(Luận án tiến sĩ) Phát Triển Công Nghiệp Hỗ Trợ Ở Một Số Nước Đông Á Và Bài Học Cho Việt Nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.15 MB, 175 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

VIàN HÀN LÂM

KHOA HàC XÃ HàI VIàT NAM

HàC VIàN KHOA HàC XÃ HèI

Đæ TRUNG HIắU

PHT TRIN CễNG NGHIP Hổ TRỵ ợ MốT Sà N¯êC ĐÔNG Á VÀ BÀI HàC CHO VIàT NAM

LU¾N ÁN TI¾N S) KINH T¾

HÀ NèI – 2023

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

VIàN HÀN LÂM

KHOA HàC XÃ HàI VIàT NAM

HàC VIàN KHOA HàC XÃ HèI

Đæ TRUNG HIắU

PHT TRIN CễNG NGHIP Hổ TRỵ ợ MốT Sà N¯êC ĐÔNG Á VÀ BÀI HàC CHO VIàT NAM

Ngành: Kinh t¿ quác t¿

Mã số: 09.31.01.06

LU¾N ÁN TI¾N S) KINH T¾

NG¯äI H¯âNG DÀN KHOA HàC

1. PGS. TS. Lê Ngác Tịng 2. TS. Lê Thß Ái Lâm

HÀ NèI – 2023

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LìI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận án có nguồn gốc xuÁt xứ rõ ràng và được công bố theo đúng quy định. Toàn bộ kết qu¿ nghiên cứu của luận án chưa từng được ai công bố tại bÁt c cụng trỡnh no.

Nghiờn cu sinh

ỗ Trung Hi¿u

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

LìI CÀM ¡N

Låi đÅu tiên cho phép tôi xin trân tráng cÁm ¡n Hác viên khoa hác xã hái- Vián hàn lâm khoa hác xã hái Viát Nam đã tổ chąc và t¿o điều kián thuận lÿi cho tôi trong suát quá trình hác tập, nghiên cąu.

Đãng thåi tơi xin chân thành cÁm ¡n đến các Quý ThÅy, Cô giáo - những ng°åi đã giÁng d¿y, truyền đ¿t kiến thąc cho tôi trong suát thåi gian bán nm NCS vừa qua.

Tơi xin bày tß lịng biết ¡n chân thành tãi PGS-TS. Lê Ngác Tòng và TS. Lê Thß Ái Lâm, ng°åi h°ãng dÁn khoa hác đã chỉ bÁo tận tình cho tơi trong st q trình nghiên cąu và hồn thành luận án này.

Tơi xin chân thành cÁm ¡n lãnh đ¿o các c¡ quan, Ban lãnh đ¿o căa Công ty TNHH đÅu t° th°¡ng m¿i SII, các DN CNHT trong và ngoài n°ãc& đã quan tâm, hß trÿ, cung cÃp tài liáu, thông tin cÅn thiết, t¿o điều kián cho tôi nghiên cąu và hồn thành luận án.

Ci cùng, tơi xin chân thành cÁm ¡n gia đình tơi, những ng°åi thân và b¿n bè đã ln hß trÿ, đáng viên tơi trong st q trình nghiên cąu và hồn thiỏn lun ỏn./.

Nghiờn cu sinh

ỗ Trung Hiu

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

MĀC LĀC

PHÀN Mỵ ĐÀU ... 1

1. Tính cÃp thiết căa đề tài ... 1

2. Māc đích và nhiám vā nghiên cąu căa luận án. ... 3

3. Đái t°ÿng và ph¿m vi nghiên cąu căa luận án ... 4

4. Ph°¡ng pháp nghiên cąu căa luận án ... 5

5. Đóng góp mãi về khoa hác căa luận án ... 7

6. Ý nghĩa lý luận và thực tißn căa luận án ... 7

7. Kết cÃu căa luận án ... 7

Ch°¢ng 1: TàNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CĀU VÀ PHÁT TRIÞN CƠNG NGHIÞP Hâ TRỢ Ở CÁC N¯àC ĐƠNG Á VÀ VIÞT NAM ... 8

1.1. Nhÿng cơng trình n°ëc ngồi có liên quan ... 8

1.1.1. Nhóm cơng trình nghiên cąu cĂ sỗ lý lun v cụng nghiỏp hò tr ... 8

1.1.2. Nhóm cơng trình nghiên cąu về phát triển cơng nghiáp hß trÿ. ... 10

1.1.3. Nhóm cơng trình nghiên cąu về chính sách và bài hác phát triển cơng nghiáp hß trÿ. ... 11

1.2. Các cơng trình nghiên cąu ï Viát Nam ... 12

1.2.1. Nhóm cơng trình nghiên cąu v cĂ sỗ lý lun cụng nghiỏp hò tr. .. 12

1.2.2. Nhóm cơng trình nghiên cąu về phát triển CNHT ... 13

1.2.3. Nhóm cơng trình nghiên cąu về chính sách và giÁi pháp phát triển công nghiáp hß trÿ. ... 15

1.3. Nhÿng k¿t lu¿n rút ra tć tình hình nghiên cąu liên quan đ¿n đÁ tài lu¿n án ... 17

TiÃu k¿t ch°¢ng 1 ... 19

Ch°¢ng 2: C¡ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁT TRIÞN CƠNG NGHIÞP Hâ TRỢ ... 20

2.1Mét sá v¿n đÁ lý lu¿n vÁ công nghiáp hỗ tr ... 20

2.1.1. Mỏt sỏ khỏi niỏm liờn quan đến phát triển cơng nghiáp hß trÿ ... 20

2.1.2. Khái niỏm cụng nghiỏp hò tr ỗ mỏt sỏ nóc v Viát Nam ... 22

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

2.1.3. Ph¿m vi căa ngành cơng nghiáp hß trÿ ... 23

2.1.4. Các giai đo¿n phát triển căa cơng nghiáp hß trÿ ... 24

2.1.5. Đặc điểm ngành cơng nghiáp hß trÿ ... 25

2.1.6. Vai trị căa ngành cơng nghiáp hß trÿ ... 29

2.2. Néi dung c¢ bÁn căa viác phát triÃn CNHT ... 33

2.2.1. Khái niám phát triển cơng nghiáp hß trÿ ... 33

2.2.2. Nái dung phát triển cơng nghiáp hß trÿ ... 34

2.2.3. Tiêu chí đánh giá mąc đá phát triển cơng nghiáp hò tr ca Viỏt Nam. ... 36

Tiu kt ChÂng 2 ... 44

ChÂng 3: THC TRắNG PHT TRIN CễNG NGHIP Hổ TRỵ CA MốT S NờC ễNG ... 45

3.1. Khỏi quát thāc tr¿ng phát triÃn CNHT căa mét sá n°ëc Đông Á (Nh¿t BÁn, Trung Quác, Thái Lan) ... 45

3.1.1. Thực tr¿ng chung phát triển CNHT căa các n°ãc Đông Á. ... 45

3.1.2. Thực tr¿ng phát triển CNHT t¿i Nhật BÁn ... 48

3.1.3. Thực tr¿ng phát triển cơng nghiáp hß trÿ t¿i Trung Qc ... 52

3.1.4. Thực tr¿ng phát triển cơng nghiáp hß trÿ t¿i Thái Lan ... 57

3.2 Các nhân tá tác đéng đ¿n CNHT căa mét sá n°ëc Đông Á. ... 60

3.3 Mét sá thành tāu đ¿t đ°ÿc và h¿n ch¿ trong phát triÃn CNHT ï các n°ëc Đông Á ... 64

3.3.1. Mát sá kết qu t c trong phỏt trin CNHT ỗ Nht Bn ... 68

3.3.2. Mát sá kết quÁ đ¿t đ°ÿc trong phát trin CNHT ỗ Trung Quỏc ... 77

3.4 Bi hc kinh nghißm trong phát trißn CNHT cÿa mßt số n°ác Đơng Á. ... 90

3.4.1. Những bài hác thành công ... 90

3.4.2. Những bài hác thÃt b¿i ... 97

TiÃu k¿t ch°¢ng 3 ... 100

ChÂng 4: QUAN IM ịNH HờNG V BI HC PHT TRIN CễNG NGHIP Hổ TRỵ PH HỵP CHO VIT NAM ... 101

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

4.1. Thāc tr¿ng công nghiỏp hỗ tr ti Viỏt Nam nghiờn cu ù một sá

ngành công nghiáp. ... 101

4.1.1. Thực tr¿ng công nghiáp hß trÿ trong ngành cơng nghiáp dát may .. 101

4.1.2. Cơng nghiáp hß trÿ trong ngành cơng nghiáp đián tử ... 104

4.1.3. Cơng nghiáp hß trÿ trong ngành cơng nghiáp ô tô ... 106

4.1.4. Công nghiáp hß trÿ trong ngành công nghiáp da giày ... 110

4.2. Đánh giá thāc tr¿ng phỏt trin cụng nghiỏp hỗ tr ù Viỏt Nam ... 112

4.2.1. Những kết quÁ đ¿t đ°ÿc trong phát triển Công nghiỏp hò tr ỗ Viỏt Nam ... 112

4.2.2. Hn chế và nguyên nhân ... 116

4.3. Quan điÃm và đßnh h°ëng vÁ phát trin cụng nghiỏp hỗ tr Viát Nam đ¿n năm 2030 ... 124

4.3.1. Quan điểm về phát triển cơng nghiáp hß trÿ Viát Nam đến nm 2030. 124 4.3.2. Đßnh h°ãng về phát triển cơng nghiáp hß trÿ Viát Nam đến nm 2030. ... 126

4.4. Mét sá bài hác phù hÿp nhằm phát triÃn ngành cụng nghiỏp hỗ tr ti Viỏt Nam t cỏc nởc Đông Á ... 127

4.4.1. Bài hác chung phát triển ngành CNHT t¿i Viát Nam ... 127

4.4.2.Nhóm bài hác rút ra phát triển cơng nghiáp hß trÿ trong ngành ơ tô, dát may và đián tử, da giày ... 143

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

DANH MĀC CÁC TĆ VI¾T TÀT TI¾NG VIàT

CNCNC Cơng nghiáp cơng nghá cao

CLKN Cum liên kết ngành CNHT Công nghiáp hß trÿ

CN CBCT Cơng nghiáp chế biến chế t¿o CNĐT Công nghiáp đián tử

DNVVN Doanh nghiáp vừa và nhß DNNVV Doanh nghiáp nhß và vừa GTGT Gía trß gia tang

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

DANH MĀC TĆ VI¾T TÀT TI¾NG ANH

Tć vi¿t tÁt Cām tć ti¿ng Anh Cām tć ti¿ng Viát

ASEAN The Association of Southeast BOI Thailand Board of Investment Ăy ban đÅu t° Thái Lan EVFTA European-Vietnam Free Trade

Agreement

Hiáp đßnh Th°¡ng m¿i tự do Viát Nam-EU

FDI Foreign Direct Investment ĐÅu t° trực tiếp n°ãc ngoài JETRO The Japan External Trade

MNCs Multinational corporations Công ty đa quác gia MITI(METI) Ministry of International Trade

and Industry

Bá Kinh tế công nghiáp và Th°¡ng M¿i

SMEs Small and medium-sized

enterprises Doanh nghiáp nhß và vừa SIDEC Supporting Industry

Development Enterprise Center

Trung tâm Phát triển doanh nghiáp cơng nghiáp hß trÿ TNCs Transnational Corporations Công ty xuyên quác gia UNIDO The United Nations Industrial

Development Organization

Tổ chąc phát triển công nghiáp căa Liên Hiáp Quác VASI Vietnam association for

supporting industries

Hiáp hái cơng nghiáp hß trÿ Viát Nam

VCCI Vietnam Chamber of

Commerce and Industry

Phịng Th°¡ng m¿i và Cơng nghiáp Viát Nam VDF Việt Nam Development Forum Dißn đàn phát triển Viát Nam

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

DANH MĀC S¡ Đâ, BÀNG BIÂU

Danh mục sơ đồ

S¡ đã 2.1: Mơ hình lÿi thế c¿nh tranh căa M. Porter [116] ... 20

S¡ đã 2.2: Các ph¿m vi căa cơng nghiáp hß trÿ... 23

S¡ đã 2.3: Các giai đo¿n phát triển căa ngành CNHT ... 24

S¡ đã 2.4: Phân lo¿i cơng nghiáp hß trÿ theo há tháng ngành sÁn xuÃt ... 27

S¡ đã 2.5: Quan há giữa cơng nghiáp chính và cơng nghiáp hß trÿ [17, tr78] .... 29

S¡ đã 3.1: Mơ hình m¿ng l°ãi sÁn xt hián đ¿i trong ngành cơng nghiáp hß trÿ căa các n°ãc Đơng Á hián nay [24, Trang 13) ... 45

S¡ đã 3.2: Kết cÃu cơng nghiáp hß trÿ ngành ơ tơ căa Nhật BÁn ... 69

S¡ đã 3.3: Chußi cung ąng các sÁn ph¿m đián tử Nhật BÁn [2, Tr.23-24] ... 71

S¡ đã 3.3: Chußi cung ąng sÁn ph¿m da căa Nhật BÁn ... 75

S¡ đã 3.4: Chußi phân phái các sÁn ph¿m đián tử Nhật BÁn ... 76

S¡ đã 4.1 Vß trí căa Viát Nam trong chi cung ąng dát may toàn cÅu ... 103

Biểu đã 3.3: Công nghiáp sÁn xuÃt ô tô Nhật BÁn giai đo¿n 1990-2014 ... 68

Biểu đã 3.4: Giá trß sÁn xuÃt thß tr°ång linh kián đián tử Nhật BÁn 2010-2015 .. 72

Biểu đã 3.5: SÁn xuÃt trong n°ãc và nhập kh¿u giày da ... 77

Biểu đã 3.6: L°ÿng xuÃt kh¿u giày da từ Trung Quác từ nm 2009 đến 2018 ... 82

Biểu đã 3.7: XuÃt kh¿u linh kián ô tô Thái Lan ... 87

Biểu đã 4.1: Nhập kh¿u nguyên phā liáu dát may căa Viát Nam qua các nm 2013 - 2019. ... 102

Biểu đã 4.2: Giá trß sÁn xuÃt ngành linh kián đián tử ... 105

Biểu đã 4.3: Nhập kh¿u phā kián ô tô căa Viát Nam giai đo¿n 2010-2018 ... 107

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

Biểu đã 4.4: SÁn l°ÿng sÁn xuÃt lắp ráp ô tô t¿i Viát Nam 2010-2018 ... 108

Biểu đã 4.5: Kim ng¿ch nhập kh¿u linh kián phā tùng ô tô nm 2020-2021 .... 108

Biểu đã 4.6: Thß phÅn xuÃt kh¿u ngành giày da Viát Nam 2018 ... 110

Danh mục b¿ng

BÁng 3.1: Thực tr¿ng phát triển cơng nghiáp hß trÿ nổi bật ... 46

căa mát sá n°ãc Đông Á ... 46

BÁng 3.2: Nguãn nhân lực t¿i mát sá Khu nghiờn cu ỗ Trung Quỏc... 55

Bng 3.3: Chớnh sách thuế °u đãi cho FDI đÅu t° vào các KCN theo quy ho¿ch ... 59

BÁng 3.4: Giá trß linh kián ơ tơ xt kh¿u, nhập kh¿u căa Nhật BÁn ... 69

BÁng 3.5. XuÃt, nhập kh¿u và cán cân th°¡ng m¿i ngành dát may Nhật BÁn ... 74

BÁng 3.6: SÁn xuÃt các sÁn phm iỏn t ỗ Thỏi Lan giai on 2010-2015 ... 85

BÁng 3.7: Tỷ lá xuÃt kh¿u mát sá sÁn ph¿m chính căa Thái Lan nm 2011 ... 86

BÁng 4.1. Nng lực cung ąng căa lĩnh vực sÁn xuÃt linh kián, phā tùng ... 106

cho ngành đián tử VN ... 106

Biểu đã 4.5: Kim ng¿ch nhập kh¿u linh kián phā tùng ô tô nm 2020-2021 .... 108

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

PHÀN Mỵ ĐÀU 1. Tính c¿p thi¿t căa đÁ tài

Cơng nghiáp hß trÿ (CNHT) là ngành cung cÃp đÅu vào cho hÅu hết các ngành công nghiáp khác, nên ngành CNHT phát triển sẽ góp phÅn quan tráng vào sự phát triển căa tồn bá nền cơng nghiáp và ráng h¡n là nền kinh tế căa mßi quác gia. CNHT phát triển giúp cho nền kinh tế phát triển bền vững, h¿n chế tác đáng căa khăng hoÁng kinh tế từ bên ngồi, ví dā nh° khăng hoÁng kinh tế nm 2008, các n°ãc nh° Trung Qc, Nhật BÁn ít bß tác đáng căa khăng hoÁng nhå CNHT phát triển. Cịn đái vãi q trình cơng nghiáp hóa, CNHT là ngành có nhu cÅu lãn nhÃt trong viác sử dāng công nghá hián đ¿i nhÃt. Do vậy phát triển CNHT sẽ thúc đ¿y quá trình chuyển giao cơng nghá và nái lực hóa cơng nghá, t¿o nền tÁng đ¿y nhanh q trình cơng nghiáp hóa, hián đ¿i hóa nền kinh tế. Ngồi ra, phát triển cơng nghiáp hß trÿ góp phÅn cÁi

cơng nghiáp hò tr ú i tróc mỏt bóc mỗ ồng,vói tác dāng nh° vậy, ngành CNHT đ°ÿc xem là mắt xích quan tráng trong viác phát triển kinh tế đÃt n°ãc.

Đông Á, trong những nm gÅn đây, đ°ÿc đánh giá là mát trong những khu vực nng ỏng nht th giói vói mc tng trỗng kinh tế trung bình 5%- 6% mßi nm. Đặc biát phÁi kể đến các n°ãc Nhật BÁn, Trung Quác và Thái Lan. Đây đều là các n°ãc láng giềng có nhiều nét t°¡ng đãng vãi Viát Nam cÁ về vn hóa, truyền tháng, tín ng°ỡng, dân sá, vß trí đßa lý, điều kián kinh tế... Riêng Thái Lan có nét t°¡ng đãng vãi Viát Nam nhÃt vì có cùng quy mơ dân sá, dián tích, nằm trong khu vực Đơng Nam Á, đều có thåi gian bß các n°ãc thuác đßa xâm chiếm nên sau khi các n°ãc đ°ÿc giÁi phóng đác lập nền kinh tế đÃt n°ãc đều bắt đÅu từ cát mác rÃt thÃp. Ngoài ra các chỉ sá phát triển kinh tế hián t¿i căa Viát Nam đang có nhiều điểm t°¡ng đãng vãi kinh tế các n°ãc này vào khoÁng 10-15 nm tr°ãc cā thể nh° các hiáp đßnh FTA sẽ tác đáng tích cực đến ho¿t đáng sÁn xuÃt xuÃt kh¿u, tỷ lá c¡ cÃu dân sá trẻ, khu vực kinh tế t° nhân ngày càng phát triển, tÅng lãp trung l°u tng m¿nh, các chỉ sá thể hián tiềm nng đ¿y m¿ng công nghiáp hóa dÅn thay thế cho Nơng, Lâm, Ng° nghiáp. Điều này cho thÃy Viát Nam cÅn có những nghiên cąu về sự phát triển kinh tế căa các n°ãc đặc biát liên quan đến thành công về cơng nghiáp hóa để làm bài hác kinh nghiám cho mình. Nổi bật nhÃt trong sự thành cơng trong q trình cơng nghiáp hóa

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

căa Nhật BÁn, Trung Quác và Thái Lan đều có điểm chung chính là phát triển ngành CNHT. Những n°ãc này đều xây dựng chính sách cơng nghiáp hß trÿ thúc đ¿y xuÃt kh¿u và h°ãng tãi nâng cao trình đá căa ngành CNHT thơng qua đÅu t° dài h¿n vào công nghá, xây dựng c¡ bÁn và con ng°åi. Tuy nhiên, đi vào từng chính sách cā thể thì có thể nhận thÃy khơng có mát cụng thc chung cho viỏc phỏt trin CNHT, m ỗ mßi qc gia l¿i có những bài hác kinh nghiám khác nhau vãi māc đích chung là biến ngnh CNHT trỗ thnh ngnh ch chỏt to gúp phn vo s tng trỗng kinh t ca mòi quỏc gia.

Viát Nam sau khi hái nhập Cáng đãng Kinh tế ASEAN và ký kết các Hiáp đßnh th°¡ng m¿i tự do cũng đ°a ra māc tiêu phát triển cơng nghiáp hß trÿ là chiến l°ÿc chung cho toàn xã hái nhằm thúc đ¿y phát triển kinh tế. Thế nh°ng thực tr¿ng ngành cơng nghiáp hß trÿ căa Viát Nam bß đánh giá cịn chậm phát triển, ch°a đáp ąng đ°ÿc yêu cÅu căa ngành công nghiáp chế t¿o, lắp ráp, đặc biát là cung cÃp linh kián cho các doanh nghiáp, các tập đồn có ván đÅu t° n°ãc ngoài. H¡n nữa, sá l°ÿng doanh nghiáp chuyên về cơng nghiáp hß trÿ cịn ít, trình đá chỉ ç mąc trung bình, thậm chí cịn thÃp và l¿c hậu so vãi khu vực và nhiều quác gia trờn th giói. õy l mỏt trỗ ngi lón cho sự phát triển ổn đßnh, bền vững căa nền kinh tế n°ãc ta trong quá trình hái nhập ngày càng sâu ráng. Các quy đßnh pháp luật hián hành cũng cịn khơng ít bÃt cập, v°ãng mắc nên khơng t¿o ra các c¡ chế, chính sách m¿nh m thỳc y CNHT phỏt trin. Do cĂ sỗ vật chÃt cịn nhiều h¿n chế, cơng nghiáp hß trÿ ç Viát Nam ch°a thực sự đáp ąng đ°ÿc u cÅu địi hßi căa các đái tác và khÁ nng c¿nh tranh đang còn thÃp. Cho đến nay, Hián nay, mát sá ngành cơng nghiáp có thế m¿nh căa Viát Nam nh° đián tử, dát may, da giày, lắp ráp ô-tô, xe máy& hÅu nh° ch°a có cơng nghiáp hß trÿ đi kèm, nên phÁi phā thuác nhiều vào nguyên liáu nhập kh¿u, khiến sÁn xt cịn manh mún, bß đáng, chi phí cao.

Thực tế, ngành CNHT căa Viát Nam những nm gÅn đây cũng đ°ÿc chú tráng, tuy nhiên phát triển ch°a t°¡ng xąng do còn nhiều v°ãng mắc về c¡ chế, chính sách và cÁ từ chính doanh nghiáp. Bài hác về sự phát triển CNHT căa các n°ãc nh° Nhật BÁn, Trung Quác, Thái Lan& sẽ là kinh nghiám quý báu để các DN trong n°ãc hác hßi và ąng dāng. Viát Nam cÅn tận dāng lÿi thế là các n°ãc đi sau áp dāng các bài hác, kinh nghiám phát triển CNHT căa các n°ãc đi tr°ãc mát cách phù hÿp đái

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

vãi tình tình thực tế căa n°ãc ta. Do vậy cÅn có những nghiên cąu sâu sắc về thực tr¿ng phát triển CNHT căa các n°ãc Đơng Á để có thể đúc rút những kinh nghiám, bài hác nhằm māc đích xây dựng đ°ÿc bá giÁi pháp đúng h°ãng phát triển ngành CNHT phù hÿp vãi điều kián và nhu cÅu căa đÃt n°ãc.

Vãi nhận thąc nh° vậy, tác giÁ đã lựa chán và thực hián đề tài <Phát triển

công nghiệp hỗ trợ ở một số nước Đông Á và Bài học cho Việt Nam= cho Luận án

tiến sĩ kinh tế quác tế căa mình, hy váng từ kinh nghiám rút ra đ°ÿc từ nghiên cąu CNHT ỗ cỏc nóc ụng v t thc tế Viát Nam, sẽ giúp đề xuÃt đ°ÿc mát sá đßnh h°ãng, bài hác phù hÿp để góp phÅn đ¿y nhanh phát triển CNHT căa đÃt n°ãc, giúp Viỏt Nam sóm trỗ thnh mỏt nóc cụng nghiỏp húa theo h°ãng hián đ¿i.

2. Māc đích và nhiám vā nghiên cąu căa lu¿n án.

2.1. Mục đích nghiên cứu:

Trờn cĂ sỗ lm rừ nhng vn lý lun về ngành CNHT và phát triển CNHT, Luận án sẽ phân tích, đánh giá thực tr¿ng phát triển CNHT trong ỗ mỏt sỏ nóc ụng , trong đó sẽ có những bài hác thành công và những bài hác thÃt b¿i cùng các nguyên nhân căa sự thÃt b¿i đó, đãng thåi đ°a ra đ°ÿc sự t°¡ng đãng căa Viát Nam vãi các n°ãc Đơng Á từ đó xây dựng đ°ÿc bá bài hác kinh nghiám theo đúng h°ãng phát triển ngành CNHT phù hÿp vãi điều kián và nhu cÅu căa n°ãc ta đến nm 2030.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Những nhiám vā c¡ bÁn nghiên cąu căa luận vn cā thể nh° sau: - Làm rõ những vÃn đề lý luận liên quan đến CNHT và phát triển CNHT.

- Nghiên cąu thực tr¿ng phát triển CNHT căa mát sá quác gia Đông Á cā thể là Nhật BÁn, Trung Quác, Thái Lan, chỉ ra những bài hác thành công và những tãn t¿i cùng các nguyên nhân chă yếu căa chúng và từ đó rút ra các bài hác kinh nghiám cho Viát Nam.

- Phân tích thực tr¿ng CNHT căa Viát Nam, đánh giá mąc đá phát triển căa Viát Nam, từ đó chỉ ra những đặc điểm và vÃn đề mà CNHT Viát Nam đang gặp phÁi.

- Dựa trên bài hác rút ra từ các n°ãc Đông Á và thực tr¿ng phát triển CNHT căa Viát Nam hián nay để đ°a ra quan điểm đßnh h°ãng đề xuÃt, kiến nghß các bài hác phù hÿp vãi tình hình thực tế t¿i n°ãc ta nhằm đ¿y m¿nh phát triển CNHT.

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

3. Đái t°ÿng và ph¿m vi nghiên cąu căa lu¿n án

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đái t°ÿng nghiên cąu căa luận án: C¡ sỗ lý lun v thc tiòn phỏt trin CNHT ç mát sá quác gia cā thể: Nhật BÁn, Trung Quác, Thái Lan nhằm phāc vā các ngành công nghiáp chính, tng khÁ nng c¿nh tranh, phát triển kinh tế bền vững. Viác tác giÁ lựa chán mát sá n°ãc cā thể Nhật BÁn, Trung Quác, Thái Lan là vì các n°ãc này là các quác gia có tác đá phát triển ngành cơng nghiáp hß trÿ nhanh nhÃt thế giãi nh°ng đã từng có xuÃt phát điểm, có nhiều nét t°¡ng đãng vãi Viát Nam. Các n°ãc này cùng thuác mát khu vực òa lý ỗ ụng giỏng Viỏt Nam, nhồ cú những mơ hình, giÁi pháp, cách làm hay về phát triển ngành cơng nghiáp hß trÿ mà các n°ãc này đ¿t đ°ÿc những thành tựu nh° ngày hôm nay.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về nội dung nghiên cứu: Luận án nghiên cąu về thực tr¿ng phát triển CNHT

tập trung chă yếu vào các vÃn đề v cĂ ch, chớnh sỏch ỗ mỏt sỏ nóc ụng Á bao gãm Nhật BÁn, Trung Quác, Thái Lan v Viỏt Nam ỗ mỏt sỏ ngnh CN nh iỏn tử-tin hác, ô tô, dát may, da giÅy.

- Về khơng gian và thßi gian nghiên cứu: Nghiên cąu thực tr¿ng Phát triển

công nghiáp hò tr ỗ Nht Bn, Thỏi Lan, Trung Quỏc t nm 1990 đến 2020. Tác giÁ lựa chán ph¿m vi thồi gian ny l bỗi õy l khong thồi gian các n°ãc Đơng Á có sự biến đổi và phát triển ngành CNHT rõ rát và v°ÿt bậc nhÃt, sau thåi điểm nghiên cąu này thì mąc đá phát triển ca cỏc nóc cng trỗ nờn bóo hũa v khú tháng kê h¡n. Riêng thực tr¿ng phát triển CNHT căa Viát Nam tác giÁ thực hián nghiên cąu giai đo¿n từ nm 2007- 2022, nhằm có cái nhìn cập nhật nhÃt về tình hình n°ãc ta và giai đo¿n này cũng khá t°¡ng đãng vãi xuÃt phát điểm nghiên cąu căa các n°ãc Đơng Á. Vì thåi gian nghiên cąu có h¿n nên tác giÁ tập trung tráng tâm vào mát sá ngành tiêu biểu nh°: đián tử-tin hác, ô tô, dát may, da giày,...tác giÁ lựa chán những ngành này vì đây là những ngành nghề mà các n°ãc Đông Á kể trên đã gặt hái đ°ÿc nhiều thành tựu đáng nể. Đãng thåi, Chính phă Viát Nam cũng °u tiên phát triển các ngành nghề này thơng qua ban hành Nghß đßnh 111/2015/NĐ-CP về phát triển cơng nghiáp hß trÿ có hiáu lực từ ngày 1/1/2016. Theo đó, tổ chąc, cá nhân nghiên cąu và phát triển sÁn xuÃt sÁn ph¿m cơng nghiáp hß trÿ thuác Danh māc sÁn ph¿m cơng

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

nghiáp hß trÿ °u tiên phát triển bao gãm Dát may, da giày, đián tử, lắp ráp ô tô, công nghiáp cơng nghá cao sẽ đ°ÿc tài trÿ từ Ch°¡ng trình phát triển cơng nghiáp hß trÿ, hß trÿ từ các Quỹ, nguãn kinh phí khác dành cho nghiên cąu, phát triển và đào t¿o. Viác tập trung vào phát triển các ngành nghề này là hết sąc cÅn thiết phù hÿp vãi xu h°ãng thế giãi cũng nh° điều kián phát triển kinh tế căa Viát Nam.

- Góc độ nghiên cứu: Góc đá vĩ mơ- C¡ chế và chính sách nhà n°ãc (Chính

phă) đái vãi phát triển CNHT.

4. Ph°¢ng pháp nghiên cąu căa lu¿n ỏn

Trờn cĂ sỗ phĂng phỏp lun duy vt biỏn chąng, duy vật lßch sử, kết hÿp vãi vận dāng các quan điểm,đ°ång lái, chính sách phát triển kinh tế căa ĐÁng và Nhà n°ãc, Luận án sẽ sử dāng các ph°¡ng pháp nghiên cąu chă yếu sau:

(i) Về phương pháp thu thập dữ liệu:

 Ph°¡ng pháp thu thập dữ liáu thą cÃp:

Nguãn d liỏu th cp c ly t cĂ sỗ d liáu căa Bá Công th°¡ng, Trung tâm SIDEC – Vián Nghiên cąu chiến l°ÿc, chính sách Cơng nghiáp – Bá Công th°¡ng; Bá kế ho¿ch đÅu t°; Tổng Cāc Tháng kê; Tổng cāc HÁi quan; Trademap.org, UNComtrade ... Cā thể: Các sá liáu về thực tr¿ng các ngành công nghiáp và CNHT căa các ngành đó đ°ÿc lÃy từ nguãn Trang Web Tổng cāc Tháng kê; trang web Tổng cāc HÁi quan; Trung tâm hß trÿ DN CNHT (SIDEC) - Vián nghiên cąu chiến l°ÿc, chính sách cơng nghiáp – Bá Cơng th°¡ng, ngồi ra tác giÁ tham khÁo sá liáu, s¡ đã đ°ÿc từ các báo cáo nghiên cąu từ các c¡ quan nhà n°ãc, nghiên cąu khoa hác căa các quác gia nghiên cąu và đ°ÿc trích dÁn cā thể.

Các dữ liáu khác liên quan đến CNHT và các sÁn ph¿m CNHT căa các quác gia, cũng nh° chính sách phát triển cơng nghiáp hß trÿ đ°ÿc thu thập từ các trang web Bá Cơng th°¡ng, Bá kế ho¿ch và đÅu t°; Chính phă, các nguãn khác tổ chąc CNHT, Hiáp hái các doanh nghiáp CNHT, Trung tâm Phát triển doanh nghiáp CNHT – Bá Công th°¡ng, các đề tài nghiên cąu, luận án, bài báo, bài phân tích,& có liên quan.

 Ph°¡ng pháp thu thập dữ liáu s¡ cÃp:

Ph°¡ng pháp phßng vÃn chuyên gia: Tác giÁ sẽ tiến hành phßng vÃn, điều tra các đái t°ÿng là các tổ chąc liên quan đến CNHT căa các n°ãc Đông Á và Viát Nam.

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

Tác giÁ cũng có các cc phßng vÃn vãi các chuyên gia nghiên cąu t¿i Viát Nam và Nhật BÁn, Trung Quác, Thái Lan; các nhà ho¿ch đßnh chính sách liên quan đến CNHT ç Viát Nam. Toàn bá sá liáu khÁo sát đ°ÿc xử lý bằng phÅn mềm tháng kê SPSS.

(ii) Về phương pháp phân tích dữ liệu

Các ph°¡ng pháp phân tích dữ liáu c¡ bÁn trong nghiên cąu kinh tế đ°ÿc sử dāng trong nghiên cąu căa luận án bao gãm:

+ Ph°¡ng pháp phân tích, tổng hÿp lý thuyết: Há tháng hóa những vÃn đề lý luận chung về phát triển CNHT dựa trên viác kế thừa các tài liáu tham khÁo, các cơng trình nghiên cąu trong và ngoài n°ãc về CNHT; xây dựng há tháng lý thuyết mãi về khái niám, nái dung phát triển CNHT, các bá tiêu chí đánh giá phát triển CNHT, đ°ÿc áp dāng cho các ch°¡ng 2,3,4 căa luận vn.

+ Ph°¡ng pháp tháng kê mô tÁ: Đ°ÿc sử dāng để sắp xếp, phân lo¿i và xử lý tổng hÿp sá liáu thu thập, từ đó xây dựng các bÁng biểu, đã thß để phân tích dữ liáu đánh giá thực tr¿ng phát triển CNHT các n°ãc Đông Á và Viát Nam và từ đó rút ra đ°ÿc kt qu phỏt trin CNHT, cỏc yờu tỏ nh hỗng và bài hác kinh nghiám.

+ Ph°¡ng pháp tháng kê so sánh: Sử dāng các sá liáu tháng kê để phân tích, so sánh, đánh giá các chính sách, bián pháp, hành đáng mang tính đßnh h°ãng, chă đáng phỏt trin cụng nghiỏp hò tr ỗ cỏc nóc Đơng Á đã thực hián. Từ đó so sánh t°¡ng quan các nét t°¡ng đãng giữa Viát Nam và các n°ãc Đông Á để rút ra các bài hác áp dāng phù hÿp thực tißn Viát Nam Đ°ÿc áp dāng cho các ch°¡ng 2,3,4.

+ Ph°¡ng pháp thu thập và há tháng hóa các sá liáu. Luận án sử dāng ph°¡ng pháp này để phân tích, đánh giá, tổng kết các cơng trình đã nghiên cąu, các kinh nghiám, các dữ liáu thực tißn liên quan đến đề tài luận án. Trong đó, do tính chÃt mãi căa vÃn đề, luận án sử dāng ph°¡ng pháp nghiên cąu tr°ång hÿp (Case study), ván thích hÿp cho viác phát hián các vÃn đề mãi, cũng nh° cho viác đề xuÃt các giÁ thuyết cho các nghiên cąu tiếp theo trên dián ráng h¡n. Đ°ÿc áp dāng cho các ch°¡ng 2,3,4.

+ Ph°¡ng pháp phân tích - tổng hÿp, so sánh đ°ÿc sử dāng để phân tích, đánh giá, nhận dián các vÃn đề đặt ra, so sánh t°¡ng quan về tình hình phát triển và xác đßnh các bài hác kinh nghiám phù hÿp áp dāng vào thực tißn căa ngành CNHT t¿i Viát Nam. Đ°ÿc áp dāng cho các ch°¡ng 2,3,4 căa luận vn.

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

5. Đóng góp mëi vÁ khoa hác căa lu¿n án

Một là, Há tháng hóa mát cách tồn dián mát sá vÃn đề luận về CNHT, các nái

dung phát triển CNHT và các nhóm tiêu chí đánh giá cũng nh° nhân tỏ tỏc ỏng tói CNHT lm cĂ sỗ phân tích trong tồn bá luận án.

Hai là, Trình bày, phân tích và đánh giá thực tr¿ng phát triển CNHT ỗ mỏt sỏ nóc ụng thụng qua các nái dung phát triển CNHT, chỉ ra những thành công, những h¿n chế và tãn t¿i, và xác đßnh nguyên nhân căa chúng.

Ba là, sau khi tổng kết và khái quát những đặc điểm và vÃn đề căa CNHT và phát triển CNHT ca Viỏt Nam, v trờn cĂ sỗ nhng bi hỏc kinh nghiám từ các quác gia Đông Á Luận án sẽ đề xuÃt mát sá quan điểm và bài hác phù hÿp nhằm thúc đ¿y quá trình phát trin CNHT ỗ Viỏt Nam trong iu kiỏn HNKTQT sõu ráng đến nm 2030.

6. Ý ngh*a lý lu¿n và thāc tißn căa lu¿n án

- Luận án sẽ là tài liáu phāc vā cho công tác nghiên cąu v ging dy chuyờn ngnh Kinh t hỏc ỗ Viát Nam nói chung và là tài liáu nghiên cąu lý luận về phát triển cơng nghiáp hß trÿ nói riêng.

- Luận án cung cÃp các luận cą, c¡ sỗ khoa hỏc cho Viỏt Nam trong viác ho¿ch đßnh các chính sách cho phát triển CNHT; rút ra bài hác kinh nghiám phát triển CNHT từ ba nền kinh tế phát triển nhÃt Đông Á (Nhật BÁn, Thái Lan, Trung Quỏc) t ú gi mỗ mỏt sỏ bi hỏc nhằm giÁi quyết các vÃn đề còn tãn t¿i trong phỏt trin CNHT ỗ Viỏt Nam.

7. Kt cu căa lu¿n án

Luận vn bao gãm các phÅn: Danh māc các chữ viết tắt, Danh māc các BÁng, Hỡnh,Phn mỗ u, Kt lun v Danh mc Ti liỏu tham khÁo thì đ°ÿc chia thành 4 ch°¡ng:

Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cąu về phát triển cụng nghiỏp hò tr ỗ cỏc

nóc ụng v Viỏt Nam

Chng 2: CĂ sỗ lý lun v phát triển cơng nghiáp hß trÿ.

Chương 3: Thực tr¿ng phát triển cơng nghiáp hß trÿ căa mát sá n°ãc Đơng Á

Chương 4: Quan điểm đßnh h°ãng và bài hác phát triển cơng nghiáp hß trÿ áp dāng

cho Viát Nam.

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

Ch°¢ng 1

TäNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CĄU VÀ PHÁT TRIÂN CƠNG NGHIàP Hổ TRỵ ợ CC NờC ễNG V VIT NAM 1.1 .Nhÿng cơng trình n°ëc ngồi có liên quan

Hián nay, có mát sá cơng trình khoa hác căa các n°ãc nghiên cąu về CNHT d°ãi các khía c¿nh khác nhau mà tác giÁ tìm hiểu và phân lo¿i cā thể d°ãi đây:

1.1.1 Nhóm cơng trình nghiên cứu cơ sở lý luận về cơng nghiệp hỗ trợ

- Cuán sách: <White paper on Industry and Trade= (Sách trắng về hÿp tác kinh tế) căa Bá th°¡ng m¿i và công nghiáp quác tế Nhật BÁn, nm 1985, n¡i thuật ngữ công nghiáp hß trÿ (CNHT) đ°ÿc dùng để chỉ <Các doanh nghiáp vừa và nhß= (SMEs), các doanh nghiáp góp phÅn tng cồng cĂ sỗ h tng cụng nghiỏp ỗ cỏc nóc chõu Á. Trong cuán sách này các tác giÁ làm rõ đ°ÿc các khái niám liên quan về doanh nghiáp CNHT bằng cách đi sâu làm rõ các vai trò căa các công ty sÁn xuÃt linh kián, phā kián trong q trình cơng nghiáp hóa hián đ¿i hóa (CNH- HĐH) căa các n°ãc ASEAN. Khi đó, các doanh nghiáp nhß và vừa đ°ÿc thúc đ¿y phát triển, hß trÿ các doanh nghiáp lãn, các ngành cơng nghiáp nói chung và đ°ÿc coi là các doanh nghiáp hß trÿ [8].

- Cơng trình nghiên cąu: <Production Networks and Industrial Clusters: Integrating Economies in Southeast Asia= (M¿ng l°ãi sÁn xuÃt và cām công nghiáp: Các nền kinh tế mãi nổi t¿i Đông Á), 2008, Ikuo Kuroiwa và Toh Mun Heng, cơng trình vãi cách nhìn tổng quan về m¿ng l°ãi sÁn xuÃt (MLSX) và cām công nghiáp (CCN) t¿i ASEAN, nh° c¡ chế MLXS, mái quan há giữa cām CCN và MLSX t¿i khu vực này. Nghiên cąu đã phân tích CCN đián tử t¿i Indonexia và Malaysia, cũng nh° phát triển căa các CCN ô tô và MLSX t¿i Thái Lan, trên c¡ sỗ ú xut hóng hp tỏc kinh t khu vực.

- Cơng trình nghiên cąu: <Green Practices in Supply Chain Management: Case Studies= (Nghiên cąu: Thực hành trong quÁn lý chußi cung ąng xanh), 2020, Mehmet Sıtkı Saygili, , Ziynet Karabacak , QuÁn lý chußi cung ąng xanh (GSCM) đã nổi lên trong vài nm qua nh° mát mơ hình qn lý quan tráng. Các cơng ty đã xem xét chußi cung ąng căa há (SC´s) và nhận thÃy những lĩnh vực mà cÁi tiến ho¿t đáng có thể t¿o ra mąc hiáu suÃt tỏt nht hn ch nh hỗng n mụi trồng, xó hái. Māc đích căa nghiên cąu này là cung cÃp thông tin về các phát triển và ph¿m vi căa khái

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

niám quÁn lý chußi cung ąng xanh trong khuôn khổ căa nghiên cąu tài liáu và trình bày các tr°ång hÿp từ các ąng dāng chi cung ąng xanh căa các cơng ty trong lĩnh vực khác nhau. Từ đó có cĂ sỗ, ỏnh giỏ tỏc ỏng mụi trồng, xó hái và kinh tế căa môi tr°ång xanh thực tißn t¿i các cơng ty nghiên cąu.[102]

- Cơng trình nghiên cąu: <The Competitive Advantage Of Nations= (Lÿi thế c¿nh tranh căa các quác gia), Harvard Business Review đ°ÿc xuÃt bÁn thành sách căa

tác giÁ M.E. Porter, công bá nm 1990, NXB. Đ¿i hác Havard - New York Mỹ. Trong đó, CNHT đã đ°ÿc phân tích nh° là mát trong nm yếu tá quyết đßnh đến lÿi thế c¿nh tranh căa mát quác gia; đây đ°ÿc xem là yếu tá quyết đßnh lãn thą ba căa lÿi thế quác gia trong viác cnh tranh quỏc t. Kinh nghiỏm rỳt ra ỗ õy là các nhà cung cÃp quác tế t¿o ra lÿi thế c¿nh tranh thông qua các ngành công nghiáp hß trÿ bằng cách há cung cÃp các đÅu vào chi phí-hiáu quÁ nhÃt mát cách sãm nhÃt, nhanh chóng, hiáu q và đơi khi có cÁ °u đãi đái vãi các n°ãc có nền cơng nghiáp hß trÿ đang phát triển, đổi l¿i các cơng ty này có thể dß dàng tìm ngn nguyên liáu từ n°ãc ngoài, các thành phÅn, hoặc các cơng nghá hß trÿ mà khơng cÅn phÁi bß tự bß ván sÁn xt chúng [101].

- Cơng trình nghiên cąu: <Investigation report for industrial development: supporting industry sector=

(

Báo cáo điều tra phát triển công nghiáp: lĩnh vực cơng

nghiáp hß trÿ) – C¡ quan hÿp tác quác tế Nhật BÁn (JICA), (2005), Tokyo. Tài liáu này đã đ°a ra báo cáo điều tra phát triển công nghiáp về <ngành công nghiệp hỗ trợ=,

đã đánh giá vai trò quan tráng và thực tr¿ng CNHT trong các ngành công nghiáp Nhật BÁn; kết luận về mái liên há, tính liên kết trong sÁn xuÃt sÁn ph¿m cũng nh° cho ngành cơng nghiáp nói riêng, nền kinh tế Nhật BÁn nói chung. Cā thể đái vãi sÁn ph¿m, bá phận, chi tiết căa Nhật BÁn sÁn xuÃt t¿i Viát Nam phā thuác vào các yếu tá chÃt l°ÿng, chi phí, thåi gian để có thể c¿nh tranh trên thß tr°ång, do vậy để giÁm chi phí và thåi gian giao hàng, đãng thåi đÁm bÁo đ°ÿc chÃt l°ÿng sÁn ph¿m thì cÅn thiết sự phát triển lành m¿nh căa các ngành công nghiáp hß trÿ này [94].

- Cơng trình nghiên cąu <Supporting Industries: A Review of Concepts and Development= (Các ngành công nghiáp hß trÿ: Đánh giá các khái niám và phát triển) – Nguyen Thi Xuan Thuy, nm 2006. Tài liáu này đề xt các đßnh nghĩa về cơng nghiáp hò tr cú th s dng ỗ Viỏt Nam, nghiờn cąu kinh nghiám quác tế, xúc tiến hÿp tác cho các đßa ph°¡ng, đÅu t° trực tiếp n°ãc ngồi vào các ngành cơng nghiáp hß trÿ, kỹ nghá mái liên kết thử nghiám, và m¿ng l°ãi sÁn xuÃt đặc biát quan tráng, đãng thåi cũng chỉ

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

rõ đ°ÿc những điểm đãng nhÃt về xuÃt phát điểm, đặc điểm kinh tế căa Viát Nam vãi mát sá n°ãc trên thế giãi nh° Trung Quác, Malaysia, Hàn Quác từ đó rút ra các bài hác kinh nghiỏm cú th ỏp dng ỗ Viỏt Nam [113].

- Cơng trình nghiên cąu: <Promotion of surporting Industries- The key for attracting FDI in development countries= (Thúc đ¿y cơng nghiáp hß trÿ - Chỡa khúa thu hỳt FDI ỗ cỏc nóc đang phát triển), Do Manh Hong, 2008. Cơng trình trên thể hián đ°ÿc vai trò căa ngành CNHT nh° chìa khóa thu hút các nhà đÅu t° n°ãc ngồi đÅu t° và các n°ãc đang phát triển, vai trò này đ°ÿc đánh giá ngành càng quan tráng trong viác thúc đ¿y phát triển nền kinh tế. Các n°ãc đang phát triển cÅn t¿o mát môi tr°ång đÅu t° hÃp dÁn theo con đ°ång duy nhÃt là xây dựng và phát triển mát ngành CNHT đă lãn, có khÁ nng mang lÿi l¿i cho dịng ván FDI mát cách hiáu quÁ và bền vững [88].

1.1.2. Nhóm cơng trình nghiên cứu về phát triển cơng nghiệp hỗ trợ.

- Cơng trình nghiên cąu: <Strengthening of Supporting Industries: Asian Experience= (Tng c°ång các ngành cơng nghiáp hß trÿ: Kinh nghiám Châu Á), căa Asian Productivity Organisation (Tổ chąc Nng suÃt châu Á), xuÃt bÁn nm 2002. Tác ph¿m tập trung trình bày về các chính sách phỏt trin CNHT qua cỏc giai on ỗ Nht Bn, Hàn Quác, Đài Loan. Các chính sách này chă yếu tìm hiểu vào mát sá nái dung chính nh°: quy đßnh về tỷ lá nái hóa và hß trÿ m¿nh mẽ, thu hút đÅu t° n°ãc ngoài, khÁ nng liên kết doanh nghiáp là điều kián cÅn và đă để phát triển ngành CNHT [85].

- Cơng trình nghiên cąu <Multinational Enterprises and Technological Effort by Local Firms: A Case Study of the Malaysian Electronics and Electrical Industry= (Tập đồn đa qc gia và các nß lực cơng nghá căa doanh nghiáp đßa ph°¡ng: tr°ång hÿp nghiên cąu ngành công nghiáp đián và đián tử Malaysia), Noor, Halim, Clarke. Roger, Driffield và Nigel cho thÃy vai trị căa chính phă trong cơng cc đổi mãi, sáng t¿o từ các nhà cung cÃp nái đßa trong ngành đián tử. [91].

- Cuán sách: <Japanese - Affiliated Manufactures in Asia= (Các nhà sÁn xuÃt

Nhật Bn ti Chõu ), c thc hiỏn bỗi T chc Xúc tiến Ngo¿i Th°¡ng Nhật BÁn (JETRO), nm 2003, đã phân tích tình hình th ngồi và cung ąng các sÁn ph¿m hß trÿ cho các doanh nghiáp sÁn xuÃt và lắp ráp ô tô căa Nhật BÁn ç Châu Á (ASEAN và Ân Đá). Từ đó chỉ ra c¡ hái thách thąc mà các nhà sÁn xuÃt Nhật BÁn t¿i Châu Á đang gặp phÁi nhằm đ°a ra các giÁi pháp khắc phāc [91].

- Cơng trình nghiên cąu <Survey on comparision of background, policy

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

measures and outcome for delelopment of supporting industries in ASEAN= (KhÁo sát về so sánh nền tÁng, các bián pháp chính sách và kết quÁ cho viác lo¿i bß các ngành cơng nghiáp hß trÿ trong ASEAN), nm 2011 căa Goodwill Consultant JSC và Dißn đàn phát triển Viát Nam. Trong đó, các tác giÁ đã phân tích Malaysia và Thái Lan, là hai trong sá các n°ãc ASEAN đã có nhiều ch°¡ng trình dành cho CNHT từ những nm 1980. Thơng qua viác phân tích các vÃn đề: bái cÁnh; tổ chc chớnh sỏch; nh hỗng chớnh sỏch v kt quÁ đ¿t đ°ÿc. Các tác giÁ đ°a ra 07 vÃn đề: Khăng hoÁng - chÃt xúc tác; tác đáng qua l¿i giữa lÿi ích quác gia và lÿi ích n°ãc ngồi thåi kỳ tồn cÅu hóa; xúc tiến mỗ v xỳc tin bt buỏc; ỏp dng cú iu chỉnh; sự quan tâm đến xúc tiến CNHT; các bián pháp chính sách và viác tổ chąc thực hián. Các tác giÁ đ°a ra những so sánh vãi Viỏt Nam trờn cĂ sỗ nghiờn cu hiỏn trng CNHT Viát Nam từ đó rút ra các bài hác để phát triển CNHT [90].

1.1.3. Nhóm cơng trình nghiên cứu về chính sách và bài học phát triển cơng nghiệp hỗ trợ.

- Cơng trình nghiên cąu: <Effects of the Crisis on the Automotive Industry in Developing Countries A Global Value Chain Perspective= (nh hỗng ca cuỏc khng hong ỏi vói ngnh cụng nghiỏp ụ tụ ỗ cỏc nóc đang phát triển Quan điểm về chußi giá trß toàn cÅu) căa tác giÁ T.J. Sturgeon và J.V. Biesebroeck, nghiờn cu nh hỗng ca cuỏc khng hong ti chớnh nm 2008-2009 ỏi vói CN ụ tụ ỗ cỏc n°ãc đang phát triển xét trong chußi giá trß toàn cÅu (GVCs). So sánh các con đ°ång phát triển ô tô giữa ba n°ãc Mexico, Trung Quác và Ân Đá, rút ra khuyến nghß chính sách cho sự phát triển ngành CN này là tng c°ång nái đßa hóa sÁn ph¿m và h°ãng phát triển thß trồng tiờu th sn phm ỗ trong nóc [116].

- Cụng trình nghiên cąu: <Survey report on overseas business operation by Japanese manufacturing companies= (Báo cáo khÁo sát các bá phận ç n°ãc ngồi căa các cơng ty lắp ráp Nhật BÁn) do Ngân hàng hÿp tác quác tế Nhật BÁn (JBIC) công bá nm 2004, đã chỉ ra rng chi nhỏnh cỏc tp on Nht Bn ỗ chõu Á, đặc biát là Thái Lan, Malaysia, Indonesia đã sử dāng há tháng thÅu phā đ°ÿc hình thành vãi vai trò trÿ giúp m¿nh mẽ các doanh nghiáp sÁn xuÃt linh kián có ván đÅu t° từ Nhật BÁn. [92]

- Cơng trình nghiên cąu: <Development of Supporting Industries for VietNam’s Industrialization increasing positive vertical externalities through collaborative training= (Phát triển các ngành công nghiáp hß trÿ cho sự nghiáp cơng nghiáp hóa căa Viát Nam, gia tng các ngo¿i tác tích cực theo ngành dác thông qua

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

hÿp tác đào t¿o), Junichi Mori, Master of Arts in Law and Diplomacy Thesis, 2005. Cơng trình này nhằm xác đßnh "các ngành cơng nghiáp hß trÿ" và giÁi quyết các câu hßi: Các ngành cơng nghiáp hß trÿ có vai trũ gỡ trong viỏc thỳc y tng trỗng kinh tế? Sau khi tÅm quan tráng và hiáu quÁ căa các ngành cơng nghiáp hß trÿ phÁi đ°ÿc thÁo luận, câu hßi làm thế nào để phát triển các ngành cơng nghiáp hß trÿ vÁn cịn. Câu hßi thą hai là: Làm thế nào để có thể hß trÿ các ngành cơng nghiáp hß trÿ phát triển? Có nên để chính phă đóng mát vai trị trong viác điều chỉnh mát sá khơng hồn hÁo trong thß tr°ång? Nếu vậy, những lo¿i lựa chán chính sách nào căa chính phă có thể cÁi thián nng lực c¿nh tranh căa Viát Nam [103].

1.2. Các công trình nghiên cąu ï Viát Nam

1.2.1. Nhóm cơng trình nghiên cứu về cơ sở lý luận công nghiệp hỗ trợ.

- Cơng trình nghiên cąu khoa hác cÃp qc gia: <Cơ sá khoa học xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong bối c¿nh Cách mạng công nghiệp lần thứ 4=, nm 2020, tr°ång Đ¿i hác

Ngo¿i Th°¡ng. Māc tiêu tổng quát căa đề ti l nghiờn cu cĂ sỗ khoa hỏc xõy dựng chiến l°ÿc phát triển nguãn nhân lực Viát Nam đáp ąng yêu cÅu phát triển kinh tế - xã hái trong bái cÁnh Cách m¿ng công nghiáp lÅn thą 4 (CMCN 4.0), làm tiền đề xây dựng chiến l°ÿc phát triển nguãn nhân lực Viát Nam giai đo¿n 2021-2030.

Māc tiêu cā thể:

- Xây dựng khung phõn tớch cĂ sỗ khoa hỏc xõy dng chiến l°ÿc phát triển nguãn nhân lực Viát Nam

- Phân tích hián tr¿ng chiến l°ÿc phát triển nguãn nhân lực Viát Nam giai đo¿n 2011 – 2020

- Dự báo xu thế phát triển nguãn nhân lực trong bái cÁnh CMCN 4.0 t¿i Viát Nam - Đề xuÃt khung chiến l°ÿc phát triển nguãn nhân lực Viát Nam giai đo¿n 2021 – 2030 trong bái cÁnh CMCN 4.0

- Trong Cuán sách: <Biến động kinh tế Đơng Á và con đưßng cơng nghiệp hố Việt Nam=, NXB. Chính trß qc gia, Hà Nái, 2005, căa TrÅn Vn Thá, có Ch°¡ng 10: Phát triển công nghiệp hỗ trợ, Mũi đột phá chiến lược. Trong đó, tác giÁ cho

rằng, Đơng Á là khu vực nng đáng nhÃt trên đßa cÅu hián nay. Làn sóng cơng nghiáp đang chuyển đáng m¿nh t¿i vùng này. Từ đó đi đến trÁ låi các câu hßi: Vß trí căa Viát Nam ç đâu trên bÁn đã công nghiáp Đông Á? Sự trßi dậy căa kinh tế Trung Quác tác đáng nh° thế nào đến Viát Nam? Hiáp đßnh tự do th°¡ng m¿i (FTA) và trào l°u

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

h°ãng đến Cáng đãng Đơng Á có ý nghĩa nh° thế nào đái vãi Viát Nam? <Từ đó tác giÁ đã tập trung phân tích hÅu hết các vÃn đề liên quan đến cụng nghiỏp hoỏ, khỗi cỏc chin lc, chớnh sách, biên pháp nhằm tng sąc c¿nh tranh căa kinh tế Viát Nam để đái phó hữu hiáu vãi các thách thąc và tận dāng các c¡ hái phát trin ỗ ụng = [75].

- Cuỏn sỏch <Xõy dng công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam=, do GS. Kenichi Ohno, Dißn đàn phát triển Viát Nam - VDF, (2007) chă biên, NXB. Lao đáng Xã hái, đã đ°a ra kết quÁ khÁo sát về thực tr¿ng các ngành CNHT; đánh giá tổng quan về thực tr¿ng và vÃn đền phát triển CNHT Viát Nam hián nay, tổng kết lßch sử ra đåi và nm khái niám liên quan CNHT đề xuÃt cho Viát Nam đãng thåi cuán sách cũng đ°a ra nguyên nhân địi hßi cÅn phÁi xây dng cĂ sỗ d liỏu trong chiến l°ÿc phát triển CNHT do FDI dÁn dắt [33].

- Bài viết <Mô hình nào cho cụm liên kết ngành á Việt Nam=, Ph¿m Đình Tài, T¿p chí Tài chính, sá 4, 2013, đã chỉ rõ vai trò căa cām liên kết ngành nh° mát cơng cā chính sách quan tráng, nh° kéo theo sự gia tng phát triển các doanh nghiáp trong ngành CNHT. Các doanh nghiáp vừa và nhß ngành CNHT sẽ thu hút đ°ÿc nguãn ván đÅu t°, các đÅu t° n°ãc ngoài và tiếp cận đ°ÿc khoa hác công nghá hián đ¿i. Bài viết khẳng đßnh sự phát triển cām liên kết ngành sẽ là điều kián cÅn thiết cho sự phát triển ngành CNHT. [50].

- Bài viết <Phát triển công nghiệp hỗ trợ Việt Nam trước làn sóng đầu tư mới của

các cơng ty xun quốc gia Nhật B¿n=, T¿p chí kinh tế châu Á- Thái Bình D°¡ng,

TrÅn Quang Lâm, Đinh Trung Thành (2007) đã chỉ ra tÅm quan tráng căa CNHT nh° là mát trong những điều kián quan tráng, không thể thiếu nhằm t¿o dựng môi tr°ång đÅu t° thuận lÿi để thu hút FDI căa các TNCS n°ãc ngồi.

1.2.2. Nhóm cơng trình nghiên cứu về phát triển CNHT

- Luận vn th¿c sĩ kinh tế: <Phát triển công nghiệp hỗ trợ á Nhật B¿n và bài học

kinh nghiệm đối với Việt Nam=, Nguyßn Thu Thăy, Tr°ång Đ¿i hác Ngo¿i th°¡ng,

2010, đã chỉ rõ đ°ÿc thực tr¿ng ngành công nghiáp hß trÿ căa Viát Nam và Nhật BÁn giai đo¿n 2005-2010, tác giÁ đã rút ra đ°ÿc nhiều bài hác cho ngành CNHT căa Viát Nam hián nay qua ba ngành cơng nghiáp hß trÿ chính: ơ tơ, đián tử, dát may [54].

- Trong cơng trình nghiên cąu: <Phát triển công nghiệp hỗ trợ của các nước Châu

Á và bài học cho Việt Nam=, T¿p chí Kinh tế đái ngo¿i, sá 42/2010, Đào Ngác Tiến

đã đề cập đến thực tr¿ng phát triển ngành cơng nghiáp hß tr ỗ mỏt sỏ nóc Chõu

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

nh° Nhật BÁn, Trung Quác, Thái Lan,& các n°ãc đi đÅu trong viác phát triển CNHT trong 5 nm từ 2005-2010. Đây là cơng trình đ°ÿc tác giÁ nghiên cąu khÁo sát thông qua viác tháng kê l°ÿng ván mà các n°ãc đÅu t° vào các ngành CNHT. Từ những nghiên cąu này, tác giÁ đã đ°a ra mát sá giÁi pháp cho Viát Nam thông qua các bài hác kinh nghiám từ các n°ãc đi tr°ãc [52].

- Cơng trình nghiên cąu <Phát triển công nghiệp hỗ trợ của Nhật B¿n, Thái Lan, Malaysia và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, Hái thÁo quác tế <Phát triển công nghiệp hỗ trợ: Kinh nghiệm của Nhật B¿n và một số nước châu Á= do Tr°ång Đ¿i hác Ngo¿i

th°¡ng tổ chąc t¿i Hà Nái, 10/2009, Đào Ngác Tiến đã đ°a ra các ví dā thành cơng trong mơ hình phát triển cơng nghiáp hß trÿ t¿i Nhật BÁn và các n°ãc láng giềng Châu Á, từ đó giúp đ°a ra những đßnh h°ãng và giÁi pháp giúp phát triển CNHT t¿i Viát Nam [52].

- Trong cơng trình nghiên cąu: Cơng nghiáp hß trÿ Viát Nam, từ quy ho¿ch đến Kế ho¿ch hành đáng thông qua quan há đái tác Monozukuri Viát Nam - Nhật BÁn, Dißn đàn phát triển Viát Nam, NXB. Lý luận Chính trß Hà Nái. Kennichi Ohno, 2008, có đ°a ra có bá ph°¡ng án đề xuÃt cho nhằm phát triển CNHT t¿i Viát Nam thông qua thông qua nghiên cą so sánh quy trình Monozukuri giữa Viát Nam và Nhật BÁn : Viát Nam phÁi cÁi thián m¿nh mẽ nng lực doanh nghiáp trong n°ãc nhằm t¿o ra giá trß nái đßa, Xây dựng quan há đái tác song ph°¡ng về monozukuri, Cùng sÁn xuÃt hàng hóa cÅn kỹ nng cao thông qua phân công lao đáng: Nhật BÁn: quy trình monozukuri cÅn nhiều ván và công nghá Viát Nam: quy trình monozukuri sử dāng nhiều lao đáng [32].

- Luận án tiến sĩ kinh tế: <Công nghiệp hỗ trợ trong một số ngành công nghiệp á Việt Nam=, Hà Thß H°¡ng Lan, Hác vián Chính trß Qc gia Hã Chí Minh, 2014, đã

làm rõ những vÃn đề lý luận về CNHT, đặc biát làm rõ vai trò và những tiêu chí đánh giá mąc đá phát triển CNHT; Luận án đã phân tích, đánh giá thực tr¿ng CNHT trong mát sá ngành công nghiỏp ỗ Viỏt Nam, ch ra những kết quÁ đ¿t đ°ÿc, h¿n chế, nguyên nhân và những vÃn đề đặt ra trong phát triển CNHT. Từ đó đề xuÃt mát sá quan điểm và giÁi pháp chă yếu nhằm phát triển CNHT trong mát sá ngành công nghiáp Viát Nam trong hái nhập quác tế [36].

- Nm 2007, Dißn đàn Phát triển Viát Nam (VDF) trong dự án Hÿp tác nghiên cąu

giữa NEU và Grips đã xuÃt bÁn mát cn sách có tựa đề <Xây dựng cơng nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam= chỉ rõ những tãn t¿i cn khc phc trong cụng nghiỏp hò tr ỗ Viỏt

Nam. Cũng trên tinh thÅn đó, nm 2009, tr°ång Đ¿i hác Ngo¿i th°¡ng Hà Nái đã kết

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

hÿp vãi Trung tâm hÿp tác phát triển nguãn nhân lực Nhật BÁn (VJCC) đã tổ chąc Hái thÁo: <Phát triển CNHT: Kinh nghiệm Nhật B¿n và một số nước châu Á=. Hái thÁo đ°a ra các ví dā thành cơng trong mơ hình phát triển cơng nghiáp hß trÿ t¿i Nhật BÁn và các n°ãc láng giềng Châu Á, từ đó chỉ ra những đßnh h°ãng, giÁi pháp để phát triển cơng nghiáp hß trÿ t¿i Viát Nam [23].

-Bài viết: <Phát triển dịch vụ hỗ trợ kinh doanh nhằm thu hút các doanh nghiệp

nhỏ và vừa của Nhật B¿n vào phát triển công nghiệp hỗ trợ Việt Nam= trên T¿p chí

Kinh tế và phát triển, Sá 185, tháng 11 nm 2012, trang 56-63, tác giÁ Ph¿m Thß Huyền đã cho thÃy các doanh nghiáp nhß và vừa (SMEs) t¿i Nhật BÁn có xu h°ãng đ¿y m¿nh hÿp tác và đÅu t° ra n°ãc ngoài và đang rÃt quan tâm đến thß tr°ång Viát Nam. Liáu Viát Nam có thể là điểm đến lựa chán căa há? Viác đón dịng ván đÅu t° này là cÅn thiết cho Viát Nam nhằm thực hián māc tiêu cơng nghiáp hóa tãi 2020, đặc biát là phát triển cơng nghiáp hß trÿ.

1.2.3. Nhóm cơng trình nghiên cứu về chính sách và giải pháp phát triển công nghiệp hỗ trợ.

- Cơng trình nghiên cąu <Hoạch định chính sách cơng nghiệp á Thái Lan, Malaysia và Nhật B¿n: Bài học kinh nghiệm cho các nhà hoạch định chính sách của Việt Nam= do Kennichi Ohno, Dißn đàn Phát triển Viát Nam, chă biên, đ°ÿc NXB.

Lý luận Chính trß cơng bá nm 2006. Các tác giÁ đã cá gắng thu thập những vn bÁn chính sách chính sách cơng nghiáp quan tráng, nghiên cąu về cách thąc trao đổi thơng tin giữa chính phă và công đãng doanh nghiáp đ°a ra các vÃn v chớnh sỏch cụng nghiỏp ỗ cỏc nóc Châu Á đã thành công trong ngành CNHT và nêu mát vài gÿi ý cho chính sách phát triển CNHT căa Viát Nam. [31]

- Cơng trình nghiên cąu <Hồn thiện chiến lược phát triển công nghiệp Việt Nam= do Kennichi Ohno và Nguyßn Vn Th°ång chă biên, 2005, NXB. Lý luận Chính trß, đã tập hÿp những cơng trình nghiên cąu xt sắc căa các nhà nghiên cąu Viát Nam và Nhật BÁn về ngành công nghiáp Viát Nam, trong đó có ngành CNHT. Cuán sách đã đề cập đến các chính sách phát triển căa CNHT vãi t° cách là mát bá phận trong chính sách phát triển cơng nghiáp. Vãi rÃt nhiều t° liáu quý đ°ÿc công bá lÅn đÅu mà cũn cha ng nhiu ý tỗng khoa hỏc mói v chiến l°ÿc/chính sách phát triển cơng nghiáp Viát Nam [53].

- Cơng trình nghiên cąu: <Chính sách thúc đẩy phát triển CNHT; Lý luận, thực tiễn và định hướng cho Việt Nam= [48] do Lê Xuân Sang, Nguyßn Thß Thu Huyền

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

(Vián nghiên cąu QuÁn lý kinh tế Trung °¡ng), thực hián nm 2011. Cơng trình này chă yếu bàn về mát sá vÃn đề lý luận và thực tißn quác tế trong ho¿ch đßnh chính sách thúc đ¿y CNHT trên thế giãi và trong n°ãc. PhÅn đÅu bài viết điểm qua mát sá vÃn đề lý luận về vai trò, ý nghĩa và sự phát triển căa ngành CNHT trên thế giãi. PhÅn thą hai giãi thiáu mát sá kinh nghiám quác tế (căa Malaysia và Thái Lan) trong thúc đ¿y CNHT phát triển. PhÅn cuái cùng tác giÁ đề xt mát vài đßnh h°ãng, chính sách nhằm để đ¿y nhanh quá trình phát triển CNHT căa quác gia. [48].

- Đề tài nghiên cąu khoa hác cÃp nhà n°ãc: <Chính sách phát triển CNHT á Việt

Nam đến năm 2020=, Mã sá: KX.01.22/06-10, do Hoàng Vn Châu (2010) làm chă

nhiám. Đề tài đã nghiên cąu mát cách tổng thể về lĩnh vực cơng nghiáp hß trÿ, nghiên cu kinh nghiỏm phỏt trin cụng nghiỏp hò tr ỗ Trung Quác, Thái Lan, Malaysia, từ đó rút ra các bài hác kinh nghiám cho Viát Nam, nghiên cąu về thực tr¿ng CNHT t¿i Viát Nam và các chính sách phát triển có liên quan đến từng ngành CNHT. Trờn cĂ sỗ nghiờn cu ú tỏc gi đề xuÃt há tháng chỉ tiêu đánh giá sự phát triển CNHT bao gãm 5 nhóm, 7 quan điểm cÅn quán triát, đề xuÃt các thể chế và chính sách chung cho sự phát triển CNHT và chính sách riêng cho từng ngành. Đây là mát cơng trình nghiên cąu cơng phu về CNHT căa Viát Nam [16].

- Đề tài khoa hác cÃp Bá căa Vián nghiên cąu chiến l°ÿc và chính sách cơng

nghiáp, Bá Cơng th°¡ng, (2010), <Nghiên cứu chính sách tổng thể phát triển công nghiệp hỗ trợ trong điều kiện hội nhập=, đã đ°a ra những vÃn đề chung về CNHT,

phân tích thực tr¿ng hián nay căa CNHT Viát Nam thông qua các ngành c¡ khí, lắp ráp ơ tơ, cơng nghá đián tử, dát may,& Từ những đánh giá chung, nhóm tác giÁ đã đề xt các chính sách và giÁi pháp phát triển CNHT Viát Nam trong điều kián hái nhập kinh tế.[80]

- Bài viết: <Chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ của các nước Đông Á và bài

học kinh nghiệm đối với Việt Nam= căa Ph¿m Thanh Hiền, TrÅn Thß Lan H°¡ng, trên

T¿p chí Kinh tế và phát triển, Sá 179 (II), tháng 5 nm 2012, trang 97-102, đã phân tích các chớnh sỏch phỏt trin CNHT ỗ mỏt sỏ nóc ụng Á có xuÃt phát điểm nh° Viát Nam. Từ những đặc điểm căa cơng nghiáp hß trÿ (CNHT) cho thÃy sự phù hÿp vãi xu thế phát triển doanh nghiỏp cụng nghiỏp va v nhò ỗ Viỏt Nam. Qua thc t phỏt trin CNHT ỗ Viỏt Nam và vãi bài hác kinh nghiám căa các n°ãc Đông Á giúp cho viác đề xuÃt giÁi pháp phát triển ngành CNHT ỗ Viỏt Nam: Phỏt triển SMEs trong các ngành CNHT; Nâng cao chÃt l°ÿng nguãn nhân lực và phát triển cơng

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

nghá; Hồn thián và bổ sung các chính sách °u đãi để thu hút FDI phát triển CNHT t¿i Viát Nam; Thúc đ¿y các mái liên kết công nghiáp [30].

1.3. Nhÿng k¿t lu¿n rút ra tć tình hình nghiên cąu liên quan đ¿n đÁ tài lu¿n án

Các nghiên cąu kể trên đã phÁn ánh đ°ÿc nhiều mặt về CNHT v phỏt trin CNHT ỗ mát sá n°ãc Đông Á nh° Nhật BÁn, Thái Lan, Trung Quác và Viát Nam. Đây đều là các tài liáu có giá trß tham khÁo cao cā thể:

(1) Về lý luận, khái niám CNHT và phát triển CNHT.

Về lý luận, các đề tài này đã há tháng đ°ÿc mát sá lý thuyết quan tráng về CNHT nh° khái niám, vai trò, điều kián phát triển, tiờu chớ phỏt trin, nhõn tỏ nh hỗng n s phỏt trin CNHT,...Tuy nhiờn, hỏ thỏng cĂ sỗ lý thuyết về phát triển CNHT vÁn còn mát sá h¿n chế nh° sau:

Về khái niám và ph¿m vi ca CNHT: ỗ mòi cụng trỡnh nghiờn cu cú cỏch tiếp cận, đßnh nghĩa khác nhau về CNHT vãi các ph¿m vi ráng, hẹp khác nhau, điều này đã dÁn đến sự khó khn khi tiếp cận các sá liáu phân tích thực tr¿ng phát triển CNHT, đãng thåi là sự khó khn trong q trình xác đßnh đái t°ÿng là DN CNHT để xây dựng, thực thi các chính sách hß trÿ, °u đãi. Do đó, vÃn đề đÅu tiên tác giÁ cÅn chú tráng là viác xác đßnh khái niám, ph¿m vi CNHT căa đề tài luận án phù hÿp vãi điều kián căa Viát Nam trong bái cÁnh hián nay.

Về tiờu chớ ỏnh giỏ s phỏt trin, ỗ cỏc cụng trình nghiên cąu tr°ãc, viác tiếp cận các tiêu chí đánh giá sự phát triển vÁn cịn khá chung chung, dÁn đến các sá liáu phân tích thực tr¿ng phát triển CNHT còn yếu; đặc biát là, các tiêu chí đ°a ra ch°a bám sát theo khái niám và các vÃn đề c¡ bÁn căa Phát triển ngành CNHT.

(2) Về thực tr¿ng:

Đái vãi các nghiên cąu n°ãc ngoài, các đề tài liên quan đến phát triển CNHT chă yếu tập trung ỗ cỏc nóc Chõu nh° Nhật BÁn, Thái Lan, Trung Quác, & vãi khoÁng thåi gian cách đây ít nhÃt h¡n 20 nm – cung cÃp mát sá kinh nghiám trong quá trình phát triển CNHT t¿i các quác gia.

Đái vãi nghiên cąu trong n°ãc, các đề tài đã đ°a ra đ°ÿc mát sá đánh giá về thực tr¿ng phát triển CNHT Viát Nam nói chung, CNHT trong mát sá ngành nói riêng nh° ngành đián tử gia dāng, ngành giày dép, ô tô, xe máy, & Tuy nhiên, phÅn phân tích thực tr¿ng phát triển CNHT cịn khá chung chung, ch°a làm nổi bật đ°ÿc thực tr¿ng phát triển, những khó khn và h¿n chế trong quá trình ho¿t đáng căa các DN CNHT gắn vãi từng ngành CN chính cā thể.

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

(3) Về bài hác, kinh nghiám:

Các công trình nghiên cąu trên đều khẳng đßnh phát triển CNHT gúp tỏc ỏng lón n tng trỗng kinh t, đãng thåi là đáng lực trực tiếp t¿o ra giá trß gia tng cho ngành cơng nghiáp, giúp tng sąc c¿nh tranh căa sÁn ph¿m công nghiáp, t¿o điều kián thu hút đ°ÿc đÅu t° n°ãc ngoài, thúc đ¿y nhanh q trình hái nhập vào nền cơng nghiáp toàn cÅu. Mặc dù vậy, há tháng các quan điểm, đßnh h°ãng, giÁi pháp cā thể, có tính khÁ thi và bền vững trong bái cÁnh hián nay thì ch°a đ°ÿc tác giÁ đi sâu phân tích và giÁi thích mát cách rõ ràng.

(4) Mát sá khoÁng tráng nghiên cąu đ°ÿc rút ra từ các nghiên cąu trên:

- Phát triển công nghiáp chế biến chế t¿o là mát quá trình lâu dài th°ång kéo dài hàng chāc nm, cÅn phân bổ nguãn lực quác gia thích đáng;

- Nhà n°ãc đóng vai trị bá đỡ, hß trÿ đãng hành cùng doanh nghiáp sÁn xuÃt công nghiáp, tập trung vào các doanh nghiáp vừa và nhß trong q trình phát triển;

- Tập trung vào các giÁi pháp hß trÿ để nâng cao trình đá về cơng nghá, nhân lực, ngn ván cho các doanh nghiáp có tiềm nng trong các ngành công nghiáp °u tiên ngang tÅm khu vực và thế giãi để dÁn dắt nền công nghiáp;

- ĐÁm bÁo môi tr°ång kinh doanh thuận lÿi và kinh tế vĩ mơ ổn đßnh để t¿o ra tinh thÅn sÁn xuÃt trong xã hái, khuyến khích h°ãng nguãn ván đÅu t° xã hái vào khu vực sÁn xuÃt.

- Phát triển CNHT phÁi đi đôi vãi viác phát triển kinh tế đÃt n°ãc theo h°ãng xanh, bền vững, song song vãi thúc đ¿y chuyển đổi sá để đáp ąng yêu cÅu căa toàn cÅu hóa. ĐÁm bÁo Viát Nam khơng bß bß l¿i phía sau.

Kết q các cơng trình nghiên cąu đã đ°a ra đ°ÿc mát sá thực tr¿ng và giÁi phỏp nhm phỏt trin CNHT ỗ mỏt sỏ nóc Đông Á và rút ra bài hác kinh nghiám cho các n°ãc đi sau. Có thể thÃy, điểm h¿n chế căa các cơng trình nghiên cąu này là phân tích và giÁi thích mát cách ch°a rõ ràng các giÁi pháp cā thể, có tính khÁ thi và bền vững trong bái cÁnh hián nay. Ch°a đúc rút ra bài hác phù hÿp vãi điều kián phát trin Kinh t cng nh CNHT ỗ Viỏt Nam dựa trên liên há thực tißn cũng nh° là điểm t°¡ng đãng giữa Viát Nam vãi các thåi kỳ phát triển căa các n°ãc Đông Á.

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

Tiu kt chÂng 1

Trờn cĂ sỗ cỏc nghiờn cąu đi tr°ãc có liên quan đến CNHT các tác giÁ đã giÁi quyết đ°ÿc mát sá vÃn đề c¡ bÁn về lý luận nh° vai trò, nhân tá nh hỗng v tiờu trớ ỏnh giỏ v ngnh CNHT. Về khía c¿nh thực tißn các nghiên cąu về cụng nghiỏp hò tr ỗ mỏt sỏ nóc ụng Á cā thể là các ví dā thành cơng trong mụ hỡnh phỏt trin cụng nghiỏp hò tr ỗ các n°ãc Đơng Á, từ đó giúp đ°a ra những đßnh h°ãng và giÁi pháp giúp phát triển CNHT t¿i Viát Nam, tuy nhiên các ví dā này th°ång khơng mang tính liên há mà råi r¿c, ch°a thực sự áp dāng đ°ÿc vãi thåi kỳ mãi hián nay, do vậy những khoÁng tráng cÅn tiếp tāc làm sáng tß chính là đ°a ra các bài hác mỏt cỏch hỏ thỏng thụng qua khung cĂ sỗ về phát triển CNHT căa các n°ãc Đông Á. Các nghiên cąu tr°ãc đây chă yếu nghiên cąu các ngành CNHT råi r¿c căa mát sá n°ãc Đông Á và tập trung vào mát sá nhân tá tác đáng nh° thß tr°ång, chính sách, ngn nhân lực &.ch°a mát nghiên cąu nào há tháng toàn bá những ngành cơng nghiáp hß trÿ hián nay vãi các tiêu chí đánh giá phù hÿp vãi điều kián hiền nay ca Viỏt Nam. HĂn na cỏc nghiờn cu ỗ mát sá n°ãc Đông Á nh° Nhật BÁn, Trung Qc và Thái Lan cịn råi r¿c, ch°a có sự so sánh để thÃy đ°ÿc mặt m¿nh và những mặt cịn h¿n chế cũng nh° tìm ra đ°ÿc quy luật phát triển ngành CNHT.

Dựa vào những vÃn đề ch°a đ°ÿc giÁi quyết này tác giÁ đặt ra những vÃn đề cho luận án về mặt lý luận và thực tißn chính là xây dựng mát hỏ thỏng cĂ sỗ lý lun v xõy dng khung chính sách, nái dung cho phát triển CNHT từ đó rút ra các bài hác kinh nghiám căa các n°ãc Đông Á theo khung há tháng này, từ đó đ°a ra các bài hác phát triển CNHT phù hÿp vãi thực tr¿ng hián t¿i căa Viát Nam.

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

ChÂng 2

CĂ Sợ Lí LUắN V PHT TRIN CễNG NGHIP Hổ TRỵ 2.1 Một sỏ vn lý lun v cụng nghiỏp hỗ trÿ

2.1.1 Một số khái niệm liên quan đến phát triển công nghiệp hỗ trợ

a) Thuyết lợi thế so sánh

Lý thuyết lÿi thế so sánh do David Ricardo đ°a ra nm 1897 trong cuán <Những

nguyên tắc kinh tế chính trị và thuế khóa=. Nái dung c¡ bÁn căa hác thuyết này là dù

mát quác gia có thể có lÿi thế tuyát đái về nhiều sÁn ph¿m nh°ng há chỉ nên tập trung chuyên mơn hóa sÁn xt những sÁn ph¿m mà há có lÿi thế cao nhÃt, cịn những sÁn ph¿m có lÿi thế thÃp h¡n thì nên nhập kh¿u. Áp dāng quy luật lÿi thế so sánh t¿i doanh nghiáp, nh° vậy các doanh nghiáp nên tập trung vào những công đo¿n, bá phận mà há có lÿi thế cao nhÃt để t¿o ra giá trß cao nhÃt cịn những cơng đo¿n khác thì nên mua ngồi từ các doanh nghiáp hß trÿ.

Về Lÿi thế c¿nh tranh quác gia và ngành, theo Porter (1990), thì nng lực c¿nh tranh quác gia sẽ giúp nâng cao hiáu quÁ tái °u nhÃt về nng suÃt căa lao đáng và ván. Đó là

<Giá trị của hàng hóa được s¿n xuÁt ra bái một đơn vị lao động hay vốn= [101- trang 48].

Nh° vậy, nâng cao nng lực c¿nh tranh căa mát ngành hay mát quác gia chính là viác làm cho nng suÃt lao đáng căa ngành đó, quác gia đó tng lên.

Sơ đồ 2.1: Mơ hình lÿi th¿ c¿nh tranh căa M. Porter [101]

Lý thuyết này đ°ÿc vận dāng đái ngành CNHT nh° sau: mßi quác gia nên

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

chun mơn hố vào sÁn xt và xt kh¿u sÁn ph¿m mà quác gia đó có lÿi thế so sánh và nhập kh¿u sÁn ph¿m mà quác gia đó khơng có lÿi thế so sánh. Māc đích chính là t¿o điều kián phát huy tng c°ång sÁn xuÃt những sÁn ph¿m có lÿi thế so sánh, tng nhập kh¿u những sÁn ph¿m khơng có låi thế nhằm giÁm giá thành đÅu vào cho ngành cơng nghiáp chính. Michael Porter cho rằng, có bán nhân tá c¡ bÁn Ánh hỗng trc tip tói nng lc cnh tranh ca mát quác gia hay mát ngành, gãm: (i) điều kián cÅu; (ii) điều kián cung; (iii) chiến l°ÿc, cÃu trúc và đái thă căa công ty; và (iv) các ngành cơng nghiáp hß trÿ & liên quan=.

b) Chuỗi giá trị

Cām từ <Chuỗi giá trị= đề cập tãi đÅy đă tÃt cÁ các ho¿t đáng cÅn thiết để t¿o ra mát sÁn ph¿m hay dßch vā nào đó từ tr¿ng thái khái niám qua khâu sÁn xuÃt, giao cho khách hàng và xử lý sau khi sử dāng; Cā thể trong ph¿m vi toàn cÅu, chußi giá trß bao gãm các ho¿t đáng: thiết kế, sÁn xuÃt, tiếp thß, phân phái và dßch vā hậu mãi căa các doanh nghiáp trên ph¿m vi tồn cÅu. Theo đó, mát chi giá trß tãn t¿i khi tÃt cÁ các thành phÅn trong chußi ho¿t đáng và phái hÿp t¿o ra giá trß tái đa trong tồn chi.

Trong mát chi giá trß, sẽ có những tác nhân trung tâm nắm vai trị quyết đßnh tãi sự hình thành và phát triển căa tồn chi. Đó th°ång là các th°¡ng hiáu lãn, các nhà sÁn xuÃt, chế biến hay lắp ráp hàng hóa cuái cùng. Nh° vậy, những tác nhân tr°ãc căa tác nhân trung tâm này là hß trÿ đÅu vào, cịn các tác nhân sau là những hß trÿ đÅu ra. Chußi giá trß phân tích các khía c¿nh căa các tác nhân, các mái quan há và phân tích tổng thể tồn chußi [41, tr.23-35].

Ngày nay, các chuyên gia kinh tế hác cịn nhắc đến <chi giá trß tồn cÅu= khi phân tích c¿nh tranh căa các sÁn ph¿m, các ngành cơng nghiáp trên tồn thế giãi. Hiểu mát cách đ¡n giÁn, chußi giá trß trỗ thnh <ton cu= khi cỏc hot ỏng ca nú v°ÿt qua ph¿m vi mát n°ãc. Nhìn chung, nếu chỉ dừng trong ph¿m vi mát quác gia, tỷ lá sÁn ph¿m sÁn xt, tiêu thā sẽ bß bó hẹp, viác sÁn xuÃt kinh doanh lo¿i sÁn ph¿m đó khơng đ¿t đ°ÿc lÿi thế c¿nh tranh mát cách tái đa mà bái cÁnh tồn cÅu hố mang l¿i. Hián nay, cÁ các dßch vā nh° tài chính, t° vÃn và hß trÿ khách hàng cũng đã v°ÿt qua ph¿m vi quác gia.

Chußi cung ąng là mát phÅn căa chi giá trß. Đó là khi các công đo¿n đ°ÿc liên kết vãi nhau bắt đÅu từ khâu cung cÃp nguyên vật liáu thô ch°a đ°ÿc qua xử lý

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

đến khâu lắp ráp hoàn thành cho ra thành ph¿m cuái cùng. Về c¡ bÁn, chußi cung ąng là mát tổng thể hàng lo¿t các nhà cung ąng và khách hàng đ°ÿc kết nái vãi nhau, trong đó, mßi khách hàng, đến l°ÿt mình l¿i là nhà cung ąng cho tổ chąc tiếp theo, cho đến khi thành ph¿m tãi tay ng°åi tiêu dùng.

2.1.2 Khái niệm công nghiệp hỗ trợ ở một số nước và Việt Nam

Công nghiáp hß trÿ (Supporting Industry- SI) - cịn đ°ÿc gái là công nghiáp phā trÿ. Bắt đÅu xuÃt hián từ Nhật BÁn, sau đÃy các n°ãc công nghiáp trẻ ç Châu Á nh° Thái Lan, Trung Quác, Đài Loan l¿i có cách đßnh nghĩa riêng về CNHT tùy theo quan điểm, hồn cÁnh và māc đích căa mßi quác gia.

Theo <Sách trắng về Hợp tác kinh tế= nm 1985 căa Bá Công nghiáp và Th°¡ng m¿i quác tế Nhật BÁn, CNHT đ°ÿc dùng để chỉ <các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) có đóng góp trong việc phát triển cơ sá hạ tầng công nghiệp các nước châu Á trong trung và dài hạn hay các SMEs s¿n xuÁt linh phụ kiện= [8, trang 52]. Nm 1993, trong ch°¡ng trình phát triển CNHT Châu Á mãi, Nhật BÁn đßnh nghĩa về

CNHT nh° sau: <CNHT là các ngành công nghiệp cung cÁp các yếu tố cần thiết như nguyên vật liệu thô, linh kiện và vốn,... cho các ngành công nghiệp lắp ráp (bao gồm ô tô, điện, điện tử)= [8,trang 76].

Cũng đãng quan điểm nh° vậy, Bá Nng l°ÿng Hoa Kỳ trong bài viết <Các ngành công nghiệp hỗ trợ: Công nghiệp của tương lai= nm 2004, đã đ°a ra đßnh nghĩa cā thể: <Cơng nghiệp hỗ trợ là những ngành sử dụng nguyên vật liệu và các quy trình cần thiết để định hình và chế tạo ra s¿n phẩm trước khi chúng được lưu thông đến ngành công nghiệp sử dụng cuối cùng (end-use industries)= [13, Tr110].

æ Viát Nam, thuật ngữ <Công nghiệp phụ trợ= đ°ÿc nhắc đến bắt đÅu từ nm

2003 mát cách ráng rãi. Tuy nhiên, thuật ngữ ny c chớnh thc ònh ngha c th ỗ Viát Nam nm 2007, trong cơng trình <Quy ho¿ch tổng thể phát triển các ngành cơng nghiáp hß trÿ Viát Nam đến 2010, tÅm nhìn đến 2020= [10, tr.8], do Bá Công nghiáp (cũ), nay là Bá Công Th°¡ng so¿n thÁo và trình phê dut Thă t°ãng chính phă. Trong

đó, CNHT đ°ÿc đßnh nghĩa: <Hệ thống cơng nghiệp hỗ trợ là hệ thống các nhà s¿n xuÁt (s¿n phẩm) và cơng nghệ s¿n xt có kh¿ năng tích hợp theo chiều ngang, cung cÁp nguyên vật liệu, linh kiện, phụ tùng… cho khâu lắp ráp cuối cùng= [10, tr.6].

Nh° vậy, qua các đßnh nghĩa về CNHT ç mát sá n°ãc, tác giÁ đúc kết từ các

đßnh nghĩa trên thì <CNHT là ngành s¿n xuÁt s¿n phẩm trung gian bao gồm các ngành công nghiệp s¿n xuÁt vật liệu, phụ tùng, linh kiện, bán thành phẩm để cung

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

cÁp cho ngành CN s¿n xuÁt, lắp ráp các s¿n phẩm hoàn chỉnh là tư liệu s¿n xuÁt hoặc s¿n phẩm tiêu dùng cuối cùng=.

2.1.3 Phạm vi của ngành công nghiệp hỗ trợ

Cho đến nay, Ph¿m vi căa ngành cơng nghiáp ch°a có mát cách giÁi thích tháng nhÃt về mặt khái niám, đặc biết thì cịn nhiều ý kiến trong viác phân biát các ph¿m vi công nghiáp hß trÿ. Hình d°ãi đây sẽ minh háa về ph¿m vi căa CNHT.

Sơ đồ 2.2: Các ph¿m vi căa cụng nghiỏp hỗ tr

Ngun: [28, Tr72-73] Phm vi chính: Những ngành cơng nghiáp vãi chąc nng chă yếu là sÁn xuÃt linh phā

kián phāc vā cho công đo¿n lắp ráp sÁn ph¿m cuái cùng căa các ngành CN.

Phạm vi má rộng 1: Những ngành công nghiáp không chỉ đ¡n thuÅn sÁn xuÃt linh phā

kián mà cịn bao gãm các dßch vā nh° hậu cÅn, kho bãi, phân phái bÁo hiểm.

Phạm vi má rộng 2: <Những ngành cơng nghiệp cung cÁp tồn bộ hàng hóa đầu vào gồm phụ tùng, linh kiện, công cụ máy móc và c¿ các nguyên liệu như thép, hóa chÁt,… cho ngành công nghiệp lắp ráp=[28, trang 43-44].

Thực tế, viác lựa chán ph¿m vi CNHT tùy thuác vào māc đích chính sách mà chính phă đ°a ra, chính sách sẽ quyết đßnh ph¿m vi căa CNHT. Nh° vậy, có thể thÃy mßi quác gia đều cn cą vào lÿi thế căa mình để xác đßnh ph¿m vi cơng nghiáp hß trÿ mát cách phù hÿp. Nhật BÁn, vãi lÿi thế về công nghá, tiếp cận công nghiáp hò tr theo phm vi mỗ rỏng 2. Trong khi Hoa Kỳ, vãi lÿi thế về dßch vā sÁn xuÃt l¿i tiếp

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

cận công nghiáp hò tr theo phm vi mỗ rỏng 1. Cỏc nóc đang phát triển nh° Thái Lan l¿i tập trung vào ph¿m vi chính căa cơng nghiáp hß trÿ. Trong bái cÁnh hián nay, t¿i Viát Nam, theo nái dung quyết đßnh <Quy hoạch phát triển CNHT đến năm 2020

tầm nhìn 2030= do Bá Cơng th°¡ng phê dut ngày 08/10/2014 thì Viác phát triển

cơng nghiáp hß tr s tp trung ch yu ỗ 3 lnh vc chính là: linh kián phā tùng, cơng nghiáp hß trÿ ngành dát may-giày da, cơng nghiáp hß trÿ cho cơng nghiáp cơng nghá cao. Do vậy, có thể xác đßnh ph¿m vi ngành CNHT Viát Nam t°¡ng ąng vói phm vi mỗ rỏng 1 [10, trang 17].

2.1.4. Các giai đoạn phát triển của công nghiệp hỗ trợ

Sự phát triển căa cơng nghiáp hß trÿ bắt đÅu xut phỏt t nhu cu mỗ rỏng mng lói sÁn xt và phân cơng, chun mơn hóa lao đáng. Từ phía những nhà sÁn xuÃt vãi mát lo¿i sÁn ph¿m (linh kián cā thể), những nhà cung cÃp dÅn làm chă công nghá và phát triển ra những ngành nghề vãi những sÁn ph¿m cuái cùng khác.

Thc t ỗ cỏc quỏc gia khỏc nhau, quỏ trình phát triển căa ngành CNHT khơng giáng nhau. Do vậy, viác tách b¿ch các giai đo¿n là khá khó khn, nh°ng theo sự tổng hÿp căa các chuyên gia, thì đái vãi các n°ãc đang phát triển, quá trình phát triển

ngành CNHT th°ång trÁi qua 5 giai đo¿n (Xem S¡ đã 2.3).

Sơ đồ 2.3: Các giai đo¿n phát triÃn căa ngành CNHT

Nguồn: [16, trang 95] Giai đoạn 1: Viác sÁn xuÃt đ°ÿc thực hián dựa trên c¡ sỗ s dng cỏc cm

linh kiỏn nhp khu nguyờn chiếc. Sá l°ÿng các nhà cung cÃp các chi tiết, linh kián đ¡n giÁn sÁn xuÃt trong n°ãc có rÃt ít.

Giai đoạn 2: Nái đßa hóa thơng qua sÁn xuÃt t¿i chß. Các nhà sÁn xuÃt lắp ráp

chuyển sang sử dāng linh, phā kián sÁn xuÃt trong n°ãc. Th°ång những linh, phā

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

kián này là những lo¿i thơng dāng có thể lắp lÁn, dùng chung. Tỷ lá nái đßa hóa trong các sÁn ph¿m cơng nghiáp trong n°ãc có tng lên nh°ng th°ång là ít, sá l°ÿng các nhà sÁn xt hß trÿ, tính c¿nh tranh trong sÁn xuÃt các sÁn ph¿m này không cao.

Giai đoạn 3: Giai đo¿n này xuÃt hián các nhà cung ąng các sÁn ph¿m hß trÿ

chă chát nh° sÁn xuÃt đáng c¡, háp sá đái vãi ngành ô tô – xe máy, chip IC đián tử, nguyên vật liáu cao cÃp,& mát cách tự nguyán và đác lập không theo yêu cÅu căa các nhà lắp ráp. Giai đo¿n ny phỏt trin mnh viỏc gia cụng ti nóc sỗ t¿i các chi tiết phā tùng có đá phąc t¿p cao và khái l°ÿng hàng nhập về để lắp ráp giÁm dÅn.

Giai đoạn 4: Giai đo¿n tập trung các ngành CNHT. Trong giai đo¿n này hÅu

nh° toàn bá các chi tiết, phā tùng, linh kián đã đ°ÿc tin hnh sn xut ti nóc sỗ ti, k cÁ mát phÅn các sÁn ph¿m nguyên liáu sÁn xuÃt linh kián đó. C¿nh tranh giữa các nhà sÁn xut hò tr trỗ nờn gay gt hĂn. Xu th chung căa c¿nh tranh lúc này là h¿ giá thành sÁn xuÃt, trong khi vÁn duy trì và phát triển chÃt l°ÿng sÁn ph¿m.

Giai đoạn 5: Giai đo¿n nghiên cąu, phát triển và xuÃt kh¿u. Đây là giai đo¿n

ci cùng căa q trình nái đßa hóa. Các nhà đÅu t° n°ãc ngồi bắt đÅu dßch chuyển cỏc thnh tu nghiờn cu, phỏt trin sang nóc sỗ t¿i. Nng lực nghiên cąu, phát triển nái đßa cũng đã đ°ÿc căng cá, phát triển. Bắt đÅu giai đo¿n sÁn xuÃt phāc vā xuÃt kh¿u triát để. [16, trang 100].

2.1.5 Đặc điểm ngành công nghiệp hỗ trợ

a) Sự phát triển của CNHT là tÁt yếu của q trình phân cơng lao động.

CNHT ra đåi và phát triển là do mái quan há và yêu cÅu căa phân công lao đáng xã hái. Trên bình dián phân cơng lao đáng qc tế, các n°ãc do h¿n chế về nhiều mặt nh° tài chính, cơng nghá, lao đáng sẽ đÁm đ°¡ng thực hián các ngành công nghiáp khác nhau. Sự hình thành nền CNHT là tÃt yếu căa quá trình phân cơng lao đáng, hình thành mái quan há giữa n°ãc phát triển sÁn ph¿m chính, sÁn ph¿m mũi nhán công nghá cao vãi n°ãc phát triển sÁn ph¿m hß trÿ. Phân cơng lao đáng qc tế nhằm khai thác lÿi thế t°¡ng đái và lÿi thế tuyát đái căa các quác gia trong quy trình sÁn xuÃt sÁn ph¿m hoàn chỉnh. Về mặt quan há sÁn xt, thì đó là mái quan há giữa ng°åi có ván đÅu t° và ng°åi cÅn ván đÅu t° [16, tr125]. Do đó, mái quan há giữa cơng nghiáp chính vãi CNHT là mái quan há căa nhà đÅu t° và ng°åi cÅn ván đÅu t°, nếu quan há này đ°ÿc thực hián thì hai bên cùng có lÿi. Yếu tá thúc đ¿y mái quan há này phát triển chính là lÿi ích kinh tế.

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

CNHT chính là tổng hÿp các ngành công nghiáp vá tinh phāc vā cho các ngành cơng nghiáp chính. Ngày nay hÅu hết các nhà sÁn xuÃt lãn trên thế giãi, nhÃt là các tập đoàn đa quác gia chỉ nắm giữ các ho¿t đáng chính, nh° nghiên cąu và phát triển, lắp ráp t¿i chß hay xúc tiến th°¡ng m¿i; phÅn gia công cung cÃp cāc bá, các công đo¿n sÁn xuÃt- công viác tr°ãc đây nằm trong dây chuyền sÁn xuÃt hoàn chỉnh, đ°ÿc giao cho các công ty vá tinh, viác phân công này sẽ tng khÁ nng c¿nh tranh về giá cho các sÁn ph¿m căa há; thay vì sÁn xuÃt tÃt cÁ bá phận chi tiết, các công đo¿n, sÁn ph¿m sẽ đ°ÿc chun mơn hóa thành từng phÅn và mßi ngành, đ¡n vß chßu trách nhiám mát phÅn căa sÁn ph¿m hoặc mát phÅn công đo¿n sÁn xuÃt ra sÁn ph¿m đó.

b) Ngành CNHT ngành phức tạp và rộng lớn có tính đa cÁp và liên kết góp phần tạo nên chuỗi giá trị.

<Các doanh nghiệp tham gia vào chuỗi giá trị nằm á các vị trí khác nhau

trong chuỗi giá trị s¿n xuÁt ra s¿n phẩm cuối cùng. Một s¿n phẩm đơn gi¿n như quần áo tới các s¿n phẩm địi hỏi tính kỹ thuật cao hơn như ơ tơ, máy tính,… đều tr¿i qua một q trình s¿n xt, bắt đầu từ ngun liệu thơ qua các giai đoạn khác nhau cho tới khi giá trị được tích lũy vào thành phẩm cuối cùng. Trong chuỗi giá trị này, các nhà cung cÁp được phân loại theo cÁp độ vị trí họ tham gia vào hệ thống, trên nhÁt là họ lắp ráp s¿n phẩm cuối cùng, tiếp đó là các nhà cung cÁp cÁp 1, cÁp 2, cÁp 3,…=

[16, trang 144].

Ngành CNHT có tính đa cÃp nên tÃt yếu dÁn tãi các thành phÅn tham gia vào CNHT có sự phân hóa rõ rát. Các nhà cung cÃp khác nhau sẽ cung cÃp khác nhau về quy mô ván, quy mô sn xut, v sỗ hu, cụng nghỏ, qun lý khỏch hàng, mái quan há vãi khách hàng. LÃy ví dā nh° há tháng cung cÃp ngành ơ tơ Nhật BÁn, điều tra căa Fujimoto & Ohno chỉ rõ những điểm khác biát này [106, Tr28].

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

S 2.4: Phõn loi cụng nghiỏp hỗ tr theo há tháng ngành sÁn xu¿t

Nguồn: [16, trang 78]

Nằm trong chußi giá trß, các doanh nghiáp trong CNHT có mái quan há liên kết vãi nhau trong quy trình sÁn xuÃt dÁn đến viác yêu cÅu phát triển CNHT mát cách có há tháng và tập trung theo khu vực. Trong há tháng CNHT sự phát triển căa các doanh nghiáp mua linh kián t¿o nhu cÅu và kích thích sự phát triển căa doanh nghiáp cung cÃp. Sự phát triển căa các nhà cung cÃp mang l¿i mát môi tr°ång kinh doanh đem l¿i lÿi thế canh tranh và kích thích sự phát triển căa những doanh nghiáp mua linh kián. Đąng về mặt đßa lý, viác phát triển những nhà sÁn xuÃt linh kián và lắp ráp t¿i mát khu vực t¿o nên lÿi thế về đßa lý, khai thác °u điểm căa cām công nghiáp chuyên ngành trên nhiều ph°¡ng dián, từ thông tin tãi hậu cÅn và phát triển sÁn ph¿m mãi.

c) Ngành CNHT thu hút số lượng lớn DN, nhÁt là doanh nghiệp nhỏ và vừa

Cơng nghiáp hß trÿ là có đặc điểm là thu hút mát sá l°ÿng lãn doanh nghiáp vãi quy mơ khác nhau, trong đó có mát l°ÿng lãn các doanh nghiáp vừa và nhß. Do tính chÃt đa cÃp căa há tháng các ngành CNHT, sá l°ÿng cỏc DN ỗ cp thp tĂng ng ỗ gỏc cõy l rt lón. a phn cỏc doanh nghiỏp ỗ cÃp này đều là doanh nghiáp vừa và nhß. Ví dā, ngành cơng nghiáp ơ tơ Nhật BÁn cho thÃy, chỉ tính các nhà cung cÃp cÃp 3, quy mơ trung bình căa doanh nghiáp chỉ là 10 lao đáng [16, trang 101].

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

Đặc điểm này căa cơng nghiáp hß trÿ cho thÃy tÅm quan tráng căa phát triển CNHT và vai trò quan tráng trong chính sách nhà n°ãc trong phát triển ngành công nghiáp này, đặc biát là t¿i các n°ãc ang phỏt trin. Phỏt trin CNHT l cĂ sỗ các n°ãc tham gia vào há tháng sÁn xuÃt căa các công ty đa quác gia, tiếp cận công nghá, tham gia vào há tháng phân công lao đáng tồ cÅu. Phát triển cơng nghiáp hß trÿ khơng chỉ là mát ph°¡ng thąc hiáu quÁ thu hút u t nóc ngoi m cũn l cĂ sỗ to lập mát nền công nghiáp bền vững trong n°ãc vãi sự tham gia căa sá l°ÿng lãn DN.

d) Đa dạng về cơng nghệ và trình độ cơng nghệ

Sự đa d¿ng về công nghá sÁn xuÃt trong cơng nghiáp hß trÿ xt phát từ địi hßi sÁn xuÃt các lo¿i linh kián phong phú để có đ°ÿc sÁn ph¿m cuái cùng. Nh°ng để sÁn xuÃt ra mát chiếc ô tô phąc t¿p không chỉ cÅn đến mát vài linh kián mà là hàng chāc nghìn linh kián, theo đó là vơ sá các cơng nghá liên quan đến tÃt cÁ các lĩnh vực sÁn xuÃt nh° sÁn xuÃt cao su, đián tử, vi m¿ch, bán dÁn&.Giá trß gia tng căa viác sÁn xuÃt các linh kián, các quy trình cũng khác nhau rÃt nhiều. Nhiều bá phận có giá trß gia tng lãn, địi hßi kỹ thuật sÁn xt, cơng nghá rÃt cao nh° những bá phận điều khiển, đáng c¡ mà chỉ có những nhà cung ąng lãn mãi có thể đáp ąng đ°ÿc. Ng°ÿc l¿i, những chi tiết địi hßi kỹ thuật khơng q khó có thể mua sắm từ những nhà cung cÃp thÃp để lắp ráp thành những cām linh kián [36, trang 35].

<Sự đa dạng về trình độ cơng nghệ thể hiện trong cÁp độ tham gia hệ thống cung cÁp= [36, tr.45]. Cỏc nh cung cp cp thp thồng sỗ hu công nghá sÁn xuÃt không cao và t¿o ra giá trß gia tng thÃp h¡n so vãi các nhà cung ąng cÃp cao. <Xu hướng

thưßng thÁy á các nước đang phát triển khi những nhà s¿n xuÁt nội địa tham gia vào công nghiệp hỗ trợ bằng cách trá thành những nhà cung cÁp cÁp thÁp, tận dụng lao động rẻ và sử dụng cơng nghệ khơng cao để tiết kiệm chi phí.= [36, Tr.45-46].

e) Ngành CNHT không ph¿i là ngành <công nghiệp phụ= nhưng phụ thuộc vào

ngành cơng nghiệp chính.

Vãi sự phát triển căa m¿ng l°ãi sÁn xuÃt và thß tr°ång tồn cÅu, viác phā thc vào ngành cơng nghiáp chính căa cơng nghiáp hß trÿ giÁm dÅn theo điều kián không gian. Dựa vào đặc điểm căa các ngành CN chính mà mąc đá mái quan há phā thuác về không gian cũng thay đổi. Mát sá ngành nh° sÁn xuÃt đián tử, °u thế do vß trí gÅn nhau, tiết kiám đ°ÿc chi phí vận chuyển, khơng cao nh° những ngành cơng nghiáp lãn nh° sÁn xt ơ tơ, q trình phát triển kinh tế khu vực (liên quác gia) và phát triển

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

giao thông liên quác gia cũng làm giÁm những lÿi thế về vß trí căa CNHT.

Tuy nhiên, để phát triển cơng nghiáp hß trÿ vãi sự tham gia căa nhiều doanh nghiáp vừa và nhß, những đái t°ÿng h¿n chế về khÁ nng ván, công nghá, quÁn lý, Nhà n°ãc cÅn có những chính sách hß trÿ và khuyến khích m¿nh mẽ.

Các ngành

cơng nghiáp chính Ngành cơng nghiáp hỗ tr Mthụng qua ỏi liờn hỏ

chung cho các ngành cơng nghiáp chính: cắt kim lo¿i, t¿o khuôn, cắt cao su, gia

Sơ đồ 2.5: Quan há giÿa cơng nghiáp chính và cơng nghiáp hỗ tr [17, tr78]

Ngun: B cụng thng- Vin nghiờn cứu chiến lược và chính sách cơng nghệ

Trong chi giá trß căa sÁn ph¿m cơng nghiáp, sự tách råi mát bá phận sÁn xuÃt căa ngành công nghiáp thành CNHT t¿o điều kián để ngành này phāc vā đ°ÿc nhiều ngành cơng nghiáp chính khác nhau (S¡ đã 2.5). Mát ngành cơng nghiáp phā trÿ có thể phāc vā nhiều ngành cơng nghiáp chính nên về bÁn chÃt không phÁi là ngành cơng nghiáp <Phā=. Nh°ng nếu khơng có ngành cơng nghiáp chính thì cơng nghiáp hß trÿ sẽ khơng t¿o ra thành ph¿m để có thể sử dāng đ°ÿc. Tąc là ngành CNHT tãn t¿i dựa vào nhu cÅu căa những ngành cơng nghiáp chính.

2.1.6 Vai trị của ngành cơng nghiệp hỗ trợ

Một là, <Tăng sức cạnh tranh của sản phẩm công nghiệp chính và đẩy nhanh q trình cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa theo chiều rộng và chiều sâu.= [17, tr 76]

CNHT không trực tiếp tác đáng đến nng lực c¿nh tranh căa các ngành cơng nghiáp chính mà tác đáng gián tiếp nh° sau:

- Ngành CNHT phát triển, t¿o nguãn cung đÅu vào ổn đßnh, đÁm bÁo khÁ nng giao hàng cho các DN trong các ngành cơng nghiáp chính. Nhu cÅu mua sắm các sÁn ph¿m phā trÿ căa các doanh nghiáp lãn hay nhß đều rÃt lãn. Nếu CNHT trong n°ãc mà phát triển thì ngành cơng nghiáp chế t¿o lắp ráp khơng phÁi phā thuác vào nhập kh¿u, dÁn đến sąc c¿nh tranh căa quác gia này tng lên

- Giúp giÁm giá thành sÁn xuÃt, nâng cao giá trß gia tng cho sÁn ph¿m cuái cùng; h¿ giá thành sÁn ph¿m. Viác cắt giÁm chi phí theo linh phā kián sẽ thu đ°ÿc

</div>