Tải bản đầy đủ (.pdf) (193 trang)

luận án tiến sĩ bảo vệ quyền lợi của người lao động có việc làm phi chính thức theo pháp luật việt nam hiện nay

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.37 MB, 193 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

VIÈN HÀN LÂM

KHOA HâC XÃ HàI VIẩT NAM

<b>HõC VIặN KHOA HõC X HịI</b>

<b>NGUYN TH THU HOI</b>

<b>BO Vặ QUYN LỵI CA NGõI LAO ịNG Cể VIặC LM PHI CHÍNH THĄC THEO PHÁP LT</b>

<b> VIỈT NAM HIỈN NAY</b>

<b>LN N TIắN S LUT HõC</b>

<b>H NịI, 2023</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

VIÈN HÀN LÂM

KHOA HâC XÃ HàI VIÈT NAM

<b>HâC VIỈN KHOA HõC X HịI</b>

<b>NGUYN TH THU HOI</b>

<b>BO Vặ QUYN LỵI CA NGõI LAO ịNG Cể VIặC LM PHI CHNH THC THEO PHÁP LT</b>

<b> VIỈT NAM HIỈN NAYNgành: Lt Kinh t¿</b>

<b>Mã sá: 9.38.01.07</b>

<b>LUÀN ÁN TI¾N SĀ LUÀT HâC</b>

<b>Ng°ãi h°áng d¿n khoa hãc: 1. PGS. TS. NguyÅn Hāu Chí 2. TS. Ph¿m Thá Thuý Nga</b>

<b>HÀ NÞI, 2023</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LâI CAM ĐOAN </b>

Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cću đác lÁp cąa cá nhân tôi. Nái dung cũng nh° các sá liÉu trình bày trong ln án hồn tồn trung thăc. Nhāng kÁt luÁn khoa hãc cąa luÁn án ch°a đ°āc công bá.

Ng°åi cam đoan

Ngun Thá Thu Hồi

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

1. Tính cÃp thiÁt cąa đà tài ... 1

2. Măc đích và nhiÉm vă nghiên cću cąa luÁn án ... 2

2.1. Măc đích nghiên cću cąa luÁn án ... 2

2.2. NhiÉm vă nghiên cću cąa luÁn án ... 2

3. Đái t°āng và ph¿m vi nghiên cću ... 3

4. Ph°¢ng pháp luÁn và ph°¢ng pháp nghiên cću ... 4

4.1. Ph°¢ng pháp luÁn ... 4

4.2. Ph°¢ng pháp nghiên cću ... 5

5. Nhāng đóng góp mãi cąa luÁn án ... 6

6. Ý nghĩa lý luÁn và thăc tiÇn cąa luÁn án ... 6

7. KÁt cÃu cąa luÁn án ... 7

Ch°¢ng 1: TäNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CĆU VÀ C¡ Sæ LÝ THUYÀT NGHIÊN CĆU... 8

1.1. Tång quan tình hình nghiên cću ... 8

1.2. Đánh giá chung và tình hình nghiên cću và nhāng vÃn đà luÁn án tiÁp tăc nghiên cću ... 28

1.3. Lý thuyÁt, câu hßi và giÁ thuyÁt nghiên cću ... 29

KÀT LUÀN CH¯¡NG 1 ... 33

Ch°¢ng 2: NHĀNG VÂN Đ LÝ LUÀN V BÀO VÈ QUYÂN LĀI CĄA NG¯äI LAO ĐàNG CÓ VIÈC LÀM PHI CHÍNH THĆC VÀ PHÁP LUÀT V BÀO VÈ QUYÂN LĀI CĄA NG¯äI LAO ĐàNG CĨ VIÈC LÀM PHI CHÍNH THĆC ... 34

2.1. Nhāng vÃn đà lý luÁn và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa ng°åi lao đáng có viÉc làm phi chính thćc ... 34

2.2. Lý luÁn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa ng°åi lao đáng có viÉc làm phi chính thćc ... 51

KÀT LUÀN CH¯¡NG 2 ... 75

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

Ch°¢ng 3: THĂC TR¾NG PHÁP LUÀT BÀO VÈ QUYÂN LĀI CĄA NG¯äI LAO ĐàNG CĨ VIÈC LÀM PHI CHÍNH THĆC VÀ THĂC TIỈN THĂC HIÈN ỉ VIÈT

NAM HIÈN NAY ... 76

3.1. Thăc tr¿ng pháp luÁt và thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt và quyÃn lāi cąa ng°åi lao đáng có viÉc làm phi chính thćc ... 76

3.2. Thăc tr¿ng quy đánh pháp luÁt và các ph°¢ng thćc pháp lý cąa Nhà n°ãc trong bÁo vÉ quyÃn lāi cąa ng°åi lao đáng có viÉc làm phi chính thćc và thăc tiÇn thăc hiÉn .. 121

KÀT LUÀN CH¯¡NG 3 ... 136

Ch°¢ng 4: ĐàNH H¯âNG, GIÀI PHÁP HOÀN THIÈN PHÁP LUÀT VÀ NÂNG CAO HIÈU QUÀ THĂC HIÈN PHÁP LUÀT V BÀO VÈ QUYÂN LĀI CĄA NG¯äI LAO ĐàNG CĨ VIÈC LÀM PHI CHÍNH THĆC ... 137

4.1. Đánh h°ãng hoàn thiÉn pháp luÁt và nâng cao hiÉu quÁ bÁo vÉ quyÃn lāi cąa ng°åi lao đáng có viÉc làm phi chính thćc ... 137

4.2. GiÁi pháp hoàn thiÉn pháp luÁt bÁo vÉ quyÃn lāi cąa ng°åi lao đáng có viÉc làm phi

DANH MĂC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG Bà ... 170

DANH MĂC TÀI LIÈU THAM KHÀO ... 171

A. TÀI LIÈU TRONG N¯âC ... 171

B. TÀI LIÈU N¯âC NGOÀI ... 180

C. VN BÀN QUY PH¾M PHÁP LUÀT VÀ MàT Sà VN BÀN KHÁC ... 182

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>DANH MĀC CÁC TĆ VI¾T TÂT STT VI¾T TÂT NGH)A </b>

7 ICCPR Công °ãc quác tÁ và quyÃn dân să và chính trá nm 1966

9 ICESCR Công °ãc quác tÁ và các quyÃn kinh tÁ, xã hái, vn hoá 1966 10 CEDAW Cơng °ãc và xóa bß mãi hình thćc phân biÉt đái xÿ cháng

l¿i phă nā, 1979

18 QĐXPVPHC QuyÁt đánh xÿ ph¿t vi ph¿m hành chính

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

19 ILO Tå chćc lao đáng quác tÁ

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>DANH MĀC CÁC BIÂU Đâ, S¡ Đâ </b>

BiÅu đã 1: Tỷ lÉ lao đáng thÃt nghiÉp và lao đáng thiÁu viÉc làm, nm 2020 - quý III/2023.

BiÅu đã 2: C¢ cÃu lao đáng ViÉt Nam, nm 2020 – quý III/2023. BiÅu đã 3: Tỷ lÉ lao đáng có đào t¿o, nm 2020 – quý III/2023. BiÅu đã 4: Tỷ lÉ lao đáng có viÉc làm PCT, nm 2020 – quý III/2023. BiÅu đã 5: ViÉc làm trong khu văc kinh tÁ t° nhân nm 2020.

<b>S¢ đã 3.1: Thą tăc xÿ ph¿t vi ph¿m hành chính có lÁp biên bÁn. </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

<b>Mä ĐÄU 1. Tính cÃp thi¿t căa đÁ tài </b>

Sau 35 nm đåi mãi, ViÉt Nam đã đ¿t đ°āc nhāng thành tău phát triÅn Ãn t°āng vãi nhāng kÁt quÁ nåi bÁt. Quy mô kinh tÁ ViÉt Nam tng gÃp 12 lÅn, thu nhÁp bình quân đÅu ng°åi tng 8,3 lÅn, kim ng¿ch xuÃt - nhÁp khẩu tng 29,5 lÅn, ván đÅu t° trăc tiÁp n°ãc ngoài tng 22 lÅn. Tỷ lÉ há nghèo cÁ n°ãc tĉ 58% nm 1993 xng chß cịn 2,23% vào nm 2021 tính theo chuẩn mãi [25]. Đặc biÉt tĉ mát n°ãc có nÃn kinh tÁ tÁp trung bao cÃp, tính đÁn tháng 4/2023, ViÉt nam có h¢n 786 nghìn doanh nghiÉp t° nhân (chiÁm 98% trong tång sá khng 800 nghìn doanh nghiÉp) đóng góp trung bình gÅn 46% GDP mßi nm trong giai đo¿n 2016-2021 [36]. Đặc biÉt trong nhāng nm gÅn đây, do tác đáng cąa cuác cách m¿ng công nghiÉp lÅn thć t°, các lo¿i hình kinh tÁ PCT mãi đã hình thành, nh° <kinh tÁ tn hồn=, <kinh tÁ chia sẻ=, <kinh tÁ tă do= hay <kinh tÁ Gig= (Gig Economy) dăa trên nÃn tÁng trăc tuyÁn (qua ćng dăng công nghÉ), nh° bán hàng trăc tuyÁn (online), giao hàng (shipper), lái xe công nghÉ (Grab, Uber)... ĐiÃu này góp phÅn thúc đẩy thá tr°ång lao đáng n°ãc ta phát triÅn vãi đa d¿ng ngành nghÃ, nhiÃu viÉc làm mãi, trong đó có viÉc làm PCT, là lo¿i viÉc làm đ°āc đánh giá là bÃp bênh, thiÁu ån đánh và NLĐ có viÉc làm PCT th°ång hay bá thiÉt thòi và mặt bÁo vÉ bỗi phỏp lut lao ỏng.

Vói mỏt quỏc gia đang phát triÅn nh° ViÉt Nam, viÉc làm PCT là mát bá phÁn khơng thÅ thiÁu, nó góp phÅn giÁi quyÁt viÉc làm và thu nhÁp cho NLĐ. Mặc dù viÉc làm PCT mang l¿i nhiÃu thiÉt thòi và thu nhÁp, an tồn và sćc khße cąa NLĐ, nhng vn cú t lẫ lón NL ỗ Viẫt Nam ang phi lm cụng viẫc ny. Khụng chò ỗ ViÉt Nam mà khoÁng 87 quác gia trên thÁ giãi cũng có NLĐ có viÉc làm PCT [105, tr 46]. Vào nm 2021, có nhāng quác gia mà lăc l°āc lao đáng này chiÁm trên 80% nh° Pa-ki-xtan 84,3%; Ru-an-a 87,1%; ỗ Viẫt Nam l 68,5% [105, tr ix], đÁn quý II nm 2023 tỷ lÉ giÁm cịn 65,1% [106]. Nh° vÁy sá l°āng NLĐ có viẫc lm PCT ỗ nóc ta hiẫn nay vn chiÁm h¢n phân nÿa tång sá lăc l°āng lao đáng.

Theo các nghiên cću cho thÃy viÉc làm PCT có thÅ mang l¿i c¢ hái và thu nhÁp cÅn thiÁt cho chính NLĐ và gia đình hã, nh°ng qun lāi cąa nhóm này trên thăc tÁ đang khơng đ°āc đÁm bÁo. Nh° không đ°āc giao kÁt HĐLĐ theo đúng luÁt đánh mà l¿ ra phÁi đ°āc giao kÁt HĐLĐ theo đúng luÁt đánh<small>1</small>; không đ°āc tham gia BHXH bÃt bc vì NSDLĐ trán đóng hoặc vì pháp luÁt không quy đánh, không đ°āc bãi th°ång hoặc

<small> </small>

<small>1Theo tång căc tháng kê, nm 2022 có gÅn 79% NLĐ có viÉc làm PCT khơng có HĐLĐ hoặc HĐLĐ khơng bằng vn bÁn. Tham khÁo t¿i [105, tr20]. </small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

trā cÃp khi bá tai n¿n lao đáng<small>2</small>& Các quy đánh và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT hiÉn nay cũng còn nhiÃu bÃt cÁp. Các quy đánh cąa BLLĐ nm 2019 chß áp dăng trờn c sỗ cú mỏi quan hẫ lao ỏng, do đó cũng chß có mát phÅn lao đáng PCT (lao đáng làm cơng n l°¢ng) đ°āc áp dăng các quy đánh cąa BLLĐ nm 2019, nhāng NLĐ không có quan hÉ lao đáng thì khơng đ°āc áp dăng; Mặt khác, KhoÁn 3 ĐiÃu 220

<i>BLLĐ nm 2019 quy đánh: <&người làm việc khơng có quan hệ lao động do các văn </i>

<i>bản pháp luật khác quy định nhưng tùy từng đái tượng mà được áp dụng một sá quy định trong Bộ luật này= nh°ng l¿i khơng có h°ãng d¿n chi tiÁt điÃu khn này. Do đó, </i>

khơng cú c sỗ thc hiẫn trờn thc t.

Nh° vÁy, dù Nhà n°ãc đã l°u ý đÁn viÉc bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT nh°ng thăc tÁ quyÃn lāi cąa hã v¿n ch°a đ°āc thăc hiÉn đÅy đą. Có chuyên gia còn đánh giá rằng quy đánh đái t°āng áp dăng vãi ng°åi làm viÉc khơng có quan hÉ lao đáng trong KhoÁn 1 ĐiÃu 2 BLLĐ nm 2019 d°ång nh° mang nhiÃu ý nghĩa biÅu t°āng và tuyên ngôn pháp lý trong bái cÁnh hiÉn nay [59, tr 24].

<i>Trong khi đó, vn kiÉn Đ¿i hái XIII cąa ĐÁng khẳng đánh <Thực hiện tát chính </i>

<i>sách xã hội, bảo đảm an sinh và phúc lợi xã hội, an ninh con người, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong quản lý phát triển xã hội, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sáng và hạnh phúc của nhân dân=. </i>

Nh° vÁy, đây là vÃn đà đã và đang đ°āc nhà n°ãc quan tâm ç nhiÃu khía c¿nh khác nhau, trong đó có khía c¿nh khoa hãc pháp lý. Vì vÁy, nghiên cću sinh lăa chãn

<i>đà tài <Bảo vệ quyền lợi của người lao động có việc làm phi chính thức theo pháp luật </i>

<i>Việt Nam hiện nay= làm đà tài nghiên cću cho luÁn án tiÁn sỹ luÁt hãc. </i>

<b>2. Māc đích và nhiÇm vā nghiên cąu căa ln án 2.1. Māc đích nghiên cąu căa luÁn án </b>

Măc đích nghiên cću cąa luÁn án là làm rõ nhāng vÃn đà lý luÁn và NLĐ có viÉc làm PCT và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT, đ°a ra nhāng đánh giá và thăc tr¿ng pháp luÁt và thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT, tĉ đó đà xt các giÁi pháp hāu ích nhằm hoàn thiÉn pháp luÁt và nâng cao hiÉu quÁ thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NL cú viẫc lm PCT ỗ Viẫt Nam hiẫn nay.

<b>2.2. NhiÇm vā nghiên cąu căa luÁn án </b>

ĐÅ đ¿t đ°āc măc đích nghiên cću trên, đà tài thăc hiÉn các nhiÉm vă nghiên cću sau đây:

<small> </small>

<small>2 Theo Tång căc tháng kê, nm 2022 có 97,8% NLĐ có viÉc làm PCT khơng tham gia bÃt kỳ lo¿i hình bÁo hiÅm xã hái nào, 35,5% trong sá đó là NLĐ có viÉc làm PCT làm cơng n l°¢ng. Tham khÁo t¿i [105, tr 20]. </small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

<i>Thứ nhất, xem xét tång quan tình hình nghiên cću liên quan đÁn đà tài, làm rõ lý </i>

thuyÁt nghiên cću, các khoÁng tráng cÅn nghiên cću, tĉ đó xác đánh nhāng vÃn đà tiÁp tăc nghiên cću trong luÁn án.

<i>Thứ hai, nghiên cću phân tích, làm rõ nhāng vÃn đà lý luÁn và NLĐ có viÉc làm </i>

PCT, bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT nh°: khái niÉm, đặc điÅm NLĐ có viÉc làm PCT; khái niÉm và nái dung bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT; khái niÉm, nguyên tÃc và nái dung pháp luÁt bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT. <i>Thứ ba, đánh giá thăc tr¿ng quy đánh và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm </i>

PCT ỗ Viẫt Nam hiẫn nay, chò ra nhng thnh tău, h¿n chÁ và nguyên nhân cąa thăc tr¿ng đó. LuÁn án có tham khÁo kinh nghiÉm cąa mát sá n°ãc trên thÁ giãi đÅ tìm ra nhāng gi mỗ cho Viẫt Nam trong viẫc bo vẫ quyn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT. <i>Thứ tư, đánh giá tång thÅ thăc tiÇn bÁo vÉ qun lāi cąa NLĐ có viẫc lm PCT </i>

ang diần ra ỗ Viẫt Nam, chò ra nhāng thành tău, h¿n chÁ và nguyên nhân cąa thăc tr¿ng đó.

<i>Thứ năm, đà xuÃt đánh h°ãng, đà xuÃt các giÁi pháp hoàn thiÉn pháp luÁt và nâng </i>

cao hiÉu quÁ thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<b>3. Đái t°ÿng và ph¿m vi nghiên cąu 3.1. Đái t°ÿng nghiên cąu </b>

LuÁn án tÁp trung nghiên cću các vÃn đà sau:

<i>Thứ nhất, nhāng vÃn đà lý luÁn và NLĐ có viÉc làm PCT và bÁo vÉ quyÃn lāi </i>

cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<i>Thứ hai, các quy ph¿m pháp luÁt cąa ViÉt Nam và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có </i>

viÉc làm PCT. Trong chĉng măc nhÃt đánh, luÁn án cũng nghiên cću đÁn quy ph¿m pháp luÁt cąa mát sá n°ãc trên thÁ giãi có liên quan đÁn đà tài luÁn án.

<i>Thứ ba, thăc tr¿ng thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ cú viẫc lm </i>

PCT ỗ Viẫt Nam hiẫn nay.

<b>3.2. Ph¿m vi nghiên cąu </b>

<i>Thứ nhất, ph¿m vi nghiên cću và nái dung. </i>

VÃ NLĐ: luÁn án nghiên cću tÃt cÁ nhāng NLĐ có viÉc làm PCT trong cÁ khu văc kinh tÁ chính thćc và khu văc kinh tÁ PCT, nhāng ng°åi có quan hÉ lao đáng và nhāng ng°åi khơng có quan hÉ lao đáng.

Và quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT: QuyÃn lāi cąa lao đáng PCT có rÃt nhiÃu, nh°ng trong ph¿m vi luÁn án này, đà tài chß nghiên cću viÉc bÁo vÉ các quyÃn lāi

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

c¢ bÁn sau đây: BÁo vÉ quyÃn làm viÉc (gãm quyÃn đ°āc làm viÉc; quyÃn đ°āc tă do lăa chãn viÉc làm, tă do lăa chãn n¢i làm viÉc, không bá c°ÿng bćc lao đáng; quyÃn đ°āc làm viÉc trong mơi tr°ång đÁm bÁo an tồn, vÉ sinh lao đáng); bÁo vÉ quyÃn đ°āc đÁm bÁo thu nhp (góm quyn c hỗng lÂng cụng bng v bỡnh ng v quyn c hỗng lÂng thòa ỏng, khụng thÃp h¢n mćc l°¢ng tái thiÅu do Nhà n°ãc quy đánh và thu nhÁp đÁm bÁo cuác sáng tái thiÅu cąa ng°åi lao đáng và gia đình hã); bÁo vÉ quyÃn đ°āc có thåi giå làm viÉc, thåi giồ nghò ngÂi hp lý (góm quyn c lm viÉc trong khoÁng thåi gian giãi h¿n và quyÃn đ°āc nghò ngÂi hp lý); bo vẫ quyn v an sinh xã hái (gãm quyÃn và bÁo hiÅm xã hái, bÁo hiÅm thÃt nghiÉp, bÁo hiÅm y tÁ; quyÃn c hỗng tr giỳp xó hỏi v quyn c hỗng các các dách vă c¢ bÁn). Vì đây là nhng quyn li tróng yu, cú nh hỗng mt thit đÁn đåi sáng vÁt chÃt, tinh thÅn cąa NLĐ có viÉc làm PCT. BÁo vÉ tát các quyÃn này, khơng chß giúp cho đåi sáng tinh thÅn, vÁt chÃt cąa NLĐ có viÉc làm PCT tát h¢n mà cịn có thÅ s¿ góp phÅn chun dách mát lc lng lao ỏng PCT trỗ thnh lao ỏng chớnh thćc, đây chính là mát trong nhāng giÁi pháp bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<i>Thứ hai, ph¿m vi nghiên cću và không gian và thåi gian: LuÁn án tÁp trung nghiên </i>

cću bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT t¿i ViÉt Nam tĉ 2020 đÁn nay, có so sánh mát sá khía c¿nh vãi nm 2016. Đãng thåi cũng nghiên cću pháp luÁt và thăc tiÇn cąa mát sá n°ãc trên thÁ giãi trong sá ít ngành nghà nhÃt đánh.

<b>4. Ph°¢ng pháp luÁn và ph°¢ng pháp nghiên cąu </b>

<i><b>4.1. Phương pháp luận </b></i>

LuÁn án đ°āc nghiên cću dăa trên c sỗ phÂng phỏp lun ca ch ngha duy vt biÉn chćng và duy vÁt lách sÿ cąa chą nghĩa Mác- Lênin, nhÃt là nguyên lý và mái liên hÉ phå biÁn đÅ phân tích, đánh giá mái liên hÉ tác đáng qua l¿i giāa lāi ích cąa NSDLĐ và NLĐ nói chung, NLĐ có viÉc làm PCT nói riêng. Quy luÁt tháng nhÃt và đÃu tranh giāa các mặt đái lÁp là nÃn tÁng ph°¢ng pháp luÁn đÅ vÁn dăng trong phân tích mái quan hÉ tác đáng qua l¿i giāa lāi ích cąa NSDLĐ và NLĐ nói chung, NLĐ có viÉc làm PCT nói riêng. Các cặp ph¿m trù nguyên nhân và kÁt quÁ, bÁn chÃt và hiÉn t°āng, khÁ nng và hiÉn thăc ...cũng là nÃn tÁng ph°¢ng pháp luÁn đÅ luÁn án luÁn giÁi các nguyên nhân d¿n đÁn nhāng h¿n chÁ trong thăc tr¿ng pháp luÁt, thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT, tĉ đó kiÁn nghá các giÁi pháp hoàn thiÉn pháp luÁt và nâng cao hiÉu quÁ thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

T tỗng Hó Chớ Minh, nhng quan im, ồng lỏi cąa ĐÁng và chính sách cąa Nhà n°ãc ta trong phát triÅn kinh tÁ, lao đáng, viÉc làm cũng là nÃn tÁng ph°¢ng pháp luÁn đÅ luÁn án vÁn dăng trong quá trình nghiên cću và nÃn tÁng lý luÁn, đÅ luÁn giÁi

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

các nguyên nhân d¿n đÁn nhāng h¿n chÁ trong thăc tr¿ng pháp luÁt, thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT, tĉ đó kiÁn nghá các giÁi pháp hồn thiÉn pháp luÁt và nâng cao hiÉu quÁ thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<i><b>4.2. Phương pháp nghiên cứu </b></i>

LuÁn án sÿ dăng linh ho¿t các ph°¢ng pháp nghiên cću că thÅ nh°: Ph°¢ng pháp nghiên cću tài liÉu, ph°¢ng pháp phân tích, ph°¢ng pháp tång hāp, ph°¢ng pháp so sánh, ph°¢ng pháp bình ln, ph°¢ng pháp quy n¿p, phÂng phỏp diần dỏch, phÂng phỏp suy luÁn logic, ph°¢ng pháp hÉ tháng, ph°¢ng pháp tháng kê, ph°¢ng pháp nghiên cću điÅn hình, ph°¢ng pháp phân tích quy ph¿m pháp lt, ph°¢ng pháp dă báo khoa hãc.

Đái vãi tĉng nái dung că thÅ cąa luÁn án, đÅ trăc tiÁp giÁi quyÁt các măc tiêu, nhiÉm vă nghiên cću cąa đà tài, luÁn án sÿ dăng các ph°¢ng pháp nghiên cću nh° sau:

<i>Thứ nhất, ph°¢ng pháp nghiên cću tài liÉu, ph°¢ng pháp phân tích, ph°¢ng pháp </i>

tång hāp, ph°¢ng pháp so sánh, ph°¢ng pháp bình ln, ph°¢ng pháp quy n¿p, ph°¢ng phỏp diần dỏch, phÂng phỏp suy lun logic, phÂng phỏp hÉ tháng đ°āc sÿ dăng trong Ch°¢ng 1 đÅ làm rõ nhāng kÁt q đã đ°āc các cơng trình nghiên cću trong n°ãc và n°ãc ngồi có liên quan đÁn NLĐ có viÉc làm PCT, lý luÁn và pháp luÁt, cũng nh° thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT, và các giÁi pháp hoàn thiÉn pháp luÁt và nâng cao hiÉu quÁ thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT; làm rõ nhāng vÃn đà ch°a đ°āc nghiên cću hoặc nghiên cću ch°a sâu, tĉ đó chß ra nhāng h°ãng nghiên cću chính cąa luÁn án.

<i>Thứ hai, ph°¢ng pháp nghiên cću tài liÉu, ph°¢ng pháp phân tích, ph°¢ng pháp </i>

tång hāp, ph°¢ng pháp so sánh, ph°¢ng pháp bình ln, ph°¢ng pháp quy n¿p, ph°¢ng pháp diần dỏch, phÂng phỏp suy lun logic, phÂng phỏp hẫ tháng ... đ°āc sÿ dăng trong ch°¢ng 2 đÅ làm rõ nhāng vÃn đà lý luÁn và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT và pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<i>Thứ ba, ph°¢ng pháp nghiên cću tài liÉu, ph°¢ng pháp phân tích, ph°¢ng pháp </i>

tång hāp, ph°¢ng pháp so sánh, ph°¢ng pháp bình ln, ph°¢ng phỏp quy np, phÂng phỏp diần dỏch, phÂng phỏp suy luÁn logic, ph°¢ng pháp hÉ tháng, ph°¢ng pháp tháng kê; ph°¢ng pháp khÁo sát;, ph°¢ng pháp nghiên cću điÅn hình, ph°¢ng pháp phân tích quy ph¿m pháp luÁt ... đ°āc sÿ dăng trong ch°¢ng 3 cąa luÁn án nhằm làm rõ thăc tr¿ng pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT và thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vẫ quyn li ca NL cú viẫc lm PCT ỗ ViÉt Nam, tĉ đó làm rõ

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

nhāng h¿n chÁ trong quy đánh cąa pháp luÁt, h¿n chÁ trong thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT và ngun nhân.

<i>Thứ tư, ph°¢ng pháp phân tích, ph°¢ng pháp tång hāp, ph°¢ng pháp bình ln, </i>

ph°¢ng pháp quy np, phÂng phỏp diần dỏch, phÂng phỏp suy lun logic, ph°¢ng pháp hÉ tháng, ph°¢ng pháp dă báo khoa hãc... đ°āc sÿ dăng trong ch°¢ng 4 đÅ làm rõ nhāng đánh h°ãng, giÁi pháp hoàn thiÉn pháp luÁt và nâng cao hiÉu quÁ thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<b>5. Nhāng đóng góp mái căa luÁn án </b>

<i><b>5.1. Đóng góp mới về lý luận </b></i>

LuÁn án có nhāng đóng góp mãi sau đây:

<i>Thứ nhất, luÁn án đóng góp vào hÉ tháng lý luÁn khái niÉm viÉc làm PCT và </i>

NLĐ có viÉc làm PCT.

<i>Thứ hai, luÁn án cũng đóng góp thêm vào hÉ tháng lý luÁn khái niÉm bÁo vÉ </i>

quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<i><b>5.2. Đóng góp mới về thực tiễn </b></i>

<i>Thứ nhất, luÁn án làm rõ h¢n thăc tr¿ng pháp luÁt liên quan đÁn bÁo vÉ quyÃn lāi </i>

cąa NLĐ có viÉc làm PCT trong các nhóm quyÃn vÃ: quyÃn làm viÉc; quyÃn đ°āc đÁm bÁo thu nhÁp; quyÃn c cú thồi giồ lm viẫc, thồi giồ nghò ngÂi hāp lý và quyÃn và an sinh xã hái.

<i>Thứ hai, luÁn án đ°a ra các đánh giá và thăc tr¿ng bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có </i>

viÉc lm PCT ỗ Viẫt Nam hiẫn nay cú liờn quan đÁn các nhóm quyÃn lāi đã nêu trên.

<i>Thứ ba, luÁn án cũng đ°a ra đánh h°ãng, các giÁi pháp nâng cao hiÉu quÁ bÁo vÉ </i>

quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT trong giai đo¿n hiÉn nay.

<b>6. Ý ngh*a lý luÁn và thăc tiÅn căa luÁn án </b>

<i><b>6.1. Ý nghĩa về mặt lý luận </b></i>

LuÁn án làm sáng tß thêm khái niÉm viÉc làm PCT, đóng góp khái niÉm mãi và NLĐ có viÉc làm PCT và hoàn thiÉn thêm khái niÉm NLĐ. Đãng thåi luÁn án cũng góp phÅn cąng cá, hồn thiÉn thêm các vÃn đà lý luÁn và làm rõ bÁn chÃt pháp luÁt bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viẫc lm PCT, to c sỗ tham kho trong quỏ trình xây dăng và hồn thiÉn pháp lt cąa c¢ quan nhà n°ãc có thẩm qun.

<i><b>6.2. Ý nghĩa về mặt thực tiễn </b></i>

LuÁn án s¿ là mát tài liÉu tham khÁo hāu ích cho các nhà lÁp pháp có thÅ tham khÁo đÅ nghiên cću, xem xét, sÿa đåi, bå sung nhằm hoàn thiÉn các quy đánh cąa pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

LuÁn án cung cÃp mát bćc tranh toàn cÁnh và thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT, cho các c¢ quan nhà n°ãc thÃy cÅn phÁi tng c°ång bÁo vẫ quyn li ca NL cú viẫc lm PCT ỗ ViÉt Nam hiÉn nay.

LuÁn án còn là mát nguãn tài liÉu tham khÁo cho viÉc giÁng d¿y, nghiên cću và pháp luÁt lao đáng trong đào t¿o chuyên ngành luÁt.

<b>7. K¿t cÃu căa luÁn án </b>

Ngoài phÅn mỗ u, kt lun, danh mc t vit tt, bng biÅu, s¢ đã, luÁn án đ°āc chia làm 04 ch°¢ng nh° sau:

Ch°¢ng 1: Tång quan tình hình nghiên cu v c sỗ lý thuyt nghiờn cu

ChÂng 2: Nhāng vÃn đà lý luÁn và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa ng°åi lao đáng có viÉc làm phi chính thćc và pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa ng°åi lao đáng có viÉc làm phi chính thćc.

Ch°¢ng 3: Thăc tr¿ng pháp luÁt bÁo vÉ quyÃn lāi cąa ng°åi lao đáng có viÉc làm phi chính thc v v thc tiần thc hiẫn ỗ Viẫt Nam hiÉn nay.

Ch°¢ng 4: Đánh h°ãng, giÁi pháp hồn thiÉn pháp luÁt và nâng cao hiÉu quÁ thăc hiÉn pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa ng°åi lao đáng có viÉc làm phi chính thćc

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

<b>Ch°¢ng 1 </b>

<b>TäNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CĄU VÀ C¡ Sä LÝ THUY¾T NGHIÊN CĄU 1.1. Tång quan tình hình nghiên cąu </b>

Liên quan đÁn vÃn đà bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT, đã có mát sá cơng trình nghiên cću trong và ngoài n°ãc. Trong phÅn tång quan này, tác giÁ cá gÃng khái qt nhiÃu nhÃt các cơng trình tiêu biÅu nghiên cću và vÃn đà này.

<i><b>1.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về lý luận </b></i>

<i>1.1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu liên quan đến khái niệm và đặc điểm của người lao động có việc làm phi chính thức </i>

ĐÅu tiên, phÁi khẳng đánh rằng các thuÁt ngā: <viÉc làm PCT=, <khu văc PCT= hay <khu văc kinh tÁ PCT= và <lao đáng PCT= hay <NLĐ có viÉc làm PCT= là nhāng thuÁt ngā không thÅ tách råi nhau. Vì trong khu văc kinh tÁ PCT chća đăng viÉc làm PCT và khu văc kinh tÁ PCT không thÅ vÁn hành nÁu thiÁu đi NLĐ. HiÉn nay, các khái niÉm nêu trên v¿n còn nhiÃu tranh cãi, ch°a có să tháng nhÃt thÅ hiÉn trong nhiÃu cơng trình nghiên cću khoa hãc.

<i>Thứ nhất, nhāng cơng trình nghiên cću xác đánh NLĐ có viÉc làm PCT mát </i>

cách gián tiÁp qua viÉc nghiên cću các vÃn đà kinh tÁ, an sinh xã hái. Có: Đãng Quác

<i>Đ¿t (2008), <Một sá đặc điểm của hệ tháng an sinh xã hội khu vực phi chính thức ở </i>

<i>Việt Nam= [23] bằng viÉc đ°a ra khái niÉm và an sinh xã hái cho khu văc PCT, tác giÁ </i>

cũng đã gián tiÁp chß ra các thành viên thc khu văc PCT chính là NLĐ có viÉc làm

<i>PCT; L° NguyÇn Xuân Vũ (2010), <Bước đầu tìm hiểu nghề kinh doanh phế liệu của </i>

<i>người Hoa tại Thành phá Hồ Chí Minh= [47] đã chß ra ngnh ngh kinh doanh ph liẫu </i>

ỗ thnh phỏ Hó Chí Minh giai đo¿n 2010 thuác khu văc kinh tÁ PCT và NLĐ làm các công viÉc này là lao đáng có viÉc làm PCT; L°u Bích Ngãc, Ngun Thá ThiÃng (2011)

<i>trong <Thanh niên di cư làm việc trong khu vực phi chính thức tại Hà Nội là ai?= [49] </i>

cũng không trăc tiÁp đ°a ra khái niÉm NLĐ có viÉc làm PCT, mà vãi viÉc trích d¿n đánh nghĩa khu văc PCT cąa ViÉn nghiên cću qn lý kinh tÁ Trung °¢ng (2003), nhóm tác giÁ đã gián tiÁp công nhÁn tÃt cÁ nhāng NLĐ làm viÉc trong khu văc PCT chính là NLĐ có viÉc làm PCT. T°¢ng tă nh° vÁy, cũng có khá nhiÃu cơng trình nghiên cću cąa các tác giÁ khác<small>3</small>.

<small> </small>

<small>3Nh°:[65]; [22]; [123]; [78]; [52]; [75]; [134]; [21]; [28]; [20].</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

<i>Julian M. Goetz (2022), <What do we know about rural and informal </i>

<i>nonfarming labour? Evidence from a mixed methods study of artisanal and smallscale mining in Northwest Tanzania</i>= [144] ó xỏc ỏnh Lao ỏng ỗ nụng thụn, ch yÁu là PCT; Dina Adei, Anthony Acquah Mensah, Williams Agyemang-Duah & Kenneth

<i>Kwame KanKam, Rahman Shiri (2021) <Economic Cost of Occupational Injuries and </i>

<i>Diseases among Informal Welders in Ghana</i>= [134] nhÁn đánh nghà hàn xì thuác khu văc kinh tÁ PCT và NLĐ làm cơng viÉc này chính là NLĐ có viÉc làm PCT;

<i>Veronica Peprah, Daniel Buor & David Forkuor (2019), <Characteristics of </i>

<i>informal sector activities and challenges faced by women in Kumasi Metropolis, Ghana</i>= [150] không đ°a ra khái niÉm NLĐ có viÉc làm PCT mà trăc tiÁp chß ra nhāng đặc điÅm cąa NLĐ có viÉc làm PCT. Că thÅ bài viÁt cho biÁt 30,9% (trong tång sá 356 phă nā làm viÉc PCT) phÁi đái mặt vãi nhiÃu thách thćc nh° không đą khách hàng, không trÁ đ°āc nā, thuÁ và phí giÃy phép cao, khơng có sẵn tài chính, thiÁu không gian, thiÁu ván, thiÁt bá và v°ãng mÃc vãi các quy đánh hiÉn hành. T°¢ng tă cách tiÁp cÁn có Mayowa Abiodun Peter-Cookey, Kanda Janyam, (2017), <Reaping just what is

<i>sown: Low-skills and low-productivity of informal economy workers and the skill acquisition process in developing countries</i>= [147] cũng khơng đ°a ra khái niÉm NLĐ có viÉc làm PCT mà chß tiÁp cÁn đái t°āng lao đáng này qua mát sá đặc điÅm cąa hã, bài viÁt quan tâm đÁn mái quan hÉ nhân quÁ giāa kỹ nng và thu nhÁp. Bài viÁt cho rằng NLĐ có viÉc làm PCT có kỹ nng thÃp, khiÁn hã r¢i vào vịng luẩn quẩn: kỹ nng thÃp – nng suÃt thÃp – thu nhÁp thÃp làm cho quyÃn lāi kinh tÁ, thu nhÁp không đ°āc đÁm bÁo. Cùng cách tiÁp cÁn này cịn có Salmon Mugoda, Stephen Esaku, Rose Kibuka

<i>Nakimu & Edward Bbaale (2020) <The portrait of Uganda’s informal sector: What </i>

<i>main obstacles do the sector face?</i>= [148] đã chß ra rằng đặc tr°ng cąa lao đáng có viÉc làm PCT là trình đá hãc vÃn thÃp, khơng có kỹ nng chun mơn và đái t°āng lao đáng trong nhāng công viÉc nh° quán n, bán cá, đánh giày, v.v&chą yÁu là hãc sinh tiÅu hãc đã bß hãc và nhāng ng°åi khơng có trình đá hãc vÃn.

HÅu hÁt các cơng trình nghiên cću trên đÃu xác đánh NLĐ có viÉc làm PCT theo mát cách đ¢n giÁn, hã là nhāng NLĐ làm viÉc trong khu văc kinh tÁ PCT hoặc NLĐ làm mát công viÉc mà công viÉc đó đ°āc xác đánh là PCT, hoặc mát sá cơng trình tiÁp cÁn NLĐ có viÉc làm PCT dăa vào đặc điÅm cąa hã. Theo đa sá các cơng trình nghiên cću, nhāng NLĐ có viÉc làm PCT có đặc điÅm là thu nhÁp thÃp, khơng ån đánh; môi tr°ång lao đáng nguy hiÅm, đác h¿i dÇ mÃc các bÉnh nghà nghiÉp, điÃu kiÉn sinh sáng khơng đÁm bÁo; khó tiÁp cÁn các chính sách, pháp lt cąa nhà n°ãc; khơng có tå chćc xã hái bÁo vÉ, phÅn lãn là phă nā, lao đáng di c°.

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

<i>Thứ hai, nhāng cơng trình nghiên cću xác đánh NLĐ có viÉc làm PCT theo </i>

h°ãng tiÁp cÁn khu văc kinh tÁ PCT và viÉc làm PCT. Gãm: ViÉn Khoa hãc Tháng kê

<i>(2010), <Khu vực kinh tế phi chính thức ở hai thành phá lớn của Việt Nam - Hà Nội và </i>

<i>TP. Hồ Chí Minh: Phân tích sâu về kết quả thu được từ cuộc Điều tra Lao động Việc làm 2007 và cuộc Điều tra khu vực kinh tế phi chính thức tại Hà Nội (2007) và TP. Hồ Chí Minh (2008)</i>= [126]. Qua nghiên cću cho thÃy cơng trình này cũng khơng trăc tiÁp đ°a ra khái niÉm NLĐ có viÉc làm PCT, cơng trình chą u đi phân tích khu văc kinh tÁ PCT và viẫc lm PCT ỗ Viẫt Nam. Theo ti liẫu ny, khu văc kinh tÁ PCT đ°āc đánh

<i>nghĩa là <tất cả các doanh nghiệp khơng có tư cách pháp nhân sản xuất ít nhất một </i>

<i>hoặc một vài sản phẩm và dịch vụ để bán hoặc trao đổi không đăng ký kinh doanh (khơng có giấy phép kinh doanh) và không thuộc ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản= </i>

và gãi các doanh nghiÉp này là <các há sÁn xuÃt kinh doanh PCT= [126, tr 24]. Do đó, các há sÁn xt kinh doanh chính thćc (có đng ký kinh doanh) thc khu văc kinh tÁ

<i>chính thćc. Cơng trình này cũng chÃp nhÁn đánh nghĩa viÉc làm PCT nh° sau: <Việc </i>

<i>làm PCT là việc làm khơng có bảo hiểm xã hội= [126, tr 24]. Theo cơng trình này, </i>

nhāng NLĐ làm viÉc trong khu văc kinh tÁ PCT và nhāng NLĐ (kÅ cÁ lao đáng làm viÉc trong khu văc kinh tÁ chính thćc) khơng có BHXH là NLĐ có viÉc làm PCT. Bằng viÉc đ°a ra đánh nghĩa và khu văc kinh tÁ PCT v viẫc lm PCT, cụng trỡnh ó mỗ rỏng ph¿m vi xác đánh NLĐ có viÉc làm PCT. Cũng có nhāng tác giÁ khác cùng vãi quan điÅm trên<small>4</small>.

Dina Adei, Imoro Braimah, John Victor Mensah, Anthony Acquah Mensah & Williams Agyemang-Duah (2021), <Improving upon the working environment of

<i>informal sector workers in Ghana: The role of planning</i>= [134] cũng không trăc tiÁp đ°a ra khái niÉm NLĐ có viÉc làm PCT mà trăc tiÁp chß ra nhāng ng°åi làm dách vă PCT nh° lái xe, nhân viên thẩm mỹ, ng°åi khuân vác, ng°åi chÁ biÁn cỏ v th c khớ

<i>ỗ khu vc ụ thỏ Sekondi-Takoradi là lao đáng PCT. Bài viÁt cho rằng <Khu vực PCT </i>

<i>biểu thị việc làm và sản xuất diễn ra trong các doanh nghiệp nhß và/hoặc khơng đăng ký, chưa có tư cách pháp nhân= nên các cơng viÉc trên chính là PCT. </i>

ViÉc hiÅu và NLĐ có viÉc làm PCT nh° các cơng trình nêu trên v¿n khá đ¢n giÁn, chą u theo h°ãng mát cơng viÉc nào đó đ°āc xem là cơng viÉc PCT và ng°åi làm cơng viÉc đó đ°āc xác đánh là NLĐ có viÉc làm PCT hoặc khu văc kinh tÁ PCT đ°āc xác đánh là nhāng n¢i nào và NLĐ làm viÉc t¿i nhāng n¢i đó đ°āc xem là NLĐ có viÉc làm PCT, hoặc NLĐ có viÉc làm PCT có nhāng đặc điÅm gì. Mát sá cơng trình tiÁp cÁn khái niÉm NLĐ có viÉc làm PCT mát cách tồn diÉn h¢n dăa trên să kÁt hāp khái niÉm khu văc kinh tÁ PCT và viÉc làm PCT. Nguyên nhân chą yÁu xuÃt phát tĉ

<small> </small>

<small>4Nh°: [1]; [61]; [56]; [44]; [68]; [16]; [73]. </small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

góc đá tiÁp cÁn, nghiên cću và hoàn cÁnh lách sÿ. Đa sá các cơng trình nêu trên đÃu chą u nghiên cću và khu văc kinh tÁ PCT vãi nhāng đặc điÅm cąa nó và lao đáng có viÉc làm PCT chß là mát thành phÅn, yÁu tá cąa khu văc kinh tÁ PCT.

<i>Thứ ba, nhāng cơng trình trăc tiÁp nghiên cću và NLĐ có viÉc làm PCT. Có: </i>

<i>Tång căc tháng kê và ILO (2016), <Báo cáo lao động phi chính thức 2015=[107], </i>

đã đ°a ra khái niÉm và đánh nghĩa cąa quác tÁ và lao đáng PCT nói chung và đ°a ra khái niÉm khu văc kinh tÁ PCT và viÉc làm PCT trong ph¿m vi và nguyên tÃc áp dăng

<i>riêng vãi ViÉt Nam nói riêng [107, tr 5]. Và theo nghiên cću này <Lao động PCT được </i>

<i>định nghĩa là lao động có việc làm PCT=. ỉ đây dÇ nhÁn thÃy cách xác đánh NLĐ có </i>

<i>viÉc làm PCT trong <Báo cáo lao động phi chính thức 2016= và <Khu vực kinh tế phi </i>

<i>chính thức ở hai thành phá lớn của Việt Nam - Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh: Phân tích sâu về kết quả thu được từ cuộc Điều tra Lao động Việc làm 2007 và cuộc Điều tra khu vực kinh tế PCT tại Hà Nội (2007) và TP. Hồ Chí Minh (2008)= nm 2010 cąa ViÉn </i>

<i>Khoa hãc Tháng kê t°¢ng đ°¢ng nhau. Nh°ng trong <Báo cáo lao động phi chính thức </i>

<i>2016</i>= các nghiên cću đ°āc thăc hiÉn bài bÁn, đÅy đą h¢n và nhÃn m¿nh h¢n đÁn NLĐ có viÉc làm PCT vì Báo cáo này đã xác đánh NLĐ có viÉc làm PCT dăa trên 5 tiêu chí [107, tr 6], chć khụng chò Ân gin cn c vo khu vc lm viÉc hay BHXH nh° các cơng trình nghiên cću tr°ãc đó. Cùng h°ãng nghiên cću này cũng có nhiÃu tác giÁ khác<small>5</small>. Maranatha Wijayaningtyas, Kukuh Lukiyanto, Ellysa Nursanti, Dimas Indra Laksmana (2022) <The effect of economical phenomenon on informal construction

<i>workers earnings within Covid-19 pandemic: A mixed method analysis</i>= [146] cũng tiÁp cÁn khái niÉm NLĐ có viÉc làm PCT nh° vÁy. Theo bài viÁt, lao đáng PCT là lao đáng khơng có HĐLĐ dài h¿n và an sinh xã hái. Nhāng cơng nhân xây dăng mà khơng có HĐLĐ dài h¿n và an sinh xã hái đ°āc xác đánh là lao đáng PCT. Nhóm lao đáng này có đặc điÅm là trình đá hãc vÃn thÃp, thu nhÁp tái thiÅu, c¢ hái kinh tÁ cąa hã bá hn ch, hó khụng c hỗng y quyn ca NLĐ nh° qun nghß ám; Luz A.

<i>Flórez (2018), <Job search inefficiency and optimal policies in the presence of an </i>

<i>informal sector</i>= [145] cho rằng lao đáng có viÉc làm PCT là lao đáng tă do, không đ°āc kiÅm sốt và chính phą khơng thÅ quan sát đ°āc.

<i>Trong Ãn phẩm <Tổng quan về lao động có việc làm phi chính thức ở Việt Nam=, </i>

Tång căc Tháng kê ViÉt Nam có quan điÅm khơng tách råi khái niÉm <viÉc làm PCT= và <NLĐ PCT= mà nghiên cću trăc tiÁp và nhÃn m¿nh đÁn yÁu tá con ng°åi là NLĐ có viÉc làm PCT. Trong khái niÉm NLĐ có viÉc làm PCT đã gián tiÁp xác đánh viÉc

<i>làm PCT là gì: <NLĐ có việc làm PCT (còn gọi là lao động PCT) là những người làm </i>

<small> </small>

<small>5Nh°:[67]; [31]; [62]; [42]; [17]; [79].</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

<i>các công việc mà theo luật định hoặc trên thực tế không được pháp luật lao động bảo vệ, khơng phải đóng thuế thu nhập hoặc không được hưởng các chế độ bảo trợ xã hội và chế độ việc làm khác (như không được thông báo trước về việc sa thải, không được trợ cấp thôi việc, không được trả lương hàng năm hoặc không được nghỉ phép khi ám đau, v.v.). Cơng việc đó thường khơng được khai báo, có tính chất tạm thời hoặc ngắn hạn, có sá giờ làm việc hay mức lương dưới ngưỡng quy định, đôi khi không tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật=[105, tr 2]. ILO (2021), trong <Lao động có việc </i>

<i>làm phi chính thức ở Việt Nam: Xu hướng và các yếu tá tác động= cũng cho rằng [140, </i>

tr 16]: ViÉc làm PCT bao gãm tÃt cÁ các thßa thn viÉc làm trong đó khơng trang bá cho cá nhân NLĐ să bÁo vÉ và mặt pháp lý hoặc xã hái thông qua công viÉc cąa hã, do đó khiÁn hã dÇ gánh cháu các rąi ro kinh tÁ. Tính PCT bao hàm rÃt nhiÃu lo¿i hình viÉc làm và doanh nghiÉp khác nhau, vãi đặc tr°ng là khơng có các quan hÉ lao đáng chính thćc và khơng cÃu thành viÉc làm chính thćc. Các quan điÅm này cho thÃy, dù nói đÁn viÉc làm hay nói đÁn con ng°åi (NLĐ) thì bÁn chÃt cąa u tá PCT chính là: (1) Khơng đ°āc pháp lt lao đáng điÃu chßnh hÁt, nh°: khơng phÁi đóng th thu nhÁp, khơng khai báo, khơng tuân thą đÅy đą các quy đánh cąa pháp luÁt, không đ°āc pháp luÁt lao đáng bÁo vÉ; (2) Không thăc hiÉn các chÁ đá viÉc làm, nh°: không đ°āc thông báo tr°ãc và viÉc sa thÁi, không đ°āc trā cÃp thơi viÉc, khơng đ°āc trÁ l°¢ng hàng nm hoặc khơng đ°āc nghß phép khi ám đau.

Nhóm nhāng cơng trình nêu trên đã bÃt đÅu nghiên cću đÁn NLĐ có viÉc làm PCT theo cách đánh nghĩa trăc tiÁp vãi mćc đá bao quát ráng h¢n và xt phát tĉ đặc điÅm cąa nhóm lao đáng này. Tĉ đó tìm h°ãng giÁi qut trăc tiÁp các vÃn đà tãn t¿i trong chính nái t¿i cąa NLĐ làm viÉc PCT, nh° vÃn đà giÁm nghèo, chuyÅn NLĐ có viÉc làm PCT thành NLĐ có viÉc làm chính thćc, bÁo vÉ qun lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT. Tuy nhiên, sá l°āng cơng trình nghiên cću theo h°ãng này ch°a nhiÃu.

Trên đây là mát sá cơng trình nghiên cću có liên quan đÁn khái niÉm, đặc điÅm cąa lao đáng có viÉc làm PCT. Các cơng trình đã đ°a ra đ°āc các kÁt quÁ đÅ trÁ låi cho câu hßi: Lao đáng có viÉc làm PCT là ai, lao đáng có viÉc làm PCT có đặc điÅm gì. Tuy nhiên v¿n ch°a có cơng trình nào đ°a ra đ°āc mát khái niÉm tồn diÉn và NLĐ có viÉc làm PCT.

<i>1.1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu liên quan đến lý luận về bảo vệ quyền lợi của người lao động có việc làm phi chính thức </i>

Các cơng trình nghiên cću và bÁo vÉ qun lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT hÅu nh° khơng nhiÃu. Chą yÁu là các đà tài nghiên cću và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ nói chung. NLĐ có viÉc làm PCT cũng là NLĐ, nên trong mát sá tr°ång hāp có thÅ kÁ

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

thĉa, sÿ dăng các nái dung bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ nói chung đÅ áp dăng trong bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<i>Thứ nhất, các cơng trình nghiên cću và qun và bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ nói </i>

chung.

<i>Võ Khánh Vinh (chą biên), 2011, <Những vấn đề lý luận và thực tiễn của nhóm </i>

<i>quyền kinh tế văn hóa và xã hội= đã trình bày: <Quyền kinh tế khơng chỉ nhưng được biểu hiện rõ nhất qua các quyền lao động của NLĐ. Theo công ước quác tế về các quyền kinh tế văn hóa và xã hội năm 1966 quyền lao động được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm quyền làm việc (Điều 6 khoản 1), quyền tự do nghề nghiệp, quyền tư vấn nghề nghiệp, quyền được đảm bảo điều kiện lao động chính đáng và thuận lợi (Điều 7), quyền được đảm bảo điều kiện lao động an toàn và sức khße, quyền được hưởng tương xứng với cơng việc, quyền được hưởng mức lương công bằng và được trả lương ngang nhau cho những công việc như nhau, quyền được trợ cấp cuộc sáng trong những trường hợp gặp rủi ro trong lao động, quyền nghỉ giữa giờ, quyền được nghỉ phép hàng năm có lương, quyền được hưởng những ngày nghỉ theo luật, quyền tham gia vào hoạt động cơng đồn, quyền đình công, quyền an ninh xã hội và quyền bảo hiểm xã hội= </i>

<i>[128, tr14]. Tuy nhiên, Võ Khánh Vinh (chą biên), 2011, <Quyền con người= đã xác </i>

đánh nhāng quyÃn nêu trong cơng trình nghiên cću trên đ°āc tách thành hai nhóm: nhóm qun kinh tÁ c¢ bÁn và nhóm quyÃn xã hái. Trong đó các quyÃn kinh tÁ c bn góm quyn c lm viẫc v hỗng thù lao công bằng, các quyÃn xã hái gãm quyÃn c hỗng phỳc li xó hỏi v an ton, an ninh xã hái, quyÃn đ°āc giáo dăc, quyÃn đ°āc chm sóc sćc khße [129, tr 96, 97]. Báo cỏo nghiờn cu trong cỏc cụng trỡnh trờn ỗ tÅm vĩ mô, không đi nghiên cću că thÅ và quyÃn cąa NLĐ.

<i>Ph¿m Thá Thúy Nga, Ph¿m Công Trć (2015), <Quyền con người trong lĩnh vực </i>

<i>lao động= nhÁn đánh mát sá quyÃn trong lĩnh văc lao đáng chính là quyÃn con ng°åi </i>

hay nói cách khác quyÃn con ng°åi có bao gãm mát sá quyÃn trong lao đáng. Bài viÁt

<i>đã đ°a ra khái niÉm nh° sau: <Có thể hiểu các quyền con người trong lao động là </i>

<i>những quyền con người liên quan đến điều kiện lao động và điều kiện sử dụng lao động, bao gồm việc làm, tiền lương, an toàn lao động, hoạt động cơng đồn, an sinh xã hội nói chung, và bảo hiểm nói riêng. Các quyền này là những chuẩn mực được cộng đồng quác tế thừa nhận và đảm bảo tuân thủ trong các điều ước đa phương. Đến lượt nó, Các chuẩn mực này lại được các quác gia thành viên, chủ thể chủ yếu của các điều ước quác tế <chuyển hóa= vào pháp luật và đảm bảo thực hiện trên thực tế ở nước mình</i>= [82, tr 20]. Cơng trình nghiên cću này cũng diÇn giÁi và c¢ bÁn quyÃn con ng°åi trong lao đáng bao gãm các nhóm qun chính sau: Qun làm viÉc trong đó bao gãm qun tă do khơng bá lao đáng c°ÿng bćc, quyÃn tă do chÃp nhÁn và lăa chón cụng

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

viẫc; Quyn c hỗng mćc l°¢ng cơng bằng và đ°āc trÁ bằng nhau cho nhāng công viÉc nh° nhau; QuyÃn đ°āc làm viÉc trong điÃu kiÉn bÁo đÁm vÉ sinh và an toàn lao đáng; QuyÃn đ°āc có thåi gian làm viÉc v thồi gian nghò ngÂi hp lý; Quyn c thành lÁp gia nhÁp và ho¿t đáng cơng đồn trong đó bao gãm cÁ qun đ°āc th°¢ng l°āng tÁp th v ỡnh cụng; Quyn c hỗng an sinh xó hái nói chung và BHXH nói

<i>riêng [82, tr 20]. Tr°ãc đó, Ph¿m Cơng Trć (2011), <Quyền của người lao động trong </i>

<i>các văn kiện pháp lý quác tế= [76] cũng đã diÇn giÁi nhāng qun trên chính là qun </i>

<i>cąa NLĐ. Cùng quan điÅm này cũng có Ph¿m Thá Thuý Nga (chą biên), 2021, <Bảo </i>

<i>đảm pháp lý thực hiện quyền của lao động di cư nội địa ở Việt Nam=. Cơng trình nghiên </i>

cću này cũng cho rằng <quyÃn cąa NLĐ= có thÅ đ°āc hiÅu theo nghĩa ráng hoặc theo nghĩa hẹp. Theo nghĩa ráng, quyÃn cąa NLĐ đ°āc hiÅu nh° quyÃn con ng°åi (khi NLĐ đ°āc xem xét vãi t° cách mát con ng°åi). Theo nghĩa hẹp quyÃn cąa NLĐ đ°āc hiÅu

<i>là quyÃn con ng°åi trong lao đáng [83, tr 27]. Ngun Bình An (2016), <Quyền của </i>

<i>người lao động theo pháp luật quác tế và pháp luật Việt Nam= [54] cũng đà cÁp đÁn </i>

quyÃn cąa NLĐ trong các quy đánh pháp luÁt quác tÁ.

<i>Lê Thá Hoài Thu (2013), <Bảo đảm quyền con người trong pháp luật lao động </i>

<i>Việt Nam=, cuán sách này đã xác đánh bÁo đÁm quyÃn cąa NLĐ là nhằm cháng l¿i nguy </i>

c¢ bá bóc lát, đái xÿ bÃt công, phÁi lao đáng trong nhāng điÃu kiÉn khơng đÁm bÁo, cn sách cũng trình bày các quy đánh pháp luÁt lao đáng ViÉt Nam trong giai đo¿n nm 2013 và bÁo đÁm quyÃn con ng°åi liên quan đÁn: bÁo đÁm quyÃn tă do viÉc làm;

<i>quyÃn đ°āc bÁo đÁm thu nhÁp, đåi sáng; quyÃn đ°āc tơn trãng, bÁo đÁm an tồn sćc </i>

khße, tính m¿ng, nhân phẩm danh dă, nhân cách cąa NLĐ; quyÃn tă do cơng đồn, qun cąa NLĐ di trú... [40]. KÁ thĉa quan điÅm này có TrÅn Nguyên C°ång (2016),

<i><Bảo vệ quyền của người lao động làm việc tại doanh nghiệp có ván đầu tư nước ngồi </i>

<i>theo pháp luật Việt Nam hiện hành=. LuÁn án đã nhÁn đánh <Bảo vệ quyền của NLĐ bao gồm việc phòng ngừa và cháng lại mọi hành động của người sử dụng lao động (gồm cả cử chỉ, thái độ) có thể gây ra tổn thương về danh dự, nhân phẩm, xâm hại đến thân thể, quyền và lợi ích chính đáng của NLĐ trong quá trình lao động như: quyền làm việc, quyền được đảm bảo thu nhập và đời sáng, quyền được đảm bảo danh dự, nhân phẩm và tính mạng…= [111, tr 38], nh°ng luÁn án chß nghiên cću vÃn đà bÁo vÉ </i>

quyÃn lāi cąa NLĐ làm viÉc trong ph¿m vi doanh nghiÉp có ván đÅu t° n°ãc ngồi. Cùng nhóm đái t°āng lao đáng trong doanh nghiÉp có ván đÅu t° n°ãc ngồi cịn có

<i>Ph¿m Hoàng Linh (2019), <Bảo đảm quyền của người lao động trong doanh nghiệp có </i>

<i>ván đầu tư nước ngồi ở Việt Nam hiện nay=, luÁn án cũng chia nái dung bÁo đÁm </i>

quyÃn cąa NLĐ thành: quyÃn làm viÉc; quyÃn nhõn thõn; quyn c hỗng lÂng; quyn liờn kt; quyn c hỗng an sinh xó hỏi [77, tr 54].

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

Cùng h°ãng nghiên cću và bÁo đÁm quyÃn cąa NLĐ nh°ng và lao đáng di c°

<i>có Ph¿m Thá Thuý Nga (2021), <Bảo đảm pháp lý thực hiện quyền của lao động di cư </i>

<i>nội địa Vit Nam= ó a ra cỏc c sỗ lý luÁn và bÁo đÁm pháp lý thăc hiÉn quyÃn </i>

<i>cąa lao ỏng di c nỏi ỏa ỗ nóc ta. Theo cơng trình nghiên cću này, <Bảo đảm pháp </i>

<i>lý thực hiện quyền của lao động di cư nội địa thực chất là một hệ tháng các công cụ, yếu tá pháp lý để bảo đảm thực hiện quyền của lao động di cư nội địa, gồm ghi nhận các quyền của lao động di cư nội địa bằng pháp luật, trên cơ sở đó tổ chức bộ máy thực hiện và triển khai các cơ chế bảo vệ để đảm bảo thực hiện quyền của lao động di cư nội địa trên quy mơ tồn xã hội bằng chính quyền lực và hoạt động của bộ máy nhà nước= [83, tr 76]. TrÅn TuÃn S¢n (2021), <Một sá vấn đề về bảo vệ quyền của người lao động trong pháp luật Việt Nam theo cam kết của hiệp định đái tác tồn diện và tiến bộ xun Thái Bình Dương= đã nhÁn đánh <Bản chất của việc bảo vệ quyền của NLĐ chính là bảo vệ NLĐ cháng lại những hành vi xâm phạm đến các quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ đã được pháp luật ghi nhận= [114]. Cơng trình nghiên cću cũng cho </i>

rằng bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ đ°āc hiÅu theo nhāng ph°¢ng diÉn khác nhau. NÁu xét và mặt nghĩa thì bÁo vÉ quyn chớnh l s che chỗ gi gỡn bo m ỏi vói nhng iu m hó c hỗng do pháp luÁt quy đánh và đ°āc xã hái công nhÁn. Cịn nhìn nhÁn theo ph°¢ng diÉn là các quy đánh cąa pháp lt thì đó chính là các quy tÃc xÿ să do nhà n°ãc ban hành có giá trá bÃt buác đái vãi các chą thÅ khi tham gia vào các quan hÉ pháp luÁt lao đáng mà măc đích chính là bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ khi tham gia vào ho¿t đáng lao đáng. Và chą thÅ đ°āc bÁo vÉ chính là nhāng NLĐ. Cùng h°ãng tiÁp cÁn có TrÅn Tn S¢n; Mai Vân Anh (2021) <Các yêu cầu về tiêu chuẩn lao động quác tế cơ

<i>bản để bảo vệ quyền lợi của người lao động theo Hiệp định Đái tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương= [115]. </i>

<i>Phan Thá Mai Anh (2018), <Trách nhiệm của người sử dụng lao động đái với </i>

<i>lao động nữ theo pháp luật lao động Việt Nam từ thực tiễn các khu công nghiệp tại thành phá Hồ Chí Minh= cũng đà cÁp đÁn quyÃn cąa lao đáng nā và bÁo đÁm quyÃn </i>

<i>cąa lao đáng nā, tác giÁ nhÁn đánh <Bảo đảm quyền của lao động nữ là việc pháp luật </i>

<i>lao động ghi nhận các quyền của lao động nữ trong quan hệ lao động và các biện pháp bảo đảm việc thực hiện các quyền của lao động nữ theo pháp luật lao động hiện hành= </i>

<i>[86, tr 16]. Bài báo <Globalisation, the development of constitutionalism and the </i>

<i>individual employee</i>= cąa K Calitz đã xem xét nhāng vÃn đà lý luÁn liên quan đÁn NLĐ cá nhân nh° quyÃn lÁp hái, quyÃn đ°āc đái xÿ công bằng, khẳng đánh nhāng quyÃn này dành cho cÁ NLĐ n°ãc ngoài và NLĐ bÁn xć đãng thåi nhÃn m¿nh vai trò cąa Toà án trong viÉc bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ n°ãc ngoài. Bài báo đặt ra vÃn đà là hÉ thÁ pháp luÁt nào s¿ đ°āc áp dăng trong các HĐLĐ quác tÁ [77, tr 9].

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

Nh° vÁy, các cơng trình nêu trên là nhāng nghiên cću và quyÃn và bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ nói chung, có thÅ làm nÃn tÁng cho viÉc nghiên cću quyÃn và bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<i>Thứ hai, các cơng trình nghiên cću và quyÃn và bÁo vÉ quyÃn cąa NL cú viẫc </i>

lm PCT.

<i>Theo Nguyần Qunh PhÂng (2018) <Thực trạng pháp luật bảo vệ quyền lợi </i>

<i>của lao động giúp việc gia đình ở Việt Nam= thì <Bảo vệ quyền lợi của NLĐ làm giúp việc gia đình chính là ghi nhận các quyền lợi trong mái quan hệ với người sử dụng lao động trong pháp luật lao động= [64, tr 13]. Và các quyÃn lāi cąa NLĐ giúp viÉc gia </i>

đình cÅn đ°āc bÁo vÉ là: quyÃn tă do làm viÉc, quyÃn lāi và tiÃn l°¢ng, BHXH, điÃu kiÉn làm viÉc, an tồn tính m¿ng, sćc khoẻ, danh dă, nhân phẩm cąa NLĐ [64, tr 12].

<i>TÂng t hóng nghiờn cu cú Nguyần Thỏ PhÂng Thuý (2020), <Pháp luật về lao </i>

<i>động giúp việc gia đình ở Việt Nam= [67]. </i>

Đa sá các cơng trình nghiên cću trên đÃu cho rằng bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ gãm 2 vÃn đà có liên quan mÁt thiÁt vãi nhau, đó là: (1) ghi nhÁn các quyÃn cąa NLĐ trong các vn bÁn quy ph¿m pháp luÁt và (2) thăc hiÉn các biÉn pháp nhằm đÁm bÁo các quy đánh pháp luÁt đó đ°āc thăc hiÉn đúng đÃn trên thăc tiÇn.

<i>Tuy nhiên, Ph¿m Thá Thu Lan (2021), <Bảo vệ người lao động trong xu hướng </i>

<i>phi chính thức việc làm ở Việt Nam= l¿i cho rằng bÁo vÉ NLĐ trong xu h°ãng PCT </i>

viÉc làm nghĩa là thăc hiÉn măc tiêu giā viÉc làm chính thćc cho NLĐ trong khu văc có quan hÉ lao đáng và lt hố viÉc làm PCT đÅ đÁm bÁo mãi NLĐ dù làm công viÉc gì đÃu đ°āc să quan tâm và bÁo vÉ liên quan tãi viÉc làm [81, tr34]. Cách tiÁp cÁn này cũng có phÅn hāp lý, nh°ng ch°a tồn diÉn vì ngay cÁ NLĐ đang làm cơng viÉc chính thćc cũng v¿n bá vi ph¿m quyÃn lāi. Nên giā viÉc làm chính thćc hay lt hố viÉc làm PCT chß là mát trong nhāng giÁi pháp bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ nói chung (trong xu h°ãng PCT viÉc làm) và NLĐ có viÉc làm PCT nói riêng.

Các cơng trình nghiên cću và qun và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT hiÉn nay cịn khá ít và mćc đá nghiên cću ch°a đ°āc tồn diÉn.

<i>Thứ ba, các cơng trình nghiên cću và c¢ chÁ, ph°¢ng thćc, biÉn pháp bÁo vÉ </i>

quyÃn lāi cąa NLĐ nói chung và NLĐ có viÉc làm PCT nói riêng thì có mát sá cơng trình sau đây:

<i>Võ Khánh Vinh (2011), <Cơ chế bảo đảm và bảo vệ quyền con người= [127] đã </i>

trình bày các c¢ chÁ bÁo vÉ qun con ng°åi, nh°ng cơng trình này tÁp trung nghiên cću và vÃn đà bÁo vÉ quyÃn con ng°åi nói chung, ch°a đà cÁp nhiÃu đÁn bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ nói chung và NLĐ có viÉc làm PCT nói riêng.

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

<i>TrÅn Nguyên C°ång (2016), <Bảo vệ quyền của người lao động làm việc tại </i>

<i>doanh nghiệp có ván đầu tư nước ngồi theo pháp luật Việt Nam hiện hành= đã trình </i>

bày các c¢ chÁ bÁo vÉ qun cąa NLĐ bằng cơng đồn, thanh tra, trãng tài và toà án.

<i>Cùng h°ãng nghiên cću có Ph¿m Hồng Linh (2019), <Bảo đảm quyền của người lao </i>

<i>động trong doanh nghiệp có ván đầu tư nước ngoài tại Việt Nam= xác đánh các biÉn </i>

pháp bÁo đÁm quyÃn cąa NLĐ thông qua chą thÅ bÁo đÁm, gãm: biÉn pháp bÁo đÁm quyÃn cąa NLĐ tĉ phía Nhà n°ãc (biÉn pháp hành chính, biÉn pháp t° pháp); biÉn pháp bÁo đÁm quyÃn cąa NLĐ tĉ phía NLĐ và tå chćc đ¿i diÉn NLĐ; biÉn pháp bÁo đÁm quyÃn cąa NLĐ tĉ phía NSDLĐ và tå chćc đ¿i diÉn NSDLĐ. Nh° vÁy, theo công trình này, NSDLĐ, NLĐ và tå chćc đ¿i diÉn cąa mßi bên cũng là chą thÅ bÁo đÁm quyÃn ca NL.

<i>Nguyần Qunh PhÂng (2018) <Thc trng phỏp luật bảo vệ quyền lợi của lao </i>

<i>động giúp việc gia đình ở Việt Nam= [64] có đà cÁp đÁn vÃn đà xÿ lý vi ph¿m hành </i>

chính và giÁi quyÁt tranh chÃp d°ãi góc đá là mát trong nhāng biÉn pháp bÁo vÉ quyÃn lāi cąa lao đáng giúp viÉc gia đình.

<i>Phan Thá Lam Hãng (2021), <Thiết chế bảo vệ quyền của người lao động trong </i>

<i>các doanh nghiệp ngoài nhà nước, thực trạng và kiến nghị= [85] đã nhÁn đánh thiÁt chÁ </i>

bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ gãm: Toà án, thanh tra lao đáng, trãng tài lao đáng, tå chćc cơng đồn.

Riêng Ph¿m Thá Th Nga có mát cơng trình nghiên cću và vÃn đà thăc tr¿ng

<i>bÁo vÉ NLĐ, nh°ng chß tp trung ỗ nhúm lao ỏng di c. Trong <Bo đảm pháp lý thực </i>

<i>hiện quyền của lao động di cư nội địa ở Việt Nam= đã trình bày các c¢ chÁ bÁo vÉ </i>

quyÃn cąa lao đáng di c° trong n°ãc là c¢ chÁ hành chính (giÁi qut khiÁu n¿i, tá cáo) và c¢ chÁ giÁi quyÁt tranh chÃp (hoà giÁi, trãng tài, toà án).

<i>Cuán sách <Labor management relations in a changing environment – Second </i>

<i>edition</i>= cąa Micheal đã đ°a ra quan điÅm bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ bằng nhiÃu biÉn pháp khác nhau và mát trong nhāng biÉn pháp hāu hiÉu là thông qua trãng tài [77, tr 9].

<i>Ph¿m Thá Thu Lan (2021), <Bảo vệ người lao động trong xu hướng phi chính </i>

<i>thức việc làm ở Việt Nam= đ°a ra các ph°¢ng thćc bÁo vÉ NLĐ trong xu h°ãng PCT </i>

viÉc lm ỗ Viẫt Nam bao gãm: xây dăng pháp luÁt, tuân thą pháp luÁt (đái vãi NSDLĐ), kiÅm tra và giám sát viÉc tuân thą pháp lt [81, tr 36].

Các cơng trình nghiên cću nêu trên đÃu đ°a ra nhāng c¢ chÁ, ph°¢ng thćc bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ nói chung nh° Toà án, thanh tra lao đáng, trãng tài lao đáng, tå chćc cơng đồn... Nh°ng ch°a có cơng trình nào nghiên cću ph°¢ng thćc bÁo vÉ qun lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT dăa trên đặc điÅm riêng cąa nhóm lao đáng này vì khơng

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

phÁi tÃt cÁ nhāng c¢ chÁ, ph°¢ng thćc bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ nói chung cũng đÃu có thÅ sÿ dăng vãi NLĐ có viÉc làm PCT<small>6</small>.

<i><b>1.1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật trong bảo vệ quyền lợi của người lao động có việc làm phi chính thức </b></i>

ĐÁn tr°ãc khi Bá luÁt Lao đáng 2019 đ°āc ban hành, lao đáng có viÉc làm PCT khơng đ°āc quy đánh chính thćc và tÁp trung t¿i bÃt kỳ vn bÁn pháp luÁt nào, quyÃn lāi cąa nhóm này chą yÁu áp dăng rÁi rác trong các vn bÁn pháp luÁt cąa nhà n°ãc, và chą yÁu đ°āc chú ý đÁn là BHXH và BHYT. Do đó, nhāng cơng trình nghiên cću cũng chą yÁu báo cáo và thăc tr¿ng pháp luÁt và thăc tiÇn áp dăng pháp luÁt trong hai vÃn đà này, mát sá ít cơng trình nghiên cću đà cÁp đÁn các vÃn đà khác.

<i>Thứ nhất, nhóm cơng trình nghiên cću nêu lên thăc tr¿ng pháp luÁt và thăc tr¿ng </i>

thăc hiÉn các quy đánh pháp luÁt trong bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT. Gãm:

<i>Đß Minh Khuê và cáng să; (2007), <Những vấn đề an sinh xã hội của nhóm dân </i>

<i>cư lao động trong khu vực kinh tế phi chính thức=, Các tác giÁ đã nêu các quy đánh </i>

<i>pháp luÁt t¿i thåi điÅm này nh° sau: <Luật lao động áp dụng cho các doanh nghiệp </i>

<i>thuộc các thành phần kinh tế, các tổ chức, cá nhân có thuê mướn, sử dụng từ 10 lao động trở lên nêu rõ: phải ký kết thoả ước lao động, bao gồm các điều khoản việc làm và bảo đảm việc làm, thời gian làm việc và thời gian nghỉ ngơi, tiền lương, định mức lao động, an toàn lao động, vệ sinh lao động, bảo hiểm xã hội… Theo Luật này thì khi đóng bảo hiểm xã hội bằng giá trị 20% tiền lương, trong đó chủ lao động đóng 15%, NLĐ đóng 5%= [18]. Các tác giÁ cũng nhÁn đánh rằng do nhiÃu lý do, hÅu hÁt các doanh </i>

nghiÉp t° nhân nhß (theo nhóm tác giÁ đây là thành phÅn thuác khu văc kinh tÁ PCT) đÃu không ký kÁt thoÁ °ãc lao đáng giāa NLĐ và NSDLĐ, không thăc hiÉn viÉc thu và náp tiÃn BHXH, không có chÁ đá BHXH đái vãi NLĐ. NSDLĐ cịn trán tránh, không đng ký tham gia BHXH hoặc chÁm, đóng thiÁu BHXH& Và phía NLĐ, th°ång chß quan tâm viÉc làm, thu nhÁp tr°ãc mÃt mà không nghĩ đÁn viÉc bÁo vÉ quyÃn lāi lâu dài cąa mình, nên đã khơng u cÅu chą sÿ dăng lao đáng đÅ đ°āc tham gia BHXH, thÁm chí nhiÃu ng°åi cịn cho rằng mình chß lao đáng trong mát thåi gian ngÃn, kiÁm mát sá tiÃn rãi tìm viÉc làm khác, ch°a cÅn chÁ đá bÁo hiÅm và khơng mÃt tiÃn l°¢ng đóng bÁo hiÅm.

<i>Ngơ Thá Kim Dung (2014), <Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và trợ giúp xã hội </i>

<i>cho người lao động trong khu vực kinh tế phi chính thức tại thành phá Hồ Chí Minh= </i>

<small> </small>

<small>6Ví dă nh° Cơng đồn, NSDLĐ. </small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

<i>có đà cÁp: <Theo luật lao động, bảo hiểm xã hội được đóng có giá trị bằng 20% tổng </i>

<i>quỹ tiền lương, Trong đó người sử dụng lao động đóng 15% và NLĐ đóng 5%. Luật lao động áp dụng cho các Doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, Các tổ chức, Cá nhân có thuê mướn lao động từ 10 lao động trở lên. Người sử dụng lao động vẫn trán tránh hoặc đóng chậm, đóng thiếu bảo hiểm xã hội, cịn NLĐ ít có điều kiện tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế= [52]. </i>

<i>Đồn Thá Thu H°¢ng (2015), <Chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện cho người </i>

<i>lao động phi chính thức - Một sá vấn đề cần hoàn thiện= [21] đã phân tích các quy đánh </i>

và BHXH tă nguyÉn. Bài viÁt đã chß ra nhāng điÅm h¿n chÁ trong quy đánh cąa LuÁt BHXH 2014 và Bá LuÁt lao ỏng 2012 v cỏc vn nh: ch ỏ hỗng đái vãi BHXH tă ngun chß có 2 chÁ đá, trong khi BHXH bÃt buác có 5 chÁ đá; mćc đóng cąa BHXH tă nguyÉn cao; ch°a có vn bÁn h°ãng d¿n că thÅ và đái t°āng đ°āc hò tr, mc hò tr v phÂng thc hò trā ng°åi tham gia BHXH tă nguyÉn tĉ Nhà n°ãc; khơng có c¢ chÁ giám sát thăc hiÉn và chÁ tài xÿ lý đái vãi viÉc không tuân thą quy đánh và viÉc chi trÁ thêm cùng lúc vãi kỳ trÁ l°¢ng mát khoÁn tiÃn cho NLĐ t°¢ng đ°¢ng vãi mćc NSDLĐ đóng BHXH bÃt bc, BHYT, BHTN cho NLĐ theo quy đánh cąa pháp luÁt và BHXH, BHYT, BHTN đái vãi NLĐ không thuác đái t°āng tham gia BHXH bÃt buác, BHYT, BHTN (BHTN); không giãi h¿n và tuåi trÅn tham gia BHXH tă nguyẫn; khụng cú quy ỏnh mc hỗng tỏi thiu trong ch ỏ hu trớ (trong khi mc hỗng ch đá h°u trí cąa ng°åi tham gia BHXH bÃt buỏc thp nht bng mc lÂng c sỗ); Phm

<i>Thỏ Đam (2019), <Pháp luật về an sinh xã hội cho lao động nữ di cư phi chính thức= </i>

trình bày thăc tr¿ng pháp luÁt và BHXH tă nguyÉn, BHYT, trā giúp xã hái; hß trā t¿o viÉc làm, thu nhÁp; các dách vă xã hái c¢ bÁn và thăc tiÇn thăc hiÉn các quy đánh pháp luÁt trên. Theo cơng trình này, các quy đánh và chÁ đá hỗng BHXH t nguyẫn cha hp dn NL [79, tr 44], viÉc quy đánh tham gia BHXH tă nguyÉn gÃn liÃn vãi n¢i đng ký há khẩu hoặc ng ký thồng trỳ l cn trỗ lón v gim tính hÃp d¿n [79, tr 45]. Quy đánh và đng ký khám bằng thẻ BHYT và quy đánh các mc chi tr, mc hỗng ti cỏc c sỗ khám bÉnh, chāa bÉnh BHYT thiÁu tính di đáng, khơng phù hāp vãi lao đáng di c° [79, tr 49], quy đánh và thą tăc khám, chāa bÉnh BHYT r°åm rà, nh° <giÃy chuyÅn tuyÁn=, <giÃy chćng nhÁn không cùng chi trÁ trong nm= [79, tr 50]. HÉ tháng pháp luÁt và trā giúp xã hái v¿n ch°a có quy đánh dành riêng cho lao đáng di c nh mỏt ỏi tng c th hỗng ti n¢i đÁn [79, tr 54]. Các cơng că kÁt nái thá tr°ång lao đáng ch°a đáp ćng nhu cÅu cąa NLĐ di c° do nhu cÅu thông tin và thá tr°ång lao đáng khá lãn. Các ch°¢ng trình nh ỗ vn cũn nhiu bt cp, khi l lao ỏng di c, chò cú tm trỳ ti nÂi đÁn nên NLĐ phÁi cháu các chi phí điÉn n°ãc vãi giá cao h¢n bình th°ång [79, tr 70].

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

<i>NguyÇn Hāu Tài (2019) <Lao động phi chính thức ở Việt Nam hiện nay=, Nguyần Hu Ti, TrÂng Khỏnh Vóng (2018), <Lao ng phi chính thức ở Việt Nam: </i>

<i>Thực trạng và một sá định hướng chính sách= [61] nhÁn đánh viÉc thăc hiÉn các quy </i>

đánh pháp luÁt và quy đánh ký HL t 3 thỏng trỗ lờn, cha thc hiẫn tỏt viÉc đóng

<i>BHXH bÃt buác, BHXH tă nguyÉn ch°a tát; Đào Thá Ph°¢ng Liên (2020), <Lao động </i>

<i>trong khu vực kinh tế phi chính thức ở Việt Nam: Thực trạng và một sá đề xuất= [17] </i>

cũng khẳng đánh viÉc thăc hiÉn pháp luÁt nhằm bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT ch°a tát, nh°: khơng có să quÁn lý lao đáng, giám sát viÉc thăc hiÉn Bá luÁt lao đáng trong khu văc PCT; tiÃn cơng và thu nhÁp thÃp, khơng t°¢ng ćng vãi thåi gian lao đáng; mćc đá an toàn lao ỏng khụng c m bo; iu kiẫn nh ỗ v sinh ho¿t cąa lao đáng trong khu văc PCT khơng đÁm bÁo; khó khn trong tiÁp cÁn các dách vă giáo dăc, đào t¿o, y tÁ và chm súc sc khòe; Nguyần Xuõn Mai, Trn Nguyẫt Minh

<i>Thu (2014) <Khu vực kinh tế phi chính thức từ góc nhìn xã hội học kinh tế= [75] đã </i>

trình bày thăc tr¿ng quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT cho thÃy viÉc thăc hiÉn pháp luÁt và vÃn đà này không đ¿t hiÉu quÁ cao. Nh° lao đáng trong khu văc kinh tÁ PCT khơng có BHXH và các phúc lāi; trình đá hãc vÃn d°ãi trung hãc phå thơng, sá giå làm viÉc trung bình cąa NLĐ có viÉc làm PCT cao, nh°ng trung bình tiÃn cơng thÃp; viÉc cÃm hãp <chā cóc=, cÃm xe xớch lụ, ba gỏc, xe ba bỏnh ỗ thnh phá làm mÃt đi sinh kÁ cąa nhiÃu ng°åi nghốo, ỏ bao ph ca cỏc chÂng trỡnh hò tr cąa nhà n°ãc

<i>cịn thÃp, bÃt bình đẳng và viÉc làm&; Đào Lác Bình; Ngun HÁi Ngân (2017), <Hành </i>

<i>lang pháp lý cho hoạt động kinh tế phi chính thức ở Việt Nam hiện nay= khơng phân </i>

tích sâu các quy đánh pháp luÁt mà liÉt kê mát sá quy đánh có nái dung t¿o hành lang, phát triÅn khu văc kinh tÁ PCT. Và nhāng quy đánh này, ç góc đá nào đó cũng có tác dăng bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT. Bài viÁt cũng phân chia các quy đánh này hai nhóm chính sách: Nhóm chính sách giÁm nghèo tồn diÉn và nhóm các chính sách có tác đáng trăc tiÁp hoặc gián tiÁp nâng cao đåi sáng nhân dân mang tÅm qc gia. Đãng thåi cơng trình này cũng cho rằng viÉc thăc hiÉn pháp luÁt trong t¿o hành lang pháp lý cho ho¿t đáng kinh t PCT ỗ Viẫt Nam hiẫn nay cha hiẫu qu. Ví dă, chính sách và tín dăng chą yÁu áp dăng vãi các đái t°āng chính sách và ng°åi nghèo.

<i>Chính sách giáo dăc khơng hāp lý d¿n đÁn <thĉa thÅy, thiÁu thā= [16]. </i>

Liên quan đÁn thăc tr¿ng pháp luÁt và thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt trong bÁo

<i>vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT cịn có: Phan Thá Lam Hãng (2021) <Thực </i>

<i>trạng vi phạm quyền của NLĐ và một sá kiến nghị= [85] đã nêu ra mát sá vi ph¿m </i>

quyÃn cąa NLĐ nh°: Vi ph¿m quyÃn làm viÉc, thÅ hiÉn bằng viÉc giao kÁt sai lo¿i HĐLĐ nh° giao kÁt hāp đãng dách vă đÅ trán đóng BHXH, ký hāp đãng thÅu nhân công cung ćng nhân công thay cho hāp đãng cho thuê l¿i lao đáng, giao kÁt HĐLĐ bằng låi nói hoặc chß ký HĐLĐ có thåi h¿n d°ãi 3 tháng đÅ làm nhāng cơng viÉc có

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

tính chÃt th°ång xuyên tĉ 12 thỏng trỗ lờn, ký HL xỏc ỏnh thồi hn nhiu h¢n hai lÅn liên tiÁp. Nái dung HĐLĐ s¢ sài, NLĐ bá đ¢n ph°¢ng chÃm dćt HĐLĐ hoặc bá sa thÁi trái pháp luÁt; vi ph¿m và c°ÿng bćc lao đáng, nhāng biÅu hiÉn cąa lao đáng c°ÿng bćc gãm lao đáng trẻ em lao đáng nā giỳp viẫc gia ỡnh; vi phm quyn c hỗng mćc l°¢ng cơng bằng hāp lý và đ°āc trÁ l°¢ng bằng nhau cho nhāng công viÉc nh° nhau; vi ph¿m và qun cơng đồn. Tuy bài viÁt chß nói chung chung đÁn NLĐ, nh°ng thăc chÃt nhāng vi ph¿m nêu trên chą yÁu xÁy ra đái vãi lao đáng có viÉc làm PCT

<i>trong khu văc kinh tÁ chớnh thc; Nguyần Qunh PhÂng (2018) <Thc trng phỏp </i>

<i>lut bảo vệ quyền lợi của lao động giúp việc gia đình ở Việt Nam= [64] đã nêu ra đ°āc </i>

thăc tr¿ng pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa lao đáng giúp viÉc gia đình chą u thơng qua viÉc phân tích Bá luÁt lao đáng nm 2012 và các vn bÁn h°ãng d¿n thi hành. Qua đó, lun vn cng chò ra thc tiần thc hiẫn phỏp luÁt trong vÃn đà này v¿n có nhiÃu sai ph¿m nh°: lao đáng giúp viÉc gia đình phÁi thÿ viÉc dài h¢n 06 ngày, v¿n có tỷ lÉ nhß trẻ em tham gia giúp viÉc gia đình [64, tr 33]; đa sá sÿ dăng HĐLĐ bằng låi nói thay vì phÁi bằng vn bÁn nên nái dung HĐLĐ cũng không theo m¿u quy đánh [64, tr 34, 37], cơng tác qn lý cąa chính qun ỏa phÂng cũn lòng lo [64, tr 39]; lao đáng giúp viÉc gia đình khơng đ°āc thanh tốn tiÃn tr cp thụi viẫc dự iu kiẫn hỗng, khụng c thanh toỏn tin lÂng nhng ngy nghò hng nm ch°a nghß [64, tr 41], hÅu hÁt lao đáng giúp viÉc gia đình ch°a đ°āc chą sÿ dăng chi trÁ mát phÅn tiÃn đÅ tă tham gia BHXH, BHYT [64, tr 48], khó phân đánh r¿ch rịi giāa thåi giå làm viÉc và thåi giå nghß ng¢i cąa lao đáng giúp viÉc gia đình [64, tr 49]&Cùng nghiên cću vÃ

<i>lao đáng giúp viÉc gia đình cng cú Nguyần Thỏ PhÂng Thuý (2020), <Phỏp lut v </i>

<i>lao động giúp việc gia đình ở Việt Nam=. </i>

<i>Thứ hai, các cơng trình nghiên cću liên quan đÁn thăc tr¿ng bÁo vÉ quyÃn lāi </i>

cąa NLĐ có viÉc làm PCT bằng các ph°¢ng thćc că thÅ.

HiÉn nay khơng có nhiÃu cơng trình nghiên cću riêng và thăc tr¿ng bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT. Đa sá các cơng trình đã có đÃu nghiên cću và thăc tr¿ng

<i>bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ nói chung. Că thÅ: TrÅn Nguyên C°ång (2016), <Bảo vệ quyền </i>

<i>của người lao động làm việc tại doanh nghiệp có ván đầu tư nước ngồi theo pháp luật Việt Nam hiện hành đã chß ra các h¿n chÁ trong mát sá c¢ chÁ bÁo vÉ quyÃn lāi cąa </i>

NLĐ. Đái vãi cơng đồn, ln án đã nhÁn đánh vai trị cąa cơng đồn cịn thÅ hiÉn må nh¿t, khơng hiÉu q, ch°a đÁm bÁo đ°āc qun, lāi ích cąa NLĐ [111, tr 101]; đái

<i>vãi ho¿t đáng thanh tra thì <Hoạt động thanh tra mới chỉ được thực hiện ở một sá lượng </i>

<i>ít các doanh nghiệp so với sá doanh nghiệp cần phải thanh tra. Việc thực hiện kết luận thanh tra tại các doanh nghiệp chưa nghiêm túc do công tác giám sát việc thực hiện kết luận thanh tra mới chỉ thông qua báo cáo, đồng thời chưa có chế tài đái với các </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

<i>doanh nghiệp không thực hiện kiến nghị thanh tra, báo cáo việc thực hiện kiến nghị thanh tra. Việc giải quyết đơn thư khúc mắc, khiếu nại liên quan đến các quyền và lợi ích của NLĐ nói chung cũng mới chỉ dừng lại ở trên văn bản, chưa có sự giám sát, kiểm tra việc thực hiện các kết luận giải quyết đơn thư nên hiệu quả công tác này cũng chưa cao= [111, tr 104]; Đái vãi c¢ chÁ tồ án thì <Trên phạm vi cả nước, sá lượng vụ tranh chấp lao động cá nhân được giải quyết tại tòa ngày một tăng nhưng sá vụ tranh chấp lao động tập thể được giải quyết tại tịa là rất ít. Trong khi đó tranh chấp lao động tập thể ở các tỉnh, thành phá trong cả nước vẫn theo xu hướng tăng. Bên cạnh đó, cịn có trường hợp, do chậm trễ trong việc xác định thẩm quyền xét xử của tòa án dẫn đến việc xét xử vụ án lao động không kịp thời đã làm ảnh hưởng đến uy tín của tịa án cũng như hiệu quả việc bảo vệ quyền và lợi ích của NLĐ= [111, tr 108, 109]. Cùng </i>

<i>h°ãng nghiên cću có Ph¿m Hồng Linh (2019), <Bảo đảm quyền của người lao động </i>

<i>trong doanh nghiệp có ván đầu tư nước ngoài tại Việt Nam= đã đ°a ra đ°āc nhāng </i>

đánh giá nhÃt đánh và mćc đá bÁo vÉ NLĐ qua các biÉn pháp bÁo đÁm cąa các chą th tÂng ng, mòi ch th bo m cng có nhāng thành tău, h¿n chÁ nhÃt đánh trong bÁo vÉ qun lāi cąa NLĐ, trong đó cơng trình chß ra đ°āc bÃt cÁp nhiÃu nhÃt trong bÁo vÉ qun lāi cąa NLĐ là ho¿t đáng cơng đồn: <hoạt động của cơng đồn cơ sở trong

<i>doanh nghiệp FDI cịn bị động, lúng túng; cơng tác kiểm tra giám sát và phái hợp kiểm tra, giám sát về thực hiện chế độ, chính sách đái với cơng nhân, lao động nhiều nơi thực hiện chưa thường xuyên, chất lượng cơng tác kiểm tra cịn thấp, nhiều ban chấp hành cơng đồn cơ sở chưa phái hợp được với NSDLĐ xây dựng quy chế, hoạt động để tạo cơ sở pháp lý trong việc thương lượng và bảo vệ lợi ích hợp pháp, chính đáng của cơng nhân, lao ng= [77, tr 95]. </i>

<i>Nguyần Qunh PhÂng (2018) <Thc trng pháp luật bảo vệ quyền lợi của lao </i>

<i>động giúp việc gia đình ở Việt Nam= cho rằng thanh tra lao đáng ch°a phát huy đ°āc </i>

vai trị cąa mình trong công tác thanh tra, kiÅm tra đÅ bÁo vÉ quyÃn lāi cąa lao đáng giúp viÉc gia đình và mćc đá cąa chÁ tài áp dăng cho hành vi vi ph¿m ch°a đą sćc rn đe đái vãi NSDLĐ. C¢ chÁ giÁi qut tranh chÃp cũng khơng đóng góp gì nhiÃu trong viÉc bÁo vÉ qun lāi cąa lao đáng giúp viÉc gia đình vì đa sá lao đáng giúp viÉc gia đình có trình đá vn hố thÃp, thÁm chí là khơng biÁt chā nên viÉc tiÁp cÁn các thą tăc giÁi quyÁt tranh chÃp là khó khn [64, tr 57, 59, 60].

<i>Phan Thá Lam Hãng (2021), <Thiết chế bảo vệ quyền của người lao động trong </i>

<i>các doanh nghiệp ngoài nhà nước, thực trạng và kiến nghị= [85] cho rằng c¢ chÁ giÁi </i>

quyÁt tranh chÃp lao đáng bằng Toà án cha t hiẫu qu cao, lm nh hỗng n viẫc bÁo vÉ quyÃn và lāi ích cąa NLĐ. Đái vãi thanh tra lao đáng thì thiÁt chÁ này v¿n ch°a phát huy tái °u làm h¿n chÁ hiÉu q bÁo vÉ qun cąa NLĐ. Cịn c¢ chÁ trãng tài thì

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

ch°a đ°āc các bên tranh chÃp đà nghá giÁi quyÁt bÃt kỳ vă viÉc nào nên c¢ chÁ này ch°a có <c¢ hái= phát huy vai trò bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ. ViÉc bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ thông qua tå chćc cơng đồn cũng khơng đ¿t hiÉu q cao vì nhiÃu doanh nghiÉp ch°a thành lÁp cơng đồn hoặc có nh°ng ho¿t đáng còn yÁu&

<i>Ph¿m Thá Thuý Nga (2021), <Bảo đảm pháp lý thực hiện quyền của lao động di </i>

<i>cư nội địa ở Việt Nam= đánh giá rằng <Trong trường hợp quyền của lao động di cư nội địa bị vi phạm, họ có thể yêu cầu bảo vệ theo tất các các cơ chế bảo vệ giáng như bất kỳ công dân Việt Nam nào= [83, tr 227], và <việc đảm bảo thực hiện quyền của lao động di cư chưa được giải quyết tát do bản thân họ có những rào cản tâm lý (e ngại, tự ti, lo sợ), rào cản kinh tế (thu nhập thấp)…= [83, tr 220]. </i>

Các cơng trình nghiên cću nêu trên đÃu nhÁn đánh thăc tr¿ng bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ nói chung và NLĐ có viÉc làm PCT nói riêng ch°a đ¿t hiÉu quÁ cao. Nh°ng sá l°āng cơng trình nghiên cću và thăc tr¿ng bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT cịn rÃt ít, và chß tÁp trung vào mát nhóm că thÅ (lao đáng giúp viÉc gia đình, lao đáng di c°).

<i><b>1.1.3. Các cơng trình nghiên cứu liên quan đến hoàn thiện, nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi của người lao động có việc làm phi chính thức ở Việt Nam hiện nay </b></i>

<i>Thứ nhất, các cơng trình nghiên cću liên quan đÁn hồn thiÉn pháp luÁt nhằm </i>

bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT, có:

Các cơng trình nghiên cću có liên quan đÁn hồn thiÉn pháp lt và an sinh xã

<i>hái có: Đß Minh Kh và cáng să; (2007), <Những vấn đề an sinh xã hội của nhóm </i>

<i>dân cư lao động trong khu vực kinh tế phi chớnh thc= [18] xut quy ỏnh mỗ rỏng </i>

viẫc tham gia bo him ỏi vói cỏc c sỗ sn xuÃt nhß (d°ãi 10 ng°åi). Áp dăng nhiÃu mćc thu phí BHXH, BHYT đái vãi các đái t°āng khác nhau, tuỳ theo hoàn cÁnh và

<i>nhu cÅu cąa hã; Ngô Thá Kim Dung (2014), <Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và trợ </i>

<i>giúp xã hội cho người lao động trong khu vực kinh tế phi chính thức tại thành phá Hồ Chí Minh</i>= [52] đà xuÃt quy ỏnh mỗ rỏng ỏi tng tham gia BHYT bng cách tng mćc hß trā cho các há gia đình NLĐ cÁn nghèo tĉ mćc hß trā 50% phí lên mćc hß trā 70%-80%, nên quy đánh bÃt bc tham gia BHYT gia đình, và cÅn có c¢ chÁ ràng buác giāa NLĐ và NSDLĐ bằng c¢ sỗ phỏp lý v cú c quan chuyờn trỏch giỏm sát thăc thi các quy đánh này. Và bÁo tr xó hỏi cn hóng n mỗ rỏng ỏi tng l NL cú thu

<i>nhp thp; TrÂng Thỏ Phng, Nguyần Thá HiÅn (2013) <Các nhân tá ảnh hưởng đến </i>

<i>ý định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người la động khu vực phi chính thức tại tỉnh Phú Yên= [122] đà xuÃt xây dăng chính sách BHXH tă nguyÉn phù hāp cho </i>

lao đáng trên 45 tuåi vãi nam và trên 40 tuåi vãi nā; Đoàn Thá Thu H°¢ng (2015),

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

<i><Chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện cho người lao động phi chính thức -Một sá vấn </i>

<i>đề cần hồn thiện= [21] đà xt sãm xây dăng lá trình hß trā NLĐ PCT trong q trình </i>

đóng BHXH, xây dăng chiÁn l°āc phát triÅn BHXH tă nguyÉn vãi nhóm lao đáng PCT phù hāp vãi tĉng giai đo¿n phát triÅn cąa nÃn kinh tÁ. Sãm xây dăng các vn bÁn h°ãng d¿n chi tiÁt LuÁt BHXH 2014 nhÃt là và BHXH t nguyẫn, bồ sung thờm ch ỏ hỗng

<i>ỏi vãi ng°åi tham gia BHXH tă nguyÉn&; Ph¿m Thá Đam (2019), <Pháp luật về an </i>

<i>sinh xã hội cho lao động nữ di cư phi chính thức= đà xuÃt bå sung thêm quy đánh pháp </i>

luÁt cho nhóm lao đáng nā di c° PCT nói riêng và lao đáng di c° nói chung và an sinh xã hái, quyÃn c hỗng tr giỳp xó hỏi; mỗ rỏng ch ỏ hỗng BHXH t nguyẫn v cỏch thc úng BHXH tă nguyÉn; thay đåi ph°¢ng thćc tiÁp cÁn các dách v xó hỏi cÂ

<i>bn [79]; Nguyần Thỏ PhÂng Thuý (2020), <Pháp luật về lao động giúp việc gia đình </i>

<i>ở Việt Nam= đà xuÃt nên quy đánh lao đáng giúp viÉc gia đình là đái t°āng tham gia </i>

<i>BHXH bt buỏc [68, tr 151]; Nguyần Qunh PhÂng (2018) <Thc trạng pháp luật </i>

<i>bảo vệ quyền lợi của lao động giúp việc gia đình ở Việt Nam= [64] cùng kiÁn nghỏ vói </i>

<i>Nguyần Thỏ PhÂng Thuý; o Thỏ PhÂng Liờn (2020), <Lao động trong khu vực </i>

<i>kinh tế phi chính thức ở Việt Nam: Thực trạng và một sá đề xuất= [17] cÅn điÃu chßnh </i>

mát sá chính sách an sinh xã hái đÅ phù hāp h¢n vãi nhu cÅu và điÃu kiÉn cąa lao đáng khu văc kinh tÁ PCT, tng khÁ nng tiÁp cÁn cąa nhóm lao đáng PCT vãi BHXH nh°

<i>nhiÃu gói lăa chãn, tng hß trā cąa nhà n°ãc. Ph¿m Thá Thuý Nga (2021), <Bảo đảm </i>

<i>pháp lý thực hiện quyền của lao động di cư nội địa ở Việt Nam= đà xuÃt sÿa đåi quy </i>

đánh và BHXH đÅ tng tính hÃp d¿n, thuÁn lāi cho ng°åi tham gia [83, tr 242].

Các cơng trình nghiên cću có liên quan đÁn hồn thiÉn pháp luÁt và viÉc làm và

<i>thu nhÁp có: Ph¿m Thá Đam (2019), <Pháp luật về an sinh xã hội cho lao động nữ di </i>

<i>cư phi chính thức= đà xuÃt bå sung thêm quy đánh pháp luÁt cho nhóm lao đáng nā di </i>

c° PCT nói riêng và lao đáng di c° nói chung và viÉc làm và thu nhÁp vì quy đánh hiÉn nay tÁp trung nhiÃu cho khu văc có quan hÉ lao đáng, ch°a có quy đánh riêng hß trā đào t¿o, d¿y nghà cho ng°åi di c°, đặc biÉt là lao đáng n di c PCT [79, tr 78]; Nguyần

<i>Thỏ PhÂng Thuý (2020), <Pháp luật về lao động giúp việc gia đình ở Việt Nam= đà </i>

xuÃt nên quy đánh tiÃn l°¢ng cąa lao đáng giúp viÉc gia đình khơng bao góm chi phớ n, ỗ ca NL sỏng cùng gia đình NSDLĐ [68, tr 72]. Ph¿m Thá Thuý Nga (2021),

<i><Bảo đảm pháp lý thực hiện quyền của lao động di cư nội địa ở Việt Nam= đà xuÃt đ°a </i>

lao đáng di c° nái đáa vào trong các chiÁn l°āc xóa đói giÁm nghèo đÅ hß trā hã v°āt qua khó khn và kinh tÁ [83, p. 240].

Hoàn thiÉn pháp luÁt và HĐLĐ, thåi giå lm viẫc v thồi giồ nghò ngÂi, an ton lao đáng, vÉ sinh lao đáng. PhÅn đà xuÃt này chą yÁu tÁp trung vào nhóm lao đáng giúp

<i>viÉc gia ỡnh. C th: Nguyần Thỏ PhÂng Thuý (2020), <Phỏp luật về lao động giúp </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

<i>việc gia đình ở Việt Nam= đà xuÃt đái vãi viÉc sÿ dăng lao đáng giúp viÉc gia đình thì </i>

cÅn quy đánh HĐLĐ m¿u và bå sung quy đánh và hÁu quÁ cąa t¿m hoãn HĐLĐ; và thåi giå lm viẫc, thồi giồ nghò ngÂi thỡ cn iu chònh theo h°ãng quy đánh tång sá giå làm viÉc trong ngy, trong tun, tồng sỏ giồ nghò ngÂi tỏi thiÅu, quy đánh că thÅ và thåi gian làm thêm giå, nÁu lao đáng giúp viÉc sáng cùng gia đình NSDLĐ thì cÅn quy đánh giãi h¿n thåi giå làm viÉc vào buåi tái, cÅn quy đánh thåi gian nghò lầ linh hot. Ngoi ra lun ỏn cũng đà xuÃt cÅn bå sung các quy đánh và quyÃn riêng t° cho lao đáng giúp viÉc gia đình. Thêm vào đó khi lao đáng giúp viÉc gia đình bá tai n¿n lao đáng thì NSDLĐ phÁi thanh tốn tồn bá chi phí y tÁ [68, tr 145-150]. Cùng h°ãng nghiên cću

<i>và lao đáng giúp viÉc gia ỡnh cũn cú Nguyần Qunh PhÂng (2018), <Thc trng </i>

<i>pháp luật bảo vệ quyền lợi của lao động giúp việc gia đình ở Việt Nam= [64]. </i>

<i>Thứ hai, các cơng trình nghiên cću liên quan đÁn các giÁi pháp nâng cao hiÉu </i>

quÁ bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ nói chung và NLĐ có viÉc làm PCT nói riêng. Cú:

<i>Nguyần Qunh PhÂng (2018) <Thc trng phỏp lut bảo vệ quyền lợi của lao </i>

<i>động giúp việc gia đình ở Việt Nam= đà xuÃt đÅ tng hiÉu q cąa c¢ chÁ hành chính </i>

thì cÅn quy đánh tình tiÁt tng nặng trong các chÁ tài khi NSDLĐ giúp viÉc gia đình có hành vi ng°āc đãi, quÃy rái, tình dăc, c°ÿng bćc lao đáng và dùng vũ lăc đái vãi lao

<i>đáng giúp viÉc gia đình [64, tr 73]; Nguyần Thỏ PhÂng Thuý (2020), <Phỏp lut về </i>

<i>lao động giúp việc gia đình ở Việt Nam= đà xuÃt đÅ phát huy hiÉu quÁ cąa c¢ chÁ hành </i>

chính thì bå sung hành vi vi ph¿m (nh° hành vi ng°āc đãi, mÃng chÿi&) và quy đánh tng mćc xÿ ph¿t đái vãi các hành vi vi ph¿m, đãng thåi bå sung quy đánh và nhiÉm vă cąa thanh tra lao đáng trong viÉc thanh tra, kiÅm tra há gia đình sÿ dăng lao đáng giúp viÉc gia đình, cơng trình này khơng đà xt đÁn các c¢ chÁ khác [68, tr 155]; Ph¿m

<i>Thá Thuý Nga (2021), <Bảo đảm pháp lý thực hiện quyền của lao động di cư nội địa ở </i>

<i>Việt Nam= đà xt cÅn có hÉ tháng các biÉn pháp hß trā lao đáng di c° nái đáa trong </i>

quá trình thăc hiÉn các c¢ chÁ th°¢ng l°āng, hồ giÁi, trãng tài và toà án. Ngoài ra cũng cÅn nâng cao chÃt l°āng đái ngũ hoà giÁi viên lao đáng, trãng tài viên lao đáng. Cơng trình cũng đà xuÃt viÉc nghiên cću, tham m°u xây dăng thą tăc đặc biÉt đÅ giÁi quyÁt vă viÉc quÃy rái tình dăc t¿i n¢i làm viÉc [83, tr 252-255]. Phan Thá Lam Hãng

<i>(2021), <Thiết chế bảo vệ quyền của người lao động trong các doanh nghiệp ngoài nhà </i>

<i>nước, thực trạng và kiến nghị= cho rằng cÅn phÁi xây dăng trình tă, thą tăc đÅ ng°åi </i>

dân có thÅ khiÁu kiÉn địi u cÅu Tồ án bÁo vÉ qun cąa mình vãi nghĩa là bÁo vÉ quyÃn con ng°åi, bên c¿nh đó có thÅ nghiên cću bå sung quy đánh trãng tài lao đáng vă viÉc bên c¿nh trãng tài lao đáng th°ång trăc. Đái vãi thanh tra lao đáng thì cÅn chun mơn hố và bÁo đÁm tính đác lÁp cąa cơng tác thanh tra, cÅn có quy đánh và să hß trā cąa thanh tra lao đáng cho NLĐ và NSDLĐ. Và cÅn chú trãng phát triÅn sá

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

l°āng cơng đồn viên, nh°ng tå chćc l¿i hÉ tháng cơng đoàn theo h°ãng gãn nhẹ, nâng cao chÃt l°āng cán bá cơng đồn& [85]. T°¢ng tă h°ãng đà xt cịn có TrÅn Ngun

<i>C°ång (2016), <Bảo vệ quyền của người lao động làm việc tại doanh nghiệp có ván </i>

<i>đầu tư nước ngoài theo pháp luật Việt Nam hiện hành= [111, tr 138-146]; Ph¿m Hoàng </i>

<i>Linh (2019), <Bảo đảm quyền của người lao động trong doanh nghiệp có ván đầu tư </i>

<i>nước ngoài tại Việt Nam= [77, tr 125-128]. </i>

Ngồi ra ra cịn cịn có các giÁi pháp khác tĉ: Đß Minh Khuê và cáng să; (2007),

<i><Những vấn đề an sinh xã hội của nhóm dân cư lao động trong khu vực kinh tế phi </i>

<i>chính thức= [18] đÅ xuÃt biÉn pháp tng c°ång công tác tuyên truyÃn, phå biÁn các dách </i>

vă và hình thćc BHXH, BHYT và các lo¿i hình bÁo hiÅm khác đÁn tĉng tÅng lãp dân c°, đặc biÉt t¿i các đáa bn cú ụng NL ỗ khu vc kinh t PCT đÅ ng°åi dân hiÅu rõ và tham gia vào các dách vă an sinh xã hái; Nhà n°ãc, các c¢ quan liên quan nh° các tå chćc xã hái, Bá y tÁ, các c¢ quan bÁo hiÅm& cũng cÅn có să điÃu chßnh trong viÉc thăc hiÉn các dách vă bÁo hiÅm, đặc biÉt là BHYT đÅ nâng cao chÃt l°āng phăc vă các lo¿i hình dách vă này đái vãi NLĐ và ng°åi dân nói chung. Nhà n°ãc cÅn có să giám sát, kiÅm tra chặt ch¿, yêu cÅu NSDLĐ đóng bÁo hiÅm cho NLĐ. Đãng thåi, các tác giÁ cũng kiÁn nghá giÁi pháp là phÁi phát huy m¿nh m¿ vai trò ca chớnh quyn cp c sỗ v tồ chc xó hỏi, tồ chc on th, cỏng óng ỗ ỏa ph°¢ng nh° Mặt trÁn tå quác, Hái phă nā, Hái ng°åi cao tuåi& trong viÉc tìm hiÅu, phÁn ánh và hß trā nhāng ng°åi nghèo có hồn cÁnh khó khn, các đái t°āng chính sách, nhāng ng°åi già cơ đ¢n, trẻ mã cơi, kÅ cÁ NLĐ nhÁp c° đÅ giúp hã khi có nhāng biÁn cá bÃt lāi, suy giÁm và kinh tÁ, gặp rąi ro trong đåi sáng. Tuy nhiên, bài viÁt mãi chß tiÁp cÁn NLĐ có viÉc làm PCT thuác nhóm làm cơng n l°¢ng, nên mát sá giÁi pháp khơng áp dăng đ°āc vãi lao đáng có viÉc làm PCT mà khơng có quan hÉ lao đáng. Ngồi nhāng giÁi phỏp trờn

<i>TrÂng Thỏ Phng, Nguyần Thỏ Hin (2013) <Cỏc nhân tá ảnh hưởng đến ý định </i>

<i>tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người lao động khu vực phi chính thức tại tỉnh Phú Yên</i>= [122] bå sung thêm các giÁi pháp khác nh° cÅn có să phái kÁt hāp, lãng ghép ch°¢ng trình BHXH tă ngun vãi các ch°¢ng trình măc tiêu khác đÅ t¿o viÉc làm và thu nhÁp ån đánh cho NLĐ có viÉc làm PCT; Nhà n°ãc cÅn nghiên cću sâu và kỹ l°ÿng, tháng kê đÅy đą thông tin và khu văc PCT đÅ có chính sách BHXH tă nguyÉn phù hāp cho khu văc này; Nhà n°ãc cÅn phÁi đ°a chß tiêu cơng tác thăc hiÉn chính sách BHXH tă nguyÉn vào các tháng kê, báo cáo, tång hāp theo kỳ, tháng, quý, nm t cp tònh xuỏng c sỗ v phi xem nú là mát chß tiêu thi đua nh° các chß tiêu kinh t, xó hỏi khỏc; Mỗ rỏng i lý thu BHXH tă nguyÉn, tng c°ång và đào t¿o đái ngũ cáng

<i>tác viên BHXH; Ngô Thá Kim Dung (2014), <Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và trợ </i>

<i>giúp xã hội cho người lao động trong khu vực kinh tế phi chính thức tại thành phá Hồ Chí Minh</i>= [52] cũng đ°a thêm các giÁi pháp khác nh° cÅn có các ch°¢ng trình măc

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

tiêu nh° ch°¢ng trình xố đói, giÁm nghèo, ch°¢ng trình đào t¿o nghÃ, giÁi qut viÉc làm, ch°¢ng trình tín dăng nhß, hß trā tài chính đái vãi ho¿t đáng kinh tÁ PCT; t¿o điÃu kiÉn cho ng°åi sÁn xuÃt, kinh doanh trong khu văc kinh tÁ PCT tiÁp cÁn nguãn ván chính thćc; đái vãi NLĐ tă t¿o viÉc làm, làm viÉc tă do không gÃn vo mỏt c sỗ, tồ chc no, ti ỏa ph°¢ng nên có tå chćc cơng đồn đÅ gÃn kÁt NLĐ vãi nhau; Đồn

<i>Thá Thu H°¢ng (2015), <Chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện cho người lao động </i>

<i>phi chính thức -Một sá vấn đề cần hồn thiện= [21] khun nghá nên có să đÅu t° thßa </i>

đáng và giáo dăc và đào t¿o kỹ nng cho lăc l°āng lao đáng trẻ. Riêng vãi lao đáng

<i>giúp viÉc gia ỡnh, thỡ Nguyần Qunh PhÂng (2018) <Thc trng phỏp luật bảo vệ </i>

<i>quyền lợi của lao động giúp việc gia đình ở Việt Nam= đà xuÃt cÅn tuyên truyÃn kiÁn </i>

thćc pháp luÁt và BHXH cho lao đáng giúp viÉc gia đình, nâng cao ý thćc tå chćc kỷ luÁt và ý thćc chÃp hành pháp luÁt cąa lao đáng giúp viÉc gia đình và NSDLĐ, tng c°ång công tác đào t¿o nghà nhÃt là kỹ nng ćng xÿ vn hố trong gia đình cho ng°åi giúp viÉc gia đình và cÃp chćng chß hành nghà cho hã, tng c°ång công tác quÁn lý, thanh tra, kiÅm tra cąa nhà n°ãc và khuyÁn khích các tå chćc chính trá - xã hái các cÃp tham gia quÁn lý, giám sát tình hình thăc hiÉn pháp luÁt trong lĩnh văc này, nên h°ãng tãi thành lÁp hái cąa cąa nhāng ng°åi giúp viÉc gia đình do hã tă thành lÁp [64];

<i>Ngun Hāu Tài, Tr°¢ng Khánh Vãng (2018), <Lao động phi chính thức ở Việt Nam: </i>

<i>Thực trạng và một sá định hướng chính sách= [61]và Ngun Hāu Tài (2019) <Lao động phi chính thức ở Việt Nam hiện nay= [60] đà xuÃt cÅn quyÁt liÉt tng c°ång thăc </i>

thi pháp luÁt lao đáng trong khu văc PCT nhằm chuyÅn sá l°āng lãn lao đáng PCT ch°a hoặc khơng có HĐLĐ, BHXH, BHYT, BHTN thành lao đáng chính thćc. KhuyÁn khích hß trā các doanh nghiÉp và mặt thą tăc, pháp lý khi tham gia BHXH cho NLĐ; có các chÁ tài và mặt luÁt pháp đą m¿nh bÃt buác các doanh nghiÉp trong viÉc ký kÁt HĐLĐ, tham gia BHXH, BHYT cho NLĐ trong doanh nghiÉp; tng c°ång công tác tuyên truyÃn vÁn đáng đÅ khuyÁn khích NLĐ có viÉc làm PCT tham gia BHXH tă nguyÉn; tiÁp tăc đ¢n giÁn các thą tăc hành chính trong các c¢ quan cung cÃp dách vă công, đặc biÉt đái vãi ngành BHXH cÅn đÁm bÁo duy trì tát viÉc giao dách mát cÿa, ćng dăng tái đa công nghÉ thông tin trong giao dách hành chính, tiÁp tăc nâng cao chÃt l°āng đái ngũ cán bá đÅ đáp ćng ngày mát tát h¢n nhu cÅu tham gia BHXH tă nguyÉn

<i>cąa NLĐ có viÉc làm PCT; Ph¿m Thá Thu Lan (2021), <Bảo vệ người lao động trong </i>

<i>xu hướng phi chính thức việc làm ở Việt Nam= là mát đà tài đ°a ra nhāng giÁi pháp </i>

bÁo vÉ bao quát nhÃt nh°: phÁi đÁm bÁo pháp luÁt lao đáng đ°āc thăc thi đÅ ngn chặn PCT viÉc làm, bÁo vÉ các nguyên tÃc và qun c¢ bÁn cąa NLĐ có viÉc làm phi tiêu chuẩn ngang bằng vãi NLĐ có viÉc lm tiờu chun, m bo quyn li ca NL ỗ cỏc Ân vỏ thu ph, iu chònh viẫc lm mãi trong nÃn kinh tÁ sá, chính thćc hố viÉc làm khơng có quan hÉ lao đáng, phát huy vai trị cąa tå chćc cơng đồn đ¿i diÉn bÁo vÉ

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

NLĐ. Tuy nhiên cơng trình này khơng nghiên cću, tiÁp cÁn d°ãi góc đá qun lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT, khơng chß ra đ°āc đặc tr°ng cąa cąa NLĐ có viÉc làm PCT. Nh°ng cơng trình này đã nêu bÁt đ°āc bćc tranh tång thÅ và thăc tr¿ng PCT viÉc làm v nguyờn nhõn dn n PCT viẫc lm ỗ ViÉt Nam, đây chính là nái dung giá trá đÅ luÁn án tham khÁo và cąng cá rằng NLĐ có viÉc làm PCT cÅn đ°āc bÁo vÉ.

Nhāng cơng trình trên đã đ°a ra đ°āc mát sá giÁi pháp nhÃt đánh nhằm tng c°ång bÁo vÉ mát sá quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT. ĐiÅm h¿n chÁ cąa các cơng trình này là mßi cơng trình chß đ°a ra mát nhóm giÁi pháp nhằm bÁo vÉ đÁn mát nhóm quyÃn lāi nhÃt đánh (quyÃn lāi và an sinh xã hái, viÉc làm, thu nhÁp, HĐLĐ&) hoặc bÁo vÉ cho mát nhóm NLĐ có viÉc làm PCT nhÃt đánh (lao đáng nā di c° PCT, lao đáng PCT trong khu văc kinh tÁ chính thćc), và có nhāng giÁi pháp đà xt đÁn nay đã đ°āc Nhà n°ãc thăc hiÉn. Do đó, trong luÁn án cąa mình, nghiên cću sinh s¿ tiÁp tăc kÁ thĉa mát sá kÁt quÁ nghiên cću cąa nhāng cơng trình trên và nghiên cću mát cách bao quát nhÃt và có hÉ tháng và các giÁi pháp bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<b>1.2. Đánh giá chung vÁ tình hình nghiên cąu và nhāng vÃn đÁ luÁn án ti¿p tāc nghiên cąu </b>

Đánh giá chung và tình hình nghiên cću:

<i>Thứ nhất, các cơng trình b°ãc đÅu đã xác đánh đ°āc NLĐ có viÉc làm PCT là </i>

ai dăa vào khu văc làm viÉc hoặc tính chÃt cơng viÉc theo các cách tiÁp cÁn khác nhau, tĉ khía c¿nh kinh tÁ hoặc pháp lý. HÅu hÁt các cơng trình đÃu chß ra đ°āc NLĐ có viÉc làm PCT có đặc điÅm là thu nhÁp thÃp, khơng ån đánh, điÃu kiÉn sinh sáng khơng đÁm bÁo, khó tiÁp cÁn các chính sách và pháp luÁt cąa nhà n°ãc, phÅn lãn là phă nā, lao đáng di c°. Tuy nhiên, ch°a có cơng trình nào đ°a ra đ°āc mát khái niÉm và NLĐ có viÉc làm PCT mát cách bao quát và toàn diÉn, các đặc điÅm đ°a ra cũng chą yÁu mang tính chÃt h¿n chÁ trong khi viÉc làm PCT trên thăc tÁ có nhiÃu °u điÅm khác.

<i>Thứ hai, đa sá các công trình nghiên cću và quyÃn và bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ </i>

nói chung, các cơng trình nghiên cću trăc tiÁp đÁn quyÃn và bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ có viÉc làm PCT cịn khá ít, mćc đá nghiên cću cha ton diẫn, ch yu dng ỗ cỏc quyn và an sinh xã hái. Và các ph°¢ng thćc bÁo vÉ cũng đ°āc các cơng trình nghiên cću chą yÁu tÁp trung vào các ph°¢ng thćc bÁo vÉ NLĐ nói chung, mát sá ít cơng trình có nghiên cću đÁn ph°¢ng thćc bÁo vÉ liên quan trăc tiÁp đÁn NLĐ có viÉc làm PCT vãi các ph°¢ng thćc nh° Toà án, thanh tra lao đáng, trãng tài lao đáng, tå chćc cơng đồn cąa lao đáng giúp viÉc gia đình. Vì vÁy, mćc đá nghiên cću thăc tr¿ng pháp luÁt và thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt cũng bá <bó= trong các vÃn đà này. Ch°a có cơng trình

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

nghiên cću nào nghiên cću và quyÃn, bÁo vÉ quyÃn, thăc tr¿ng pháp luÁt, thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt và ph°¢ng thćc bÁo vÉ qun lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT mát cách toàn diÉn và dăa trên đặc điÅm riêng cąa nhóm lao đáng này. Vì tuy là NLĐ, nh°ng NLĐ có viÉc làm PCT có nhāng đặc điÅm riêng nên không thÅ áp dăng cách bÁo vÉ y hÉt nh° bÁo vÉ NLĐ chính thćc.

<i>Thứ ba, các cơng trình cũng đã ra đ°āc các kiÁn nghá hoàn thiÉn và nâng cao </i>

hiÉu quÁ bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT ç ViÉt Nam hiÉn nay, nh°ng ph¿m vi v¿n tp trung ch yu ỗ lnh vc an sinh xó hái, mát sá ít có đà cÁp đÁn viÉc làm, thu nhÁp, HĐLĐ. Nh°ng các nghiên cću này còn råi r¿c, ch°a toàn diÉn.

LuÁn án s¿ tiÁp tăc kÁ thĉa nhāng kÁt q cąa các cơng trình nghiên cću đã thăc hiÉn và tiÁp tăc nghiên cću phát triÅn các vÃn đà sau đây:

<i>Thứ nhất, xây dăng khái niÉm viÉc làm PCT, NLĐ có viÉc làm PCT, nêu tồn </i>

diÉn các đặc điÅm cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<i>Thứ hai, nghiên cću sâu sÃc h¢n, tồn diÉn h¢n và mặt lý ln cũng nh° thăc </i>

tr¿ng pháp luÁt, thăc tiÇn thăc hiÉn pháp luÁt và các quyÃn lāi trãng yÁu cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<i>Thứ ba, nghiên cću các ph°¢ng thćc pháp lý cąa Nhà n°ãc trong bÁo vÉ quyÃn </i>

lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT dăa trên các đặc tr°ng cąa hã. Tĉ đó đà xuÃt các giÁi pháp phù hāp đÅ nâng cao hiÉu quÁ bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT.

<b>1.3. Lý thuy¿t, câu hßi và giÁ thuy¿t nghiên cąu </b>

LuÁn án đ°āc thc hiẫn trờn c sỗ cỏc lý thuyt c bn cąa khoa hãc pháp lý, đó là:

<i>Thứ nhất, lý thuyÁt tiÁp cÁn dăa trên quyÃn con ng°åi (right-based approach/ human rights-based approach</i> – HRBA) là thuÁt ngā đ°āc s dng phồ bin bỗi cỏc c quan ca Liên hāp quác, có mái liên hÉ chặt ch¿ vãi khái niÉm <phát triÅn con

<i>ng°åi= (human development). ĐÅu tiên, HRBA là quan điÅm có tính ngun tÃc đ°āc </i>

các c¢ quan cąa Liên hāp quác sÿ dăng trong xây dăng và thăc hiÉn các ch°¢ng trình/dă án phát triÅn. Tuy nhiên, hiÉn ti nú ang c mỗ rỏng sang viẫc hoch ỏnh v thc hiẫn chớnh sỏch cụng núi chung ỗ các quác gia. Tĉ góc đá kỹ thuÁt, HRBA thÅ hiÉn qua nhāng đặc tr°ng cát lõi đó là: Coi viẫc hò tr thc hiẫn, th hỗng cỏc quyn con ng°åi là măc tiêu chính trong các chính sách và ch°¢ng trình phát triÅn; LÃy các ngun tÃc và tiêu chuẩn quác tÁ và quyÃn con ng°åi làm đánh h°ãng trong viÉc thiÁt lÁp và thăc hiÉn các chính sách, ch°¢ng trình phát triÅn; Làm rõ nhāng chą thÅ quyÃn, chą thÅ có trách nhiÉm và các quyÃn, trách nhiÉm, nghĩa vă cąa hã, tĉ đó hß trā tng c°ång nng lăc trong viÉc thăc hiÉn các quyÃn, nghĩa vă và trách nhiÉm [131]. Theo lý thuyÁt này, quyÃn con ng°åi giā vai trị chi phái các ngun tÃc, tiêu chuẩn, chính

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

sách và pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm nói chung và quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT nói riêng. Dăa trên nÃn tÁng lý thuyÁt và quyÃn con ng°åi, luÁn án s¿ làm rõ nhāng vÃn đà lý luÁn và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT, thăc tr¿ng pháp luÁt và thăc thi pháp luÁt và bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ cú viẫc lm PCT ỗ Viẫt Nam v cỏc quan điÅm, giÁi pháp tng c°ång bÁo vÉ quyÃn lāi ca NL cú viẫc lm PCT ỗ Viẫt Nam.

<i>Thứ hai, lý thuyÁt và đái t°āng yÁu thÁ. Đái t°āng yÁu thÁ là nhāng ng°åi có vá </i>

thÁ thiÉt thịi h¢n nhiÃu nhóm đái t°āng xã hái khác trên nhiÃu ph°¢ng diÉn nh° kinh tÁ, xã hái, vn hố, dân să, chính trá. Trong lt qc tÁ ghi nhÁn phă nā, trẻ em, ng°åi khuyÁt tÁt, ng°åi sáng chung vãi HIV, ng°åi di trú, ng°åi thiÅu sá, ng°åi cao tuåi... là ng°åi yÁu thÁ. Xét trong lĩnh văc lao đáng, NLĐ nói chung cũng có thÅ đ°āc xem là yÁu thÁ h¢n so vãi NSDLĐ. Mặt khác, NLĐ có viÉc làm PCT cũng bao gãm phÅn lãn đái t°āng yÁu thÁ. TiÁp cÁn lý thuyÁt này cho thÃy bÁo vÉ quyÃn cąa NLĐ có viÉc làm PCT là cÅn thiÁt và quan trãng.

<i>Thứ ba, lý thut bình đẳng và c¢ hái. Qun bình đẳng là qun đ°āc đái xÿ </i>

cơng bằng, là quyÃn c¢ bÁn cąa con ng°åi và ai cũng c hỗng. Mỏt sỏ cụng óc ca ILO cũng đà cÁp đÁn quyÃn bình đẳng cąa con ng°åi nh° Cơng °ãc và trÁ cơng bình đẳng giāa lao đáng nam và lao đáng nā cho nhāng công viÉc có giá trá ngang nhau (Cơng °ãc sá100); Công °ãc cháng phân biÉt đái xÿ trong viÉc làm và nghà nghiÉp (Cơng °ãc sá 111). Bình đẳng gãm có bình đẳng trên danh nghĩa, bình đẳng và kÁt q và bình đẳng và c¢ hái [136, tr 21]. Bình đẳng trên danh nghĩa là đái xÿ giáng nhau giāa ng°åi vãi ng°åi; bình đẳng và kÁt quÁ là să bÁo đÁm các kÁt quÁ là nh° nhau đái vãi tÃt cÁ mãi ng°åi; cÁ hai hình thćc bình đẳng này đÃu khơng tính đÁn să khác biÉt và bÃt lāi cąa tĉng chą thÅ. Bình đẳng và c¢ hái là thĉa nhÁn vai trò quan trãng cąa nhāng khác biÉt và bÃt lāi giāa các chą thÅ, tĉ đó đ°a ra nhāng biÉn pháp đÅ đ¿t đ°āc bình đẳng thăc chÃt. Trờn c sỗ ghi nhn mói ngồi cú quyn bỡnh đẳng nh° nhau trong mãi lĩnh văc, đái vãi nhāng ng°åi có nhāng bÃt lāi h¢n nhāng ng°åi khác thì cÅn có nhāng biÉn pháp că thÅ đÅ khÃc phăc nhāng bÃt lāi đó đÅ cuái cùng tÃt c mói ngồi u c th hỗng quyn nh nhau. Trong lao đáng, quyÃn bình đẳng đ°āc hiÅu là bình đẳng giāa mãi cơng dân trong thăc hiÉn qun lao đáng thơng qua viÉc tìm kiÁm viÉc lm, c hỗng cỏc quyn, li ớch khi lm viẫc (vá trí viÉc làm, thu nhÁp, điÃu kiÉn làm viÉc, an toàn lao đáng, vÉ sinh lao đáng, đ°āc tham gia BHXH, BHYT&), bao gãm cÁ bình đẳng giãi trong lĩnh văc lao đáng. Do đó NLĐ chính thćc và NLĐ có viÉc làm PCT cũng phÁi bình đẳng vãi nhau.

<i>Thứ tư, lý thuyÁt phát triÅn BÃn vāng. Phát TriÅn BÃn Vāng là h°ãng đi mà nhiÃu </i>

quác gia và Liên Hāp Quác (UN) tán đãng và ąng há. Các n°ãc dù là giàu hay nghèo

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

đÃu chą tr°¢ng Phát TriÅn BÃn Vāng. Ngân hàng thÁ giãi đã chãn Phát TriÅn BÃn Vāng làm đà tài cho phúc trình th°ång niên 2003 vãi tăa là <Phát triÅn bÃn vāng trong mát thÁ giãi nng đáng= (Sustainable Development in a Dynamic World, World Development Report 2003, World Bank). Lý thuyÁt này có thÅ đ°āc vÁn dăng trong nghiên cću bÁo vÉ quyÃn và lāi ích cąa NLĐ khu văc PCT nh° mát khung lý thuyÁt đÅ đÁm bÁo rằng các biÉn pháp bÁo vÉ và chính trá liên quan đÁn lao đáng PCT khơng chß đÁm bÁo lāi ích ngay lÁp tćc mà cịn đÁm bÁo să phát triÅn bÃn vāng trong t°¢ng lai. Nghiên cću xem xét cách công viÉc khu văc PCT Ánh hỗng n cỏc khớa cnh ca phỏt trin bn vāng. ĐiÃu này bao gãm viÉc đÁm bÁo rằng công viÉc này khơng chß cung cÃp thu nhÁp và lāi ích ngay lÁp tćc mà cịn t¿o ra giá trá cho xã hái, hß trā tài chính cho gia đình, và khơng gây h¿i cho mơi tr°ång. Phát triÅn bÃn vāng địi hßi mát xã hái cơng bằng. Nghiên cću có thÅ xem xét cách cơng viÉc khu vc PCT nh hỗng n tỡnh trng bt bình đẳng và kỳ thá trong lao đáng. Nghiên cću cũng có thÅ xem xét tác đáng cąa cơng viÉc khu văc PCT lên môi tr°ång, nghiên cću đÅ đÁm bÁo rằng công viÉc này không gây h¿i cho mơi tr°ång và có thÅ đóng góp vào các măc tiêu bÃn vāng liên quan đÁn môi tr°ång và tài nguyên tă nhiên.

LuÁn án đ°āc triÅn khai vãi các câu hßi và giÁ thuyÁt nghiên cću sau đây:

<i>Câu hßi nghiên cứu tổng quát: ĐÅ bÁo vÉ quyn li ca NL cú viẫc lm PCT </i>

ỗ Viẫt Nam hiÉn nay cÅn làm rõ nhāng vÃn đà gì?

<i>Giả thuyết nghiên cứu chung: ViÉt Nam cũng nh° thÁ giãi tãn t¿i NLĐ có viÉc </i>

làm PCT. Nhóm NLĐ này có các đặc tr°ng c¢ bÁn là làm viÉc trong khu văc kinh tÁ PCT hoặc làm viÉc trong khu văc kinh tÁ chính thćc nh°ng viÉc làm bÃp bênh, thu nhÁp trung bình thÃp, dÇ bá tån th°¢ng, khơng đ°āc tham gia BHXH, BHYT, BHTN, khụng c hỗng phỳc li nh lao ỏng chớnh thc. Pháp luÁt và các c¢ quan nhà n°ãc là công că hāu hiÉu đÅ bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT, nh°ng hiÉn nay các quy đánh pháp luÁt liên quan đÁn vÃn đà này còn nằm rÁi rác trong nhiÃu vn bÁn pháp luÁt khác nhau, Bá luÁt Lao đáng 2019 đã có các quy đánh nhằm măc đích bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT nh°ng ch°a rõ ràng, khó thăc hiÉn. Mặt khác cơng tác tå chćc thăc hiÉn pháp luÁt đÅ bÁo vÉ quyÃn lāi cąa NLĐ có viÉc làm PCT v¿n cịn h¿n chÁ.

ĐÅ trÁ låi câu hßi nghiên cću tång quát và làm rõ giÁ thuyÁt nghiên cću chung, luÁn án s¿ trÁ låi các câu hßi chi tiÁt sau đây:

Câu hßi nghiên cću 1: Quan niÉm nh° thÁ nào và NLĐ có viÉc làm PCT và bÁo vÉ NLĐ có viÉc làm PCT?

GiÁ thuyÁt nghiên cću:

</div>

×