quốc Anh từ những nm 1980. KÁt q nghiên cứu chính đ°ợc

cơng bố trong cuốn "Books in the Digital Age: The Transformation of Academic and Higher Education Publishing in Britain and the United States"

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

(Sách trong kỷ nguyên số: Sự thay đổi của việc xuất bản sách học thuật vc giáo dục bậc cao đại học á Anh vc Hoa Kỳ= [114]. Nghiên cứu tìm hiáu sâu

lßch sử phát trián giáo dÿc đ¿i hác và xuÃt bÁn sách cho giáo dÿc đ¿i hác cāa Hoa Kỳ và Anh đá tìm ra quy lt: xt bÁn trun thống và xt bÁn số đßu có sự c¿nh tranh, xt bÁn truyßn thống s¿ chuyán sang xuÃt bÁn số, xuÃt bÁn số s¿ là xu h°áng chā yÁu cāa sự phát trián xuÃt bÁn t°¢ng lai, d°ái sự hỗ trợ cāa công nghệ và kỹ thuÃt số.

TiÁp tÿc h°áng nghiên cứu này, Erin Carreiro (2010) đã nhÃn m¿nh trong cơng trình nghiên cứu cāa mình vß vai trị cāa thiÁt bß điện tử và cơng nghệ đối vái phát trián ngành công nghiệp xuÃt bÁn điện tử, cơng trình vái

tiêu đß: "Electronic Books: How Digital Devices and Supplementary New Technologies are Changing the Face of the Publishing Industry?" (Sách điện tử: các thiết bị số vc các công nghệ bổ trợ đang lcm thay đổi b⌀ mặt của ngcnh công nghiệp xuất bản như thế nco?) [108]. Nßi dung cơng trình nghiên

cứu cho thÃy từ sự ra đãi cāa mßt cuốn sách điện tử chúng ta có thá thÃy cách tồn ngành xt bÁn số đ°ợc hình thành båi những đổi mái kỹ thuÃt. Tác giÁ cho rằng thiÁt bß điện tử tiên tiÁn và công nghệ mái đã tái t¿o l¿i sự thay đổi ngành cơng nghiệp xt bÁn trun thống, các công ty xuÃt bÁn hiện t¿i cần phÁi tìm tịi và thích ứng vái những thay đổi trong kỷ nguyên mái cāa ngành xuÃt bÁn, tìm kiÁm con đ°ãng phát trián số mßt cách phù hợp.

Nhằm cú cỏi nhỡn c thỏ hÂn, khỏch quan hÂn vò tác đßng cāa trun

thơng số đÁn chun đổi mơ hình xt bÁn, cơng trình nghiên cứu <Truyền thơng số vc chuyển đổi mơ hình xuất bản= [50] cāa Châu Úy Hoa (2011),

(bÁn tiÁng Việt do Nxb Chính trß quốc gia Sự thÃt xuÃt bÁn nm 2017) đã phân tích mßt cách khách quan Ánh h°ång cāa trun thơng số tái hình thái cāa ngành xuÃt bÁn. Nghiên cứu cũng đã làm rõ mối quan hệ giữa xuÃt bÁn trun thống và xt bÁn số, tìm ra sự khác biệt giữa chúng vß mơ hình trun thơng v phÂng thc vn hnh.

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

Mòt trong những cơng trình có tính lý ln và thực tiễn cao khi phân

tích vß mối quan hệ giữa công nghệ và xuÃt bÁn là cuốn sách <Digital publishing in developing countries= (Xuất bản số á các nước đang phát triển)

[116], tác giÁ Octavio Kulesz (2011) đã chỉ ra tính tÃt yÁu cāa xuÃt bÁn kỹ thuÃt số trong mßt thÁ giái đang phát trián, nhÃt là sự phát trián cāa cơng nghệ. Cc cách m¿ng kỹ thuÃt số đã biÁn đổi mái mắt xích cāa xuÃt bÁn, từ đác và viÁt sang in và bán. ä các quốc gia công nghiệp phát trián, những thay đổi này đặc biệt rõ ràng và các công ty nh° Apple, Amazon, Google, Sony và Samsung đã thực sự đßnh hình l¿i tồn bß bối cÁnh xt bÁn. TiÁp nối chā đß

này, John B. Thompson (2021), <Book Wars: The Digital Revolution in Publishing= (Cu⌀c chiến sách: Cu⌀c cách mạng số trong xuất bản) [115].

Cuốn sách này ká câu chuyện vß những thÃp kỷ đầy biÁn đßng khi ngành xuÃt bÁn sách va ch¿m vái cc cách m¿ng cơng nghệ v* đ¿i cāa thãi đ¿i chúng ta. Từ sự gia tng cāa sách điện tử đÁn sự bùng nổ tự xuÃt bÁn và sự phổ biÁn ngày càng tng cāa sách nói. Giống nh° các l*nh vực khác, xuÃt bÁn đã bß xáo trßn båi cußc cách m¿ng kỹ thuÃt số. Nßn tÁng mà ngành cơng nghiệp này đã dựa vào trong 500 nm - đóng gói và bán các từ ngữ và hình Ánh d°ái d¿ng sách in - đã bß đặt dÃu hỏi båi mßt cußc cách m¿ng công nghệ cho phép l°u trữ, thao tác và truyßn tÁi nßi dung biáu t°ợng mßt cách nhanh chóng và rẻ. Ngành cơng nghiệp cũ đ°ợc chú ý khi xung đßt gay gắt nổ ra giữa các NXB và những ng°ãi mái tham gia, bao gồm cÁ những gã khổng lồ công nghệ mái đầy quyßn lực, những ng°ãi nhìn thÁ giái theo những cách rÃt khác. Cußc chiÁn sách đã bắt đầu: cußc cách m¿ng kỹ thuÃt số đã biÁn đổi ngành này theo những cách khác, t¿o ra nhng ngói chÂi mỏi hin ang nm gi quyòn lực ch°a từng có và t¿o ra mßt lo¿t các hình thức xuÃt bÁn mái. Quan tráng nhÃt, nú ó thay i mụi tróng TT&TT ròng lỏn hÂn, to ra nhng thỏch thc mỏi v cÂ hòi mái cho các NXB khi há tìm cách xác đßnh l¿i vai trị cāa mình trong thãi đ¿i kỹ thuÃt số.

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

Hướng nghiên cứu thứ hai cũng thu hút nhiều nhc nghiên cứu quan tâm tìm hiểu vc lcm sáng tỏ tác đ⌀ng của XBSĐT đến NXB, nhân sự vc quá trình quản lý xuất bản trong bối cảnh phát triển XBSĐT.

Vái sự ra đãi và phát trián rầm rß cāa XBSĐT, Alastair Dryburgh (2003) đã cho rằng cần phÁi có mßt cách tiÁp cÃn mái, quÁn lý mái đối vái các quyÁt đßnh liên quan đÁn XBSĐT. Tác giÁ trình bày quan điám cāa mình

trong nghiên cứu: A New Framework for Digital Publishing Decisions (M⌀t khung khổ mới về các quyết định xuất bản số) [104]. Tác giÁ tin rằng đßnh giá,

ho¿t đßng kinh doanh và ngay cÁ những mơ hình kinh doanh xuÃt bÁn số phÁi dựa trên phân lo¿i cÿ thá các sÁn ph¿m kỹ thuÃt số và đặc điám cāa các phân khúc sÁn ph¿m đá lựa chán và cân nhắc chiÁn l°ợc cÿ thá.

Trong bối cÁnh phát trián cāa xuÃt bÁn điện tử t¿i Trung Quốc, <Giáo trình xuất bản số= [14] đ°ợc nhà nghiên cứu ng Vn Ba (2016) hồn thiện

và ra mắt đßc giÁ, nhà nghiên cứu. Từ h°áng tiÁp cÃn tri thức cāa nhißu ngành khoa hác khác nhau nh°: máy tính, báo chí và trun thơng, thơng tin, phát hành xuÃt bÁn… tác giÁ đã tiÁn hành nghiên cứu tính sáng t¿o cāa xuÃt bÁn số từ nhißu góc đß khác nhau và phân tích lý thuyÁt xuÃt bÁn số, đặc biệt tác đßng đÁn mơ hình qn lý và kinh doanh xuÃt bÁn số trong bối cÁnh mái. Cùng nghiên cứu vß thß tr°ãng xuÃt bÁn số t¿i Trung Quốc, cuốn sách

<Global Trends in Publishing 2014= (Xu hướng tocn cầu trong xuất bản 2014) [117], tác giÁ Rüdiger Wischenbart (2014), đã đ°a ra những nhÃn đßnh

vß h°áng phát trián cāa ngành cơng nghiệp xt bÁn trong bối cÁnh sự phát trián rßng lán hÂn ca chui giỏ trò s húa nh hồng n tÃt cÁ những ngành cơng nghiệp nßi dung. Đßc giÁ å Trung Quốc đã có sự chun dßch lán vß nhu cầu đác sách điện tử, đißu này tác đßng đÁn thß tr°ãng xuÃt bÁn sách điện tử cāa Trung Quốc. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng Trung Quốc hiện là thß tr°ãng xuÃt bÁn lán thứ hai sau n°ác Anh. Cũng t¿i thß tr°ãng Trung Quốc, nghiên cứu trực tiÁp đÁn tác đßng cāa xuÃt bÁn trên m¿ng, xuÃt bÁn điện tử

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

đÁn khâu quÁn lý, nhóm tác giÁ Thomas M. Shoesmith and Julian Zou (2016)

đã trình bày quan điám cāa mình trong cuốn sách: <China Imposes Brand New Restrictions on Publication of Internet Content= (Những biện pháp hạn chế mới của Trung Quốc đối với n⌀i dung xuất bản trên Internet) [107]. Cuốn

sách bàn vß các quy tắc quÁn lý dßch vÿ xuÃt bÁn trực tuyÁn cāa cÂ quan QLNN vò Bỏo chí, XuÃt bÁn, Phát thanh, Điện Ánh và Trun hình Trung Quốc (SAPPRFT) và Bß Cơng nghiệp và Công nghệ Thông tin (MIIT), yêu cầu cÃp phép và kiám duyệt mái đối vái hầu hÁt các nhà cung cÃp nßi dung Internet, bao gồm các NXB và tổng hợp tin tức, quÁng cáo, nßi dung truyßn thụng xó hòi v trũ chÂi di òng.

ò cÃp đÁn thß tr°ãng xuÃt bÁn t¿i Austraylia và tác đßng cāa nó đÁn

mơ hình kinh doanh, các giá trß mái vß xt bÁn, cơng trình <The pontential impact of digitaltechnologies on Business models" (Sự tác đ⌀ng tiềm tcng của kỹ thuật số lên mơ hình kinh doanh) [105] là mßt nghiên cứu cho thÃy rÃt rõ

sự chuyán đổi mơ hình kinh doanh xt bÁn å Austraylia d°ái tác đßng cāa cơng nghệ kỹ tht số khi sách điện tử ra đãi. Sự xuÃt hiện và phát trián cāa công nghệ kỹ thuÃt số t¿o ra cỏc cÂ hòi cho c xut bn truyòn thng v xuÃt bÁn điện tử, xuÃt bÁn kỹ thuÃt số. Trong nghiên cứu đã chỉ ra đặc điám cāa các sÁn ph¿m đßnh d¿ng xuÃt bÁn kỹ thuÃt số, ú l cú nhiòu cÂ sồ h tng la chán, đßnh d¿ng nßi dung khác nhau, các tính nng thiÁt kÁ theo nhu cầu cāa khách hàng, quy trình biên tÃp, kiám duyệt các cÃp đß thơng tin trên máy chā.

Vß thß tr°ãng xuÃt bÁn điện tử å NhÃt BÁn, hai cơng trình nghiên cứu

cāa tác giÁ Mr. Kazuyoshi Takeuchi (2018) (The Digital Publishing Distribution Market in Japan= (Thị trưßng xuất bản vc phát hcnh sách số á Nhật Bản) [112] và Ân ph¿m <An Introduction to Publishing in Japan 2017 – 2018 (Dẫn luận về xuất bản á Nhật Bản giai đoạn 2017 - 2018) [113] cāa Āy

ban Quốc tÁ, Hiệp hßi NXB sách NhÃt BÁn đã cho thÃy khá rõ bức tranh tổng thá cāa vÃn đß. NhÃt BÁn bắt đầu XBSĐT từ nm 2014, thß phần sách điện tử

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

mỗi ngày mßt tng và đi đơi vái nó là thß tr°ãng sách truyßn thống giÁm xuống. Các NXB phÁi đối mặt vái những thách thức từ việc sử dÿng Internet và những nßi dung kỹ thuÃt số ngày càng gia tng, tác đßng và thay đổi quan điám vß xuÃt bÁn, t° duy quÁn lý xuÃt bÁn điện tử.

Đß cÃp đÁn tác đßng cāa XBĐT đÁn nguồn nhân sự NXB, nghiên cứu

cāa tác giÁ Xiao Chuan Lian (2015) "Chinese Publishing Industry An Overview, M.S in Publishing Program Pace University" (Công nghiệp xuất bản á Trung Quốc: m⌀t cái nhìn tổng quan, chương trình thạc sĩ khoa học xuất bản tại Đại học Pace) [118] nhÃn m¿nh đÁn yêu cầu nguồn nhân lực chÃt

l°ợng cao trong XBĐT. Nguồn nhân lực cao phÁi là nguồn nhân lực kÁt hợp cāa các yÁu tố: trình đß chun mơn, cơng nghệ và ngo¿i ngữ. Nhân lực phÁi đ°ợc đào t¿o các kỹ nng kinh doanh, trun thơng marketing đá đáp ứng u cầu kinh doanh số và kinh doanh sÁn ph¿m kỹ thuÃt số. Tác giÁ cuốn sách

<Technology Changes Human Resources Role: Devergence versus Convergence Delbate - A case Stady on Slovakia and the United Kingdom= (Công nghệ lcm thay đổi vai trò nguồn lực con ngưßi: tranh luận giữa sự phân kỳ vc tích hợp - Trưßng hợp nghiên cứu tại Slovakia vc Vương Quốc Anh) [110], Zuzana Kalmárová (2012) đã chỉ ra rằng công nghệ đã làm thay đổi c¢ bÁn vai trị và phát trián nguồn nhân lực å rÃt nhißu khâu trong q trình lao đßng, đặc biệt là liên quan đÁn phân tích, đánh giá, thống kê. Chính vì vÃy đào t¿o nguồn nhân lực trong xu thÁ hßi nhÃp ln gắn vái sự phát trián cāa KHCN. Bên c¿nh tác đßng cāa XBĐT đÁn những u cầu, địi hỏi vß nguồn nhân sự, hình thức xt bÁn mái cịn tác đßng đÁn quá trình kinh doanh xuÃt bÁn.

Tác giÁ John B. Thompson (2005) trong cuốn sách <Books in the Digital Age: The Transformation of Academic and Higher Education Publishing in Britain and the United States= (Sách trong kỷ nguyên số: Sự thay đổi của việc xuất bản sách học thuật vc giáo dục bậc cao đại học á Anh

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

vc Hoa Kỳ= [114] đã chỉ ra rằng, cußc cách m¿ng kỹ thuÃt số đã và đang tiÁp

tÿc có tác đßng sâu sắc đÁn ngành kinh doanh xuÃt bÁn sách, mặc dù tác đßng thực sự cāa cc cách m¿ng này ít liên quan đÁn các kßch bÁn sách điện tử mà nhißu nhà bình luÃn t°ång t°ợng. Sách trong kỷ nguyên số s¿ trå thành tác ph¿m chu¿n mực cāa ngành xuÃt bÁn đầu thÁ kỷ XXI. Nó cũng s¿ có giá trß to lán đối vái các chuyên gia trong ngành xuÃt bÁn, các nhà giáo dÿc và các nhà ho¿ch đßnh chính sách cũng nh° đối vái bÃt kỳ ai quan tâm đÁn sách và t°¢ng lai cāa chúng.

Nh° vÃy, vÃn đß XBSĐT là vÃn đß quan tâm cāa nhißu quốc gia trên thÁ giái. Các nghiên cứu đã tìm hiáu, cung cÃp các bằng chứng nghiên cứu vß nhißu khía c¿nh cāa xuÃt bÁn điện tử nói chung và XBSĐT nói riêng. VÃn đß quÁn lý XBSĐT cũng đ°ợc đặt ra, có quy đßnh và những vÃn đß nÁy sinh riêng å từng quốc gia khác nhau và là vÃn đß rÃt cần tiÁp tÿc đ°ợc nghiên cứu thêm.

2.2. Cơng trình nghiên cứu về quy trình, cơng nghệ và quản lý hoạt động xuất bản sách điện tử tại Việt Nam

XuÃt bÁn sách điện tử là vÃn đß rÃt mái å Việt Nam, quÁn lý XBSĐT l¿i càng mái mẻ, do vÃy thực tÁ ch°a có nhißu các nghiên cứu xung quanh chā đß này.

Tác giÁ luÃn án này cũng là mßt trong những ng°ãi quan tâm nghiên cứu l*nh vực xuÃt bÁn điện tử từ sám t¿i Việt Nam. Nm 2010 tác giÁ Trần

Chí Đ¿t đã thực hiện đß tài khoa hác cÃp Bß "Nghiên cứu xây dựng phương án vc quy trình xuất bản cơng nghệ số của Nhc xuất bản Thông tin vc Truyền thơng= [41], nhÃn m¿nh vß mặt cơng nghệ - kỹ thuÃt. Nm 2012, tác giÁ tiÁp tÿc thực hiện đß tài cÃp Bß vß xuÃt bÁn điện tử: " Nghiên cứu quy trình quản trị hệ thống xuất bản trực tuyn= [42]. Trờn cÂ sồ kt qu nghiờn cu, ò tài

đ°a ra ph°¢ng án và quy trình xt bÁn công nghệ số cāa NXB, thực hiện trián khai xuÃt bÁn Ãn ph¿m số đá mô phỏng. KÁt quÁ đß tài đ°ợc áp dÿng trong ho¿t đßng cāa Ân vò cú ý ngh*a thit thc, to iòu kin đá NXB có

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

thêm thuÃn lợi trong ho¿t đßng và phát trián; đồng thãi đáp ứng yêu cầu xuÃt bÁn sách Công nghệ số cāa ngành TT&TT và sự nghiệp phát trián ngành XuÃt bÁn n°ác nhà trong thãi kỳ cơng nghiệp hố - hiện đ¿i hố đÃt n°ác.

Ngồi hai đß tài cÃp bß nói trên, liên quan đÁn nghiên cứu vß XBSĐT å Việt Nam, nm 2014, nhóm nghiên cứu do tác giÁ Vũ Tráng Lâm làm chā

nhiệm đã tiÁn hành thực hiện đß tài cÃp bß<Phát triển XBSĐT á Việt Nam: thực trạng vc giải pháp= [56]. Đß tài nghiên cứu khoa hác cÃp Bß, thơng qua

phân tích thực tr¿ng XBSĐT å Việt Nam kÁt hợp vái việc nghiên cứu sự phát trián sách điện tử å mßt số n°ác trên thÁ giái, tác giÁ đ°a ra những kiÁn nghß, giÁi pháp nhằm phát trián XBSĐT å Việt Nam, trong đó bao gồm cÁ nhóm giÁi pháp vß mặt QLNN.

Ngồi các đß tài cÃp bß nói trên, mßt số cơng trình nghiên cứu khỏc tp trung vo lm rừ hÂn vò cỏc khái niệm, thuÃt ngữ, h°áng tiÁp cÃn hay xây dng giỏo trỡnh vỏi cỏc kin thc cÂ bn vò XBSĐT nhằm phÿc vÿ công tác đào t¿o trong tr°ãng đ¿i hác. Cÿ thá, tác giÁ Nguyễn Vn TuÃn (2007) trong

cơng trình nghiên cứu "Sách điện tử vc công nghệ tạo sách điện tử" [83], bên

c¿nh việc giÁi thích các tht ngữ, khái niệm mái vß sách điện tử, cuốn sách tÃp trung vào việc nghiên cứu các công cÿ đác sách điện tử. Tác giÁ V Thựy

DÂng cựng nhúm còng s (2014) ó thc hiện giáo trình nßi bß "Xuất bản sách điện tử= [37] (Giáo trình nßi bß, Hác viện Báo chí & Tuyên truyßn)

dành cho đào t¿o hệ cử nhân. Giáo trình sử dÿng giÁng d¿y sinh viên chuyên ngành Biên tÃp xuÃt bÁn. Nßi dung giáo trình đß cÃp đÁn những khái niệm, đặc điám, quy trình xuÃt bÁn điện tử và sách điện tử; công nghệ t¿o sách điện tử; biên tÃp sách điện tử; quÁn lý và phát hành sách điện tử.

Những nm gần đây, trên mßt số t¿p chí khoa hác cũng đã xuÃt hiện mßt số bài báo nghiên cứu, trao đổi vß xuÃt bÁn điện tử và những khó khn, rào cÁn liên quan đÁn chính sách qn lý, cơng cÿ qn lý đối vái lo¿i hình

xuÃt bÁn mái này. Trong bài viÁt "Phát triển xuất bản phẩm điện tử tại Việt

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

Nam" [125] cāa tác giÁ Đặng Thành Lê (2022) đng trên T¿p chí QLNN đã đ°a ra nhng phõn tớch vò cÂ hòi thò tróng XBP in tử å Việt Nam, khó khn, h¿n chÁ trong phát trián XBP điện tử từ góc đß thß tr°ãng, NXB, chính sách quÁn lý. Trong bài viÁt, tác giÁ cũng nêu mßt trong những nguyên nhân dÁn đÁn XBP å Việt Nam còn nhỏ bé và phát trián ch°a cân xứng vái tißm nng nằm å khâu công tác QLNN ch°a thực sự hiệu quÁ. Trên c¢ så phân tích, tác giÁ có đß xt mßt số giÁi pháp trực tiÁp liên quan đÁn công tác QLNN vß XBP điện tử å Việt Nam trong giai đo¿n tiÁp theo. Tác giÁ Vũ

Thuỳ D°¢ng (2019) trong bài viÁt "Xuất bản điện tử vc nhu cầu đco tạo xuất bản điện tử" [124] đng trên T¿p chí Lý ln chính trß đã đi vào phân tích

thực tr¿ng xuÃt bÁn điện tử å Việt Nam, chā tr°¢ng, chính sách thúc đ¿y phát trián xuÃt bÁn điện tử. Đặc biệt, tác giÁ cũng đß cÃp đÁn mßt trong những khó khn khi chun đổi từ xuÃt bÁn truyßn thống sang xuÃt bÁn điện tử là nguồn nhân lực chÃt l°ợng cao. Đây là vÃn đß cần đ°ợc đ°a vào chính sách phát trián và có lß trình đào t¿o chun ngành phù hợp.

Bên c¿nh mßt số cơng trình nghiên cứu thì vÃn đß XBSĐT cũng thu hút đ°ợc sự quan tâm cāa d° luÃn, vái nhißu bài báo, t¿p chí tham gia bàn ln vß vÃn đß này. Có thá ká đÁn mßt số bài viÁt tiêu biáu đó là nghiên cứu vß xt bÁn số ồ Vit Nam hin nay nh: <Nhng iòu kin cÂ bÁn và xu thÁ phát trián sách điện tử å Việt Nam trong t°¢ng lai= cāa Trần Chí Đ¿t đng trên Tạp chí Tri thức thßi đại (số 35, nm 2015); <XuÃt bÁn sách, cần thay đổi đá phát trián= cāa Phan Kỷ đng trên báo Nhân Dân điện tử ; <XuÃt bÁn điện tử và xu thÁ đác= cāa Mai Trần đng trên báo Đại đocn kết; Lo¿t bài viÁt

<XuÃt bÁn và phát hành sách điện tử: ThuÃn lợi lắm, thách thức nhißu= cāa

Ngác Nguyễn đng trên báo Công an nhân dân online; <XuÃt bÁn - In và Phát

hành: Hành trình từ thơ s¢ đÁn điện tử hóa= cāa Hà Minh đng trên Infonet; <Tín hiệu mái từ thß tr°ãng sách điện tử Việt Nam= cāa C¿m Tú đng trên

báo Doanh nhân Sài Gòn, <Sống hiện đ¿i và đác phong cách cùng sách điện

tử= đng trên báo Dân trí,… Nßi dung những bài báo đßu khẳng đßnh vái làn

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

sóng cơng nghệ cāa Cc cách m¿ng 4.0, ngay cÁ mßt ho¿t đßng có từ thãi cổ x°a là đác sách cũng không ngừng thay láp vỏ cāa mình đá phù hợp h¢n vái đãi sống. Sự phát trián cāa lo¿i hình XBĐT đã må thêm kờnh phỏt hnh cho Ân vò xut bn, v đßc giÁ cũng có nhißu sự lựa chán, do vÃy bc các NXB phÁi tìm ra đßnh h°áng phát trián cho mình nÁu khơng muốn bß tÿt hÃu.

3. Nhćng vÃn đÃ vÃ xuÃt bÁn sách đián tą đã đ°ÿc làm rõ và nhćng vÃn đÃ cÅn đ°ÿc nghiên cāu bï sung

3.1. Một số nội dung nghiên cứu đã được làm rõ qua tổng quan các nghiên cứu

Thông qua tổng quan các nghiên cứu đã thực hiện liên quan đÁn đß tài nghiên cứu, có thá thÃy mßt số h°áng nghiên cứu chính đã đ°ợc trián khai nh°:

- Các cơng trình chā yÁu đ°a ra: Hệ thống các khái niệm, tiêu chu¿n, đặc điám, nßi dung, yêu cầu cāa xt bÁn; các mơ hình tổ chức và c¢ chÁ HĐXB; ph°¢ng h°áng và giÁi pháp chā yÁu nhằm nâng cao chÃt l°ợng HĐXB.

- Các nghiên cứu tÃp trung tìm hiáu lßch sử, q trình phát trián HĐXB nói chung và XBSĐT nói riêng.

- Sự phát trián cāa HĐXB, XBSĐT trong bối cÁnh hßi nhÃp, phát trián, xuÃt hiện và phát trián MXH, công nghệ tiên tiÁn, kỹ thuÃt số.

- Ành h°ång, tác đßng cāa bối cÁnh xã hßi, sự phát trián cāa khoa hác công nghệ đÁn ngành xuÃt bÁn nói chung, xuÃt bÁn sách điện tử nói riêng, trong đó có đß cÃp đÁn mßt số tác đßng nổi bÃt nh°: tác đßng đÁn t° duy làm sách điện tử, mơ hình tổ chức NXB, công nghệ, nhân sự cāa NXB.

- Các nghiên cứu vß QLNN đối vái HĐXB, công cÿ QLNN, LuÃt XuÃt bÁn.

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

- Lý luÃn và thực tiễn vß HĐXB å mßt số quốc gia trên thÁ giái và Việt Nam.

- Cơng trình nghiên cứu vß quy trình, cơng nghệ và quÁn lý ho¿t đßng XBSĐT trên thÁ giái.

- Cơng trình nghiên cứu vß quy trình, cơng nghệ và quÁn lý ho¿t đßng XBSĐT t¿i Việt Nam.

3.2. Những khoảng trống nghiên cứu cần làm rõ

(1) Đối vái vái chā đß nghiên cứu quÁn lý XBSĐT, qua tổng quan nghiên cứu các tài liệu cho thÃy ch°a có cơng trình nào nghiên cứu riêng và nghiên cứu trực tiÁp vß QLNN đối vái ho¿t đßng XBSĐT å Việt Nam. Hầu hÁt các cơng trình mái chỉ đß cÃp những vÃn đß lý luÃn chung vß HĐXB và XBĐT; đặc điám, vai trò cāa XBĐT, các lo¿i hình XBĐT, cách thức làm SĐT các cơng cÿ hỗ trợ, đißu kiện đá thực hiện XBĐT, các phần mßm t¿o sách và h¿ tầng cơng nghệ đá bÁo vệ nßi dung và quyßn tác giÁ, hỗ trợ phát hành, phần mßm đác hỗ trợ b¿n đác… Trong khi đó, quÁn lý ho¿t đßng XBSĐT là vÃn đß lán khơng chỉ dừng l¿i å mßt số iòu kin cÂ bn hay Ân

gin ch l vn đß quy trình mà nó cần phải có m⌀t hệ thống các giải pháp quản lý đồng b⌀ đá giúp các c¢ quan, tổ chức, cá nhân tham gia tích cực vào

ho¿t đßng xuÃt bÁn điện tử, đồng thãi Nhà n°ác có thá quÁn lý đ°ợc hiệu quÁ h¢n. Nói cách khác, trong hầu hÁt các cơng trình đã công bố và nguồn tài liệu

đ°ợc tiÁp cÃn, tác giÁ thÃy vÃn đß <Quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản sách điện tử á Việt Nam hiện nay= là vÃn đß cịn mái mẻ, ch°a có cơng trình

nào nghiên cứu.

(2) Ch°a có khái niệm đầy đā và rõ ràng, các ph¿m trù liên quan đÁn lý luÃn QLNN vß XBSĐT, nhÃt là các khái niệm nh° XB kỹ thuÃt số hay XB số, XBP số, SĐT, Đßnh d¿ng số, Số hóa, QLNN vß XBĐT, XB trực tuyÁn, Phát hành trực tuyÁn,...

</div>