Luận Án Tiến Sĩ Kinh Tế Phát Triển Thị Trường Truyền Hình Trả Tiền Ở Một Số Quốc Gia Và Bài Học Cho Việt Nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (621.06 KB, 15 trang )
<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">
VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
<b>HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI </b>
<b>LƯƠNG QUỐC HUY </b>
<b>PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRUYỀN HÌNH TRẢ TIỀN Ở MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM </b>
<b>LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ </b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
<b>HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI </b>
<b>LƯƠNG QUỐC HUY </b>
<b>PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRUYỀN HÌNH TRẢ TIỀN Ở MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM </b>
<b>Ngành Kinh tế Quốc tế </b>
<b>Mã số: 9 31 01 06 </b>
<b>LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ </b>
<i><b>Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Nguyễn Thị Kim Chi </b></i>
<b> 2. PGS. TS. Nguyễn Xuân Trung </b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3"><b>LỜI CAM ĐOAN </b>
<i>Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi, các số liệu nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác. </i>
<b>Tác giả luận án</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4"><b>MỤC LỤC </b>
<b>MỞ ĐẦU ... 1 </b>
<b>Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ THỊ TRƯỜNG TRUYỀN HÌNH TRẢ TIỀN ... 9 </b>
<b>1.1. Nhóm các nghiên cứu liên quan đến cơ sở lý luận ... 9 </b>
<b>1.2. Các cơng trình nghiên về phát triển thị trường truyền hình trả tiền trên thế giới ... 11 </b>
<b>1.3. Các cơng trình nghiên cứu về thị trường truyền hình trả tiền của Việt Nam ... 16 </b>
<b>1.4. Nhận xét, đánh giá và những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu ... 21 </b>
1.4.1. Một số nhận xét, đánh giá về tình hình nghiên cứu ... 21
1.4.2. Khoảng trống và hướng nghiên cứu của luận án ... 22
<b>Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRUYỀN HÌNH TRẢ TIỀN ... 24 </b>
<b>2.1. Những khái niệm cơ bản ... 24 </b>
2.1.1. Khái niệm phát triển ... 24
2.1.2. Truyền hình trả tiền ... 25
2.1.3. Thị trường truyền hình trả tiền ... 27
2.1.4. Khái niệm phát triển thị trường truyền hình trả tiền ... 28
<b>2.2. Đặc điểm, vai trò của phát triển thị trường truyền hình trả tiền ... 29 </b>
2.2.1. Đặc điểm của phát triển thị trường truyền hình trả tiền ... 29
2.2.2. Vai trò của phát triển thị trường truyền hình trả tiền ... 36
<b>2.3. Nội dung, tiêu chí đánh giá phát triển thị trường truyền hình trả tiền và các nhân tố ảnh hưởng đến ... 38 </b>
2.3.1. Nội dung phát triển thị trường truyền hình trả tiền ... 38
2.3.2. Tiêu chí đánh giá phát triển thị trường truyền hình trả tiền ... 47
2.3.3. các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển thị trường truyền hình trả tiền .... 49
</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5"><b>Chương 3: KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRUYỀN </b>
<b>HÌNH TRẢ TIỀN Ở MỘT SỐ QUỐC GIA ... 63 </b>
<b>3.1. Khái quát tình hình phát triển và xu hướng truyền hình trả tiền trên thế giới ... 63 </b>
<b>3.2. Thị trường truyền hình trả tiền của Mỹ ... 70 </b>
3.2.1. Thực trạng phát triển... 70
3.2.2. Quản lý nhà nước đối với thị trường truyền hình trả tiền ở Mỹ ... 78
<b>3.3. Thị trường truyền hình trả tiền của Trung Quốc ... 81 </b>
<b>3.5. Bài học kinh nghiệm từ thị trường truyền hình trả tiền của Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc ... 94 </b>
3.5.1. Bài học về phát triển cung ... 94
3.5.2. Bài học về phát triển cầu ... 98
3.5.3. Bài học về quản lý nhà nước đối với thị trường truyền hình trả tiền .. 100
<b>Chương 4: VẬN DỤNG KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRUYỀN HÌNH TRẢ TIỀN </b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">4.1.4. Các yếu tố tác động đến phát triển thị trường truyền hình trả tiền của Việt Nam ... 113 4.1.5. Quản lý nhà nước đối với thị trường truyền hình trả tiền của Việt Nam ... 117 4.1.6. Đánh giá kết quả, hạn chế và nguyên nhân ... 121
<b>4.2. Một số điểm tương đồng và khác biệt trong phát triển thị trường truyền hình trả tiền ở Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc và Việt Nam ... 128 </b>
4.2.1. Một số điểm tương đồng ... 128 4.2.2. Những đặc điểm riêng ... 128
<b>4.3. Quan điểm và phương hướng phát triển thị trường truyền hình trả tiền ở Việt Nam ... 130 </b>
4.3.1. Quan điểm ... 130 4.3.2. Định hướng phát triển ... 131
<b>4.4. Một số giải pháp phát triển thị trường truyền hình trả tiền ở Việt Nam trên cơ sở vận dụng kinh nghiệm quốc tế ... 131 </b>
4.4.1. Nhóm giải pháp phát triển cung về truyền hình trả tiền theo hướng hiện đại, phù hợp với xu hướng phát triển của thế giới ... 132 4.4.2 Nhóm giải pháp phát triển cầu. ... 138 4.4.3. Nhóm giải pháp về quản lý nhà nước đối với thị trường truyền hình trả tiền ... 142
<b>Tiểu kết chương 4... 148 KẾT LUẬN ... 149 CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA NGHIÊN CỨU SINH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ... 151 TÀI LIỆU THAM KHẢO ... 152 PHỤ LỤC ... 160 </b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7"><b>DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT </b>
bang của Mỹ
</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8"><b>DANH MỤC CÁC BẢNG </b>
Bảng 3.1. Số tiền các hãng OTT thu được từ thuê bao, quảng cáo và dịch vụ Pay per View năm 2017- 2018 ... 67 Bảng 3.2: Truyền hình trả tiền tại Mỹ mất user năm 2017 ... 76 Bảng 3.3: Thuê bao Truyền hình trả tiền và truyền hình trực tuyến qua internet tại Mỹ ... 77 Bảng 3.4. Thống kê các nhà cung cấp OTT tại Hàn Quốc ... 90 Bảng 4.1. Đóng góp vào NSNN của một số doanh nghiệp THTT điển hình giai
đoạn 2014-2018 ... 122 Bảng 4.2. Doanh thu, lợi nhuận thị trường THTT trong giai đoạn 2014-2018 ... 123
</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9"><b>DANH MỤC CÁC HÌNH, HỘP </b>
Hình 2.1. Tháp nhu cầu Maslow được áp dụng cho rất nhiều lĩnh vực, trong đó có cả phân tích nhu cầu của khách hàng trên thị trường dịch vụ ... 31 Hình 2.2. Mơ hình chi tiết các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng ... 39 Hình 2.2. Mơ hình cấu trúc bậc thị trường của doanh nghiệp THTT ... 47 Hình 2.3. Mơ hình chỉ số hài lịng của khách hàng thỏa mãn nhu cầu xem truyền
hình trả tiền ... 48 Hình 3.1: Biểu đồ dự báo doanh thu truyền hình trả tiền và OTT ... 65 Hình 3.2. Những chương trình có số lượng người xem cao nhất trên Netflix tính từ
tháng 1/2018 – 11/2018 ... 66 Hình 3.3: Biểu đồ dự đốn doanh thu truyền hình trả tiền trong tương lai khu vực
Tây Âu... 74 Hình 3.4. Biểu đồ dự báo doanh thu truyền hình trả tiền và OTT ... 75 Hình 3.5. Tổng số thuê bao truyền hình trả tiền của Trung Quốc giai đoạn
2013 – 2018 ... 84 Hình 4.4. Thị phần (thuê bao) của nhà cung cấp dịch vụ THTT năm 2017 ... 111 Hình 4.5. Thị phần các đơn vị cung cấp dịch vụ THTT tại thời điểm tháng 6/2018 ... 112 Hình 4.6. Thị phần các đơn vị cung cấp dịch vụ THTT năm 2018... 113 Hình 4.7. Bộ máy QLNN đối với THTT tại Việt Nam... 117 Hộp 1: Truyền hình OTT ... 68
</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10"><b>MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài </b>
Trên thế giới, truyền hình trả tiền (THTT) đã có lịch sử khoảng gần 70 năm. Đây là loại truyền hình trả phí, xuất hiện nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người xem truyền hình. Ở Việt Nam, truyền hình trả tiền mới chính thức có mặt được hơn 20 năm. Trong nền kinh tế thị trường ở nước ta, truyền hình trả tiền là một thị trường hoàn toàn mới mẻ và rất sơi động. Truyền hình trả tiền ở Việt Nam đã nhanh chóng trở thành một xu hướng tất yếu, một nét mới trong sinh hoạt văn hóa và là biểu hiện sinh động của hội nhập quốc tế về văn hóa. Thị trường truyền hình trả tiền đã khơng ngừng phát triển, hồn thiện cả về phía cung, phía cầu và các thể chế hỗ trợ thị trường phát triển. Sự phát triển của thị trường truyền hình trả tiền ở Việt Nam thời gian qua đã phần nào đáp ứng được nhu cầu thiết yếu của người dân trong thời kỳ hội nhập quốc tế với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế số.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của loại hình dịch vụ truyền hình trả tiền đã nảy sinh nhiều vấn đề cần phải nghiên cứu và giải quyết, nhất là các vấn đề liên quan đến cạnh tranh, bản quyền, quản lý nhà nước và các hoạt động thị trường. Thực tế cho thấy, thị trường truyền hình trả tiền của Việt Nam hiện nay đang bộc lộ những vấn đề hạn chế trên cả hai phương diện: Một mặt thị trường đang cần những điều kiện để có thể phát triển đúng với tiềm năng; và mặt khác, đã có những vấn đề phát sinh trong quản lý của Nhà nước đối với thị trường này cần phải được giải quyết. Thực tiễn trên cho thấy, việc tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện, để thị trường phát triển lành mạnh hơn, để người tiêu dùng được tối đa hóa lựa chọn và lợi ích khi tham gia thị trường này là rất cần thiết.
Do đó việc nghiên cứu về thị trường truyền hình trả tiền để phát triển và quản lý nó tốt hơn, đặc biệt việc khảo cứu kinh nghiệm của một số nước trên thế giới, là những quốc gia có thị trường truyền hình trả tiền phát triển sớm như Mỹ; thị trường truyền hình trả tiền phát triển nhanh chóng, tạo ra sự bùng nổ và đạt được rất nhiều thành tựu trong thời gian ngắn như của Hàn Quốc; thị trường truyền hình trả tiền có những điều kiện phát triển và sự quản lý của nhà nước có nhiều nét tương đồng với Việt Nam như Trung Quốc. Từ đó làm rõ thực trạng phát triển, đặc điểm, các nhân tố tác động và vai trị của chính phủ đối với thị trường truyền hình trả tiền của các nước đó; so sánh các kết quả đạt được và các mặt hạn chế trong phát triển thị trường truyền hình trả tiền của các quốc gia được nghiên cứu và rút ra bài học kinh nghiệm
</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11"><i><b>Đó là lý do Nghiên cứu sinh chọn đề tài: “Phát triển thị trường truyền hình </b></i>
<i><b>trả tiền ở một số quốc gia và bài học cho Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu cho luận </b></i>
án Tiến sỹ Kinh tế của mình.
<b>2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án </b>
<i><b>2.1. Mục đích nghiên cứu </b></i>
Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng phát triển thị trường truyền hình trả tiền ở một số quốc gia như Mỹ, Hàn Quốc, Trung Quốc, Luận án rút ra những bài học kinh nghiệm; đồng thời đề xuất những giải pháp nhằm phát triển thị trường truyền hình trả tiền của Việt Nam thời gian tới.
<i><b>2.2. Câu hỏi nghiên cứu của luận án </b></i>
Để thực hiện mục đích nghiên cứu, luận án tập trung trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau:
- Thị trường truyền hình trả tiền được hình thành và phát triển dựa trên những cơ sở nào?
- Kinh nghiệm phát triển thị trường truyền hình trả tiền trên thế giới và ở một số nước như Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc có thể vận dụng gì cho Việt Nam?
- Để phát triển tốt thị trường truyền hình trả tiền ở Việt Nam cần có những điều kiện và giải pháp nào?
<i><b>2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu </b></i>
Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận án xác định những nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau:
<i>Thứ nhất, xây dựng khung lý thuyết cho nghiên cứu về thị trường THTT, cấu </i>
thành thị trường THTT, phát triển thị trường THTT và quản lý thị trường THTT.
<i>Thứ hai, phân tích thị trường THTT của một số quốc gia có thị trường THTT </i>
phát triển sớm trên thế giới như Mỹ; thị trường THTT phát triển nhanh chóng, tạo ra sự bùng nổ và đạt được rất nhiều thành tựu trong thời gian ngắn như của Hàn Quốc; thị trường THTT có những điều kiện phát triển và sự quản lý của nhà nước có nhiều nét tương đồng với Việt Nam như Trung Quốc… làm rõ thực trạng phát triển, kinh nghiệm quản lý của nhà nước đối với thị trường này, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm cho phát triển thị trường THTT Việt Nam.
<i>Thứ ba, trên cơ sở phân tích về thị trường THTT của Việt Nam, vận dụng </i>
những bài học kinh nghiệm quốc tế để đề xuất những giải pháp nhằm phát triển và quản lý thị trường THTT ở Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn 2030.
</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12"><b>Khung phân tích của luận án: </b>
<b>3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án </b>
<i><b>3.1. Đối tượng nghiên cứu của luận án </b></i>
Luận án có đối tượng nghiên cứu là những quan hệ kinh tế trong thị trường dịch vụ truyền hình trả tiền.
<i><b>3.2. Phạm vi nghiên cứu của luận án </b></i>
<i>- Phạm vi nội dung: Luận án nghiên cứu về thị trường THTT của một số quốc gia </i>
và Việt Nam, tập trung vào hai vấn đề chủ yếu: (1) Thực trạng phát triển của thị trường THTT. Trong đó làm rõ trình độ, khả năng cung ứng dịch vụ THTT trên thị trường; đặc điểm, sự phát triển của cầu về THTT; đặc điểm và những nhân tố tác động đến thị trường THTT đó. (2) Quản lý nhà nước đối với thị trường THTT.
<b>Thị trường truyền hình trả tiền </b>
<b>Yếu tố tác động </b>
- Những yếu tố trong nước - Những yếu tố bên ngoài
- Những yếu tố trong nước - Những yếu tố bên ngoài
<b>Tiêu chí đánh giá </b>
- Sự gia tăng khách hàng; - Mức độ thỏa mãn nhu cầu khách hàng;
</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13"><i>- Phạm vi không gian: Luận án sử dụng khơng gian rộng tồn cầu cho các lập </i>
luận và sử dụng nghiên cứu tình huống về thị trường THTT cụ thể ở một số nước như:
<b>Trung Quốc, Hàn Quốc, Mỹ và Việt Nam. </b>
<i>- Phạm vi thời gian: Luận án nghiên cứu thị trường truyền hình trả tiền ở một số </i>
quốc gia từ khi thị trường này bắt đầu phát triển mạnh mẽ, tuy nhiên chủ yếu tập trung vào giai đoạn 2015 đến năm 2018 (khi truyền hình OTT xuất hiện và phát triển mạnh, cạnh tranh và làm biến đổi thị trường THTT ở các quốc gia); đề xuất các giải pháp cho thị trường THTT của Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn 2030.
<b>4. Phương pháp nghiên cứu của luận án </b>
<i><b>4.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp </b></i>
<i>4.1.1. Thu thập tài liệu thứ cấp </i>
- Thu thập sách, báo, các cơng trình nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước về truyền hình trả tiền, thị trường truyền hình trả tiền. Cách thức thu thập tài liệu là liên hệ với các thư viện: Thư viện Quốc gia, thư viện của các viện nghiên cứu, thư viện của HVKHXH, các trường đại học; tìm kiếm trên Internet…
- Thu thập các báo cáo thống kê từ Niên giám Thống kê; số liệu tổng hợp của các cơ quan như các Sở Truyền thông Thông tin, Bộ Truyền thông Thông tin; số liệu tổng hợp từ Hiệp hội Truyền hình trả tiền, các nhà đài, các đơn vị kinh doanh dịch vụ trả tiền… Thu thập số liệu về: Số lượng các đơn vị kinh doanh dịch vụ THTT và sự biến động qua các năm; số lượng thuê bao THTT và sự biến động qua các năm; doanh thu và sự biến động doanh thu qua các năm trong giới hạn thời gian nghiên cứu của các các nhà đài, các đơn vị kinh doanh dịch vụ THTT,…
- Thu thập các tài liệu, văn bản quy phạm pháp luật, quản lý nhà nước về THTT từ các thư viện truyền thống, thư viện số.
<i>4.1.2. Phương pháp phân tích tổng hợp: </i>
Luận án sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp để phân tích, đánh giá và tổng hợp những kết quả nghiên cứu nhằm chỉ ra những đặc điểm, những nhân tố tác động, đánh giá về trình độ phát triển, những tồn tại hạn chế… của thị trường THTT của các nước; xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin một cách chính xác, đầy đủ. Phương pháp này giúp cho nghiên cứu sinh nắm bắt được nội dung mà các nhà nghiên cứu về kinh tế học truyền thông, kinh tế truyền hình đã thực hiện, vận dụng và nhìn nhận những luận thuyết đã được minh chứng trước đây vào trong bối cảnh mới. Phương pháp này cũng được sử dụng để rút ra những bài học kinh nghiệm quốc tế, vận dụng cho Việt Nam.
</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">chính thức của các nhà đài, các đơn vị kinh doanh THTT, các tài liệu khảo sát về kinh tế truyền hình thế giới và Việt Nam do các viện nghiên cứu hoặc các tổ chức khảo sát chuyên nghiệp thực hiện, hệ thống Sách trắng về thông tin và truyền thông của Bộ Thông tin và Truyền thông, số liệu của Tổng cục Thống kê, tài liệu về kinh truyền thơng trong và ngồi nước… Hệ thống tài liệu này có tính xác thực cao, chính xác và phù hợp cho việc đánh giá phân tích các vấn đề.
<i>4.1.3. Phương pháp phân tích thống kê, so sánh </i>
Phương pháp này được sử dụng dựa chủ yếu vào các báo cáo thống kê định kỳ, các điều tra và khảo sát chuyên môn của các Đài, các doanh nghiệp viễn thông cung cấp dịch vụ THTT trên thị trường THTT.
Luận án sử dụng phương pháp này nhằm mô tả thực trạng phát triển của thị trường THTT ở Mỹ, Hàn Quốc, Trung Quốc và Việt Nam; so sánh về trình độ phát triển, khả năng cung ứng dịch vụ THTT trên thị trường; đặc điểm, sự phát triển của cầu về THTT; đặc điểm và những nhân tố tác động đến thị trường THTT ở các quốc gia nghiên cứu, dựa trên các số liệu thống kê.
<i>4.1.4. Phương pháp dự báo </i>
Căn cứ trên các số liệu thống kê, căn cứ vào xu thế phát triển của thị trường THTT, căn cứ vào các nhân tố tác động đến thị trường THTT đã được phân tích, căn cứ vào kết quả khảo sát, kết quả phỏng vấn chuyên gia,... Luận án sử dụng phương pháp này để đưa ra những dự báo kinh tế cho các cơ quan nghiên cứu, các cơ quan quản lý nhà nước đối với thị trường THTT,… đồng thời đưa ra những dự báo định hướng hỗ trợ cho chiến lược kinh doanh của các doanh nghiệp THTT; Dự báo kỹ thuật công nghệ sẽ tác động đến thị trường THTT như thế nào; Dự báo về nhu cầu trên thị trường THTT.
Phương pháp này cũng được sử dụng ở chương 4 để đề xuất một số định hướng và giải pháp nhằm phát triển và hoàn thiện quản lý nhà nước đối với thị trường THTT ở Việt Nam trong thời gian tới.
<i><b>4.2. Phương pháp nghiên cứu tài liệu sơ cấp </b></i>
<i>Khảo sát thực tiễn: Luận án sử dụng phương pháp này trong chương 4 để tìm hiểu </i>
về cầu thị trường, xem đánh giá của người tiêu dùng Việt Nam đối với các sản phẩm dịch
<i>vụ THTT như thế nào. </i>
NCS đã tiến hành phương pháp trưng cầu ý kiến bằng phiếu với dung lượng 1000 phiếu khảo sát để lấy ý kiến của 1000 hộ gia đình có sử dụng dịch vụ THTT. Có
</div>
