(Luận án tiến sĩ) Phát Triển Năng Lực Ngữ Văn Cho Học Sinh Trung Học Phổ Thông Qua Dạy Học Văn Học Trung Đại Việt Nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (8.07 MB, 308 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

ỵY BAN NHÂN DÂN TÊNH TRÀ VINH

TR¯âNG Đ¾I HÌC TRÀ VINH

ISO 9001:2015

NGUN THÊ DIÄM KIU

PHT TRIN NNG LC NGỵ VN CHO HC SINH TRUNG HàC PHỔ THƠNG

LN ÁN TI¾N S) NGÀNH LÝ LUN

V PHĂNG PHP DắY HèC Bị MễN NG VN

TRÀ VINH, NM 2023

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

ỵY BAN NHÂN DÂN TÊNH TRÀ VINH

TR¯âNG Đ¾I HÌC TRÀ VINH

NGUYN THấ DIM KIU

PHT TRIN NNG LC NGỵ VN CHO HàC SINH TRUNG HàC PHỔ THƠNG QUA D¾Y HàC VN HàC TRUNG Đ¾I VIỆT NAM

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LâI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cđu cïa riêng tơi. Các sá liÉu trong luÁn án là trung thăc. Nhāng kÁt luÁn khoa hÏc cïa luÁn án ch°a đ°ëc công bá trong bÃt

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

1.2 D¿y hÏc vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam trong tr°ång phå thông hiÉn nay ... 2

1.3 Đåi mãi ph°¢ng pháp giÁng d¿y và hÏc tÁp ... 2

2. MìC TIÊU NGHIÊN CðU... 3

3. ĐàI TờNG V PHắM VI NGHIấN CU CợA TI ... 4

3.1 Đái t°ëng nghiên cñu... 4

3.2 Ph¿m vi nghiên cñu ... 4

4. NàI DUNG NGHIÊN CðU ... 5

5. NHIÈM Vì NGHIÊN CðU ... 5

6. PH¯¡NG PHÁP NGHIÊN CðU ... 5

6.1 Nhóm ph°¢ng pháp nghiên cđu lý ln ... 5

6.2 Nhóm ph°¢ng pháp nghiên củu thc tiần ... 6

7. GI THUYT KHOA HẻC ... 7

8. í NGH)A KHOA HẻC V THC TIặN CỵA ĐÂ TÀI ... 7

8.1 VÃ khoa hÏc ... 7

8.2 VÃ thăc tiÇn ... 7

9. CÂU TRÚC CỵA LN ÁN ... 8

CH¯¡NG 1. TäNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỵU VÀ C¡ Sä LÝ LN, C¡ Sä THĂC TIÄN CìA ĐÀ TÀI ... 9

1.1 TäNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CðU ... 9

1.1.1 Nghiên cđu vÃ nng lăc và d¿y hÏc theo đÍnh h°ãng phát triÅn nng lăc ... 9

1.1.2 Nghiên cñu vÃ phát triÅn nng lăc chung và nng lăc chuyên môn qua môn Ngā vn ... 12

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

1.1.3 Nghiên cñu vÃ vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam ... 14

1.1.4 Nghiên cđu vÃ lý ln và ph°¢ng pháp d¿y hÏc ... 16

1.1.4.1 Nghiên cđu vÃ d¿y hÏc tích căc ... 16

1.1.4.2 Nghiên cñu vÃ d¿y hÏc Ngā vn theo đÍnh h°ãng phát triÅn nng lăc ... 16

1.1.4.3 Nghiờn củu v dy hẽc Ng vn ỗ trồng trung hÏc phå thơng... 18

1.1.4.4 Nghiên cđu vÃ d¿y hÏc vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam ... 20

1.2 CĂ Sổ Lí LUN, CĂ Sổ THC TIặN CợA TÀI ... 23

1.2.2.2 Thăc tr¿ng d¿y hÏc phát triÅn nng lăc Ngā vn qua vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam . 34 1.2.2.3 Thăc tr¿ng d¿y hÏc vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam tr°ãc yêu cÅu đåi mãi ... 40

1.2.2.4 Nhu cÅu đåi mãi ch°¢ng trình và sách giáo khoa môn Ngā vn ... 42

CH¯¡NG 2. NịI DUNG DắY HèC VN HèC TRUNG ắI VIặT NAM VàI VIỈC PHÁT TRIÂN NNG LĂC NGĀ VN CìA HÌC SINH ... 48

2.1 NNG LĂC NGƠN NGĀ QUA D¾Y HẻC VN HẻC TRUNG ắI... 48

2.1.1 Nng lc vn díng kiÁn thđc tiÁng ViÉt đÅ đÏc hiÅu vn bÁn ... 48

2.1.2 Nng lăc trình bày, tranh luÁn mát vÃn đÃ ... 52

2.1.3 Nng lăc giao tiÁp ... 55

2.2 NNG LC VN HẻC QUA DắY HẻC VN HẻC TRUNG ắI ... 59

2.2.1 Nng lc ẽc hiu tác phÇm vn hÏc trung đ¿i ... 60

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

3.1 DắY HẻC TCH HờP ... 85

3.1.1 Tích hëp trong d¿y hÏc Ngā vn ... 85

3.1.2 Tích hëp trong d¿y hÏc vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam ... 87

3.1.2.1 D¿y hÏc vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam theo quan điÅm và ph°¢ng pháp tích hëp ... 87

3.1.2.2 Mát sá thiÁt kÁ d¿y hÏc tích hëp trong d¿y hÏc vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam ... 88

3.1.3 Đánh giá nng lăc ngā vn cïa hÏc sinh qua d¿y hÏc vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam ... 94

3.2 HO¾T ĐàNG TRÀI NGHIÈM ... 98

3.2.1 Mát sá vÃn đÃ chung vÃ ho¿t đáng trÁi nghiÉm ... 98

3.2.2 Mát sá ho¿t đáng trÁi nghiÉm trong d¿y hÏc vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam ç tr°ång trung hÏc phå thông ... 100

3.2.2.1 TrÁi nghiÉm thơng qua ho¿t đáng nghiên cđu tình hng ... 100

3.2.2.2 Ho¿t đáng trÁi nghiÉm thông qua d¿y hÏc theo dă án ... 102

3.2.2.3 Ho¿t đáng trÁi nghiÉm qua nghiên cñu khoa hÏc ... 104

3.2.2.4 Ho¿t đáng trÁi nghiÉm thông qua to¿ đàm ... 107

3.2.3 Đánh giá nng lăc ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiÉm ... 109

3.2.3.1 HÏc sinh tă đánh giá ... 110

3.2.3.2 Giáo viên đánh giá ... 110

CH¯¡NG 4. THC NGHIặM S PHắM ... 115

4.1 K HOắCH THC NGHIÈM ... 115

4.1.1 Míc đích thăc nghiÉm ... 115

4.1.2 NhiÉm ví thăc nghiÉm ... 115

4.1.3 Thåi gian thc nghiẫm v cÂ sỗ thc nghiẫm ... 115

4.1.4 Đái t°ëng thăc nghiÉm, đái t°ëng đái chñng ... 116

4.1.5 Nguyên tÃc tiÁn hành thăc nghiÉm... 117

4.1.6 Ph°¢ng pháp xÿ lý kÁt quÁ thăc nghiÉm ... 117

4.2 TIÀN TRÌNH THĂC NGHIÈM ... 117

4.3 NàI DUNG THĂC NGHIÈM ... 118

4.3.1 Thăc nghiÉm s° ph¿m cho bài hÏc tích hëp ... 118

4.3.1.1 Yêu cÅu cÅn đ¿t cïa bài thăc nghiÉm... 118

4.3.1.2 Thăc nghiÉm s° ph¿m đái chñng ... 118

4.3.1.3 Thăc nghiÉm s° ph¿m đánh giá ... 122

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

4.3.2 Thăc nghiÉm s° ph¿m đái vãi d¿y hÏc tích hëp theo chï đÃ ... 128

4.3.2.1 Yêu cÅn cÅn đ¿t cïa chï đÃ thăc nghiÉm ... 128

4.3.2.2 Thăc nghiÉm s° ph¿m đái chñng ... 128

4.3.2.3 Thăc nghiÉm s° ph¿m đánh giá ... 128

4.3.3 Thăc nghiÉm s° ph¿m đái vãi d¿y hÏc tích hëp theo chuyên đÃ ... 135

4.3.3.1 Yêu cÅu cÅn đ¿t cïa bài thăc nghiÉm... 135

4.3.3.2 Thăc nghiÉm s° ph¿m ... 135

4.3.4 Thăc nghiÉm s° ph¿m đái vãi mát sá ho¿t đáng trÁi nghiÉm ... 140

4.3.4.1 Míc tiêu cïa ho¿t đáng trÁi nghiÉm ... 140

4.3.4.2 Mát sá ho¿t đáng trÁi nghiÉm đ°ëc tiÁn hành trong thăc nghiÉm ... 140

4.4 KÀT QUÀ THĂC NGHIÈM ... 143

4.4.1 Ho¿t đáng đÏc ... 143

4.4.2 Ho¿t đáng viÁt ... 146

4.4.3 Ho¿t đáng nói và nghe ... 150

4.5 ĐÁNH GIÁ KÀT QUÀ THĂC NGHIÈM ... 154

4.5.1 Đánh giá đÍnh l°ëng ... 154

4.5.2 Đánh giá đÍnh tính ... 161

4.5.2.1 Qua quan sát nhāng biÅu hiÉn ho¿t đáng và thái đá cïa hÏc sinh ... 161

4.5.2.2 Qua phßng vÃn hÏc sinh, nghiên cđu tr°ång hëp ... 161

K¾T LN VÀ KI¾N NGHÊ ... 165

1. KÀT LUÀN ... 165

2. KIÀN NGHÌ ... 168

DANH MêC TÀI LIỈU THAM KHÀO ... 170

DANH MêC CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỵU CìA TÁC GIÀ ĐÃ CƠNG Bà CĨ LIÊN QUAN Đ¾N LN ÁN ... 1

PHê LêC ... 1

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

DANH MờC Kí HIặU, CH VIắT TT

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

DANH MêC BÀNG

BÁng 1.1. BÁng tháng kê nhāng ho¿t đáng cïa hÏc sinh trong giå hÏc vn hÏc trung i Viẫt Nam ỗ trồng trung hẽc phồ thụng ... 37 BÁng 1.2. BÁng tháng kê các hình thđc ho¿t đáng ngo¿i khóa mơn Ngā vn thiÁt thăc vói hẽc vn hẽc trung i Viẫt Nam ỗ trồng trung hÏc phå thông ... 39 BÁng 2.1. BÁng so sánh să khác nhau trong sÃc thái biÅu cÁm giāa từ Hán ViÉt và từ thuÅn ViÉt ... 58 BÁng 4.1. BÁng tháng kê kÁt quÁ thăc nghiÉm đái vãi d¿y hÏc tích hëp theo bài (ĐiÅm tr°ång THPT chuyên NguyÇn ThiÉn Thành) ... 154 BÁng 4.2. BÁng tháng kê kÁt quÁ thăc nghiÉm đái vãi d¿y hÏc tích hëp theo bài (ĐiÅm tr°ång Trung tâm Giáo díc th°ång xuyên thành phá Trà Vinh) ... 155 BÁng 4.3. BÁng tháng kê kÁt quÁ thăc nghiÉm đái vãi d¿y hÏc theo chï đÃ (ĐiÅm tr°ång THPT chuyên NguyÇn ThiÉn Thành) ... 157 BÁng 4.4. BÁng tháng kê kÁt quÁ thăc nghiÉm đái vãi d¿y hÏc theo chï đÃ (ĐiÅm tr°ång Trung tâm Giáo díc th°ång xuyên thành phá Trà Vinh) ... 157 BÁng 4.5. BÁng tháng kê kÁt quÁ thăc nghiÉm đái vãi d¿y hÏc chuyên đÃ (ĐiÅm tr°ång THPT chuyên NguyÇn ThiÉn Thành) ... 159 BÁng 4.6. BÁng tháng kê kÁt quÁ thăc nghiÉm đái vãi d¿y hÏc chuyên đÃ (ĐiÅm tr°ång Trung tâm Giáo díc th°ång xuyên thành phá Trà Vinh) ... 159

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

DANH MêC HÌNH

Hình 1.1. BiÅu đã nhāng ho¿t đáng cïa hÏc sinh trong giồ hẽc vn hẽc trung i Viẫt Nam ỗ tr°ång trung hÏc phå thơng ... 38 Hình 1.2. BiÅu đã c¢ cÃu các hình thđc ho¿t đáng ngo¿i khóa mụn Ng vn ỗ trồng trung hẽc phồ thụng ... 39 Hình 2.1. S¢ đã kÁt cÃu lÁp ln trong Đ¿i cáo bình Ngơ (Ngun Trãi) ... 63 Hình 2.2. S¢ đã să hình thành nng lăc t° duy hình t°ëng và t° duy khái quát trong quá trình đÏc hiÅu vn bÁn ... 76 Hình 2.3. S¢ đã kÁt cÃu bài vn nghÍ ln ... 80 Hình 4.1. Poster nghiên cđu khoa hÏc cïa nhóm hÏc sinh tr°ång THPT chuyên NguyÇn ThiÉn Thành, nm hÏc 2017 – 2018 ... 142 Hình 4.2. BiÅu đã kÁt quÁ thăc nghiÉm đái vãi d¿y hÏc tích hëp theo bài (ĐiÅm tr°ång THPT chuyên NguyÇn ThiÉn Thành) ... 155 Hình 4.3. BiÅu đã kÁt quÁ thăc nghiÉm đái vãi d¿y hÏc tích hëp theo bài (ĐiÅm tr°ång Trung tâm Giáo díc th°ång xuyên thành phá Trà Vinh) ... 156 Hình 4.4. BiÅu đã kÁt quÁ thăc nghiÉm đái vãi d¿y hÏc theo chï đÃ (ĐiÅm tr°ång THPT chun Ngun ThiÉn Thành) ... 157 Hình 4.5. BiÅu đã kÁt quÁ thăc nghiÉm đái vãi d¿y hÏc theo chï đÃ (ĐiÅm tr°ång Trung tâm Giáo díc th°ång xuyên thành phá Trà Vinh) ... 158

chuyên NguyÇn ThiÉn Thành) ... 159 Hình 4.7. BiÅu đã kÁt quÁ thăc nghiÉm đái vãi d¿y hÏc chuyên đÃ (ĐiÅm tr°ång Trung tâm Giáo díc th°ång xuyên thành phá Trà Vinh) ... 160

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

PHÄN Mä ĐÄU

1. LÍ DO CHÌN ĐÀ TÀI

1.1 Vai trị, vË trí cía vn hÍc trung đ¿i ViÇt Nam trong vn hÍc và trong mơn Ngā vn å tr°ãng trung hÍc phå thơng

Trong tồn bá tiÁn trình vn hÏc dân tác, vn hÏc trung đ¿i (VHTĐ) ViÉt Nam có vÍ trí đÁc biÉt quan trÏng. Qua chÁng đ°ång phát triÅn h¢n nghìn nm, nÃn vn hÏc Ãy đã phÁn ánh đ°ëc hiÉn thăc cïa đÃt n°ãc, con ng°åi ViÉt Nam trong quá trình dăng n°ãc, giā n°ãc lâu dài và anh dũng, đãng thåi thÅ hiÉn sâu sÃc ý thñc cïa con ng°åi ViÉt Nam vÃ quác gia, dân tác, vÃ nhāng giá trÍ nhân vn, thÇm m* cao đẹp. VHTĐ đã góp phÅn vào să hình thành, phát triÅn nhāng truyÃn tháng lãn cïa vn hẽc dõn tỏc v nh hỗng n s vn đáng cïa vn hÏc hiÉn đ¿i ViÉt Nam.

Trong ch°¢ng trình Ngā vn phå thơng nm 2006 và Ch°¡ng trình giáo dục phổ

thơng mơn Ngữ văn năm 2018, viÉc d¿y hÏc các tác giÁ, tác phÇm VHTĐ ViÉt Nam

chiÁm mát vÍ trí quan trÏng. ỉ ch°¢ng trình Ngā vn phå thông nm 2006, các lãp 7, 8, 9 trung hẽc cÂ sỗ (THCS) v cỏc lóp 10, 11 trung hÏc phå thơng (THPT) đÃu có nhiÃu

tác phÇm VHTĐ ViÉt Nam vãi các thÅ lo¿i b¿ng chā Hán và chā Nơm. ỉ Ch°¡ng trình

giáo dục phổ thông môn Ngữ văn năm 2018, trong sá sáu tác phÇm quan trÏng bÃt buác

tác giÁ VHTĐ ViÉt Nam trong tång sá ba tác giÁ đ°ëc d¿y thành bài riêng. Đó là các tác phÇm Nam quốc s¡n hà, Dụ ch° tì t°ớng hịch văn, Bình Ngơ đ¿i cáo, Truyện Kiều, Văn

lăa chÏn đÅ tác giÁ sách giáo khoa (SGK) và sách giáo viên (SGV) tham khÁo, sá tác phÇm VHTĐ ViÉt Nam đ°ëc d¿y hẽc ỗ THCS v THPT lờn n 38 tỏc phầm. Sách Ngữ

văn 10 và Ngữ văn 11 theo Ch°¢ng trình Ngā vn 2018 có sá l°ëng tác phÇm/đo¿n trích

VHTĐ ViÉt Nam trong ch°¢ng trình t°¢ng đái nhiÃu, cí thÅ: bá Cánh Diều có 11 tác phÇm/đo¿n trích VHTĐ ViÉt Nam [119], bá Kết nối tri thāc với cuộc sống có 15 tác phÇm/đo¿n trích VHTĐ ViÉt Nam [43], bá Chân trời sáng t¿o có 11 tác phÇm/đo¿n trích

VHTĐ ViÉt Nam [110] (xem phí líc 12, tr.112 ). Đó là ch°a kÅ nhāng tác phÇm VHTĐ ViÉt Nam kt tinh giỏ tr t tỗng, giỏ tr thầm m* cïa dân tác ViÉt Nam, con ng°åi ViÉt Nam hồn tồn có thÅ đ°a vào d¿y hÏc trong nhà tr°ång phå thông.

Di sÁn VHTĐ ViÉt Nam thông qua nhāng thành tău nåi bÁt cïa ng°åi x°a trong l*nh văc sáng t¿o nghÉ thuÁt ngôn từ, kÁt tinh ỗ nhng tỏc phầm tiờu biu cùa mỏt sỏ tác

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

giÁ lãn vừa giúp hÏc sinh (HS) hình dung bđc tranh tồn cÁnh vÃ lÍch sÿ phát triÅn cïa vn hÏc ViÉt Nam, vừa đóng vai trị quan trÏng trong viÉc giáo díc, bãi dộng t tỗng, tỡnh cm, o ủc, quan niẫm, lớ tỗng thầm m*... cho HS, va giỳp ngồi hẽc phát triÅn nng lăc (PTNL) chung và nng lăc ngā vn.

1.2 D¿y hÍc vn hÍc trung đ¿i ViÇt Nam trong tr°ãng phå thơng hiÇn nay

Theo đánh giá chung, do nhiÃu nguyên nhân, viÉc nâng cao chÃt l°ëng v hiẫu qu dy hẽc VHT Viẫt Nam ỗ tr°ång THPT thăc să v¿n gÁp nhiÃu khó khn. Trên thăc tÁ, do ván kiÁn thñc, hiÅu biÁt vÃ vn hóa, VHTĐ cịn h¿n chÁ, khơng ít GV đã hiÉn đ¿i hóa tác phÇm, d¿y hÏc VHTĐ cũng nh° d¿y hÏc vn hÏc hiÉn đ¿i; hoÁc chË lý giÁi chung chung rãi quy tác phÇm vào các giá trÍ u n°ãc, nhân đ¿o, hiÉn thăc& mà khơng giúp HS thÃy đ°ëc cái hay, cái đẹp cïa tác phÇm, khơng hiÅu đ°ëc cái đác đáo cïa nhà vn; hoÁc nÁng vÃ giÁng giÁi nái dung, phân tích các să kiÉn lÍch sÿ mà ch°a khai thỏc ht cỏc giỏ tr thầm m* cùa vn chÂng trung đ¿i... MÁt khác, cách tå chđc q trình d¿y hÏc (QTDH) , viÉc lăa chÏn và vÁn díng các ph°¢ng pháp d¿y hÏc (PPDH) ch°a phù hëp vãi nái dung kiÁn thñc, đái t°ëng ng°åi hÏc... đã h¿n chÁ viÉc PTNL ngā vn cïa HS. Có nhiÃu nguyên nhân d¿n đÁn să h¿n chÁ, trong đó có nguyên nhân quan trÏng là GV ch°a có să hiÅu biÁt thÃu đáo vÃ lý luÁn d¿y hÏc theo h°ãng PTNL nên ch°a lăa chÏn đ°ëc cách tå chđc, hình thđc, biÉn pháp d¿y hÏc (BPDH) phù hëp. Trong khi đó, vÃn đÃ PTNL ngā vn cho HS THPT đang đ°ëc să quan tâm cïa ngành giỏo dớc v trỗ thnh mớc tiờu, yờu cu cùa cụng cuỏc ồi mói dy hẽc Ng vn ỗ tr°ång phå thơng hiÉn nay. Vì vÁy, cÅn có thêm các nghiên cđu đÅ làm rõ h¢n lý ln d¿y hÏc theo h°ãng PTNL cũng nh° đÃ xuÃt các biÉn pháp s° ph¿m trong QTDH VHTĐ ViÉt Nam ỗ trồng THPT.

1.3 ồi mỏi ph°¢ng pháp giÁng d¿y và hÍc tÁp

HiÉn nay, tồn ngành Giáo díc Đào t¿o (GD – ĐT) đang tích căc thăc hiÉn NghÍ quyÁt sá 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hái nghÍ Trung °¢ng 8 khố XI vÃ đåi mãi cn bÁn, tồn diÉn GD – ĐT, đáp đng u cÅu cơng nghiÉp hố, hiÉn đ¿i hố trong điÃu kiÉn kinh tÁ thÍ tr°ång đÍnh h°ãng xã hái chï ngh*a và hái nhÁp quác tÁ vãi quan điÅm chË đ¿o: <Chun m¿nh q trình giáo díc từ chï u trang bÍ kiÁn thđc sang phát triÅn tồn diÉn nng lăc và phÇm chÃt ng°åi hÏc. HÏc đi đơi vãi hành; lý ln gÃn vãi thăc tiÇn; giáo díc nhà tr°ång kÁt hëp vãi giáo díc gia đình và giáo díc xã hái= [2], triÅn khai ChiÁn l°ëc phát triÅn giáo díc 2011 – 2020: <Thăc hiÉn đåi mãi ch°¢ng trình và SGK

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

từ sau nm 2015 theo đÍnh h°ãng PTNL HS, vừa đÁm bÁo tính tháng nhÃt trong tồn quỏc, va phự hởp vói c thự mòi a phÂng= [4]. Theo đÍnh h°ãng này, míc tiêu giáo díc s¿ chun từ tÁp trung vào trang bÍ kiÁn thđc, k* nng sang phát triÅn phÇm chÃt và nng lăc ng°åi hÏc, đÁm bÁo hài hoà giāa d¿y chā, d¿y ng°åi và đÍnh h°ãng nghÃ nghiÉp; nái dung giáo díc phÁi đÁm bÁo chn hố, hiÉn đ¿i hố, hái nhÁp quác tÁ và gÃn vãi thăc tiÇn ViÉt Nam trong giai đo¿n cơng nghiÉp hố, hiÉn đ¿i hố; đÁm bÁo tính hồn chËnh, linh ho¿t, liên thơng tháng nhÃt trong và giāa các cÃp hÏc; tích hëp và phân hố hëp lí, có hiÉu q; các ph°¢ng pháp, ph°¢ng tiÉn và hình thđc tå chđc giáo díc đ°ëc đåi mãi theo h°ãng hiÉn đ¿i hố, đa d¿ng hố, sá hố nh¿m phát triÅn phÇm chÃt và nng lăc HS; các hình thđc và ph°¢ng pháp kiÅm tra đánh giá chÃt l°ëng giáo díc đ°ëc đåi mãi theo h°ãng coi trÏng cÁ kiÅm tra đánh giá kÁt quÁ vãi kiÅm tra đánh giá quỏ trỡnh, phn ỏnh mủc ỏ t chuần chÂng trình [4].

ĐÅ tiÁp cÁn Ch°¡ng trình giáo dục phổ thụng mụn Ng vn nm 2018, QTDH ỗ

trồng phồ thơng s¿ triÅn khai vÁn díng nhiÃu PPDH (kÅ cÁ ph°¢ng pháp chung và ph°¢ng pháp đÁc thù) h°ãng đÁn míc tiêu PTNL HS, đãng thåi trong q trình hÏc phÁi chú ý đÁn tính thăc hành vÁn díng, gÃn các nái dung hÏc tÁp vãi các ho¿t đáng trÁi nghiÉm cïa HS; đÁt HS vào các tình hng cïa thăc tiÇn cïa đåi sáng đÅ hÏc sinh có thÅ nói lên nhāng suy ngh* và đÃ xuÃt các giÁi pháp hành đáng [10]. Nh° vÁy, đåi mãi PPDH Ngā vn, trong đó có PPDH VHTĐ ViÉt Nam, nh¿m nâng cao chÃt l°ëng, hiÉu quÁ d¿y hÏc, phát triÅn đ°ëc nng lăc HS chính là nhiÉm ví quan trÏng phÁi làm đÅ góp phÅn hiÉn thăc hố ChiÁn l°ëc giáo díc cïa đÃt n°ãc trong thåi kì mãi.

XuÃt phát từ nhāng lí do trên, trong thåi điÅm hiÉn t¿i và trong t°¢ng lai, chúng

tơi thÃy đÃ tài Phát triển năng lực Ngữ văn cho học sinh trung học phổ thông qua d¿y

học văn học trung đ¿i Việt Nam thăc să cÅn thiÁt, khÁ thi và có tính thåi să, tính khoa

hÏc – s° ph¿m cao.

2. MêC TIÊU NGHIÊN CỵU

Míc tiêu chung: LuÁn án Phát triển năng lực Ngữ văn cho học sinh trung học

phổ thông qua d¿y học văn học trung đ¿i Việt Nam h°ãng đÁn míc tiêu chung là PTNL

ngā vn cho HS THPT qua d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam.

Míc tiêu cí thÅ: LuÁn án Phát triển năng lực Ngữ văn cho học sinh trung học

phổ thông qua d¿y học văn học trung đ¿i Việt Nam h°ãng đÁn míc tiêu cí thÅ là PTNL

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

nng lăc ngôn ngā và nng lăc vn hÏc thông qua phát triÅn các k* nng đÏc, viÁt, nói và nghe các vn bÁn VHTĐ ViÉt Nam trong các hình thđc tå chđc d¿y hÏc cí thÅ; đãng thåi PTNL t° duy logic (thơng qua PTNL ngơn ngā) và PTNL t° duy hình t°ëng, nng lăc thÇm m* (thơng qua PTNL vn hÏc).

3. I TốNG V PHắM VI NGHIấN CợU CỡA TÀI 3.1 Đái t°éng nghiên cïu

Đái t°ëng nghiên cñu cïa đÃ tài là nng lăc ngā vn cïa HS ç tr°ång THPT.

3.2 Ph¿m vi nghiên cïu

- PTNL ngā vn cho HS THPT là mát quá trình bao gãm nhiÃu giai đo¿n và nhiÃu yÁu tá liên quan nh°: xác đÍnh míc tiêu d¿y hÏc, nái dung d¿y hÏc, ho¿t đáng d¿y hÏc (HDĐH), PPDH, ph°¢ng tiÉn d¿y hÏc, kÁt quÁ d¿y hÏc, đánh giá trong d¿y hÏc. Trong luÁn án, chúng tôi tÁp trung nghiên cñu PTNL ngā vn cho HS THPT từ să tác đáng cïa QTDH thông qua các PPDH, BPDH và hình thđc tå chđc d¿y hÏc cí thÅ.

THPT mang tính chÃt tồn diÉn (thành phá, nơng thơn, tr°ång chuyên, tr°ång không chuyên, bao gãm 3 miÃn: BÃc, Trung, Nam).

VÃ dā liÉu nghiên cñu: đ°ëc giãi h¿n trong phn VHT Viẫt Nam ởc ging dy ỗ tr°ång THPT. Do đó, viÉc khÁo sát ch°¢ng trình, thăc tr¿ng d¿y hÏc và quá trình thăc nghiÉm đÃu ởc thc hiẫn ỗ khỏi lóp 10 v 11 (ChÂng trình Ngā vn THPT nm 2006), khái lãp 10 (đã triÅn khai d¿y hÏc từ nm hÏc 2022 – 2023), lãp 11, 12 (Ch°¡ng

minh hÏa cho các ph°¢ng pháp, biÉn pháp, hình thđc d¿y hÏc đ°ëc đÃ xt trong luÁn án cũng gÃn vãi ph¿m vi này.

- Bài d¿y thăc nghiÉm gãm:

Bài hÏc tích hëp: <Vn tÁ ngh*a s* CÅn Gic= cïa Ngun Đình ChiÅu. D¿y hÏc tích hëp theo chï đÃ Thiên nhiên trong vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam. D¿y hÏc chun đÃ <Ngơn ngā nghÉ tht cïa Ngun Du trong Truyện Kiều=.

Nam, d¿y hÏc dă án, nghiên cñu khoa hÏc và ngo¿i khóa vn hÏc: GÁp gé vãi chuyên gia. - Thăc nghiÉm s° ph¿m ti 02 im trồng ỗ tËnh Trà Vinh: Tr°ång THPT chuyên NguyÇn ThiÉn Thành (thành phá Trà Vinh, tËnh Trà Vinh) và Trung tâm Giáo

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

díc th°ång xuyên h°ãng nghiÉp d¿y nghÃ thành phá Trà Vinh. Thåi gian tiÁn hành khÁo sát thăc tr¿ng và thăc nghiÉm s° ph¿m từ tháng 6/2016 đÁn tháng 06/2022.

4. NịI DUNG NGHIấN CợU

Lun ỏn tp trung nghiên cñu bán nái dung:

- Nhāng vÃn đÃ vÃ lý luÁn và PPDH PTNL ngā vn cho HS THPT.

- VHTĐ ViÉt Nam trong ch°¢ng trình Ngā vn THPT (Ch°¢ng trình Ngā vn

- PTNL ngā vn cho HS THPT qua d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam.

- Quy trình, ph°¢ng pháp, biÉn pháp, hình thđc tå chđc d¿y hÏc VHT Viẫt Nam ỗ trồng THPT theo nh hóng PTNL.

5. NHIặM Vờ NGHIấN CợU

Lun ỏn t ra nhāng nhiÉm ví nghiên cđu sau:

- HÉ tháng hóa cÂ sỗ lý lun v dy hẽc theo nh hóng PTNL ng°åi hÏc nói chung và PTNL ngā vn cho HS THPT nói riêng; nghiên cđu đÁc điÅm VHTĐ ViÉt Nam, đÁc điÅm HS THPT trong să kÁt hëp giāa khoa hÏc c¢ bÁn và khoa hÏc s° ph¿m.

Nam theo đÍnh h°ãng PTNL HS.

hëp nh¿m PTNL ngā vn cho HS qua d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam ç tr°ång THPT. Trong nng lăc ngā vn, luÁn án tÁp trung vào các k* nng đÏc, viÁt, nói, nghe, từ đó phát triÅn nng lăc ngơn ngā và nng lăc vn hÏc cïa HS.

- ThiÁt kÁ bài hÏc minh ho¿ cho quy trình, ph°¢ng pháp và hình thđc tå chđc d¿y hÏc đã đ°ëc xây dăng, tå chñc d¿y hÏc thăc nghiÉm đÅ rút kinh nghiÉm, đánh giá kÁt quÁ và tính khÁ thi cïa viÉc đng díng đÃ tài vào thăc tiÇn.

6. PH¯¡NG PHÁP NGHIÊN CỵU

ĐÅ nghiên cđu đÃ tài ln án, ng°åi viÁt vÁn díng linh ho¿t và kÁt hëp các ph°¢ng pháp nghiên cđu:

6.1 Nhóm ph°¢ng pháp nghiên cïu lý ln

Nhóm ph°¢ng pháp nghiên cđu lý ln bao gãm: Ph°¢ng pháp phân tích và tång hëp.

Míc đích sÿ díng ph°¢ng pháp: Các ph°¢ng pháp nghiên cñu này dùng đÅ nghiên cñu các tài liÉu, sách, t¿p chí có liên quan đÁn vÃn đÃ PTNL ngā vn qua d¿y hÏc VHTĐ

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

Viẫt Nam ỗ trồng THPT nhm t phõn tích nhāng ngā liÉu cí thÅ đÁn tång hëp, khái quỏt lch s vn , xõy dng cÂ sỗ lý luÁn cïa vÃn đÃ nghiên cñu.

Cách thñc thăc hiÉn ph°¢ng pháp: TiÁn hành s°u tÅm tài liÉu; ĐÏc và phân tích tång hëp, khái qt hố, hÉ tháng hoá các tài liÉu, phát hiÉn và rút ra nhng kt lun cn thit v cÂ sỗ lớ ln thơng qua viÉc tìm hiÅu các t° liÉu, giáo trình, các bài nghiên cđu có liên quan trăc tiÁp đÁn đÃ tài.

6.2 Nhóm ph°¢ng pháp nghiên cïu thăc tiÅn

Míc đích sÿ díng ph°¢ng pháp: Nhóm phÂng phỏp nghiờn củu thc tiần ởc dựng đánh giá thăc tr¿ng d¿y hÏc Ngā vn nói chung, dy hẽc VHT Viẫt Nam ỗ trồng THPT núi riêng theo h°ãng PTNL; Phân tích và xÿ lí sá liÉu thu thÁp đ°ëc trong quá trình khÁo sát thc trng dy hẽc VHT Viẫt Nam ỗ mỏt sỏ tr°ång THPT.

Cách thđc thăc hiÉn các ph°¢ng pháp nghiên cđu thăc tiÇn đ°ëc sÿ díng trong ln án:

- Ph°¢ng pháp quan sát: Sÿ díng trong các tiÁt dă giå nh¿m ghi nhÁn thông tin vÃ cách thñc giÁng d¿y cïa giáo viên và các ho¿t đáng hÏc tÁp cïa HS.

- Ph°¢ng pháp khÁo sát: T¿o m¿u phiÁu khÁo sát và gÿi đÁn đái t°ëng khÁo sát đÅ thu thÁp nhāng thông tin thăc tÁ v tỡnh hỡnh dy hẽc VHT Viẫt Nam ỗ trồng THPT. Míc đích nghiên cđu và các u cÅu cÅn đái t°ëng khÁo sát thăc hiÉn đ°ëc ghi rõ thông qua låi giãi thiÉu trên phiÁu khÁo sát.

- Ph°¢ng pháp tháng kê: Các sá liÉu nghiên cñu đ°ëc tháng kê trên phÅn mÃm Microsoft Excel 2010. Tång hëp kÁt quÁ khÁo sát vãi các bÁng sá liÉu, phân tích sá liÉu dăa trên tính tốn phÅn trm cïa từng tiêu chí, nhóm tiêu chí đÅ xÿ lí, phân tích kÁt quÁ khÁo sát nh¿m tìm ra nhāng sá liÉu chính xác, tin cÁy.

hẽc VHT Viẫt Nam ỗ trồng THPT, cỏc hỡnh thủc ngoi khoỏ mụn Ng vn ỗ trồng THPT ç b°ãc khÁo sát thăc tr¿ng, so sánh kÁt quÁ tr°ãc và sau q trình thăc nghiÉm.

- Ph°¢ng pháp phòng vn: S dớng hò trở cho phÂng phỏp kho sát viÁt đÅ thu thÁp thông tin thăc tÁ trong quá trình giÁng d¿y và hÏc tÁp VHTĐ ViÉt Nam ỗ trồng THPT trong khi kho sỏt thc tr¿ng và d¿y thăc nghiÉm, kiÅm tra đá tin cÁy cïa kÁt quÁ nghiên cñu, đ°ëc tiÁn hành b¿ng hình thđc phßng vÃn trăc tiÁp đái vãi GV d¿y thăc nghiÉm và HS tham gia lãp hÏc thăc nghiẫm ỗ hai trồng THPT chuyờn Nguyần Thiẫn Thnh và Trung tâm Giáo díc th°ång xuyên thành phá Trà Vinh.

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

- Ph°¢ng pháp chuyên gia: S dớng hò trở cho phÂng phỏp kho sỏt, thu thÁp thông tin khoa hÏc từ các chuyên gia, các nhà s° ph¿m trong l*nh văc khoa hÏc c¢ bÁn và PPDH nh¿m phân tích, tìm ra giÁi pháp tái °u cho đÃ tài nghiên cñu.

- PhÂng phỏp nghiờn củu sn phầm hot ỏng s ph¿m: Các sÁn phÇm ho¿t đáng s° ph¿m thu đ°ëc trong quá trình thăc nghiÉm nh° bài viÁt cïa HS, bài thut trình, bài tÁp nghiên cđu, video, tranh Ánh, mơ hình,& Nghiên cđu các sÁn phÇm hÏc tÁp cïa HS

t°ëng đã t¿o ra sÁn phÇm Ãy, tìm ra giÁi pháp nâng cao chÃt l°ëng cïa QTDH.

- Ph°¢ng pháp thăc nghiÉm đ°ëc tiÁn hành khi thăc nghiÉm các thiÁt kÁ bài hÏc đÅ rút kinh nghiÉm, kiÅm nghiÉm mñc đá khÁ thi cïa đÃ tài trong thc tiần dy hẽc.

7. GI THUYắT KHOA HèC

HiÉn nay, d¿y hÏc theo đÍnh h°ãng PTNL đã và đang thu hút să quan tâm cïa giãi nghiên cđu lý ln và ph°¢ng pháp d¿y hÏc Ngā vn cũng nh° cïa nhiÃu cán bá quÁn lý, các nh s phm ti cỏc cÂ sỗ giỏo dớc. Tuy nhiên, đây v¿n là vÃn đÃ mãi mẻ đái vói thc t dy hẽc ỗ Viẫt Nam. Nu xõy dăng đ°ëc mát quy trình khoa hÏc và xác đÍnh đ°ëc nái dung d¿y hÏc, hÉ tháng các ph°¢ng pháp, biÉn pháp, hình thđc tå chđc HĐDH VHTĐ Viẫt Nam ỗ trồng THPT hóng n PTNL ng vn cho HS mát cách t°ång minh, đãng thåi kiÅm nghiÉm trong mát thåi gian dài và trên mát ph¿m vi ráng đÅ đ°a ra đ°ëc nhāng kÁt quÁ cí thÅ, đáng tin cÁy, thì đÃ tài s¿ góp phÅn khÁng đÍnh °u điÅm cïa chiÁn l°ëc d¿y hÏc theo đÍnh h°ãng PTNL, phát huy đ°ëc tính tích căc, chï đáng, sáng t¿o cïa HS, thăc hiÉn quá trình đåi mãi PPDH Ngā vn mát cách thiÁt thăc, hiÉu quÁ, vừa phù hëp vãi đÁc tr°ng cïa viÉc d¿y hÏc bá mơn trong ch°¢ng trình 2006,

vừa tích căc triÅn khai Ch°¡ng trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn năm 2018.

8. Ý NGH)A KHOA HÌC VÀ THĂC TIÄN CìA ĐÀ TÀI

ĐÃ tài ln án có nhāng đóng góp vÃ mÁt khoa hÏc và thăc tiÇn sau:

8.1 VÁ khoa hÍc

Ln án xác lp cÂ sỗ lý lun cùa PTNL ng vn cho HS THPT qua d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam, góp phÅn hiÉn thăc hố chiÁn l°ëc d¿y hÏc theo đÍnh h°ãng PTNL

cïa Ch°¡ng trình giáo dục phổ thơng mơn Ngữ văn năm 2018, làm rõ thêm mát sá nái

dung c¢ bÁn cïa d¿y hÏc PTNL trong mơn Ngā vn và các nng lăc khác cho HS THPT.

8.2 VÁ thăc tiÅn

LuÁn án h°ãng đÁn đåi mãi ph°¢ng pháp và hình thđc tå chđc d¿y hÏc, nâng cao chÃt l°ëng và hiÉu quÁ d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam theo ch°¢ng trình nm 2006 và b°ãc

đÅu triÅn khai Ch°¡ng trình giáo dục phổ thơng mơn Ngữ văn năm 2018. Đãng thåi, đÃ

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

tài luÁn án cũng góp phÅn cung cÃp thêm t° liÉu giúp cho viÉc d¿y hÏc theo ch°¢ng trình mãi từ nm hÏc 2022 – 2023, bám sát và đáp đng nhāng u cÅu thăc tiÇn giáo díc đÁt ra, nhÃt là đái vãi môn Ngā vn.

9. CÂU TRÚC CìA LN ÁN

Ngồi các phÅn Mở đầu, Kết luận và kiến nghị, Danh mục các cơng trình nghiên

cāu cÿa đề tài luận án, Tài liệu tham khÁo và Phụ lục, luÁn án gãm 4 ch°¢ng:

Ch°¢ng 1. Tồng quan tỡnh hỡnh nghiờn củu v cÂ sỗ lý lun, cÂ sỗ thc tiần cùa

ChÂng 2. Nái dung d¿y hÏc vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam vãi viÉc phát triÅn

nng lăc ngā vn cïa hÏc sinh

Ch°¢ng 3. Các hình thđc tå chđc d¿y hÏc phát triÅn nng lăc ngā vn qua d¿y

hÏc vn hÏc trung đ¿i ViÉt Nam

Ch°¢ng 4. Thăc nghiÉm s° ph¿m

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

CH¯¡NG 1

TäNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỵU

1.1 TäNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỵU

1.1.1 Nghiên cứu vß nng lāc và d¿y hác theo đßnh hướng phát trián nng lāc

Tuỳ theo nhāng cách tiÁp cÁn khác nhau mà quan niÉm nng lăc đ°ëc hiÅu theo nhāng nét ngh*a khác nhau bên c¿nh nái hàm chung cïa khái niÉm nng lăc.

Theo J.Coolahan (1996), nng lăc đ°ëc xem nh° là nhāng khÁ nng c¢ bn da trờn cÂ sỗ tri thủc, kinh nghiẫm, các giá trÍ và thiên h°ãng cïa mát con ng°åi đ°ëc phát triÅn thơng qua thăc hành giáo díc [153].

Theo Weinert (2001), nng lăc đ°ëc thÅ hiÉn nh° mát hÉ tháng khÁ nng, să thành th¿o hoÁc nhāng k* nng thiÁt yÁu có thÅ giúp con ng°åi đï điÃu kiÉn v°¢n tãi mát míc tiêu cí thÅ [165].

Theo Từ điển tiếng Việt do Hoàng Phê chï biên (2010), nng lăc là: 1 khÁ nng, điÃu

kiÉn chï quan hoÁc tă nhiên s¿n có đÅ thăc hiÉn mát ho¿t đáng nào đó. 2 PhÇm chÃt tâm lí và sinh lí t¿o cho con ng°åi khÁ nng hồn thành mát lo¿i ho¿t đáng nào đó vãi chÃt l°ëng cao [91, tr.851]

Trong Ch°¡ng trình tổng thể Ch°¡ng trình giáo dục phổ thơng 2018, nng lăc đ°ëc

đÍnh ngh*a là <thc tính cá nhân đ°ëc hình thành, phát triÅn nhå tá chÃt s¿n có và quá trình hÏc tÁp, rèn luyÉn, cho phép con ng°åi huy đáng tång hëp các kiÁn thñc, kỹ nng và các thc tính cá nhân khác nh° hđng thú, niÃm tin, ý chí,... thăc hiÉn thành cơng mát lo¿i ho¿t đáng nhÃt đÍnh, đ¿t kÁt quÁ mong muán trong nhāng điÃu kiÉn cí thÅ= [9, tr. 37]

Theo các quan niÉm vÃ nng lăc trên, có thÅ thÃy, khái niÉm nng lăc đ°ëc nhiÃu

thăc hiÉn. Nng lăc đ°ëc hình thành, phát triÅn, thÅ hiÉn qua ho¿t đáng và nÁu khơng hc ít ho¿t đáng, nng lăc s¿ khơng hình thành, khơng tãn t¿i. Nng lăc liên quan đÁn

nng lăc s¿ giúp cho viÉc tiÁp thu cỏc kin thủc, k nng, k xo trỗ nờn dầ dng, thun lởi hÂn.

T cỏc quan niẫm vÃ nng lăc nh° trên, chúng ta có thÅ hiÅu nng lăc là thc tính cá nhân đ°ëc hình thành, phát triÅn nhå tá chÃt s¿n có và quá trình hÏc tÁp, rèn

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

luyÉn, cho phép con ng°åi huy đáng tång hëp các kiÁn thñc, kỹ nng đÅ thăc hiÉn thành công mát lo¿i ho¿t đáng nhÃt đÍnh, đ¿t kÁt quÁ mong muán trong nhāng điÃu kiÉn cí thÅ. Nng lăc cïa cá nhân đ°ëc đánh giá qua ph°¢ng thđc và kÁt q ho¿t đáng cïa cá nhân đó khi giÁi quyÁt các vÃn đÃ cïa cuác sáng.

ĐÅ tránh să nhÅm l¿n giāa nng lăc và k* nng, nhà nghiên cñu Lã Nhâm Thìn đã phân biÉt nng lăc vãi k* nng:

K* nng hỡnh thnh trờn cÂ sỗ kiÁn thđc và ph°¢ng pháp đã có, do lun tÁp bài bÁn mà t¿o đ°ëc nhāng thao tác thuÅn thíc trong cơng viÉc, hiÉu q vãi mơi tr°ång ồn nh. Nng lc hỡnh thnh trờn cÂ sỗ tip thu kiÁn thđc và ph°¢ng pháp đã có đÅ sáng t¿o nhāng tri thđc và ph°¢ng pháp mãi, thích ñng vãi môi tr°ång thay đåi nng đáng. K* nng chË là mát biÅu hiÉn cïa nng lăc. ThÁ nh°ng trong thăc tÁ, khi xác đÍnh nng lăc TiÁng ViÉt/Ngā vn cïa ng°åi hÏc, có khi ta v¿n ch°a v°ët ra khßi mđc đá k* nng, hc v¿n còn l¿n giāa k* nng và nng lăc. [116, tr 71-72]

Theo NguyÇn Vn C°ång (2014) [31], nng lăc gÃn vãi quá trình ho¿t đáng cïa chï thÅ, cÃu trúc cïa nng lăc hành đáng gãm să kÁt hëp cïa 4 nng lăc thành phÅn: chuyên mơn, ph°¢ng pháp, xã hái, cá thÅ.

+ Nng lăc chuyên môn (Professional competency): là khÁ nng thăc hiÉn các nhiÉm ví chun mơn và khÁ nng đánh giá kÁt q chun mơn mát cách chính xác. Nng lăc này có đ°ëc qua viÉc hÏc nái dung mơn hÏc.

+ Nng lăc ph°¢ng pháp (Methodical competency): là các khÁ nng thăc hiÉn các công viÉc nh° xây dăng kÁ ho¿ch hành đáng, giÁi quyÁt các nhiÉm ví, tiÁp nhÁn, xÿ lí, đánh giá vÃn đÃ. Nng lăc này có đ°ëc thơng qua viÉc hÏc ph°¢ng pháp luÁn – giÁi quyÁt vÃn đÃ.

+ Nng lăc xã hái (Social competency): là khÁ nng đ¿t đ°ëc míc đích trong nhāng tình hng giao tiÁp đng xÿ xã hái. Nng lăc này đ°ëc hình thành qua viÉc hÏc giao tiÁp.

+ Nng lăc cá thÅ (Induvidual competency): là khÁ nng xác đÍnh, đánh giá đ°ëc nng khiÁu, giãi h¿n cïa cá nhân, phát triÅn nng khiÁu, xây dăng và thăc hiÉn kÁ ho¿ch phát triÅn cá nhân, nhāng quan điÅm, chn giá trÍ đ¿o đđc và đáng c¢ chi phái các thái đá và hành vi ñng xÿ. Nng lăc này đ°ëc tiÁp nhÁn qua viÉc hÏc cÁm xúc – đ¿o đñc và liên quan đÁn t° duy và hành đáng tă chÍu trách nhiÉm [31, tr 68-69].

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

Có nhiÃu cách phân lo¿i nng lăc khác nhau. Trong phát triÅn nguãn nhân lăc, theo Kroon, B. (2006) [148] có ba lo¿i nng lăc:

+ Nng lăc cát lõi: mô tÁ các yÁu tá hành vi quan trÏng đái vãi tÃt cÁ các thành viên trong mát tå chđc; địi hßi mÏi vÍ trí trong tå chđc thăc hiÉn thành cơng nhiÉm ví theo u cÅu đÅ đáp đng sđ mÉnh, tÅm nhìn, tiêu chn và kÁ ho¿ch chiÁn l°ëc cïa tå chñc.

+ Nng lăc chung: mơ tÁ khÁ nng, đÁc tính cí thÅ cïa mát nhóm, mát bá phÁn trong tå chđc; cú phn giỏng nng lc cỏt lừi nhng ỗ trỡnh đá cao h¢n đÅ thăc hiÉn cơng viÉc, nhiÉm ví cí thÅ.

+ Nng lăc cá nhân: là nng lăc riêng biÉt cho mát vÍ trí cí thÅ; có thÅ kÁ thừa từ nng lăc cát lõi và nng lc chung nhng ỗ trỡnh ỏ tho viẫc cao h¢n.

Trong phát triÅn giáo díc, theo OECD [155], nng lăc đ°ëc phân chia thành hai

lực c¡ sở) và các năng lực chun mơn (cịn gÏi là năng lực chuyên biệt).

+ Nhóm nng lăc chung: là nng lăc c¢ bÁn, thiÁt yÁu đÅ con ng°åi sáng và làm viÉc bình th°ång trong xã hái, đ°ëc hình thành và phát triÅn qua nhiÃu môn hÏc. Nm 2002, EU (Hái đãng châu Âu) đã tháng nhÃt xác đÍnh hÉ tháng nng lăc chung cho ch°¢ng trình giáo díc cïa mßi n°ãc bao gãm 8 l*nh văc:

▪ Giao tiÁp b¿ng tiÁng mẹ đẻ; ▪ Giao tiÁp b¿ng tiÁng n°ãc ngoài; ▪ Cơng nghÉ thơng tin và trun thơng;

▪ Tính tốn và nng lăc tốn, khoa hÏc, cơng nghÉ; ▪ Doanh nghiÉp, kinh doanh;

▪ Nng lăc liên cá nhân và nng lăc công dân; ▪ HiÅu biÁt vÃ hÏc;

▪ Vn hoá chung.

Theo EU, mßi nng lăc chung cÅn:

a) Góp phÅn t¿o nên kÁt q có giá trÍ cho xã hái và cáng đãng;

b) Giúp cho các cá nhân đáp đng đ°ëc nhāng địi hßi cïa mát bái cÁnh ráng lãn và phđc t¿p;

c) Chúng có thÅ khơng quan trÏng đái vãi các chuyên gia nh°ng rÃt quan trÏng đái vãi tÃt cÁ mÏi ng°åi. [155]

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

Theo Ch°¡ng trình Giáo dục phổ thơng Ch°¡ng trình tổng thể 2018, nng lăc

chung gãm:

▪ Nng lăc tă chï và tă hÏc ▪ Nng lăc giao tiÁp và hëp tác

▪ Nng lăc giÁi quyÁt vÃn đÃ và sáng t¿o [9, tr.43-50]

Vãi yêu cÅu nng lăc chung và nng lăc đÁc thù cïa HS, trừ nng lăc thÅ chÃt, môn Ngā vn có thÅ tham gia vào viÉc hình thành các nng lăc cïa HS.

1.1.2 Nghiên cïu vÁ phát triÃn nng lăc chung và nng lăc chuyên môn qua môn Ngā vn

Trong cuán Ph°¡ng pháp d¿y học văn, Phan TrÏng LuÁn đã hÉ tháng cÃu trúc

nng lăc vn cÅn hình thành cho HS t°¢ng đng vãi ba hình thđc ho¿t đáng khác nhau vÃ vn: lo¿i nng lăc sáng tác vn, lo¿i nng lăc nghiên cñu phê bình vn hÏc và lo¿i nng lăc tiÁp nhÁn tác phÇm vn hÏc. Tác giÁ cũng nhÃn m¿nh nhà tr°ång cÅn chú ý nng lăc tiÁp nhÁn và nng lăc bình giá tác phÇm vn hÏc trong d¿y hÏc vn [75, tr.118]. Từ đó, có thÅ thÃy tác giÁ đã chú ý đÁn tính chÃt đÁc thù cïa nng lăc vn nh°ng ch°a nhÃn m¿nh nhiÃu đÁn nng lăc giao tiÁp, nng lăc t° duy cïa HS.

Nhóm nng lăc chun mơn là nhāng nng lăc riêng đ°ëc hình thành và phát triÅn liên quan đÁn từng mơn hÏc cí thÅ. Đái vãi môn Ngā vn, nng lăc chuyên môn gãm:

- Nng lăc ngơn ngā: BiÁt vÁn díng kiÁn thđc tiÁng ViÉt, kiÁn thđc khác có liên quan đÁn tác phÇm nh bỏi cnh lch s, xó hỏi, t tỗng, trit hÏc và quan niÉm thÇm m* đÅ hiÅu các vn bÁn khó h¢n; BiÁt phân tích, đánh giá nái dung và đÁc điÅm vÃ hình thđc biÅu đ¿t cïa vn bÁn; BiÁt cách t¿o lÁp các kiÅu vn bÁn; có cách nhìn, cách ngh* vÃ con ng°åi và cuác sáng theo cÁm quan riêng. [10, tr.11]

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

- Nng lăc vn hÏc: phân tích và đánh giá vn bÁn vn hÏc dăa trên nhāng hiÅu biÁt vÃ phong cách nghÉ thuÁt và lÍch sÿ vn hÏc. NhÁn biÁt đÁc tr°ng cïa hình t°ëng vn hÏc và mát sá điÅm khác biÉt giāa hình t°ëng vn hÏc vãi các lo¿i hình t°ëng nghÉ tht khác; phân tích và đánh giá ởc nỏi dung t tỗng v cỏch th hiẫn nỏi dung t tỗng trong mỏt vn bn vn hẽc; nhÁn biÁt và phân tích đ°ëc đÁc điÅm cïa ngôn ngā vn hÏc, câu chuyÉn, cát truyÉn và cách kÅ chuyÉn; nhÁn biÁt và phân tích đ°ëc mát sá đÁc điÅm phong cách nghÉ thuÁt trong vn hÏc dân gian, trung đ¿i và hiÉn đ¿i. [10, tr.11-12]

thÇm m*. VÃ nng lăc t° duy: PTNL t° duy logic và nhÃt là t° duy hình t°ëng, vì đÁc tr°ng cïa vn hÏc là phÁn ánh cuác sáng b¿ng hình t°ëng nghÉ thuÁt. Vãi t° duy logic,

bá cíc chÁt ch¿, vãi hÉ tháng luÁn điÅm, luÁn cđ hëp lí, khoa hÏc. Vãi t° duy hình t°ëng, HS nhÁn biÁt, phân tích đ°ëc ý ngh*a cïa hình t°ëng nghÉ tht, biÁt diÇn đ¿t cÁm xúc, suy t° cïa mình b¿ng hình t°ëng nghÉ thuÁt. VÃ nng lăc thÇm m*: Đái vãi mơn Ngā vn nng lc thầm m* th hiẫn ỗ kh nng nhn thđc đ°ëc các u tá thÇm m*; Phân tích, ỏnh giỏ cỏc yu tỏ thầm m* cùa vn chÂng; T¿o lÁp đ°ëc mát sá kiÅu vn bÁn vn hÏc thÅ hiÉn khÁ nng biÅu đ¿t cÁm xúc và ý tỗng bng hỡnh thủc ngụn t mang tớnh thÇm m*. [10, tr.12]

Nhāng nng lăc ngā vn nói trên đ°ëc hình thành thơng qua các k* nng đÏc, viÁt, nói, nghe, hay nói cách khác là từ k* nng đÏc, viÁt, nói, nghe đÅ phát triÅn các nng lăc ngôn ngā, nng lăc vn hÏc và cùng vãi đó là nng lăc t° duy, nng lăc thÇm m*.

ĐiÃu cÅn l°u ý là các nng lăc trên phù hëp vãi yêu cÅu cïa từng giai đo¿n, từng

cÃp hÏc. Ch°¡ng trình giáo dục phổ thơng Ch°¡ng trình tổng thể, mơn Ngā vn đ°ëc

h°ãng nghÃ nghiÉp. [9, tr.15]

Giai đo¿n giáo díc c¢ bÁn: Mơn Ngā vn (TiÁng ViÉt) giúp HS sÿ díng tiÁng ViÉt thành th¿o đÅ giao tiÁp hiÉu quÁ trong cuác sáng và hÏc tÁp tát các môn hÏc và ho¿t đáng giáo díc khác; hình thành và PTNL vn hÏc, mát biÅu hiÉn cïa nng lăc thÇm m*, óng thồi bói dộng t tỗng, tỡnh cm, HS phát triÅn vÃ tâm hãn, nhân cách.

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

Giai đo¿n giáo díc đÍnh h°ãng nghÃ nghiÉp: Ch°¢ng trình cïng cá các m¿ch nái dung cïa giai đo¿n giáo díc c¢ bÁn, giúp HS nâng cao nng lăc ngôn ngā và nng lăc vn hÏc, tng c°ång k* nng t¿o lÁp vn bÁn nghÍ ln, vn bÁn thơng tin có đá phđc t¿p h¢n vÃ nái dung và k* tht viÁt, trang bÍ mát sá kiÁn thđc lÍch sÿ vn hÏc, lí ln vn hÏc có tác díng thiÁt thăc đái vãi viÉc đÏc và viÁt vÃ vn hÏc. [9, tr.15]

Nh vy, ChĂng trỡnh Ng vn 2018 ỏp ủng sỗ thích và nhu cÅu muán đi sâu

vào từng l*nh văc cïa mơn hÏc, HS hÏc nhāng chun đÃ có nái dung chuyên sâu vÃ tiÁng ViÉt, vn hÏc, vn hố, gÃn vãi đÍnh h°ãng nghÃ nghiÉp và ngành hẽc m HS cú th hẽc ỗ bc cao hÂn v phỏt trin ởc t tỗng, tõm hón, nhõn cách cïa HS. PTNL Ngā vn cho HS THPT qua d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam cÅn tÁp trung vào giai đo¿n đÍnh

h°ãng nghÃ nghiÉp nh° Ch°¡ng trình giáo dục phổ thơng Ch°¡ng trình tổng thể đã nêu.

1.1.3 Nghiên cïu vÁ vn hÍc trung đ¿i ViÇt Nam

Trong l*nh văc nghiên cñu vÃ VHTĐ ViÉt Nam, hiÉn nay có khá nhiÃu cơng trình nghiên cđu đ°ëc tiÁn hành theo các góc đá, các cách tiÁp cÁn khác nhau. Cí thÅ có:

Đinh ThÍ Khang (2016) vãi cơng trình nghiên cđu Văn học trung đ¿i Thể lo¿i,

con ng°ời, ngơn ngữ. Cơng trình khoa hÏc này là tÁp hëp nhiÃu bài viÁt cïa tác giÁ

nghiên cñu vÃ VHTĐ ViÉt Nam từ vÃn đÃ thÅ lo¿i, tác gia vn hÏc quan niÉm vÃ con ng°åi mà hình t°ëng trung tâm là ng°åi phí nā.

TrÅn Đình Sÿ (chï biên) (2020) cùng các nhà nghiên cđu Nguyần Xuõn Kớnh, Nguyần Vn Long, Hunh Nh PhÂng, Vũ Thanh, Lã Nhâm Thìn, TrÅn Vn Tồn

nghiên cđu L°ợc sử văn học Việt Nam. Đây là mát công trình có ý ngh*a khoa hÏc, phíc

ví tích căc cho cơng viÉc nghiên cđu, lý ln, phê bình vn hẽc. T tróc n nay ỗ Viẫt Nam ó có nhiÃu bá lÍch sÿ vn hÏc dân tác gãm nhiÃu tÁp, nghiên cđu vÃ lÍch sÿ vn hÏc dân tác mát cách đ¿i c°¢ng. QuyÅn sách này đã làm rõ nhāng vÃn đÃ quan trÏng nhÃt cïa từng bá phÁn và từng giai đo¿n vn hÏc vãi các khuynh h°ãng và mát sá tác giÁ tiêu biÅu qua các giai đo¿n cïa vn hÏc. QuyÅn sách ó chậ ra nhng c trng v t tỗng, khuynh h°ãng, thÅ lo¿i cïa vn hÏc ViÉt Nam từ thồi khỗi thu, qua hÂn mỏt nghỡn nm Bc thuác, các cuác chiÁn tranh vÉ quác, thåi kì đåi mãi, hái nhÁp, từ vn hÏc dân gian đÁn vn hÏc viÁt.

Nghiên cđu vÃ đÏc hiÅu tác phÇm vn hÏc theo thi pháp và đÁc tr°ng thÅ lo¿i, tác

giÁ Lã Nhâm Thìn vãi cơng trình nghiên cđu Phân tích tác phẩm văn học trung đ¿i Việt

Nam từ góc nhìn thể lo¿i [112]. Trong cơng trình này, đÃ cÁp đÁn vai trò cïa thÅ lo¿i tác

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

phÇm vn hÏc, ng°åi viÁt nhÁn đÍnh: <ThÅ lo¿i giā vai trị quan trÏng trong vn hÏc [&] ThÅ lo¿i là <nhân vÁt chính=, là nhân vÁt sá mát cïa tiÁn trình vn hÏc= [112, tr 9] và <Nhāng vÃn đÃ vÃ nái dung, vÃ nghÉ tht cïa vn hÏc khơng n¿m ngồi thÅ lo¿i vn hÏc= [112, tr 5]. Phân tích tác phÇm vn hÏc từ góc nhìn thÅ lo¿i là cÅn thiÁt trong nghiên cđu, giÁng d¿y. Cơng trình đi sâu vào đÁc điÅm thÅ lo¿i và phân tích tỏc phầm theo c im th loi ỗ nhng thÅ lo¿i tiêu biÅu nh° các thÅ lo¿i th¢ (nh° th¢ chā Hán Đ°ång lt, th¢ Nơm Đ°ång lt), các thÅ lo¿i vn xi chā Hán (nh° hÍch, chiÁu, cáo, phú, vn tÁ, th°, truyÉn truyÃn kì, tiÅu thuyÁt ch°¢ng hãi), thÅ lo¿i ngâm khúc, truyÉn th¢. Đây là nhāng cơng trình nghiên cđu cung cÃp nhiÃu kiÁn thđc c¢ bÁn vÃ ph°¢ng pháp ln nghiên cđu, cách tiÁp cÁn các tác phÇm VHTĐ ViÉt Nam có hc gÅn gũi vãi ch°¢ng trình Ngā vn THPT. Nhāng cơng trình nghiên cđu đó là ngn tham khÁo cÅn thiÁt cho GV giÁng d¿y Ngā vn THPT.

Đi sâu vào mát sá thÅ lo¿i cí th, ò Th M PhÂng (2016) nghiờn củu v

Truyn truyền kì trung đ¿i Việt Nam nhìn từ kết cấu cốt truyện [69, tr 217 – 226] đi sâu

tìm hiÅu mơ hình tå chđc các să kiÉn trong tác phÇm, cách thđc thiÁt lÁp các mái liên hÉ bên ngoài và bên trong giāa các yÁu tá t¿o thành nái dung truyÉn kÅ. Tác giÁ cho r¿ng từ thăc t¿i đåi sáng đÁn thăc t¿i h° cÃu và tãi thăc t¿i ngôn ngā (vn bÁn nghÉ tht) là q trình tái tå chđc, vừa phÁn ánh lao đáng sáng t¿o, vừa biÅu đ¿t cách hình dung và quan niÉm vÃ thÁ giãi cïa ng°åi nghẫ s* [69, tr.217]. Trờn cÂ sỗ kho sỏt kt cÃu cát trun trun kì theo bán nhóm: cát truyÉn liÃn m¿ch, cát truyÉn lãng ghép, cát truyÉn

lÃp ghép, cát truyÉn hãi cá, ng°åi viÁt khÁng đÍnh Truyền kì m¿n lục cïa Ngun Dā có

să biÁn đåi mơ hình cát trun liÃn m¿ch [69, tr. 219] và cát truyÉn hãi cá, gÃn liÃn vãi viÉc đÁo lán trÁt tă thåi gian să kiÉn [69, tr.224-225].

Nhiu nm trỗ li õy, khỏ nhiu lun vn thc s* và luÁn án tiÁn s* cũng đã chÏn l*nh văc d¿y hÏc VHTĐ đÅ triÅn khai thành nhāng đÃ tài cí thÅ vãi nhāng quy mơ và

cách tiÁp cÁn khác nhau. Ví dí: D¿y học tác phẩm nghị luận trung đ¿i trong sách Ngữ

văn THPT (luÁn án tiÁn s* cïa Huỳnh Vn Hoa, ViÉn Khoa hÏc Giáo díc ViÉt Nam,

2009) đÃ cÁp đÁn thÅ lo¿i vn nghÍ luÁn trung đ¿i và đÃ xuÃt h°ãng d¿y hÏc tác phÇm

nghÍ ln trung đ¿i; Tìm hiểu chú giÁi văn học trung đ¿i Việt Nam trong SGK Ngữ văn

trò quan trÏng cïa chú giÁi trong viÉc đÏc hiÅu tác phÇm VHTĐ ViÉt Nam cũng nh° con

đ°ång giÁi mã vn bÁn, D¿y học th¡ Nôm Đ°ờng luật theo đặc điểm thi pháp thể lo¿i ở

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

trung học phổ thông (luÁn án tiÁn s* cïa Lã Ph°¢ng Thuý, Đ¿i hÏc S° ph¿m Hà Nái,

2017) đÃ cÁp đÁn d¿y hÏc thÅ lo¿i th¢ Nụm ồng lut cùa VHT ỗ trồng THPT, v.v. Nghiên cđu đÏc hiÅu tác phÇm từ lí thut kí hiÉu hÏc, TrÅn Đình Sÿ (2016) vãi

bài viÁt Đ°a kí hiệu học vào mơn đọc văn THPT [69, tr. 450-455] đã đ°a ra mát ph°¢ng

pháp d¿y đÏc vn theo kí hiÉu b¿ng cách GV cÅn <tÁp trung khai thác mát sá chi tiÁt kí hiÉu có ý ngh*a then chát, rãi tÁp trung phân tích lí giÁi các kí hiÉu – biÅu t°ëng đó và giÁi mã đ°ëc vn bÁn= [69, tr.453].

Vãi khơng ít ng°åi hiÉn đ¿i, di sÁn VHTĐ ViÉt Nam khơng dÇ hiu, bỗi ngoi s xa xụi v thồi gian, còn là să cách biÉt vÃ vn tă, hÉ tháng in tớch in cỏ, t tỗng thồi i, quan niÉm thÇm m*,... Các cơng trình nghiên cđu trên cïa nhāng chuyên gia đÅu ngành, nhāng nhà nghiên cñu chuyên sâu vÃ VHTĐ ViÉt Nam là nhāng đóng góp to lãn, nguãn t° liÉu quan trÏng cung cÃp nhāng h°ãng tiÁp cÁn trong d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam ỗ trồng phồ thụng.

Dy hẽc tớch cc l mỏt thut ng rỳt gẽn, ởc dựng ỗ nhiu nóc, đÅ chË ph°¢ng pháp giáo díc và d¿y hÏc theo h°ãng phát huy tính tích căc chï đáng sáng t¿o cïa ng°åi hÏc. PPDH tích căc h°ãng tãi viÉc ho¿t đáng hóa, tích căc hóa ho¿t đáng nhÁn thñc cïa ng°åi hÏc, ngh*a là tÁp trung vào viÉc phát huy tính tích căc cïa ng°åi hÏc.

Các đÁc tr°ng c¢ bÁn cïa PPDH tích căc:

- D¿y và hÏc thơng qua tå chđc các ho¿t đáng hÏc tÁp cïa HS.

- Tng c°ång hÏc tÁp cá thÅ, phái hëp vãi hÏc tÁp hëp tác. - KÁt hëp đánh giá cïa thÅy vãi tă đánh giá cïa trị. [53]

ỉ ViÉt Nam, cách tiÁp cÁn nng lăc hiÉn đang là đÍnh h°ãng cïa ĐÃ án Đåi mãi ch°¢ng trình, SGK phå thơng do Bá GD-ĐT chï trì (đ°ëc Qc hái khố XIII, kì hÏp 8 thông qua tháng 11/2014) và đã đ°ëc thÅ hiÉn trong Ch°¡ng trình giáo dục phổ thơng

tổng thể và Ch°¡ng trình giáo dục phổ thơng mơn Ngữ văn (2018).

Tài liÉu nghiên cđu vÃ PPDH theo đÍnh h°ãng PTNL có Giáo trình Ph°¡ng pháp

d¿y đọc văn bÁn cïa tác giÁ Ngun ThÍ Hãng Nam (2016). Giáo trình đi sâu vào các

mơ hình d¿y đÏc vn bÁn trong nhà tr°ång cïa ViÉt Nam (mơ hình giÁng vn, mơ hình phân tích, mơ hình cơng nghÉ d¿y vn, mơ hình đÏc hiÅu vn bÁn) và cïa n°ãc ngồi

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

(mơ hình d¿y hÏc dăa trên să phÁn hãi cïa ng°åi đÏc, mơ hình d¿y hÏc theo ba giai đo¿n, mơ hình Hái thÁo đÏc, mơ hình câu l¿c bá sách, vịng trịn thÁo luÁn vn ch°¢ng); mát sá biÉn pháp h°ãng d¿n HS đÏc vn bÁn (kÁt hëp ghi chép trong q trình đÏc, t°¢ng tác trong q trình đÏc,&); các biÉn pháp hß trë HS tr°ãc, trong và sau khi đÏc (k* thuÁt KWL, k* thuÁt ReQuest, k* tht đÁt câu hßi&). Trong đó, tác giÁ nhÃn m¿nh vai trị cïa GV trong q trình xây dăng, thiÁt kÁ, tå chđc các ho¿t đáng đÏc: <Có rÃt nhiÃu mơ hình, cách thđc đÅ giúp HS làm quen vói cỏch hẽc tÂng tỏc v mòi mụ hỡnh, cách thđc Ãy l¿i có nhāng °u điÅm, nh°ëc điÅm riêng. Do đó, trong q trình vÁn díng, điÃu quan trÏng là các GV cÅn biÁt linh ho¿t, sáng t¿o đÅ có thÅ chÏn lăa và xây dăng mát mơ hình, cách thđc phù hëp nhÃt cho HS cïa mình= [87, tr.102]

Các tài liÉu nghiên cđu vÃ d¿y hÏc Ngā vn theo đÍnh h°ãng PTNL đ°ëc chúng tôi

tÁp hëp tiêu biÅu nh°: Tài liệu chuyên văn, tÁp 2 (Đß NgÏc Tháng (2014) đi sâu nghiên

cđu vÃ ch°¢ng trình Ngā vn THPT và d¿y hÏc Ngā vn theo đÍnh h°ãng PTNL; Bài

nghiên cđu Thiết kế quy trình bài học mơn Ngữ văn ở tr°ờng phổ thông theo định h°ớng

phát triển năng lực HS cïa Ph¿m Minh DiÉu (T¿p chí Khoa hÏc Giáo díc ViÉt Nam, sá

128, 5.2016) đÃ xuÃt các b°ãc thiÁt kÁ bài d¿y theo nm b°ãc nh° sau: B°ãc 1. Khỗi ỏng, Bóc 2. Nghiờn củu vn bn (góm nhiÉm ví đÏc hiÅu vn bÁn và nhiÉm ví thăc hành), B°ãc 3. Xen k¿ tích hëp kiÁn thđc tiÁng ViÉt, làm vn; B°ãc 4. ðng díng; B°ãc 5. Đánh giá. Mát sá nghiên cñu đÃ xuÃt các PPDH cí thÅ trong d¿y hÏc Ngā vn nh°

ph°¢ng pháp đÏc vn bÁn cïa Ngun ThÍ H¿nh (Năng lực đọc trong mơn Ngữ văn ở

phổ thơng, T¿p chí Giáo dục và xã hội, tháng 10/2015), Ph°¢ng pháp tă hÏc qua phÅn

luyÉn tÁp trong bài đÏc vn cïa NguyÇn Lâm ĐiÃn (Giáo viên với việc phát triển năng

lực tự học cÿa học sinh qua phần luyện tập trong bài đọc văn, T¿p chí Giáo dục và xã hội, tháng 10/2015); ThiÁt kÁ bài tÁp đÏc hiÅu vn bÁn cïa Lê Hãng Mai (Thiết kế bài tập rèn kỹ năng đọc hiểu văn bÁn trong d¿y học Ngữ văn theo h°ớng tiếp cận năng lực,

T¿p chí Giáo dục và xã hội, tháng 3/2015) v.v.

VÃ mái quan hÉ giāa DHTH vãi d¿y hÏc theo đÍnh h°ãng PTNL, tác giÁ TrÅn ThÍ Thanh Thuỷ trong cơng trình nghiên cđu D¿y học tích hợp phát triển năng lực học

sinh (2019) đã khÁng đÍnh <DHTH là mát ph°¢ng thđc d¿y hÏc theo đÍnh h°ãng PTNL= [131, tr.7] và DHTH không chË đánh giá kiÁn thñc đã l*nh hái đ°ëc mà chï yÁu đánh giá xem HS có nng lăc sÿ díng kiÁn thđc trong nhāng tình hng có ý ngh*a hay khơng [131, tr.14]. Đây cũng là mát đÍnh h°ãng cho cách thñc d¿y hÏc và kiÅm

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

tra đánh giá chÃt l°ëng d¿y hÏc cïa GV và HS trong nhà tr°ång. Song song đó, tác giÁ cũng thiÁt kÁ mát sá chï đÃ tích hëp theo đÍnh h°ãng PTNL đÅ làm nguãn tham khÁo cho GV trong QTDH.

c¡ sở theo định h°ớng phát triển năng lc cùa nhúm tỏc gi Nguyần Th Thanh HÂng,

Lờ Hi Anh, Ló PhÂng Thỳy, Nguyần ủc Khuụng, Ngụ Vn Khánh, tuy tÁp trung vào

này tÁp trung vào hai vÃn đÃ: thiÁt kÁ bài hÏc theo chï đÃ và thiÁt kÁ bài hÏc theo đÍnh h°ãng PTNL.

Nhìn chung, nhāng cơng trình, bài viÁt có liên quan trăc tiÁp hoÁc gÅn gũi vãi đÃ tài luÁn án cïa chúng tôi khá phong phú, đa d¿ng. TÃt cÁ nhāng cơng trình, bài viÁt đó đÃu có đ°ëc nhāng kÁt quÁ đáng kÅ và đem l¿i nhāng đóng góp nhÃt đÍnh vào hành trình nghiên cđu và giÁng d¿y VHTĐ ViÉt Nam trong thåi gian qua, đãng thåi cung

Tuy nhiên, ch°a có cơng trình nào xây dăng hồn chËnh quy trình d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam theo đÍnh h°ãng PTNL HS, bao quát đ°ëc să đa d¿ng cïa các BPDH đÅ PTNL ng°åi hẽc thụng qua viẫc dy hẽc VHT Viẫt Nam ỗ tr°ång THPT, và cũng ch°a có tài liÉu nào h°ãng d¿n tå chñc các HĐDH VHTĐ ViÉt Nam trên cÂ sỗ cùa s a dng ú, nhm ỏp ñng yêu cÅu cïa thăc tiÇn đåi mãi PPDH hiÉn nay. Trờn cÂ sỗ k tha kt qu nghiờn cñu và d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam, bám sát chiÁn l°ëc đåi mãi cn bÁn, tồn diÉn ch°¢ng trình giáo díc sau 2018 theo đÍnh h°ãng PTNL ng°åi hÏc, đÃ tài này là mát cách tiÁp cÁn mãi, góp phÅn nâng cao chÃt l°ëng và hiÉu quÁ d¿y hẽc VHT Viẫt Nam ỗ trồng THPT.

Nghiờn củu v dy hẽc Ng vn ỗ trồng THPT ởc s quan tâm cïa nhiÃu nhà nghiên cñu, nhà s° ph¿m, các cÃp quÁn lý trong thåi gian qua.

NguyÇn ThÍ Thanh H°¢ng (2007) vãi cơng trình Để d¿y và học tốt tác phẩm văn

ch°¡ng (phần trung đ¿i) ở tr°ờng phổ thơng, xác đÍnh PPDH phÁi trÁ låi nhāng câu hßi:

D¿y và hÏc đÅ làm gì? D¿y và hÏc cái gì? D¿y và hÏc nh° thÁ nào? [56, tr.29] và d¿y hÏc vn thông qua ho¿t đáng đÏc, cÃt ngh*a, chú giÁi sâu, hÉ tháng câu hßi và giÁng bình

Nam. Tuy nhiên, khi thiÁt kÁ bài hÏc minh hÏa, tác giÁ chú ý nhiÃu vào ho¿t đáng chính

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

khóa và hÉ tháng câu hßi cá nhân, ch°a đÃ cÁp đÁn các ho¿t đáng đÏc ngo¿i khóa và các PPDH tích căc nh¿m phát huy vai trị cïa ho¿t đáng nhóm trong viÉc giÁi quyÁt các vÃn đÃ cïa thăc tiÇn đÁt ra từ bài hÏc.

ỉ mát cơng trình khỏc, Nguyần Th Thanh HÂng (chù biờn) (2011) vói Thit kế

bài giÁng và lời bình một số tác phẩm văn ch°¡ng ở tr°ờng phổ thông [57], tác giÁ chú

ý nhiÃu tãi PPDH xây dăng hÉ tháng câu hßi, bài tÁp, chia các ho¿t đáng cïa HS dăa

theo kÁt cÃu nái dung bài hÏc (ví dí: Bài so¿n Truyền kì m¿n lục và Chuyện ng°ời con

gái Nam X°¡ng cïa NguyÇn Dā: Ho¿t đáng 1. H°ãng d¿n HS tìm hiÅu tác phÇm; Ho¿t

đáng 2. H°ãng d¿n HS tìm hiÅu nhân vÁt Vũ N°¢ng... [57,tr.25]), có nhiÃu thiÁt kÁ d¿n nái dung cÅn tích hëp trong đ¢n vÍ kiÁn thđc bài hÏc (ví dí nh° Vn hóa phong tíc trong cå tích TÃm Cám [53, tr.38-39], tích hëp vn hóa - quan niÉm cïa Nho gia vÃ chí nam

nhi, tích hëp lÍch sÿ - thåi đ¿i trong Xuất d°¡ng l°u biệt cïa Phan Bái Châu [57, tr.105],

...). Dù đã có nhāng chuyÅn biÁn sâu sÃc trong đåi mãi PPDH, nh°ng nhìn chung, các thiÁt kÁ bài hÏc ch°a đÍnh h°ãng nng lăc cÅn hỡnh thnh ỗ HS qua bi hẽc v cha cÁp đÁn tích hëp ph°¢ng pháp trong viÉc PTNL ng°åi hÏc.

Lã Nhâm Thìn (2009) có nhāng đóng góp tiêu biÅu cho d¿y hÏc Ngā vn, đÁc biÉt là d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam trong nhà tr°ång phå thơng vãi cơng trình nghiên cđu

Phân tích tác phẩm VHTĐ Việt Nam từ góc nhìn thể lo¿i [112]. Tác phÇm VHTĐ ViÉt

Nam đa d¿ng vÃ thÅ lo¿i: vn nghÍ ln trung đ¿i (hÍch, chiÁu, cáo, điÃu trÅn...), th¢ chā Hán Đ°ång lt, th¢ Nơm Đ°ång lt, ngâm khúc, trun th¢, hát nói..., từ đó cũng s¿ đa d¿ng trong cách tiÁp cÁn tác phÇm. Do vÁy, khi đÏc hiÅu tác phÇm vn hÏc, ng°åi đÏc cÅn tiÁp cÁn tác phÇm dăa vào đÁc tr°ng thÅ lo¿i cïa vn bÁn. Cơng trình là ngn tài liÉu tham khÁo cÅn thiÁt vÃ nái dung kiÁn thñc cn t ỗ HS, v phÂng phỏp dy hẽc VHTĐ ViÉt Nam theo đÁc điÅm thÅ lo¿i trong d¿y hẽc Ng vn ỗ trồng phồ thụng. Nhiu cụng trình nghiên cđu đ°ëc cơng bá trên các t¿p chí, Hái thÁo đã đÃ cÁp đÁn vÃn đÃ d¿y Ng vn ỗ trồng THPT nh Nguyần Thanh Tỳ (2016) vãi Nghiên cāu và

tr.110 – 117], Đß ThÍ M* Ph°¢ng (2016) vãi bài viÁt Truyện truyền kì trung đ¿i Việt Nam

thăc chÃt là hÏc sÿ díng kí hiÉu, giÁi mã kí hiÉu, biÁt qua kí hiÉu mà nÃm bÃt thông tin, sáng t¿o ngh*a, chiÁm l*nh vn hóa và con ng°åi ít có khÁ nng hiÅu đ°ëc vn hÏc= [69,

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

tr.450- 455]. Muán hiÅu cÁ hÉ tháng mã kép chãng lên vn bÁn ngôn ngā tă nhiên hÏc sinh cÅn biÁt đÁn kí hiÉu hÏc. TrÅn Đđc Ngơn vãi bài viÁt Các hình thāc t°¡ng tác c¡ bÁn

và vn hÏc viÁt, ranh giãi hồn tồn khơng rõ ràng. Khơng ít nhà th¢, nhà vn đã <reo rÃc= vn ch°¢ng bác hÏc vào mơi tr°ång dân gian và cũng khơng ít các sinh đã tr¿ng nguyên

từ nông thôn <cÃy trãng= vn hÏc dân gian vào môi tr°ång bác hÏc= [118, tr.182-187]; tác

giÁ nhÁn đÍnh vn hÏc dân gian và vn hÏc viÁt (vn hÏc thành vn) cũng không khi nào là mát, chúng không lo¿i trừ nhau mà bù trừ nhau, tôn vinh nhau, làm răc ré nÃn vn hÏc

dân tác [118, tr.182-187]. Nh° vÁy, theo tác giÁ, vÃn đÃ đÁt ra khi nghiên cđu ngơn ngā

cïa vn hÏc viÁt không lo¿i trừ ngôn ngā cïa vn hÏc dân gian; Đinh ThÍ Khang vãi nghiên cñu Thành ngữ về thiên nhiên trong Truyện Kiều cÿa Nguyễn Du [118, tr. 329-

338] đi vào tháng kê, phân lo¿i thành ngā trong Truyện Kiều và ý ngh*a biÅu đ¿t cïa thành

ngā đó trong tác phÇm,& Nhāng nghiên cñu trên cïa các tác giÁ đa d¿ng vÃ h°ãng tiÁp cÁn tác phÇm vn hÏc, làm phong phỳ cho viẫc dy hẽc Ng vn ỗ trồng THPT.

Liên quan trăc tiÁp đÁn nái dung đÃ tài cïa chúng tơi là nhāng cơng trình, giáo trình, chun luÁn, bài viÁt cïa nhiÃu tác giÁ đã công bá trong thåi gian qua trên hai ph°¢ng diÉn: d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam trong nhà tr°ång phå thông và d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam theo đÍnh h°ãng PTNL .

a. D¿y học vn học trung đ¿i Vißt Nam trong nhà trưãng phổ thơng

Trong l*nh văc nghiên cđu vÃ giÁng d¿y VHTĐ ViÉt Nam trong nhà tr°ång phå thơng, có khá nhiÃu cơng trình nghiên cđu vÃ giÁng d¿y VHTĐ ViÉt Nam theo các góc đá, các cách tiÁp cÁn khác nhau. Các cơng trình này nghiên cñu vÃ VHTĐ nh°ng liên quan và thiÁt thăc đái vãi viÉc d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam trong nhà tr°ång. Tiêu biÅu

trong sá đó là cơng trình Văn học trung đ¿i Việt Nam d°ới góc nhìn văn hóa cïa TrÅn

Nho Thìn (NXB Giáo díc, 2003), Con đ°ờng giÁi mã văn học trung đ¿i Việt Nam cïa Ngun Đng Na (NXB Giáo díc, 2006), v.v. Tiêu biÅu phÁi kÅ đÁn là cím cơng trình

cïa Lã Nhâm Thìn: GiÁng văn văn học trung đ¿i Việt Nam (NXB Giáo díc, 1994),

Chuyên đề Văn 9 (NXB Giáo díc, 1996), Bình giÁng th¡ Nơm Đ°ờng luật (NXB Giáo

díc, 2002), Phân tích tác phẩm văn học trung đ¿i Việt Nam từ góc nhìn thể lo¿i (NXB Giáo díc ViÉt Nam, 2009)... Trong tài liÉu GiÁng văn văn học Việt Nam (NXB Giáo

díc, 1997; tái bÁn lÅn thđ 11 nm 2006), phÅn VHTĐ tÁp hëp nhiÃu bài viÁt cïa các tác

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

giÁ TrÅn ThÍ Bng Thanh, Lã Nhâm Thìn, Hồng Hāu n, Lê BÁo, Ngun Qc T... Đây là nhāng cơng trình nghiên cđu cung cÃp nhiÃu kiÁn thđc c¢ bÁn vÃ ph°¢ng pháp luÁn nghiên cñu, cách tiÁp cÁn các tác phÇm VHTĐ ViÉt Nam có hc gÅn gũi vãi chÂng trỡnh Ng vn THPT.

Nguyần Th Thanh HÂng (2007) vãi quyÅn Để d¿y tốt tác phẩm văn ch°¡ng

(phần Trung đ¿i) ở tr°ờng phổ thông [56] đã khái quát nhāng vÃn đÃ lý luÁn chung vÃ

d¿y hÏc VHTĐ và PPDH VHTĐ. Trong đÍnh h°ãng tiÁp cÁn mát sá vn bÁn thì thÅ lo¿i v¿n là nÃn tÁng cÂ bn tip nhn tỏc phầm.

Nhiu nm trỗ li õy, ti cỏc cÂ sỗ o to trờn i hÏc và sau đ¿i hÏc trong cÁ n°ãc, khá nhiÃu luÁn vn th¿c s* và luÁn án tiÁn s* cũng đã chÏn l*nh văc d¿y hÏc VHTĐ đÅ triÅn khai thành nhāng đÃ tài cí thÅ vãi nhāng quy mơ và cách tiÁp cÁn khác nhau.

Ví dí: D¿y học tác phẩm nghị luận trung đ¿i trong sách Ngữ văn THPT (luÁn án tiÁn s*

cïa Huỳnh Vn Hoa, ViÉn Khoa hÏc Giáo díc ViÉt Nam, 2009) đÃ cÁp đÁn thÅ lo¿i vn

nghÍ luÁn trung đ¿i và đÃ xt h°ãng d¿y hÏc tác phÇm nghÍ ln trung đ¿i; Tìm hiểu

chú giÁi văn học trung đ¿i Việt Nam trong SGK Ngữ văn THPT (luÁn vn th¿c s* cïa

Ngô TuÃn Anh, Đ¿i hÏc Thái Nguyên, 2009) đã chË ra vai trò quan trÏng cïa chú giÁi trong viÉc đÏc hiÅu tác phÇm VHTĐ ViÉt Nam cũng nh° con đ°ång giÁi mã vn bÁn, v.v. Tuy nhiên, t° liÉu các cơng trình nghiên cđu cịn n¿m trong ph¿m vi giãi h¿n cïa SGK Ngā vn THPT mà ch°a có să tích hëp vãi các vn bÁn cùng thÅ lo¿i, đÃ tài... ngoài SGK có liên quan.

b. D¿y học vn học trung đ¿i Vißt Nam theo định hưáng phát triển nng lực

D¿y hÏc Ngā vn theo đÍnh h°ãng PTNL đang là să quan tâm cïa tồn ngành giáo díc hiÉn nay. Thåi gian gÅn đây, trên các kỷ yÁu Hái thÁo, t¿p chí chuyên ngành

nh° T¿p chí Văn học, T¿p chí Khoa học, T¿p chí Giáo dục, T¿p chí D¿y và Học ngày

VHTĐ ViÉt Nam trong tr°ång phå thông theo h°ãng PTNL. Có thÅ kÅ ra mát sá cơng trình, mát sá bài nghiên cđu nh°:

Trong bài nghiên cñu Xây dựng hệ thống câu hỏi đọc hiểu thể lo¿i th¡ Nôm

Đ°ờng luật ở trung học phổ thơng (Lã Ph°¢ng Thúy – Đồn ThÍ Thành, T¿p chí Giáo

vn hÏc hay và khó đái vãi cÁ viÉc d¿y cïa GV và viÉc hÏc cïa HS. Tuy nhiên, chÃt l°ëng d¿y hÏc th¢ Nơm Đ°ång luÁt phí thuác khá nhiÃu vào cách GV đÁt câu hßi cho

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

HS=, đãng thåi cũng có đÃ xt và nhÁn đÍnh cho viÉc d¿y hÏc VHT Viẫt Nam ỗ trồng THPT v xõy dng đ°ëc bá câu hßi d¿y hÏc đÏc hiÅu thÅ lo¿i th¢ Nơm Đ°ång lt s¿ giúp GV có đ°ëc mát tài liÉu tham khÁo bå ích trong q trình so¿n giáo án, góp

phÅn hình thành nng lăc đÏc hiÅu vn bÁn cho hÏc sinh THPT [129].

hiểu văn bÁn cho học sinh trung học phổ thông trong d¿y học Ngữ văn (qua dữ liệu lớp

là: 1. H°ãng d¿n HS vÁn díng linh ho¿t hÉ tháng chiÁn thuÁt đÏc hiÅu vn bÁn; 2. Tå chñc phái hëp ho¿t đáng đÏc cá nhân vãi ho¿t đáng đÏc t°¢ng tác cho HS trong giå hÏc; 3. H°ãng d¿n HS t¿o lÁp và sÿ díng hiÉu q hã s¢ ẽc; 4. Mỗ rỏng phm vi ẽc hiu v tng c°ång khÁ nng đÏc đác lÁp cïa HS thông qua các ho¿t đáng đÏc ngoài giå hÏc; Xây dăng, sÿ díng phÁn hãi trong d¿y hÏc đÏc hiÅu vn bÁn cho HS mát cách hiÉu

quÁ [52]. Nm biÉn pháp d¿y hÏc đÏc hiÅu mà tác giÁ đÃ xt trên rÃt thiÁt thăc, góp phÅn t¿o ra mơi tr°ång hÏc tÁp tích căc.

Đ°ờng luật theo đặc điểm thi pháp thể lo¿i ở THPT [130] đi sâu vào d¿y hÏc VHTĐ

theo đÁc điÅm thi pháp thÅ lo¿i, cí thÅ là d¿y hÏc thÅ lo¿i th¢ Nơm Đ°ång luÁt, vãi mát sá đÃ xuÃt đáng chú ý nh°: H°ãng d¿n HS đÏc vn bÁn đÅ từng b°ãc nhÁn diÉn đÁc điÅm thi pháp thÅ lo¿i; H°ãng d¿n HS đÏc chú giÁi sâu - cÃt ngh*a lm cÂ sỗ phõn tớch bỡnh giỏ nhng bđt phá, sáng t¿o cïa mßi tác giÁ trong viÉc làm mãi nhāng đÁc điÅm thi pháp thÅ lo¿i; VÁn díng d¿y hÏc theo chï đÃ th¢ Nơm Đ°ång luÁt đÅ làm nåi bÁt các đÁc điÅm thi pháp thÅ lo¿i [130]. Song song vãi các đÃ xuÃt đáng chú ý trên, tác

Cơng trình mãi đây Thiết kế ho¿t động d¿y học tác phẩm văn ch°¡ng ở tr°ờng

THCS theo định h°ớng phát triển năng lực cïa nhúm tỏc gi Nguyần Th Thanh HÂng,

Lờ Hi Anh, Ló PhÂng Thỳy, Nguyần ủc Khuụng, Ngụ Vn Khanh (2022), tuy tÁp trung vào cÃp THCS nh°ng cũng có ý ngh*a thiÁt thăc vãi đÃ tài luÁn án. æ cơng trình này, các tác giÁ thiÁt kÁ bài hÏc theo chï đÃ và theo đÍnh h°ãng PTNL.

Nhìn chung, các cơng trình nghiên cđu trên đã thÅ hiÉn nhng ý tỗng sỏng to cùa cỏc nh s ph¿m qua các tiÁt hÏc Ngā vn. Tuy nhiên, các cơng trình bài viÁt mãi chË đi vào mát ph°¢ng pháp, mát hình thđc d¿y hÏc cí thÅ, mà ch°a đ°a ra cách tå chñc phái hëp các ho¿t đáng trong d¿y hÏc VHTĐ ViÉt Nam nh¿m PTNL Ng vn ỗ HS.

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

T nhng kÁt q nghiên cđu và nhāng khng tráng cịn đÅ ngò ỗ cỏc cụng trỡnh nghiờn củu ó cú, luÁn án vừa kÁ thừa thành tău cïa ng°åi đi tr°ãc vừa đÁt ra míc đích nhiÉm ví cùng nái dung khoa hÏc là tÁp trung vào vÃn đÃ dy hẽc VHT Viẫt Nam ỗ trồng THPT vói trÏng tâm là PTNL HS.

ĐÃ tài đ°ëc triÅn khai trờn hai cÂ sỗ lý lun: lý lun vn hẽc, lý lun v PPDH. ổ cÂ sỗ lý lun vn hÏc, luÁn án tÁp trung vào đÁc tr°ng cïa VHTĐ ViÉt Nam, còn vãi lý luÁn và PPDH, luÁn án tÁp trung vào lý luÁn d¿y hÏc PTNL HS.

1.2.1 C¢ så lý ln

Khi xác đÍnh cÂ sỗ lớ lun vn hẽc cùa ti, lun án tÁp trung vào nhāng vÃn đÃ liên quan tãi VHTĐ ViÉt Nam.

Đ¿c tr°ng cía vn hÍc trung đ¿i ViÇt Nam

Nhāng nghiên cđu mang tính lý luÁn vÃ đÁc tr°ng VHTĐ ViÉt Nam là mát trong nhng cÂ sỗ lý lun quan trẽng cùa lun án.

Vn hÏc viÁt ViÉt Nam từ thÁ kË X đÁn hÁt thÁ kË XIX đ°ëc gÏi là VHTĐ ViÉt Nam, tãn t¿i và phát triÅn trong xã hái phong kiÁn. Là mát bá phÁn cïa vn hÏc ViÉt Nam, VHTĐ ViÉt Nam mang nhāng đÁc điÅm chung cïa vn hÏc ViÉt Nam đãng thåi có nhāng đÁc tr°ng riêng.

VHTĐ ViÉt Nam mang nhāng đÁc điÅm chung cïa vn hÏc ViÉt Nam: VÃ quan niÉm vn hÏc, VHTĐ ViÉt Nam có chđc nng xã hái, chđc nng thÇm m*. VÃ nái dung vn hÏc, VHTĐ ViÉt Nam mang hai nguãn cÁm hñng xuyên suát là u n°ãc và nhân đ¿o, ln gÃn bó vãi vÁn mÉnh dân tác và sá phÁn con ng°åi ViÉt Nam. VÃ thÅ lo¿i vn hÏc, VHTĐ ViÉt Nam có nhāng thÅ lo¿i c¢ bÁn cïa vn ch°¢ng nghÉ tht - th¢, trun, kí, tiÅu thut. VÃ ngơn ngā, sÿ díng cÁ chā Hán và chā Nơm, trong đó tiÁng ViÉt giā vai trị, vÍ trí quan trÏng trong VHTĐ ViÉt Nam.

VHTĐ ViÉt Nam mang nhāng đÁc điÅm riêng cïa VHTĐ ViÉt Nam nh°: VÃ

quan niÉm vn hÏc là quan điÅm thi d* ngôn chí, vn d* tÁi đ¿o, vn sÿ triÁt bÃt phân, th¢ thiÃn, đ¿o. VÃ nái dung là yêu n°ãc gn vói t tỗng trung quõn ỏi quỏc, nhõn đ¿o gÃn vãi nhân vn, mang truyÃn tháng dân tác và yÁu tá tích căc cïa Nho giáo, PhÁt giáo, Đ¿o giáo, vn hÏc gÃn liÃn vãi vn hóa. VÃ thÅ lo¿i, VHTĐ ViÉt Nam có thÅ lo¿i vn hÏc chñc nng và thÅ lo¿i vn hÏc nghÉ thuÁt, thÅ lo¿i VHTĐ mang tính quy ph¿m cao. VÃ ngơn ngā, VHTĐ ViÉt Nam có hiÉn t°ëng song ngā vãi hai thành

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

phÅn vn hÏc chā Hán và vn hÏc chā Nôm, ngôn ngā mang tính °ãc lÉ, sÿ díng điÅn cá, thi vn liÉu Hán hÏc.

Quan điÅm VHTĐ ViÉt Nam là thi d* ngơn chí, vn d* tÁi đ¿o (đ¿o Nho, đ¿o lí dân tác cđu n°ãc cđu dân, trÏng tình ngh*a&). Liên quan tãi vÃn đÃ này, phÁi kÅ đÁn

nhāng cơng trình nghiên cđu cïa ĐÁng Thanh Lê trong Hợp tuyển Cơng trình nghiên

cāu văn học dân gian và VHTĐ Việt Nam (2016) vãi bài Từ một ph¿m trù triết học trong quan niệm đ¿o đāc cÿa Nho gia đến cÁm hāng nghệ thuật <thế sự= trong th¡ Nơm Nguyễn Bỉnh Khiêm [118, tr.396-408], Đinh ThÍ Khang vãi nghiên cđu Ành h°ởng Phật giáo trong truyện Nơm Quan âm Thị Kính [118, tr.320-328]. ỉ nhāng bài viÁt ny, cÂ

sỗ vn húa, cỏc phm trự trit hẽc cïa Nho giáo nh° trung, nhân, tiết, hiếu, nghĩa,&, PhÁt giáo nh° tài, sắc, kiếp mệnh…, Đ¿o giáo nh° vô vi, nhàn,... là nhāng vÃn đÃ đ°ëc

các tác giÁ đÁc biÉt quan tâm khi đi vào tìm hiÅu tác phÇm. Hai cơng trình nghiên cđu trên là nhāng hóng gởi mỗ, l nguón ti liẫu tham kho ỏng quý cho GV và HS trong quá trình tiÁp cÁn tác phÇm VHTĐ ViÉt Nam.

ĐÃ cÁp đÁn đ¿o lý dân tác, Bùi Vn Ngun (2017) vãi cơng trình nghiên cñu

Nguyễn Trãi và quan niệm văn ch°¡ng (tái bÁn) đã khÁng đÍnh: Ngun Trãi có quan

niÉm hÁt sđc đúng đÃn vÃ nghÉ tht và vn ch°¢ng, lÃy vn ch°¢ng phíc ví chính ngh*a, phíc ví cc sáng vì dân vì n°ãc [118, tr. 479]. Từ đó, cơng trình nghiên cđu cïa tác giÁ đi vào hai ln điÅm: Vn ch°¢ng phíc ví chính ngh*a, vn ch°¢ng thÅ hiÉn

chí lãn vì dân, vì n°ãc. ỉ mát nghiên cđu khác, Bình Ngơ đ¿i cáo, bÁn hùng ca lẫm liệt

[118, tr.500- 517], tác giÁ làm sáng tß hai nái dung: BÁn hùng ca l¿m liÉt, thÅ hiÉn tinh thÅn kiên c°ång, bÃt khuÃt cïa dân tác và bÁn tuyên ngôn đác lÁp sáng ngåi, ánh lên tinh thÅn nhân ngh*a, chân chính cïa lồi ngồi, qua ú khng nh t tỗng v vn chÂng cùa Nguyần Trói l mỏt bi hẽc v nhõn đ¿o và đ¿o đđc [118, tr.516].

Ngun NgÏc ThiÉn (2003) đã tÁp hëp nhāng cơng trình nghiên cđu cïa nhiÃu

tác giÁ vÃ cuác đåi và să nghiÉp th¢ vn cïa Ngun Đình ChiÅu trong qun Nguyễn

Đình Chiểu, về tác gia và tác phẩm. Trong đó, đáng chú ý nhÃt là bài viÁt cïa Ngun

Đình Chú: Từ lí t°ởng nhân nghĩa đến chÿ nghĩa yêu n°ớc [125, tr. 212- 222]. Trong

bài viÁt, tác giÁ khái quát cÁ să nghiÉp vn hÏc cïa Ngun Đình ChiÅu. Theo nhà nghiên cñu, quan điÅm sáng tác cïa Đã ChiÅu l nờu cao lý tỗng nhõn ngh*a m im nhn là

tác phÇm Lục Vân Tiên có nái dung trung hiÁu tiÁt ngh*a theo quan điÅm cïa nhân dân,

<có hàm mát phÅn đ¿o đñc phong kiÁn nh°ng bÁn chÃt sõu sc cùa nú li l ỗ chò phn

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

ánh nhāng quan hÉ tát đẹp, nhāng tình cÁm cao th°ëng, nhân ái, giāa nhāng con ng°åi chân chính, đ¿o đđc vãi nhau= [125, tr.215]. Chï ngh*a yờu nóc trong thÂ vn Nguyần ỡnh Chiu th hiẫn ỗ giai on Phỏp xõm lởc, cú s kÁ thừa và phát triÅn giai đo¿n tr°ãc: <NguyÇn ỡnh Chiu khụng trỗ li ti trung, hiu, tit, ngh*a nh°ng v¿n nói

đÁn trung hiếu, nhân nghĩa, nói đÁn đ¿o qn thÅn, ngh*a tơi con, nói đÁn trí quân tr¿ch

dân= [125, tr. 216], không phÁi đÅ xây dăng xã hái phong kiÁn ån đÍnh mà là đÅ cháng ngo¿i xâm, bÁo vÉ đÃt n°ãc và điÅm nhÃn là nhāng nhân vÁt anh hùng dân tác Tr°¢ng

ĐÍnh, Phan Tịng hay nhāng ng°åi dân ấp dân lân, mến nghĩa làm quân chiêu mộ (Văn

tế nghĩa sĩ Cần Giuộc cïa Ngun Đình ChiÅu).

Cũng trong qun Nguyễn Đình Chiểu, về tác gia và tác phẩm, tác giÁ Đào ThÁn, Ngun ThÁ LÍch (2003) nghiên cđu vÃ Chữ <dân’ chữ <n°ớc= trong th¡ văn Nguyễn

Đình Chiểu [125, tr. 539-542]. Theo tác giÁ, tìm hiÅu hai chā dõn, nc trong thÂ vn

Nguyần ỡnh Chiu s gúp phÅn làm sáng tß thêm giá trÍ mßi chÁng đ°ång sỏng tỏc, t t tỗng trung quõn n t tỗng yờu nóc v ỏnh giỏ mỏt cỏch khỏch quan đóng góp lãn lao cïa Ngun Đình ChiÅu.

VÃ ph°¢ng diÉn nghÉ thuÁt VHTĐ ViÉt Nam, các nhà nghiên cđu chun ngành đi sâu tìm hiÅu vÃ tính quy ph¿m, thÅ lo¿i vn hÏc chñc nng và vn hÏc nghÉ thuÁt, hiÉn

t°ëng song ngā. Tiêu biÅu có Lã Nhâm Thìn (1997) vãi cơng trình nghiên cđu Th¡ Nơm

Đ°ờng luật [111]. LÃy dā liÉu nghiên cđu là thÂ Nụm ồng lut cùa Nguyần Trói, Nguyần

Bậnh Khiờm, B Huyẫn Thanh Quan, Hồ Xuõn HÂng, Nguyần Khuyn, Trn TÁ X°¢ng... tác giÁ đi sâu khÁo sát các u tá Nơm trên các ph°¢ng diÉn: đÃ tài, hình t°ëng, từ ngā..., so sánh th¢ chā Nơm Đ°ång lt vãi th¢ chā Hán Đ°ång lt, từ đó khÁng đÍnh să phát triÅn cïa vn hÏc và tính dân tác trong vn hÏc.

Nhāng nghiên cñu đÁc điÅm VHTĐ ViÉt Nam vÃ quan điÅm vn hÏc, vÃ nái dung và hình thđc nghÉ tht đã t¿o c¢ sỗ lý lun v phÂng diẫn khoa hẽc cÂ bn cho đÃ tài

luÁn án.

1.2.1.2 C¡ sở lý luận về ph°¡ng pháp d¿y học

Vãi luÁn án này, ng°åi vit tp trung vo cÂ sỗ lý lun dy hẽc theo đÍnh h°ãng PTNL và DHTH.

a. D¿y hÍc theo đËnh h°áng phát triÃn nng lăc

D¿y hÏc theo đÍnh h°ãng PTNL là mát xu h°ãng giáo díc quác tÁ hiÉn nay nh¿m míc tiêu PTNL cho ng°åi hÏc.

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

D¿y hÏc theo đÍnh h°ãng PTNL nhÃn m¿nh đÁn kÁt quÁ đÅu ra cïa ng°åi hÏc. Vì nhÃn m¿nh đÅu ra và khÁ nng thăc tÁ cïa HS, d¿y hÏc đÍnh h°ãng PTNL chú ý đÁn mđc đá tiÁp thu cùng khÁ nng vÁn díng kiÁn thđc ç mßi ng°åi hÏc, tÁp trung vào PTNL riêng cïa HS. Ng°åi hÏc đ°ëc đánh giá hồn thành mơn hÏc, ch°¢ng trình, khóa hÏc là khi ngồi viÉc hiÅu nái dung kiÁn thđc, cịn phÁi biÁt vÁn díng kiÁn thñc, k* nng, thái đá vào giÁi quyÁt các nhiÉm ví hÏc tÁp và nhāng vÃn đÃ đÁt ra trong cuác sáng. Tñc là, đÅu ra cïa dy hẽc nh hóng PTNL ởc th hiẫn ỗ nhng gì ng°åi hÏc làm đ°ëc sau khi kÁt thúc ch°¢ng trình hÏc.

Trong d¿y hÏc đÍnh h°ãng PTNL, GV giā vai trị đÍnh h°ãng, h°ãng d¿n và thiÁt kÁ nái dung giÁng d¿y. HS phÁi tă xây dăng kiÁn thđc thơng qua quan sát tìm tịi, khám phá, sáng t¿o, kiÅm tra... Vì vÁy, tå chđc d¿y hÏc đÍnh h°ãng PTNL phÁi linh ho¿t và đa d¿ng. Thay cho lái d¿y truyÃn tháng mát chiÃu - thÅy giÁng, trò nghe, ghi chép – lãp hÏc có thÅ tå chđc hÏc theo nhóm (group based learning), hÏc theo cá nhân hóa (individualized based learning), tă hÏc (self directed learning), HS hÏc theo quan tâm v sỗ thớch. óng thồi, dy hẽc nh hóng PTNL khun khích viÉc đng díng cơng nghÉ, cơng cí d¿y hÏc nh¿m tái °u hóa viÉc PTNL cïa ng°åi hÏc.

Đåi mãi PPDH cÅn gÃn liÃn vãi đåi mãi kiÅm tra, đánh giá kÁt quÁ, thành tích hÏc tÁp cïa HS. Đánh giá trong d¿y hÏc đÍnh h°ãng PTNL giā vai trò quan trÏng, chú ý nhiÃu đÁn khÁ nng HS vÁn díng kiÁn thđc, kỹ nng đã hÏc vào giÁi quyÁt vÃn đÃ thăc tiÇn cïa cuác sáng.

nh¿m hình thành và phát triÅn cho HS nhāng nng lăc cát lõi sau:

a) Nhāng nng lăc chung, tÃt cÁ các môn hÏc và ho¿t đáng giáo díc đÃu góp

phÅn hình thành, PTNL tă chï và tă hÏc, nng lăc giao tiÁp và hëp tác, nng lăc giÁi quyÁt vÃn đÃ và sáng t¿o.

b) Nhāng nng lăc chun mơn đ°ëc hình thành, phát triÅn chï yÁu thông qua

mát sá môn hÏc và ho¿t đáng giáo díc nhÃt đÍnh: nng lăc ngơn ngā, nng lăc tính tốn, nng lăc tìm hiÅu tă nhiên và xã hái, nng lăc công nghÉ, nng lăc tin hÏc, nng lăc

thÇm mỹ, nng lăc thÅ chÃt. Ngồi ra, ch°¢ng trình giáo díc phå thơng cịn góp phÅn

phát hiÉn, bãi d°éng nng lăc đÁc biÉt (nng khiÁu) cïa HS.

Ch°¢ng trình giáo díc theo đÍnh h°ãng PTNL ng°åi hÏc đã đ°ëc đÃ cÁp phå biÁn từ nhāng nm 90 cïa thÁ kË XX và ngày nay ó trỗ thnh xu hóng giỏo dớc quỏc tÁ. Ch°¢ng trình giáo díc này ngồi viÉc cung cÃp kiÁn thđc cho HS cịn chú trÏng nhiÃu

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

đÁn các biÉn pháp, cách thñc ho¿t đáng linh ho¿t, sáng t¿o, hiÉu quÁ& nh¿m kh¢i dÁy khÁ nng tìm kiÁm, giÁi quyÁt vÃn đÃ cïa ng°åi hÏc, giúp ng°åi hÏc biÁt vÁn díng nhāng kiÁn thđc đã hÏc đÅ giÁi qut các tình hng từ cc sáng đÁt ra, biÁt hành đáng, đng phó linh ho¿t và hiÉu quÁ kiÁn thñc hÏc vào trong nhāng điÃu kiÉn mãi, hồ nhÁp tát vào thÍ tr°ång lao đáng ngồi xã hái [9]. Nói cách khác, nÁu ch°¢ng trình giáo díc theo h°ãng tiÁp cÁn nái dung yêu cÅu HS trÁ låi câu hßi: BiÁt cái gì? thì ch°¢ng trình giáo díc theo h°ãng tiÁp cÁn nng lăc ln đÁt ra câu hßi: BiÁt làm gì từ nhāng điÃu đã biÁt? Trên thÁ giãi, theo Kerka (2001)[147], giáo díc theo đÍnh h°ãng tiÁp cÁn nng lăc đ°ëc hình thành và phát triÅn t¿i Mỹ vào nhāng nm 1970; tiÁp đó h°ãng tiÁp cÁn vÃ nng lăc đã bùng nå m¿nh m¿ trong viÉc xây dăng ch°¢ng trình giáo díc mãi nhāng nm 1990 ỗ M, Anh, New Zealand, xủ Wales, Australia, Canada, PhÅn Lan, Hàn Quác, NhÁt BÁn, Indonesia v.v.. NhÁn đÍnh chung vÃ să phát triÅn cïa ch°¢ng trình giáo díc theo đÍnh h°ãng tiÁp cÁn nng lăc ng°åi hÏc, Rothwell và Lindhoolm (1999) viÁt:

Nhāng quan tâm đÁn nhāng tiÁp cÁn dăa trên nng lăc đang tng lên. Nhāng ng°åi chuyên làm công tác đào t¿o và phát triÅn đang sÿ díng mơ hình nng lăc đÅ xác đÍnh mát cách rõ ràng nhāng nng lăc cí thÅ cïa từng tå chđc đÅ nâng cao chÃt l°ëng, hiÉu quÁ cïa viÉc thăc hiÉn nhiÉm ví và tháng nhÃt các khÁ nng cïa cá nhân vãi các nng lăc cát lõi cïa tå chđc. Các nhà giáo díc và các nhà ho¿ch đÍnh chính sách đang sÿ díng các mơ hình nng lăc nh° là nhāng ph°¢ng tiÉn đÅ xác đÍnh mát cách rõ ràng và đÅ gÃn kÁt nhng ũi hòi cùa thc tiần vói cỏc chÂng trình giáo díc và đào t¿o [159, tr. 90].

Khi tång kÁt các lý thuyÁt vÃ cách tiÁp cÁn dăa trên nng lăc trong giáo díc, đào t¿o và phát triÅn, Paprock (1996) đã chË ra nm đÁc tính c¢ bÁn cïa tiÁp cÁn này:

1) TiÁp cÁn nng lăc dăa trên triÁt lý ng°åi hÏc là trung tâm,

2) TiÁp cÁn nng lăc thăc hiÉn viÉc đáp ñng các địi hßi cïa chính sách, 3) TiÁp cÁn nng lăc là đÍnh h°ãng cuác sáng thÁt,

4) TiÁp cÁn nng lăc là rÃt linh ho¿t và nng đáng,

5) Nhāng tiêu chn cïa nng lăc đ°ëc hình thành mát cách rõ ràng. [156] Do nhāng đÁc tính và °u điÅm cïa tiÁp cÁn dăa trên nng lăc, các mơ hình nng lăc hiÉn đang đ°ëc sÿ díng nh° là nhāng cơng cí cho viÉc xây dăng nhiÃu ch°¢ng trình GD-ĐT và phát triÅn khác nhau trên toàn thÁ giãi. HiÉn nay, hÅu hÁt các n°ãc đÃu chú ý hình thành, phát triÅn cho HS nhāng nng lăc cÅn cho viÉc hÏc suát đåi, gÃn vãi cuác

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

sáng h¿ng ngày, trong đó chú trÏng các nng lăc chung nh°: nng lăc tă hÏc, hÏc cách hÏc; nng lăc cá nhân (tă chï, tă quÁn lý bÁn thân); nng lăc xã hái; nng lăc hëp tác; nng lăc giao tiÁp (tiÁng mẹ đẻ và ngo¿i ngā); nng lăc t° duy; nng lăc giÁi quyÁt vÃn đÃ; nng lăc công nghÉ thông tin và truyÃn thông...

Nhāng vÃn đÃ lý luÁn vÃ d¿y hÏc PTNL nh° đã trình bày l mỏt trong nhng cÂ sỗ lý lun quan trÏng đÅ ng°åi viÁt triÅn khai luÁn án

b. Mßt sá quan niÇm chung vÁ tích hép và d¿y hÍc tớch hộp Mòt sỏ quan niầm chung v tớch hộp

Theo Từ điển tiếng Việt (2012) [91], tích hëp là <lÃp ráp, nái kÁt các thành phÅn

cïa mát hÉ tháng theo quan điÅm t¿o nên mát hÉ tháng toàn bá=.

Theo Tài liệu tập huấn H°ớng dẫn thực hiện Ch°¡ng trình Ho¿t động trÁi nghiệm và ho¿t động trÁi nghiệm h°ớng nghiệp (2019), tích hëp là să hëp nhÃt/ nhÃt

thÅ hóa các bá phÁn khác nhau đÅ đ°a tãi mát đái t°ëng mãi nh° là mát thÅ tháng nhÃt dăa trên nhāng nét bÁn chÃt cïa các thành phÅn đái t°ëng chđ khơng phÁi là phép cáng đ¢n giÁn nhāng thc tính cïa đái t°ëng Ãy [22, tr.7].

Trong Từ điển Giáo dục học (2001) [40], tích hëp là <hành đáng liên kÁt các đái

t°ëng nghiên cñu, giÁng d¿y, hÏc tÁp cïa cùng mát l*nh văc khác nhau trong cùng mát kÁ ho¿ch d¿y hÏc=. Theo ngh*a này, tích hëp đ°ëc sÿ díng trong d¿y hÏc giúp HS hÏc cách sÿ díng phái hëp kiÁn thđc, k* nng từ các mơn hÏc hc l*nh văc tri thđc khác nhau, t¿o thành mát nái dung tháng nhÃt dăa trên các mái liên hÉ lí ln và thăc tiÇn đ°ëc đÃ cÁp trong các l*nh văc đó, nh¿m míc đích hình thành và PTNL. MÁt khác, DHTH giúp GV trau dói v liờn kt kin thủc ỗ nhiu l*nh văc, bá mơn khác nhau đÅ có mát ngn kiÁn thđc sâu ráng, đáp đng địi hßi ngày càng cao cïa d¿y hÏc hiÉn nay.

H¢n nāa, trong thế giới phẳng liên kÁt hiÉn nay, các kiÁn thñc khoa hÏc đÃu có să liên

thơng, t°¢ng tác vãi nhau. Vì vÁy, DHTH xuÃt phát từ nhu cÅu cïa đåi sáng, đáp ñng nhu cÅu cïa đåi sáng. (xem thờm ỗ [67])

Mòt sỏ quan niầm chung v dy hÍc tích hép

Theo Xavier Roegiers, DHTH là <q trình hỡnh thnh ỗ HS nhng nng lc cớ th, có thÅ dă tính tr°ãc trong nhāng điÃu kiÉn nhÃt đÍnh và cÅn thiÁt nh¿m phíc ví cho các q trình hÏc tÁp sau này hc hịa nhÁp vào cuác sáng cïa HS= [138, tr.6].

DHTH đang là mát xu h°ãng cïa lý luÁn d¿y hÏc đ°ëc nhiÃu n°ãc trên thÁ giãi

Pháp, Đñc, Hà Lan, Trung Quác,... DHTH trỗ thnh xu hóng chù yu trong viẫc sp xp kin thủc ỗ cỏc ngnh, cỏc l*nh vc cú liên quan thành mát thÅ tháng nhÃt h°ãng

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

tãi míc tiêu chung là hình thành k* nng, PTNL. Đây là b°ãc chuyÅn từ tiÁp cÁn nái dung sang tiÁp cÁn nng lăc đÅ h°ãng đÁn đào t¿o nên con ng°åi vừa có đï tri thđc, vừa biÁt hành đáng mát cách nng đáng, sáng t¿o khi giÁi quyÁt các vÃn đÃ trong thăc tiÇn cc sáng.

Nghiên cđu khoa hÏc giáo díc vÃ tích hëp đ°ëc tiÁn hành vào nhāng nm 90 cïa thÁ kË tr°ãc. Nhà s° ph¿m Xavier Roegiers đã tång hëp các nghiên cñu vÃ DHTH thành

tài liÉu Khoa s° ph¿m tích hợp hay làm thế nào để phát triển các năng lực ở nhà tr°ờng

[138]. Trong cơng trình này, tác giÁ đã phân tích nhāng cn cđ DHTH, lí thut vÃ các q trình hÏc tÁp, lí thuyÁt vÃ QTDH (các trào l°u s° ph¿m), các ph°¢ng pháp xây dăng ch°¢ng trình d¿y hÏc theo quan điÅm tích hëp (đÍnh ngh*a tích hëp, míc tiêu cïa khoa s° ph¿m tích hëp, Ánh hỗng cùa DHTH n viẫc xõy dng chÂng trỡnh, n thiÁt kÁ mơ hình giáo trình và đánh giá kÁt q hÏc tÁp,&). Nghiên cđu đã có nhāng đóng góp

đáng kÅ cho viÉc hình thành hÉ tháng lí luÁn DHTH.

æ ViÉt Nam, DHTH cũng đã đ°ëc thăc hiẫn ỗ nhiu bc hẽc, thồng l tớch hởp liên mơn, sau đó giÁm dÅn từ THCS, đÁn THPT tích hëp nái mơn. Tích hëp đ°ëc các nhà s° ph¿m nghiên cđu và vÁn díng vào QTDH cïa nhiÃu môn hÏc nh¿m nâng cao chÃt l°ëng giáo díc. Cách thđc tích hëp chï u là tích hëp nái dung kiÁn thđc trong mơn và liên mơn. Ví dí: giáo díc mơi tr°ång qua mơn Ngā vn, Sinh hÏc; tích hëp giãi và bình đÁng giãi trong mơn Ngā vn, Giáo díc cơng dân, LÍch sÿ, ĐÍa lí;... TriÅn khai

và thăc hiÉn Ch°¡ng trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn năm 2018, d¿y hÏc tích

hëp nhÃn m¿nh tríc tích hëp đÏc, viÁt, nói và nghe.

HiÉn nay, có nhiÃu quan điÅm khác nhau vÃ cách thđc tích hëp. Theo Xavier

hợp xun mơn. X. Roegiers cũng nêu hai ph°¢ng pháp tích hëp các mơn hÏc:

+ Đ°a ra nhāng đng díng chung cho nhiÃu mơn hÏc.

+ Phái hëp các q trình hÏc tÁp cïa nhiÃu môn hÏc khác nhau.

Tùy thuác ph¿m vi tri thđc đ°ëc vÁn díng đÅ giÁi qut vÃn đÃ trong các tình hng khác nhau mà có các mđc đá tích hëp trong d¿y hÏc khác nhau. [10, tr.18 ]

Theo d’ Hainaut (1998), có 4 quan điÅm khác nhau đái vãi mơn hÏc:

+ Tích hợp nßi mơn (Integrating Single subject): xây dăng chï đÃ DHTH thuỏc

mỏt mụn hẽc, vói nhng nỏi dung ỗ nhāng thåi điÅm khác nhau cïa ch°¢ng trình.

+ Tích hợp đa mơn (Integrating multiple subjects): các mơn hÏc đ°ëc tiÁp cÁn

riêng, chË đ°ëc sÃp xÁp c¿nh nhau, ch°a có t°¢ng tác. Cùng mát vÃn đÃ nh°ng đ°ëc dy

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

ỗ nhiu mụn cựng mỏt lúc, HS s¿ giÁi quyÁt vÃn đÃ dăa trên kiÁn thủc thu ởc ỗ nhiu bỏ mụn khỏc nhau.

+ Tích hợp liên mơn (Interdisciplinary integration): t¿o să kÁt nái giāa các mơn

hÏc. Ch°¢ng trình hÏc xoay quanh các chï đÃ, vÃn đÃ chung nh°ng các khái niÉm hoÁc các kỹ nng liên môn đ°ëc nhÃn m¿nh.

+ Tích hợp xun mơn (Integrating cross – disciplines): tích hëp b¿ng cách thiÁt

kÁ các mơn hÏc tích hëp nhiÃu l*nh văc khoa hÏc. Nái dung hÏc tÁp h°ãng vào phát triÅn nhāng kỹ nng, nng lăc c¢ bÁn mà HS có thÅ sÿ díng vào tÃt cÁ các môn hÏc, trong viÉc giÁi quyÁt nhāng tình huáng khác nhau. [10, tr.19]

Nh° vÁy, đÅ tích hëp trong d¿y hÏc, GV phÁi biÁt phân tích nái dung môn hÏc đÅ thiÁt kÁ các ho¿t đáng hÏc phù hëp, sao cho khi thăc hiÉn HS phÁi vÁn díng kiÁn thđc

bái cÁnh cïa QTDH. Theo quan điÅm DHTH hiÉn nay và xuÃt phát từ nhu cÅu xã hái thì tích hëp liên mơn và xun mơn là tÃt u.

c. D¿y hÍc Ngā vn theo đËnh h°áng phát triÃn nng lăc

D¿y học đọc hiểu

ĐÏc hiÅu là ph°¢ng pháp tiÁp nhÁn nghÉ thuÁt b¿ng să cÁm thí trăc tiÁp. ĐÏc hiÅu có míc đích là hình thành và duy trì nhāng Ãn t°ëng nghÉ thuÁt đÅ HS tiÁp tíc đi sâu vào nỏi dung t tỗng v hỡnh thủc ngụn ng tỏc phầm. PhÂng phỏp ẽc hiu ởc thc hiẫn dói nhiu hỡnh thủc khỏc nhau: ẽc chuần b ỗ nh đÅ hình dung b°ãc đÅu vÃ tác phÇm, đÏc thÅm và đÏc to trên lãp, đÏc tr°ãc khi giÁng, bình đÅ gây Ãn t°ëng, đÏc kÁt hëp vãi giÁng, bình đÅ nâng cao cÁm xúc nghÉ thuÁt, đÏc sau khi giÁng, bình đÅ gây Ãn t°ëng hồn chËnh vÃ bài vn và hình t°ëng nghÉ thuÁt&

D¿y hÏc đÏc hiÅu là d¿y HS tiÁp nhÁn cách thñc đÏc nái dung cïa vn bÁn trong nhāng mái quan hÉ phñc t¿p, là cung cÃp cho ng°åi tiÁp nhÁn cách đÏc đÅ có k* nng đÏc nhāng sáng t¿o ngơn ngā theo quan điÅm thÇm m* nhÃt đÍnh, có thái đá rõ ràng đái vãi các vÃn đÃ từ bài đÏc hiÅu gëi ra. ĐÏc mát tỏc phầm vn hẽc dự ỗ mủc ỏ no thỡ cuái cùng v¿n phÁi đi đÁn míc đích chung là hiÅu vn bÁn, ngh*a là ng°åi đÏc không chË là nhÁn ra kí hiÉu ngơn ngā và ngh*a cïa kí hiÉu ngơn ngā đó mà cịn hiÅu ý muán biÅu đ¿t cïa tác giÁ, tñc là ng°åi đÏc đãng cÁm và nÃm đ°ëc nhāng thông điÉp nghÉ thuÁt mà nhà vn muán nói, muán gÿi đÁn ng°åi đÏc. Theo TrÅn Đình Sÿ: Vn hÏc có mát đÁc điÅm quan trÏng là có ý ngh*a, nh°ng ý ngh*a đó thÅ hiÉn tiÃm Çn. ĐÏc vn

</div>