(Luận án tiến sĩ) Tín Ngưỡng Thờ Anh Hùng Dân Tộc Trần Văn Thành Ở Tỉnh An Giang

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.15 MB, 186 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

ỵY BAN NHÂN DÂN TäNH TRÀ VINH

<b>TR¯âNG Đ¾I HÌC TRÀ VINH </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>ợY BAN NHN DN TọNH TR VINH </b>

<b>TRõNG ắI HèC TRÀ VINH</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LâI CAM ĐOAN </b>

Tôi cam đoan đây là ln án do chính tơi nghiên cđu d°ãi sā h°ãng d¿n cïa

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>LâI CÀM ¡N </b>

Tơi xin chân thành cÁm ¢n Ban Giám hiãu Tr°ång Đ¿i hßc Trà Vinh và tÁp thß Phịng Đào t¿o Sau đ¿i hßc; Tr°ång Ngơn ngÿ - Vn hóa - Nghã thuÁt Khmer Nam Bá và Nhân vn đã t¿o điÃu kiãn và giúp đé trong q trình hßc tÁp t¿i tr°ång.

Tơi xin bày tá lịng biÁt ¢n GS.TS Nguy<b>Ån Chí BÁn đã tÁn tình h°ãng d¿n, giúp </b>

tơi hồn thành đ°ëc ln án cùa mỡnh. Tụi xin chõn thnh cm Ân tp thò giÁng viên tham gia giÁng d¿y các hßc phÅn trong khúa hòc. Tụi cng xin cm Ân gia ỡnh, b¿n bè, đßng nghiãp đã ln ïng há, đáng viên, t¿o điÃu kiãn và giúp đé trong quá trình thāc hiãn và hoàn thành luÁn án.

Xin chân thành cÁm ¢n!

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

2.2 Nhiãm ví nghiên cñu ... 2

3. Đãi t°ëng và ph¿m vi nghiên cñu ... 3

3.1 Đãi t°ëng nghiên cñu... 3

3.2 Ph¿m vi nghiên cñu ... 3

4. Câu hái nghiên cñu và giÁ thuyÁt nghiên cñu ... 4

4.1. Câu hái nghiên cñu ... 4

4.2. GiÁ thuyÁt nghiên cñu ... 4

5. H°ãng tiÁp cÁn và ph°¢ng pháp nghiên cđu ... 5

5.1. H°ãng tiÁp cÁn liên ngành ... 5

5.2. Ph°¢ng pháp nghiên cđu ... 6

6. Đißm mãi cïa luÁn án ... 7

7. Ý nghĩa khoa hßc và thāc tián cïa đÃ tài ... 7

8. CÃu trúc cïa luÁn án ... 8

PHÄN NàI DUNG ... 9

CH¯¡NG 1: TàNG QUAN TÀI LIâU, KHÁI L¯êC ĐÂT - NG¯äI AN GIANG VÀ C¡ Sæ LÝ LUÀN ... 9

1.1. TàNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CðU ... 9

1.1.1. Nhóm cơng trỡnh v lỗch s, vn húa v con ngồi Nam Bá ... 9

1.1.2. Nhóm cơng trình vÃ tín ng°éng, tơn giáo và lá hái Nam Bá ... 11

1.1.3. Nhóm cơng trỡnh v tồnh An Giang v nhõn vt lỗch s TrÅn Vn Thành... 13

1.1.4. Đánh giá chung ... 16

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

1.2. KHÁI L¯êC VÂ ĐÂT VÀ NG¯äI AN GIANG ... 17

1.2.1. An Giang - vùng đÃt hái tí nhÿng nét đặc tr°ng cïa Tây Nam Bá ... 17

1.2.2. Ng°åi An Giang - mát khãi dân tác đßng c° cáng cÁm ... 19

1.3. C¡ Sæ LÝ LUÀN ... 21

1.3.1. Mát sã khái niãm nghiên cñu ... 21

1.3.2. Lý thuyÁt nghiên cñu đÃ tài luÁn án ... 25

1.3.3. Cách tiÁp cn ... 27

Tiòu kt chÂng 1... 30

CHĂNG 2: CC THNH Tâ CỵA TÍN NG¯èNG THä TRÄN VN THÀNH ... 31

2.1. CHÂN DUNG ANH HÙNG DÂN TàC TRÄN VN THÀNH ... 31

2.1.1. Đôi nét vÃ cuác đåi và sā nghiãp ... 31

2.1.2. Nhÿng truyÃn thuyÁt liên quan ... 33

2.3.3. Lá hái TrÅn Vn Thành t¿i Dinh S¢n Trung ... 72

2.3.4. Lá hái t¿i các Dinh Ông Thẻ ... 76

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

3.2. S DUNG HờP ắO BU SĂN Kỵ HĂNG TRONG TÍN NG¯èNG THä TRÄN

VN THÀNH ... 99

3.2.1. Sā dung hëp quan niãm Đ¿o và Đåi ... 99

3.2.2. Sā dung hëp quan niãm vÃ hßc PhÁt và tu Nhân ... 103

3.2.3. Sā dung hëp quan niãm vÃ Tñ ân ... 104

3.3. VAI TRỊ CỵA TÍN NG¯èNG THä TRÄN VN THÀNH ĐâI VâI NG¯äI DÂN TäNH AN GIANG ... 107

3.3.1. Xây dāng niÃm tin và điÃu chånh hành vi cïa ng°åi dân ... 107

3.3.2. Giáo díc tinh thÅn yêu n°ãc ... 114

PHì LìC 2. CÂU HàI PHàNG VÂN ... 20

PHì LìC 3. TRÍCH BIÊN BÀN LIÊN QUAN NàI DUNG LN ÁN ... 23

PHì LìC 4. MàT Sâ C¡ Sỉ THä TRÄN VN THÀNH ... 37

PHì LìC 5. CÁC BÀI VN CÚNG ... 38

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

<b>CÁC BÀNG BIÂU THÊ TRONG LU¾N ÁN </b>

<b>BÁng 1.1: Khung lý thuyÁt cïa luÁn án ... 29 BÁng 2.1: Hã thãng các ngôi thå trong đÃn TrÅn Vn Thành ... 45 BÁng 3.1: Nghi thđc thāc hành tín ng°éng Ngun Hÿu CÁnh và TrÅn Vn Thành .. 86 BÁng 3.2: Nghi thđc thāc hành tín ng°éng Tho¿i Ngßc HÅu và TrÅn Vn Thành ... 91 BÁng 3.3: Nghi thđc thāc hành tín ng°éng Ngun Trung Trāc và TrÅn Vn Thành 95 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>PHÄN Mä ĐÄU </b>

<i>TruyÃn thãng <uống nước nhớ nguồn=, <n quả nhớ người trồng cây= là dÃu </i>

khắc trong tâm thđc vn hóa cïa ng°åi Viãt Nam, đ°ëc hun đúc m¿nh m¿ và sâu sắc trong giai đo¿n khÇn hoang lÁp Ãp ç Tây Nam Bá. Đặc biãt là sā tri ân và tôn vinh đãi vãi nhÿng bÁc tiÃn nhân đã đem trí t, tài nng, lịng dũng cÁm, đđc hy sinh đß bÁo vã đÃt n°ãc và xây dng xúm lng. ói vói nhõn dõn hò ó trỗ thành hình t°ëng đẹp, sā đÃu tranh dũng cÁm, kiên c°ång chãng xâm l°ëc sẵn sàng xÁ thân vì i ngha cùa hò l nhng tm gÂng sỏng cÅn đ°ëc tơn thå đß đåi sau noi theo. Cho đÁn hôm nay, chiÁn công và sā hy sinh cùa cỏc vỗ anh hựng: TrÂng ỗnh, Nguyỏn Trung Trc, Tđ Kiãt, Thiên Há D°¢ng, & là hình t°ëng bÃt tā trong niÃm tin cïa cáng đßng ng°åi Tõy Nam Bỏ. Nhng cÂ sỗ thồ t vói mỏt quy trình lá hái có tính quy chn và phá bin ỗ cỏc tồnh thnh l minh chủng sóng đáng, hùng hßn cho sđc m¿nh niÃm tin cïa con ng°åi đãi vãi nhân vÁt đ°ëc tôn thå.

An Giang là mát tånh thuác Tây Nam Bá, n¢i đ°ëc xem là vùng đÃt đa dân tác, đa tụn giỏo. Trờn ỗa bn cùa tồnh mỏt mng lói dy c cỏc cÂ sỗ tớn ngộng tụn giỏo cựng vói n thồ cỏc nhõn vt lỗch s cú công vãi đÃt n°ãc đ°ëc sinh ra trên đÃt An Giang, trong đó có Anh hùng dân tác TrÅn Vn Thành (xin viÁt gßn là TrÅn Vn Thành). Ơng có cơng giúp dân khÇn hoang, xây dāng xóm lng, khỗi ngha chóng gic Phỏp xõm lởc bo vó quờ hÂng, ó ởc ngồi dõn kớnh tròng, tin u và tơn thå. Ngồi ra, TrÅn Vn Thành cịn là thï lĩnh cïa Đ¿o Bāu S¢n Kÿ H°¢ng - mỏt tụn giỏo bn ỗa ó thu hỳt ởc nhiu tớn ò ỗ cỏc tồnh Tõy Nam Bỏ.

Trong kháng chiÁn chãng Pháp TrÅn Vn Thành đã hy sinh v trỗ thnh mỏt

<i>tm gÂng anh dng trong tâm thñc cïa ng°åi dân. Vãi quan niãm <sinh vi tướng tử vi </i>

<i>thần= ng°åi dân An Giang lÁp đÃn thå và tơn kính gßi ơng là Đđc Cã Qn. ĐÃn thå </i>

<i>QuÁn c¢ TrÅn Vn Thành đã đ°ëc Bá Vn hóa - Thơng tin cơng nhÁn là Di tích Lch </i>

<i>s cp Quc gia (quyt ỗnh só 235/VH-Q ngy 12 tháng 12 nm 1986). Hiãn nay, </i>

tín ng°éng này lan ráng trong đåi sãng tinh thÅn ng°åi dân không chồ ỗ An Giang. Tớn ngộng thồ Trn Vn Thnh ó trỗ thnh tp quỏn vn húa tót đẹp trong đåi sãng tinh thÅn cïa ng°åi dân An Giang và bißu hiãn rõ nét trong lá hái ởc tỏ chủc ỗ

<i>nguồn=, lịng u n°ãc th°¢ng dân, tình đồn kÁt cáng đßng v°ët qua gian khá đß đi </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

đÁn thành cơng; đßng thåi giáo díc các thÁ hã hiãn t¿i mát ý chí m¿nh m¿ đß bÁo vã thành quÁ mà các bÁc tiÃn nhân đã đem trí t, lịng dũng cÁm, sā sáng t¿o đß đÃu tranh, gÅy dāng và vun p. ú l nhng giỏ trỗ vn húa truyn thóng to lãn đ°ëc hình thành, phát trißn trên vùng đÃt An Giang và tích tí trong tíc thå Anh hùng dân tác cïa ng°åi dân; trong đó tín ng°éng TrÅn Vn Thành đã góp phÅn quan trßng trong viãc kiÁn t¿o diãn m¿o vn hóa cïa tånh. Viãc nghiên cđu tín ng°éng TrÅn Vn Thành d°ãi góc nhìn Vn hóa hßc có ý nghĩa vÃ mặt khoa hßc và thāc tián. NhÃt là trong sā nghiãp bÁo tßn và phát huy vn hóa trun thãng dân tác nh°: lịng u n°ãc th°¢ng dân, ý thđc bÁo vã tá quãc, trách nhiãm xây dāng và phát trißn quờ hÂng l nhng cỏc giỏ trỗ rt cn thiÁt và quan trßng đãi vãi thÁ hã trẻ tånh An Giang trong giai đo¿n hiãn nay.

<i><b>Do đó, chúng tơi chßn đÃ tài Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc Trần Văn Thành ở tỉnh An Giang làm luÁn án tiÁn sĩ, chuyên ngành Vn hóa hßc. </b></i>

<b>2. Mëc đích và nhiÇm vë nghiên cïu </b>

<i><b>2.1 Mục đích nghiên cứu </b></i>

Ln án làm rõ ngn gãc, đặc đißm, vai trị, giỏ trỗ vn húa, s úng gúp cùa tớn ng°éng TrÅn Vn Thành trong mãi t°¢ng quan vãi các tớn ngộng tụn giỏo khỏc ỗ tồnh An Giang.

<i><b>2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu </b></i>

Đß hồn thành míc đích nghiên cđu nêu trên, chúng tơi s¿ tÁp trung vào các nhiãm ví nghiên cđu sau:

- Làm rõ mát sã khái niãm cơng cí, đng díng ln đißm cïa các lý thut tiÁp cÁn đß làm rõ đãi t°ëng nghiên cđu và cung cÃp mát cái nhìn khái quát vÃ đÃt - ng°åi An Giang.

- KhÁo sát hiãn tr¿ng vÁn hành tín ng°éng TrÅn Vn Thành trong đåi sóng cỏng òng c dõn ỗ An Giang: trỡnh bày q trình <thiêng hóa= TrÅn Vn Thành qua truyn thuyt v cÂ sỗ thồ t; trỡnh by c đißm nghi lá và cách thđc tá chđc lá hái cùa ngồi dõn ỗa phÂng.

- Phõn tích, đánh giá hiãn tr¿ng và so sánh tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành vãi tín ng°éng thå Nguyán Hu Cnh, Thoi Ngòc Hu v Nguyỏn Trung Trc ỗ An Giang.

- LuÁn giÁi vai trò, ý ngha cùa tớn ngộng thồ Trn Vn Thnh ỗ trong đåi sãng tinh thÅn cïa ng°åi dân An Giang.

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

<b>3. ĐÑi t°éng và ph¿m vi nghiên cïu </b>

<i><b>3.1 Đối tượng nghiên cứu </b></i>

Nghiên cđu tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành vÃ đặc đißm nghi lá, khơng gian thå tā, cách thđc vÁn hành tín ng°éng này trong đåi sãng vn hóa tinh thn cùa ngồi dõn ỗ tồnh An Giang.

<i><b>3.2 Phạm vi nghiên cứu </b></i>

<i>Không gian nghiên cứu: khi nghiên cđu tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành chúng </i>

tụi xỏc ỗnh cú ba khụng gian nghiờn củu v ỗa lý liờn quan n nguòn ti lióu tham khÁo sā díng trong nái dung đÃ tài, đó là: Nam Bá, Tây Nam Bá và tånh An Giang. Vì trên thāc tÁ, đã có nhÿng nghiên cđu tr°ãc đây tuy tên sách, đÃ tāa, tiêu đÃ là nghiên cđu vn hóa Nam Bá song nái dung chï u đÃ cÁp đÁn Tây Nam Bá (hay cịn gßi Đßng bằng sơng Cāu Long).

<i>Địa bàn khảo sỏt: tp trung nghiờn củu ti tồnh An Giang ỗ hai cÂ sỗ thồ t </i>

chớnh, nh: 1/ ĐÃn thå TrÅn Vn Thành t¿i xã Th¿nh Mỹ Tây, huyãn Châu Phú, tånh An Giang; 2/ Dinh SÂn Trung ỗ xã Vĩnh An, huyãn Châu Thành, tånh An Giang. Ngoài ra, chỳng tụi cũn mỗ rỏng nghiờn củu s phói thồ Trn Vn Thnh ỗ tồnh An Giang ỗ cỏc cÂ sỗ thồ t khỏc, nh: Dinh ễng Th ỗ xã CÅn Đng, huyãn Châu Thành; đình làng Vĩnh Th¿nh Trung, huyãn Châu Phú; đình ph°ång Vĩnh TÁ, thnh phó Chõu óc.

Cỏc cÂ sỗ thồ t ç nhÿng đça đißm đ°ëc chßn đÁm bÁo tính đ¿i diãn đặc thù trong nghiên cñu cũng là trung tâm hình thành tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành. Hiãn nay, cỏc cÂ sỗ thồ t v thc hnh nghi lỏ thồ Trn Vn Thnh ti cỏc ỗa iòm trên đ°ëc Nhà n°ãc và cáng đßng dân c° bÁo tßn và phát huy.

<i>Thời gian nghiên cứu: Ln án tÁp trung nghiên cđu tín ng°éng thå TrÅn Vn Thnh </i>

ỗ tồnh An Giang t nm 2014 n nay. Nm 2014, Hỏi Khoa hòc Lỗch s tồnh An Giang và huyãn Châu Phú đã tá chñc Hái tho khoa hòc <Nhõn vt lỗch s Trn Vn Thnh=. Đây là mãc thåi gian cho thÃy sā quan tõm cùa cỏc cp chớnh quyn ỗ An Giang v tớn ngộng tụn giỏo v nhõn vt lỗch s TrÅn Vn Thành đ°ëc nghiên cñu rõ nét và sâu sc ỗ gúc ỏ lỗch s v vn húa. Qua ú, khng ỗnh vai trũ cùa Trn Vn Thnh trong lỗch s chóng ngoi xõm v nhng úng góp to lãn cïa ơng đã đ°ëc ng°åi dân Láng Linh – BÁy Th°a nói riêng, tånh An Giang nói chung tơn vinh và kính trßng. Hái thÁo cùng d° luÁn xã hái đã tác đáng đÁn chï trÂng xõy dng tởng i Trn Vn Thnh (Sỗ Vn húa Thò thao - Du lỗch An Giang

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

đã cÃp phép xây dāng ngày 27/ 10/ 2015) ti Dinh Chỏnh Qun cÂ Trn Vn Thnh ỗ Cßn Nhá, hun Châu Phú và hồn thành vào ngày 19 / 12/ 2015, đáp đng đ°ëc ngun vßng cïa ng°åi dân An Giang. KhoÁng thåi gian trên đã trÁi qua hai kÿ Đ¿i hái đ¿i bißu tồn quãc lÅn thñ XII và XIII cïa ĐÁng. Chúng ta thÃy đ°ëc sā chuyßn biÁn trong quÁn lý và bÁo tßn các di tích vn hóa. ChiÁn l°ëc phát trißn vn hóa mà Chính phï ban hành là quan tâm và trißn khai nhÿng chính sách giúp bÁo tßn và phát huy di sÁn vn hóa cïa các dân tác; đßng thåi tác đáng rÃt lãn n lỏ trỡnh qun lý vn húa ỗ cỏc ỗa ph°¢ng, trong đó có tånh An Giang.

Vãi thåi gian xỏc ỗnh nghiờn củu trờn, lun ỏn cũn s dớng nghiờn củu lỗch i qua cỏc ti lióu, dã sā, låi kß cïa các bÁc cao niên, các vỗ thù t,& ò cú thò tỏi hión tớn ngộng mát cách hoàn chånh và hã thãng.

<i>Phạm vi tài liệu: chúng tôi táng hëp, kÁ thÿa các kÁt q nghiên cđu đi tr°ãc có </i>

liên quan đÁn đÃ tài và sā díng kÁt q nghiên cđu thāc ỗa ti cÂ sỗ thồ t Trn Vn Thnh ç tånh An Giang. Các nái dung phân tích, đánh giá cũng nh° ý nghĩa vn hóa cïa tín ngộng thồ Trn Vn Thnh cũn ởc mỗ rỏng theo tÅm nhìn phát trißn vn hóa - xã hái cùa ỗa phÂng (n nm 2030).

<b>4. Cõu hÏi nghiên cïu và giÁ thuy¿t nghiên cïu </b>

<i><b>4.1. Câu hỏi nghiên cứu </b></i>

Đß làm rõ míc đích nghiờn củu ó ởc ra ỗ trờn, chỳng tụi đặt ra ba câu hái nghiên cđu chính nh° sau:

Câu hái 1: Tín ng°éng thå TrÅn Vn Thnh ra ồi khi no, ỗ õu v diỏn bin nh° thÁ nào?

Câu hái 2: Các thành tã cïa tín ng°éng TrÅn Vn Thành bißu hiãn nh° thÁ nào và có vai trị gì đãi vãi đåi sãng tinh thÅn cïa ng°åi dân An Giang?

Câu hỏi 3: Tớn ngộng thồ nhõn vt lỗch s Trn Vn Thành có gì khác vãi tín ng°éng thå cỏc nhõn vt lỗch s: Nguyỏn Hu Cnh, Thoi Ngòc Hu, Nguyỏn Trung Trc ỗ An Giang?

<i><b>4.2. Giả thuyết nghiên cứu </b></i>

Đß trÁ låi ba câu hái nghiên cđu trên, chúng tơi đ°a ra ba giÁ thut sau:

- GiÁ thuyÁt thñ nhÃt: Khi tham gia chãng Pháp, TrÅn Vn Thành đ°ëc sā tín nhiãm và ïng há cïa ng°åi dân. Khi TrÅn Vn Thành khụng cũn na, ngồi dõn lp n thồ ỗ An Giang và tá chñc lá hái hàng nm. Ng°åi dân An Giang đã thiêng hóa

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

mỏt nhõn vt lỗch s thnh mỏt nhõn vt tớn ngộng. Tớn ngộng Trn Vn Thnh ó trỗ thành tín ng°éng dân gian và mang l¿i nhiÃu tÅng ý nghĩa cho ng°åi dân ỗa phÂng. Trong suót thồi gian 150 nm, tớn ng°éng thå TrÅn Vn Thành đ°ëc hình thành và dián ra cùng niÃm tin đón nhÁn cïa ng°åi dân ngày càng đ°ëc bÃn vÿng.

- GiÁ thuyÁt thñ hai: Trong mùa lá hái, các thành tã vn hóa đ°ëc ng°åi dân quan tâm cùng vãi các ho¿t đáng cïa lá hái. Ng°åi dân tā nguyãn làm mãi u tã vn hóa tín ng°éng thß hiãn qua: cÂ sỗ thồ t, cỏc lỏ vt trng by và dâng cúng; Vn hóa tinh thÅn trong tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành thß hiãn qua: TruyÃn thuyÁt, nghi lá, niÃm tin cïa ng°åi dân và mãi quan hã giÿa TrÅn Vn Thành vãi Đ¿o Bāu S¢n Kÿ H°¢ng. Trên ph°¢ng diãn vn hóa, tín ng°éng TrÅn Vn Thành gìn giÿ niÃm tin tín ng°éng trong sā sáng t¿o truyÃn thãng cũng nh° tâm lý và ý thđc cïa ng°åi dân n¢i đây. Hình t°ëng TrÅn Vn Thành trong tâm thñc cïa ng°åi dân cùng vãi các nghi thđc bißu đ¿t cïa Đ¿o Bu SÂn K HÂng ó quy ỗnh hnh vi v vai trị cïa tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành vãi ng°åi dân An Giang.

- GiÁ thut thđ ba: Tín ng°éng TrÅn Vn Thành đ°ëc sā ng°éng má cïa ng°åi dân An Giang. Tín ng°éng này khơng ngÿng lan táa trong vùng đÃt An Giang cùng vãi tín ng°éng thå các nhân vt lỗch s: Nguyỏn Hu Cnh, Thoi Ngòc Hu v Ngun Trung Trāc. Đặc đißm cïa tín ng°éng TrÅn Vn Thành là gắn vãi Đ¿o Bāu S¢n Kÿ H°¢ng (TrÅn Vn Thành là ng°åi kÁ thÿa và tiÁp quÁn Đ¿o Bāu S¢n Kÿ H°¢ng thay cho Đồn Minh Hun). Hiãn nay, tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành đã t¿o đ°ëc sđc m¿nh trong lịng ng°åi dân An Giang.

<b>5.</b><i><b> H°áng ti¿p c¿n và ph°¢ng pháp nghiên cïu </b></i>

<i><b>5.1. Hướng tiếp cận liên ngành </b></i>

Vn hóa hßc là mát ngành khoa hßc nghiên cđu vÃ vn hóa. Cách tiÁp cÁn vn hóa hßc theo h°ãng liên ngành đß tiÁp cÁn đãi t°ëng nghiên cđu d°ãi nhiÃu góc nhìn khác nhau. Vì vÁy, nghiên cđu tín ng°éng TrÅn Vn Thành chúng tôi thāc hiãn tiÁp cÁn liên ngành: sā hßc, vn hóa dân gian, tơn giáo hßc, xã hái hßc. H°ãng tiÁp cÁn liên ngành cùng vãi viãc sā díng ph°¢ng pháp nghiên cđu đặc thù cïa mßi ngành, giúp chúng tơi làm rõ nhÿng vn v lỗch s, vn húa v tớn ngộng liên quan đÁn TrÅn Vn Thành - nhân vÁt đ°ëc ng°åi dân An Giang tin thå nh°ng hiãn nay có rÃt ít tài liãu đÃ cÁp đÁn. Cí thß: vÁn díng Sā hßc đß biÁt đ°ëc q trình phát trißn tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành trong bói cnh lỗch s xó hỏi nht ỗnh; vn dớng ngành Tơn giáo

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

hßc đß biÁt đ°ëc mãi quan hã giÿa tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành vãi Đ¿o Bāu S¢n Kÿ H°¢ng; vÁn díng ngành Xã hái hßc đß xây dāng nái dung liên quan đÁn đãi t°ëng và míc đích nghiên cđu. Tÿ đó, chúng tơi thành lÁp nái dung gắn vãi luÁn án và phiÁu pháng vÃn sâu. Đßng thåi, chỳng tụi khỏm phỏ vn húa cùa ngồi dõn ỗa phÂng v khỏch du lỗch trong ngy lỏ hỏi tỗng nhó Trn Vn Thnh.

<i><b>5.2. Phng phỏp nghiờn cứu </b></i>

<i><b>5.2.1. Phương pháp phân tích tổng hợp </b></i>

Trên cÂ sỗ cỏc ti lióu ó cú sn cùa cỏc nhà nghiên cđu đi tr°ãc đã cơng bã chính thủc ỗ th vión, internet,... Cỏc ti lióu ú cú thß là sách, đÃ tài khoa hßc, t¿p chí, cơng trình chun khÁo đ°ëc chúng tơi thu thÁp, táng hëp và chắt lßc ra tài liãu có nái dung gắn vãi đÃ tài làm cn cđ khoa hßc cho viãc nghiên cđu. Qua đó, phân tích dÿ liãu xem các cơng trình này đã nghiên cđu đÁn đÃ tài này ch°a và nÁu có thì nghiên cđu đÁn mđc đá nào đß có thß góp phÅn làm rõ trong luÁn án.

<i><b>5.2.2 Phương pháp nghiên cứu xã hội học </b></i>

<i>Phỏng vấn sâu: Nghiên cñu sinh dựng phÂng phỏp ny ò phỏng vn mỏt só </i>

nh quÁn lý vn hóa, ban quÁn lý đÃn, dinh vÃ nái dung liên quan đÁn ông TrÅn Vn Thành. Pháng vÃn ng°åi dân tham dā lá hái t¿i c¢ sỗ thồ t. ói tởng phỏng vn cho nỏi dung nghiên cñu cïa luÁn án đa d¿ng vÃ giãi, lđa ti, nghÃ nghiãp nh°ng có đãi t°ëng chï đích và có đãi t°ëng ng¿u nhiên. Chính ph°¢ng pháp này đem l¿i nhiÃu thơng tin có ích cho ln án đß nhÁn diãn q trình hình thành tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành và đåi sãng tâm linh cùa ngồi dõn ỗ An Giang.

<i>Quan sỏt tham d:</i>Chỳng tụi i n ỗa bn cú cÂ sỗ thồ tā ơng TrÅn Vn Thành và tham dā ch°¢ng trình lá hái, nghi thđc thå cúng TrÅn Vn Thành ç đÃn thå. Khi đi tham dā, tôi dùng nhiÃu thao tác đß l°u trÿ dÿ liãu nh°: quay phim, chíp hình, ghi chép, quan sát, phát phiÁu... Tÿ đó, chúng tơi khÁo tÁ ngơi đÃn, dinh n¢i thāc hành tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành và khơng gian thiêng cïa tín ng°éng thơng qua lá hái. LuÁn án đặc tÁ mát sã ho¿t đáng thāc hành tín ng°éng tiêu bißu cïa Ban Tá chđc, ng°åi dân và khách hành h°¢ng đÁn tham dā t¿i cÂ sỗ thồ t.

<i>So sỏnh, i chiu: Da vo phÂng phỏp ny ò so sỏnh s khỏc biót v tÂng </i>

òng cùa tớn ngộng thå TrÅn Vn Thành vãi cỏc nhõn vt lỗch s Nguyán Trung Trāc, Tho¿i Ngßc HÅu, Nguyán Hÿu Cnh trong cựng mỏt ỗa bn l tồnh An Giang. Dāa trên nhÿng cđ liãu đã thu thÁp đß tìm ra cái chung và cái riêng cïa tín ng°éng thå

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

TrÅn Vn Thành nhằm hoàn thiãn míc đích nghiên cđu mà ln án đã đÃ ra. Chính nhå ph°¢ng pháp so sánh đã phát hiãn ra tính tích hëp và kÁ thÿa cïa tín ngộng trong ồi sóng tõm linh v trỗ thnh tài sÁn tinh thÅn chung cho ng°åi dân An Giang.

LuÁn án hã thãng hóa ngn tài liãu vÃ tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành, đßng thåi vÁn díng các lý thuyÁt nghiên cđu vn hóa (lý thut cÃu trúc chñc nng, lý thuyÁt vùng vn hóa), kÁt hëp vãi kÁt quÁ khÁo sỏt thc ỗa lm sỏng tỏ thõn th, s nghiãp, q trình thiên hóa, ngn gãc hình thành và phát trißn tín ng°éng thå Anh hùng dân tác Trn Vn Thnh ỗ tồnh An Giang.

Lun ỏn tÁp hëp nhÿng truyÃn thuyÁt vÃ nhân vÁt tôn thå; làm rõ đặc đißm kiÁn trúc, quy trình thāc hành lá hái, tinh thÅn tā quÁn, thái đá tôn kớnh cùa ngồi dõn ỗ cỏc cÂ sỗ thồ tā Anh hùng dân tác TrÅn Vn Thành. Sā hình thnh lỏ hỏi Trn Vn Thnh ỗ cỏc cÂ sỗ thồ t l kt qu cùa o lý <Uóng n°ãc nhã ngn=, tinh thÅn u n°ãc, cịn là niÃm tin m¿nh m¿ cïa c° dân An Giang đãi vói nhng ngồi cú cụng lón trong lỗch s khÇn hoang và chiÁn đÃu chãng ngo¿i xâm bÁo vã t nóc ỗ Tõy Nam Bỏ.

Lun ỏn làm rõ tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành có nét đặc thù so vãi tín ng°éng thå Nguyán Trung Trāc, Tho¿i Ngßc HÅu và Nguyán Hÿu CÁnh. Sā dung hëp đ¿o Bāu S¢n kÿ h°¢ng trong tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành chđng minh sā đúng đắn cïa ph°¢ng châm <tãt đåi đẹp o=, phự hởp vói chù trÂng phỏt triòn vn húa ç tånh An Giang.

LuÁn án phân tích, đánh giá ý nghĩa, vai trị quan trßng cïa tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành trong đåi sãng vn hóa tinh thÅn cïa ng°åi dân tånh An Giang.

<i><b>7.1. Ý nghĩa khoa học: LuÁn án cung cÃp cđ liãu khoa hßc cho viãc nghiên cđu tín </b></i>

ng°éng tơn thå nhÿng nhân vÁt có cơng vãi t nóc ỗ Tõy Nam Bỏ Nam Bỏ (khu vc Đßng bằng sơng Cāu Long): ln án góp phÅn lý giÁi vai trị và ý nghĩa cïa tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành (nhân vÁt trong thåi kÿ khỗi ngha chóng Thc dõn Phỏp xõm lởc) trong đåi sãng vn hóa tinh thÅn cïa cáng đßng và trỗ thnh tớn ngộng chung cùa ngồi dõn An Giang; lun ỏn gúp phn lm cÂ sỗ khoa hòc cho viãc nhÁn thñc vÃ bÁn chÃt và vai trị cïa tín ng°éng trong đåi sãng tâm linh cïa ng°åi dân; luÁn án làm rõ mãi quan hã hÿu c¢ giÿa tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành vãi nhÿng ng°åi có cơng vãi đÃt n°ãc trong trun thãng vn hóa cïa ng°åi An Giang.

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

Ngoài ra, luÁn án cũng đÃ cÁp đÁn sā tỏc ỏng cùa yu tó ỗa vn húa v tớn ngộng dõn gian cùa vựng bỏn sÂn ỗa An Giang góp phÅn hình thành tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành trong tri thủc bn ỗa cùa ngồi dân. Viãc thāc hành tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành mang yÁu tã vn húa bn ỗa trong mói liờn hó vói o Bāu S¢n Kÿ H°¢ng.

<i><b>7.2. Ý nghĩa thực tiễn: KÁt quÁ nghiên cñu cïa luÁn án cung cÃp thêm t° lióu cho </b></i>

ngồi òc hiòu bit y ù hÂn v tớn ngộng thồ Trn Vn Thnh ỗ An Giang. c biãt, kÁt quÁ nghiên cñu đÃ tài s¿ là ngn tài liãu có đá tin cÁy, đóng góp cho các tá chñc, cá nhân trong viãc nghiên cñu, giÁng d¿y và thāc hành vÃ vn hóa tín ng°éng gúp phn bo tòn v phỏt huy giỏ trỗ vn húa ỗa phÂng. Lun ỏn gúp vo nguòn ti liãu tham khÁo giúp các nhà nghiên cñu, quÁn lý vn húa, chớnh quyn ỗa phÂng hiòu rừ hÂn nhÿng u tã khoa hßc và tích cāc làm nờn giỏ trỗ vn húa cùa tớn ngộng thồ Trn Vn Thành; qua đó, xây dāng kÁ ho¿ch, ch°¢ng trình hành đáng đß bÁo tßn, phát huy và khai thỏc ỳng hóng loi hỡnh du lỗch vn húa tõm linh ỗ tồnh An Giang.

Ln án gßm hai phÅn: Chính vn và Phí líc. PhÅn Chính vn, ngồi phÅn Mỗ u, Kt lun, Ti lióu tham kho, nỏi dung ln án có 3 ch°¢ng:

Ch°¢ng 1: Táng quan tài liãu, khái l°ëc đÃt - ng°åi An Giang và cÂ sỗ lý lun

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

<b>PHN NịI DUNG </b>

<b>1.1. TàNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỵU </b>

Nhìn nhÁn nghiên cđu vÃ tín ng°éng thå anh hùng dân tác TrÅn Vn Thành, cÅn đặt các cơng trình nghiên cđu trong táng thß :

- Nhóm cỏc cụng trỡnh v lỗch s, vn húa v con ng°åi Nam Bá - Nhóm các cơng trình vÃ tín ng°éng, tơn giáo, lá hái Nam Bá

- Nhóm các cơng trình vÃ tånh An Giang và tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành D°ãi đây chúng tơi xin đi vào tÿng nhóm:

<b>1.1.1. Nhóm cơng trình vÁ lËch sā, vn hóa và con ng°ãi Nam Bß </b>

Tÿ tr°ãc đÁn nay đã có khá nhiÃu cơng trình nghiên cđu vÃ Nam Bá; tr°ãc tiên là tÁp bút ký Đồng bằng sông Cửu Long (1981) cïa tác giÁ Phan Quang, miêu tÁ sãng đáng mát vùng đÃt giàu tiÃm nng. Trên c¢ sỗ nghiờn củu v tri nghióm, tỏc gi ó khắc hßa nhÿng nét đặc tr°ng cïa Đßng bằng sơng Cāu Long - mát vùng sinh thái tā nhiên đa d¿ng Çn tàng nhiÃu điÃu kÿ bí. Đãi vãi tỏc gi, õy l mỏt vựng t cú lỗch s đ°ëc viÁt bằng máu, n°ãc mắt và mß hơi cùa lu dõn. Trờn hnh trỡnh ỗnh hỡnh v phát trißn có vai trị cïa sơng Mẹ (Cāu Long) cùng sā hào phóng ban tặng phÇm vÁt cïa thiên nhiên đã tác đáng rÃt lãn đÁn đåi sãng vÁt chÃt và tinh thÅn con ng°åi; tác đáng đÁn t° duy, tÁp quán làm n và lãi sãng con ngồi nÂi õy. Tt c l cÂ sỗ hỡnh thành mát tính cách đặc tr°ng cïa ng°åi Tây Nam Bá: <Lịng u n°ãc nßng nàn và kiên ỗnh; dng cm, ngang tng, phúng khoỏng; hiu khỏch, tròng nghĩa khinh tài; sẵn sàng tiÁp thu cái mãi; bác trāc, n nói thẳng thắn, ít khi vn hoa, rào đón= (Phan Quang, trang 463 - 477). Cũng ç ph°¢ng diãn này là bút ký biên khÁo cïa nhà vn S¢n Nam. Cuãn Lịch sử khẩn hoang miền Nam (tái bÁn 1994) phÁn ánh quá trình thích nghi và lao đáng cïa con ng°åi khi đÁn khai phá vùng đÃt Nam Bá: chinh phíc thiên nhiên, cÁi t¿o đÃt đai, xây dāng làng xúm, sinh cÂ lp nghióp, òng c cỏng cm vói các dân tác khác cïa ng°åi Viãt trong mÃy thÁ kỷ qua. ĐÃ cÁp đÁn vn hóa dân gian Nam B<i>á, phÁi kß đÁn cn Vn hóa dân gian Nam Bộ - Những phác thảo (1997) cïa </i>

tác gi Nguyỏn PhÂng Tho gòm 16 tiòu lun nghiờn củu cÂ sỗ hỡnh thnh mỏt nn vn húa dõn gian c trng, nh: lng Viót ỗ Nam Bỏ; iu kiãn tā nhiên và vn hóa

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

miãt v°ån BÁn Tre, lá hái dân gian cïa ng°åi Viãt, tíc thå cúng thÅn hồng làng gắn vãi khơng gian đình miáu. Tác giÁ đã chå ra đ°ëc nhÿng nét đặc thù cïa làng Viãt Nam Bá, thiu cht kt dớnh v khụng gian ỗa lý v xã hái nh° làng Bắc Bá, n¢i xuÃt hiãn nhng tụn giỏo bn ỗa nh: Cao i, Hũa Ho, Bāu S¢n Kÿ H°¢ng, Tđ Ân HiÁu Nghĩa. D°ãi gúc nhỡn lỗch s, tỏc gi Hunh Lủa ó vit vÃ cuác di c° cïa các lãp c° dân v lỗch s khai phỏ vựng t Nam Bỏ qua cn Góp phần tìm hiểu vùng đất Nam

<i>Bộ các thế kỷ XVII, XVIII, XIX (2000). Tác giÁ đã chñng minh vựng Nam Bỏ <khụng </i>

tr= bỗi nhng lóp vn hóa xÁp chßng và đan xen nhau qua tÿng thåi k lỗch s. Vn húa PhÂng Nam l vn hóa mang tính cáng đßng, mang màu sắc tín ng°éng bn ỗa v du n cùa Pht giỏo, Hòi giáo, Ân Đá giáo, t¿o nên tính đa d¿ng và phong phú. Đặc tr°ng cïa vn hóa Nam Bá khơng tĩnh t¿i mà ln thích nghi và biÁn đái. õy

<i>chớnh l phÂng thủc tòn ti v phỏt triòn cïa vn hóa ph°¢ng Nam. Cn bút ký Dấu </i>

<i>xưa Nam Bộ (2006) cïa Hßng H¿nh là nhÿng bài s°u khÁo và ghi chép cïa mát phóng </i>

viên qua nhng chuyn chiờm nghióm ỗ Tây Nam Bá, Nam Bá. Nái dung viÁt vÃ nhÿng câu chun x°a, khơng đi sâu phân tích có tính hßc tht, song qua đó đã giúp ng°åi đßc rút ra đ°ëc nhÿng nét vn hóa và tính cách đặc tr°ng cïa ng°åi Nam Bá. Đi sâu nghiên cđu vÃ tính cách Nam Bá, tác giÁ TrÅn Ngßc Thêm trong bài viÁt Tính cách

<i>vn hóa Nam Bộ như một hệ thống (2013). Tác giÁ phân tích vÃ tính cách Nam Bá </i>

thơng qua nhÿng bißu hiãn cí thò trong ngụn ng, phÂng thủc sinh tòn, cỏch ủng xā vãi môi tr°ång tā nhiên và xã hái. Chẳng h¿n khi nói vÃ Tính trọng nghĩa - 1 trong 5

ng°åi khơng quen biÁt nhau nh°ng cũng có nhu cÅu t°¢ng trë giúp đé l¿n nhau, do vy cÂ sỗ cùa quan hó gia hò ỗ õy khơng phÁi tình mà là nghĩa=. Hay, khi phân tích

là nÂi tip nhn kinh t thỗ trồng u tiờn, l n¢i "xé rào" "bung ra" đÅu tiên. PhÅn lãn nhÿng chï tr°¢ng lãn trong cơng nghiãp hóa, hiãn đ¿i hóa đÃt n°ãc đÃu xuÃt phát tÿ Thành phã Hß Chí Minh và Nam Bá=. Đi sâu nghiên cđu v lỗch s, vn húa vựng Tõy Nam Bá, cuãn Vn hóa người Việt vùng Tây Nam Bộ (2014) do tác giÁ TrÅn Ngßc Thêm chï biên đã tÁp hëp nhiÃu bài viÁt tiÁp cÁn vn hóa ng°åi Viãt d°ãi các góc đá khác nhau. Tÿ nỏi dung cuón sỏch, ngồi òc cú cÂ sỗ ò phân biãt đ°ëc nhÿng nét riêng biãt cïa vn húa ngồi Viót ỗ Tõy Nam Bỏ v nhỡn nhn l¿i quan đißm phiÁn diãn <gáp chung= khi nghiên cđu vÃ vn hóa Nam Bá tr°ãc đây. Cơng trình đã đ¿t

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

đ°ëc 4 míc tiêu đÃ ra đ°ëc tác giÁ đÃ cÁp đÁn trong phÅn mỗ u: 1/Nhn dión tỏng quan v cu trỳc vn hóa cïa ng°åi Viãt Tây Nam Bá; 2/ Tính cách vn hóa ng°åi Viãt - nhÿng đißm m¿nh, yÁu trong bãi cÁnh hiãn nay; 3/ Trình bày và luÁn giÁi nhÿng hiãn t°ëng vn hóa - xã hỏi ỗ Tõy Nam Bỏ ny sinh trong quỏ trỡnh chuyòn ỏi ồng lói kinh t v mỗ ca giao l°u hái nhÁp qc tÁ; 4/ Cơng trình đóng góp vào ĐÃ án nghiên cđu khoa hßc trßng đißm cïa Đ¿i hßc Qc gia Thành phã Hß Chí Minh vÃ <BÁo tßn và phát trißn vn hóa dõn tỏc trong quỏ trỡnh hỏi nhp ỗ khu vc Nam Bá=. Cuãn sách là tài liãu quan trßng giúp chúng tơi nhÁn diãn rõ h¢n đãi t°ëng và ph¿m vi nghiên cñu cïa đÃ tài luÁn án. Cựng vói chù nghiờn củu v lỗch s - vn hóa Nam Bá, tác giÁ TrÅn ThuÁn đã cơng bã 2 cơng trình: Nam Bộ - Vài nét lịch sử vn hóa (tập

vùng Đßng bằng sơng Cāu Long hình thành trong q trình phát trißn cùa lỗch s. Mỏt vựng t cú nhiu tim nng kinh tÁ vãi vai trò cïa ng°åi Viãt trong cc khÇn hoang lÁp Ãp. ỉ tÁp II, tác giÁ đặt Nam Bá trong mãi quan hã vãi khu vāc Phía Nam và cÁ n°ãc trong thåi kÿ hái nhÁp. Theo tác giÁ, vùng Nam Bá đ°ëc tích hëp vn hóa Đ¿i Viãt vào thÁ kå XVII XVIII cựng vói vn húa bn ỗa v hỏi nhÁp khu vāc, quãc tÁ, là n¢i dung hëp vn hóa nái sinh và ngo¿i sinh. Chính sā cáng hỗng ny ó to ra mỏt vựng t Nam Bỏ cú lỗch s v vn húa rt riờng so vãi cÁ n°ãc. Cùng vãi các cơng trình kß trên, cuãn Nam Bộ Đất và Người (tÁp XI - 2016) do tác giÁ Võ Vn Sen chï biên tÁp hëp nhiÃu bài viÁt cïa các nhà nghiên cñu c nóc v lỗch s hỡnh thnh vựng t Nam Bá, đặc tr°ng tính cách con ng°åi Nam Bá cùng vãi nhÿng d¿ng thđc sinh ho¿t vn hóa đác đáo và <đÁm chÃt Nam Bá=.

<b>1.1.2. Nhóm cơng trỡnh v tớn ngỗng, tụn giỏo v l hòi Nam Bß </b>

Tác giÁ Phan An trong bài viÁt Người Việt Nam Bộ từ góc nhìn tơn giáo (2009) tÿ góc đá tín ng°éng tơn giáo đã phân tích vÃ t° duy và tính cách ng°åi Viãt đ°ëc hình thnh trờn nn cnh lỗch s, t nhiờn v xó hỏi ỗ Nam Bỏ, biòu hión rừ nột nht ỗ vùng Tây Nam Bá. Tác giÁ đ°a ra nhÁn ỗnh: <S gin dỗ trong tớn ngộng, tụn giỏo ó tác đáng vào nÁp sãng, tính cách cïa ng°åi Viót ỗ Nam Bỏ, to nột riờng cùa cỏng đßng c° dân này vÃ mặt vn hóa. &Sā chÃp nhÁn, hoặc dung n¿p mát lúc nhiÃu hình thái tín ng°éng, tơn giáo cá nhân hay cáng đßng ng°åi Viãt Nam Bá đã cho thÃy mát nét riêng cïa vn hóa Viãt Nam Bá, mát tính cách cïa ng°åi Viãt Nam Bá=. ĐÃ tài khoa hßc cÃp Bá Đặc trưng tín ngưỡng tơn giáo và sinh hoạt vn hóa của các cộng

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

<i>đồng cư dân Nam Bộ (2010) do tác giÁ Ngô Vn Lã chï biên đã trình bày thāc tr¿ng </i>

cùng vãi nhÿng hình thđc sinh ho¿t vn hóa liên quan đÁn tín ng°éng và tơn giáo cïa

<i>ng°åi dân Nam Bá. ỉ góc đá qn lý vn hóa và tơn giáo hßc, cơng trình Tín ngưỡng </i>

<i>tơn giáo và thực hiện chính sách tín ngưỡng tơn giáo ở Việt Nam hiện nay (2013) do </i>

Nguyán Minh KhÁi chï biên trình bày nhÿng vÃn đÃ lý luÁn chung và hã thãng các tớn ngộng tụn giỏo ỗ Viót Nam. Cỏc chớnh sách vÃ tín ng°éng tơn giáo đ°ëc đã đ¿t đ°ëc thành tāu cũng nh° h¿n chÁ trong quá trình triòn khai thc hión. Trờn cÂ sỗ ú, tỏc gi đã táng kÁt đ°ëc nhÿng vÃn đÃ có tính lý lun cÂ bn nhm ỗnh hóng s phỏt triòn tơn giáo tín ng°éng trong bãi cÁnh Viãt Nam. Đß làm rõ đ°ëc ranh giãi giÿa niÃm tin và mê tín, cơng trình <i>Tín ngưỡng, tơn giáo và mê tín dị đoan (2015) cïa hai tác giÁ </i>

Ph¿m Minh ThÁo và Ph¿m Lan Oanh đã làm rõ mát sã khái niãm vÃ tôn giỏo, tớn ngộng, mờ tớn dỗ oan. Tác giÁ cịn giãi thiãu, phân tích sâu sắc thāc trng hot ỏng tụn giỏo tớn ngộng ỗ Viót Nam; trờn cÂ sỗ ú xut mỏt só gii pháp phù hëp vãi chï tr°¢ng, chính sách cïa ĐÁng và Nhà n°ãc, cũng nh° các biãn pháp bài tr mờ tớn dỗ oan.

Tớn ngộng mang trên mình vai trị, ý nghĩa xã hái to lãn, thụng qua cỏc hot ỏng tỗng nióm v tụn vinh các anh hùng dân tác có cơng vãi đÃt nóc. Vióc tụn thồ cỏc vỗ cú cụng vói đÃt n°ãc là tâm thđc h°ãng vÃ cái ngn, gắn kÁt q khđ vãi hiãn t¿i và t°¢ng lai, t¿o thành sđc m¿nh cïa mßi cáng đßng, dân tác. Cn Tín ngưỡng thờ

<i>ơng Địa – ơng Tà của ngi Vit An Giang (2017) cùa Mai Thỗ Minh Thuy (2017) </i>

chå ra vùng đÃt An Giang có nhiÃu tín ng°éng dân gian hình thành nh°: tín ng°éng thå thiên thÅn, tín ng°éng thå nhân thÅn,... Trong các tín ng°éng, tín ng°éng thå cúng tá tiên, thå danh nhân, anh hùng dân tác (TrÅn Vn Thành, Nguyán Hÿu CÁnh, Tho¿i Ngßc HÅu,...), thå liãt sĩ cách m¿ng rÃt phá biÁn. Tác giÁ còn cho thÃy An Giang là vùng đÃt có nhiÃu tơn giáo bn ỗa nh: Bu SÂn K HÂng, Pht giỏo Hũa HÁo, Tđ Ân HiÁu Nghĩa,...cùng vãi vai trị <các ông Đ¿o= trong đåi sãng vn hóa tinh thÅn cïa ngồi Viót ỗ tồnh An Giang.

Tỏc gi Phm Lan Oanh ó vit v tỗng nióm cỏc nhõn vt lỗch s Nam Bỏ nh Thiờn hỏ Vừ Duy D°¢ng, Đãc binh Nguyán TÃn KiÃu (Ph¿m Lan Oanh,2020),

<i>Ph¿m Lan Oanh ( 2021) xem Lễ hội thờ nhân vật lịch sử, trường hợp lễ hội Gò Tháp, </i>

<i>tỉnh Đồng Tháp, t¿p chí Vn hóa Nghã tht, sã 3 và Tưởng niệm nhân vật lịch sử Thiên hộ Võ Duy Dương và Đốc binh Nguyễn Tấn Kiều ở Nam Bộ, t¿p chí Vn hóa </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

và ngn lāc, sã 1 (25).Viãc nghiên cñu này giúp cho nghiên củu sinh xem xột quỏ trỡnh tỗng nióm mỏt nhõn vt lỗch s ỗ mỏt tồnh trong khu vc Tây Nam Bá.

<b>1.1.3. Nhóm cơng trình vÁ tÉnh An Giang và nhân v¿t lËch sā TrÅn Vn Thành </b>

Dói gúc nhỡn lỗch s vn húa cỏc tỏc gi ó theo dũng lỗch s miờu t s hỡnh thành vùng đÃt An Giang, sā phát trißn đơ thỗ v cỏc trung tõm hnh chớnh theo tng giai đo¿n thành lÁp tånh. An Giang nằm trong khu vāc <Tñ giác Long Xuyên=, là vùng đÃt bán sÂn ỗa cú ỗa hỡnh phủc hởp: òng bng rỏng lãn, vùng trũng b°ng biÃn, hã thãng sông r¿ch, kinh o chng chỗt, nhng ngòn nỳi ỗ Tỗnh Biờn, Tri Tụn v Thoi SÂn (cỏc huyón, thỗ xó thuác tånh). Đặc biãt, An Giang còn là miÃn <biên vián= có tính chÃt chiÁn l°ëc vÃ qc phịng v ngoi giao t lỗch s khần hoang Nam Bỏ n ngy nay. õy l vựng t <ỗa linh nh¢n kiãt= đã ni d°éng nhiÃu anh hùng, nghĩa sĩ đã hi sinh cïa cÁi, tính m¿ng đß chãng giặc ngo¿i xâm, tiêu bißu là ơng TrÅn Vn Thành. Cuỏc khỗi ngha cùa ụng ỗ An Giang ó đ°ëc ng°åi dân ïng há, đi theo và qua đó kh¢i dÁy m¿nh m¿ truyÃn thãng yêu n°ãc, chãng giặc giÿ quê h°¢ng cïa nhân dân An Giang.

Cỏc cụng trỡnh nghiờn củu nhõn vt lỗch s TrÅn Vn Thành đÁn nay cịn q ít, nÁu khơng nói cịn nhiÃu khng trãng trong nghiên cđu Khoa hßc xã hái nhân vn vÃ tín ng°éng thå ng°åi có cụng ỗ vựng t An Giang. Chúng tơi lßc ra tÿ nhÿng nghiên cđu ít ái đó và nhÁn thÃy các tác giÁ miêu tÁ cuác đåi, sā nghiãp khai hoang và chiÁn công cïa ông Trn Vn Thnh ỗ vựng t Lỏng Linh By Tha dói gúc nhỡn lỗch s (tuy vÁy, nm mÃt cïa ơng v¿n cịn nhiÃu giÁ thiÁt ch°a đ°ëc chñng minh). Mát sã bài viÁt d°ãi gúc ỏ qun lý vn húa du lỗch cng lp li cỏc nghiờn củu v lỗch s liờn quan đÁn tín ng°éng TrÅn Vn Thành và thêm vào đó nái dung nói lên đ¿o lý <uãng n°ãc nhã ngußn= cïa ng°åi dân An Giang. Cịn thiÁu vắng rÃt nhiÃu nhÿng nghiên cđu Trn Vn Thnh ỗ gúc ỏ vn húa dõn gian nh°: các chuyãn kß, truyÃn thuyÁt vÃ nhân vÁt và nhÿng hành đáng <v°ët lên sā thông th°ång phá biÁn= cïa ông đß làm cho nhân vÁt <táa hào quang= nh° th°ång thy trong cỏc nhõn vt tụn thồ ỗ Min Bắc. Còn thiÁu nhÿng câu chuyãn xoay quanh lá vÁt, lá nghi phÁn ánh sā cao cÁ, tÁp quán sinh ho¿t, hành đáng cÅm quân & làm nên sā khác biãt và đác đáo trong thāc hành tín ngộng Trn Vn Thnh ỗ cỏc cÂ sỗ thồ tā. Tuy các cơng trình nghiên cđu vÃ TrÅn Vn Thnh v cuỏc khỗi ngha cùa ụng tip cÁn theo h°ãng liên ngành vn hóa hßc cũng rÃt h¿n chÁ, song qua các cơng

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

trình nêu trên, chúng tơi đã khắc hßa đ°ëc chân dung cïa <nhân vÁt= TrÅn Vn Thành trên nn cnh lỗch s vn húa cùa tồnh An Giang - vựng t <ỗa linh nhÂn kiót=.

Tồnh An Giang là vùng đÃt nằm trong dòng chÁy cïa vn hóa Viãt, là n¢i hái tí nhiÃu tín ng°éng, tơn giáo, đặc biãt là tín ng°éng thå anh hùng dân tác chãng ngo¿i xâm đ°ëc hình thành trong thåi Pháp thuác, trong đó có tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành. Nguyán Vn HÅu (viÁt và tā xuÃt bÁn) cuãn Đức Cố Quản hay là cuộc khởi nghĩa Bảy

<i>Thưa (1956), nái dung đÃ cÁp đÁn thân thÁ, sā nghiãp chãng Pháp cïa ông TrÅn Vn </i>

Thành, vai trò cïa PhÁt ThÅy Tây An và binh sĩ Gia Nghỗ trong cuỏc khỗi ngha. Tuy cụng trỡnh chồ dng ỗ gúc ỏ miờu thut lỗch s song đã cho chúng tơi cái nhìn khái qt vÃ cuác đåi và sā nghiãp cïa ông TrÅn Vn Thành trong bói cnh lỗch s xó hỏi nht ỗnh. Trong xu hóng thc hión <ỗa phÂng chớ= ỗ cỏc tånh thành trong cÁ n°ãc, Phan Vn KiÁn và Vừ Thnh PhÂng (òng chù biờn) ó thc hión cụng trình Lịch sử địa phương

<i>An Giang </i>(2009) giai đo¿n t tróc 1867 (thồi iòm nỏ ra cuỏc khỗi ngha BÁy Th°a - Láng Linh do TrÅn Vn Thành lãnh đ¿o) cho đÁn thÁp niên đÅu thÁ kỷ XXI. Nỏi dung cuón sỏch cp chù yu lỗch sā tånh An Giang, giai đo¿n hình thành, phân chia ỗa giói hnh chớnh; quỏ trỡnh khần hoang lp làng cïa chúa Ngun, sā hình thành và phát trißn nơng nghiãp trßng lúa cïa ng°åi Viãt; sā đßng c° cáng cÁm cïa 4 dân tác trên vùng đÃt An Giang. Trong các cơng trình nghiên cđu vÃ An Giang, luÁn án: Tín ngưỡng thờ anh

<i>hùng Nguyễn Trung Trực trong đời sống vn hóa cư dân Nam Bộ (2020) cïa Võ </i>

Hoàng KhÁi. Nái dung luÁn án tÁp trung khÁo sát, nghiên cđu khơng gian thå tā, các nghi thđc tÁ lá, tá chđc hái cïa các đình Ngun Trung Trāc ç Nam Bá, tÿ đó, xác đçnh bÁn cht, giỏ trỗ v nhng nh hỗng cùa tớn ngộng thå anh hùng dân tác Nguyán Trung Trāc trong đåi sãng vn hóa cïa c° dân Nam Bá. Đặc biãt, cuãn sách đã cú mỏt dung lởng nht ỗnh miờu thut cỏc cuỏc khỗi ngha chóng thc dõn Phỏp gn vói vai trị sĩ phu, nơng dân u n°ãc nh° Lê Vn Sanh, Đß Đng Tàu, TrÅn Vn Thành

<i>&Cuãn Truyền thuyết dân gian về những cuộc khởi nghĩa chống Pháp ở Nam Bộ 1858 – </i>

<i>1918</i> (2011) cïa tác giÁ Võ Phúc Châu. Đây là cơng trình nghiên cđu vn hßc, đã s°u tÁp nhÿng câu chuyãn dân gian vÃ nhÿng nhân vt lỗch s tiờu biòu dy binh khỗi ngha chóng Phỏp, nh: Trn Vn Thnh, Nguyỏn Trung Trc, TrÂng ỗnh, Tủ Kiãt&phÁn ánh niÃm tin, lòng ng°éng má cïa ng°åi dân vÃ đđc tài và sā hi sinh cïa hß. Tÿ đó, cùng vãi các hình thđc nghi lá cúng tÁ t¿ ¢n, ng°åi dân Tây Nam Bá đã hình t°ëng hóa, thiêng

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

liêng hóa các nhân vÁt anh hùng thông qua các truyÃn thuyÁt, giai tho¿i. Nhân vÁt TrÅn Vn Thành chiÁm sã l°ëng trang khơng nhiÃu trong tồn bá cơng trình song đã cung cÃp cho chúng tơi mát góc đá tiÁp cÁn khác, góp phÅn làm sáng tá cuác đåi v s nghióp cùa ụng trong bói cnh lỗch sā - xã hái cïa vùng đÃt An Giang. Cuãn Di tích lịch sử - Vn hóa

<i>An Giang</i> (2012) cïa BÁo tàng tånh An Giang biên so¿n. Tài liãu cho biÁt TrÅn Vn Thành sinh vào cuãi triÃu Gia Long, đ°ëc phong chđc Qn c¢ và có q trình tham gia đánh Pháp kiên c°ång trên mÁnh đÃt An Giang. Ơng đã chßn Láng Linh – BÁy Tha lm cn củ ỗa chin u vói quõn Pháp. Theo đó, vào giÿa thÁ kỷ XIX đÁn nāa đÅu thÁ kỷ XX Láng Linh v¿n còn hoang dó, mỗt mự lau sy, cỏ hoang v nhng loi cây đặc chïng nh° bằng lng, gáo, mù u, các lo¿i chim rÿng và thú dÿ. Láng Linh đ°ëc chòn lm cn củ ngha quõn bỗi cỏc yu tó ỗa lý t nhiờn v i vo lỗch s chóng Phỏp ỗ Nam Bỏ. Tỏc gi

<i>V Thanh S¢n trong cuãn Nhân vật lịch sử Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX </i>

(quyßn 2 - 2013) đã khái quát phong trào đÃu tranh gắn vãi vai trũ cùa cỏc nhõn vt lỗch s nh: TrÂng ỗnh, Nguyỏn Trung Trc, Phan Vn Trỗ, Hunh Mn Đ¿t, TrÅn Vn Thành,... Trong phong tro khỗi ngha ú, cuác đÃu tranh chãng Pháp cùa Trn Vn Thnh ỗ Lỏng Linh – BÁy Th°a đã đß l¿i dÃu Ãn sâu sắc trong niÃm tin và khát vßng đác lÁp cïa ng°åi dân An Giang bÃy giå.

Nm 2014, đß làm rõ cuác đåi và nhÿng cãng hiÁn cïa ngồi anh hựng trong lỗch s khỗi nghĩa chãng thāc dân Pháp, Hỏi Khoa hòc lỗch s tånh An Giang và Huyãn ïy Châu Phú tá chđc Hái thÁo khoa hßc vÃ Nhân vật lịch sử Trần Vn Thành. LÅn đÅu tiên, <nhân vÁt TrÅn Vn Thành= đ°ëc nghiên cñu d°ãi nhiu gúc ỏ: lỗch s, vn húa, xó hỏi. Kỷ yÁu hái thÁo đã đng 32 tham luÁn, phân thành 4 nhóm nái dung: 1/ Làm rõ nhân thõn v vỗ th cùa Qun cÂ Trn Vn Thnh trong lỗch s khỗi ngha chóng Phỏp. Trong nỏi dung này, tài liãu có 12 bài nghiên cđu vÃ thân thÁ, sā nghiãp, nhÿng cơng lao đóng góp cïa TrÅn Vn Thành trên vùng đÃt An Giang. 2/ Đánh giá sā đóng góp cïa Qn c¢ TrÅn Vn Thnh trong vióc khần hoang mỗ t trờn vựng đÃt An Giang x°a, gßm có 6 bài viÁt vÃ cụng cuỏc khần hoang ỗ mát sã vùng đÃt An Giang gắn vãi vai trò cïa ông TrÅn Vn Thành. 3/ Nhn ỗnh, ỏnh giỏ cuỏc khỗi ngha Lỏng Linh By Tha ç An Giang (1867 – 1783) chãng thāc dân Pháp xâm l°ëc do QuÁn c¢ TrÅn Vn Thành lãnh đ¿o, gßm có 8 bài viÁt v cuỏc khỗi ngha chóng Phỏp cïa TrÅn Vn Thành. 4/ Sā tôn vinh và ng°éng má cïa nhân dân đãi vãi QuÁn c¢ TrÅn Vn Thành, gßm có 8 bài viÁt vÃ lịng biÁt ¢n cïa ng°åi dân đãi vãi ông

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

TrÅn Vn Thành. Các bài viÁt ca ngëi công lao to lãn cïa TrÅn Vn Thành trong công cc khÇn hoang và xây dāng cn cđ Láng Linh – BÁy Th°a chãng l¿i sā xâm l°ëc cïa thāc dân Pháp. Đây là tài liãu quan trßng, khắc hßa rõ nét cuác đåi, sā nghiãp và thái đá cïa nhân dân đãi vãi QuÁn c¢ TrÅn Vn Thành. Đây cịn là ngn tài liãu tham khÁo quan trßng trong bãi cÁnh có q ít nhÿng nghiên củu tróc õy v nhõn vt lỗch s này. Cơng trình Những vùng địa linh nhân kiệt - miền Nam (2014) do các nh nghiờn củu lỗch s tỏng hởp ti lióu đß v¿ nên chân dung khái quát vÃ nhÿng anh hựng dõn tỏc trong thồi k khỗi ngha chóng Phỏp ỗ Min Nam. Mòi bi vit tuy khụng di (4 – 6 trang) nh°ng đã mô tÁ thân thÁ và sā nghiãp cïa mßi anh hùng dân tác nh° Nguyán Trung Trāc, TrÅn Vn Thành,... Tuy có sā trùng lắp trong nái dung miêu tÁ so vãi các tài liãu xuÃt bÁn tr°ãc, song cuãn sách giúp chúng tơi tìm ra nhÿng đißm chung, riêng vÃ nhân vÁt TrÅn Vn Thnh ỗ cụng trỡnh ny v cỏc tỏc gi khác. Cuãn

<i>Tìm hiểu đất Hậu Giang & lịch sử đất An Giang (2015) cïa tác giÁ S¢n Nam đã vit </i>

v cuỏc khỗi ngha cùa Trn Vn Thnh ởc òng bo vựng Nỳi Sp tớch cc hỗng ủng khi giặc Pháp tái chiÁm tånh lỵ R¿ch Giá. Theo chỳng tụi, õy l ti lióu cú giỏ trỗ v lỗch s, xó hỏi - vn húa cùa vựng An Giang trong thÁ kỷ XIX, đÅu XX; nêu bÁt vai trị cïa Qn c¢ TrÅn Vn Thnh cựng cỏc vỗ anh hựng khỏc trong cụng cuỏc khỗi ngha chóng ngoi xõm cùa ngồi dõn MiÃn Nam

<b>1.1.4. Đánh giá chung </b>

Cí thß h¢n, chúng tơi quan tâm đÁn ln đißm, ln cđ cïa các tác giÁ sau: Nguyỏn Chớ Bn, Trn Ngòc Thờm, Ngụ ủc Thỗnh, ti lióu hỏi tho v nhõn vt lỗch s Trn Vn Thnh ỗ An Giang, nhng ti lióu lu hnh nái bá t¿i đÃn thå TrÅn Vn Thành và nhÿng tài liãu bàn vÃ con ng°åi, vn hóa, tín ngộng, lỏ hỏi ỗ vựng t An Giang. Mòi tác giÁ có góc nhìn khác nhau nên đ°a ra nhÿng ln đißm, ln cđ nghiên cđu chặt ch¿ giỳp cho nghiờn củu sinh cú cÂ sỗ khoa hòc khi thāc hiãn nghiên cñu đÃ tài cïa luÁn án. Nái dung nghiên cđu cïa tác giÁ đã góp phÅn cho ln án hißu biÁt thêm vÃ tơn giáo bn ỗa. Vióc hỡnh thnh cỏc tụn giỏo ny có vai trị cïa cá nhân, gia đình và cáng đßng c° dân rÃt to lãn và quan trßng. Vì u tã gia đình và cáng đßng là tài sÁn lãn nhÃt đß t¿o tính kÁ thÿa cïa con ng°åi cho thÁ hã kÁ tiÁp. Vãi tính cách vn húa cùa ngồi Viót ỗ nÂi õy, tỏc giÁ TrÅn Ngßc Thêm đã đúc kÁt đ°ëc 6 tính cỏch da trờn cÂ sỗ lý lun v thc tiỏn. Ng°åi Viãt vùng Tây Nam Bá giao l°u tiÁp biÁn mát sã tơn giáo trên thÁ giãi. Tÿ đó, chúng tôi nhÁn diãn đ°ëc u tã vn hóa tín ng°éng trong sā phát trißn. NhÃt là, tín

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

ngộng bn ỗa gn vói hỡnh nh anh hựng cú công chãng giặc giÿ n°ãc. Trong sã các anh hựng dõn tỏc ởc tụn vinh, thồ phớng ỗ An Giang, TrÅn Vn Thành là hình t°ëng tÁp trung rõ nét nhÃt tính cách con ng°åi, tính cách vn hóa vùng miÃn; là sā kÁt nãi chặt ch¿ giÿa trun thãng vn hóa cái ngn vãi nhÿng sáng t¿o trên nhÿng điÃu kiãn thāc tián cïa tånh An Giang.

<b>1.2. KHÁI L¯èC VÀ ĐÂT VÀ NG¯âI AN GIANG </b>

Vn hßc dân gian MiÃn Tây có câu: <ĐÃt An Giang phù sa màu mé / Ng°åi An Giang muụn thuỗ hin lnh=, <Ngồi An Giang thÁt thà chÃt phác/ CÁnh An Giang man mác hÿu tình=, <Núi Sam nái tiÁng mắm kho/ Châu Đãc nái tiÁng cá kho bằm xoài=, hay <Đi ngang qua cÁnh núi Sam/ ThÃy lng Ông Lãn<small>1</small> hai hàng lã r¢i=. Nhÿng câu ca dao đ°ëc trun tíng đÁn ngày nay đã gëi sā tìm tịi, khám phá v vựng t An Giang ỗ cỏc nh nghiờn cđu. Là ng°åi đi sau, chúng tơi táng hëp mát sã tài liãu và cơ đßng l¿i nhÿng nét khái quát nhÃt vÃ tånh An Giang, đ°ëc xem là ỗa phÂng cú nhiu nột c thự v t nhiờn, lỗch s xó hỏi v vn húa trong s phát trißn chung cïa Tây

<b>1.2.1. An Giang - vùng đÃt hßi të nhÿng nét đặc tr°ng cớa Tõy Nam Bò </b>

Tồnh An Giang trong lỗch sā khÇn hoang đ°ëc xem là vùng biên vián, có ồng biờn giói ỗ phớa Bc di gn 104 km, là n¢i th°ång xÁy ra nhÿng tranh chÃp vÃ quân sā vãi Chân L¿p và Xiêm La. Giÿa thÁ kỷ XVIII, ngay tÿ khi tiÁp nhÁn vùng đÃt này, tuy các Chúa Nguyán rÃt chú tâm xây dāng quãc phòng, song đÁn khi vua Gia Long lên ngôi mãi đ°a binh sĩ và chiêu má dân nghốo n khai hoang v ỗnh c. T ú, TrÃn Vĩnh Thanh (tên Viãt ban đÅu cïa An Giang) ởc nhp vo Gia ỗnh thnh. Nm 1834, vua Minh Mng ci tỏ li bỏ mỏy hnh chớnh ỗ xñ Đàng trong, chia 5 trÃn cïa Gia ỗnh thnh <Lớc tồnh Nam Kÿ= (Pháp gßi Basse Cochinchine): gòm Phiờn An, Biờn Hũa, ỗnh Tồng, Vnh Long, An Giang v H Tiờn.

Lỗch s An Giang trÁi qua các giai đo¿n có nhiÃu biÁn đáng. Đây là vùng đÃt khơng trẻ vì qua khai qut di chồ kho cỏ ểc Eo ỗ nỳi Ba Thê huyãn Tho¿i S¢n vào nm 1944 đã cho thy lỗch s lõu ồi cùa vựng t v nhng lãp vn hóa chßng lên nhau, tính dung hëp, tích hëp và phđc hëp vn hóa cïa An Giang. Vióc phõn chia ỗa vc hnh chớnh cng thay đái theo tÿng giai đo¿n qua các tên gßi khác nhau. Tÿ vùng

<small>khai hoang lÁp Ãp, đào kinh, đắp đ°ång phát trißn và bÁo vã vùng đÃt Tây Nam Bá. Lng cïa ông ph°ång Núi Sam, thành Phã Châu Đãc, tånh An Giang. </small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

TÅm Phong Long, đÁn trÃn Vĩnh Thanh ròi An Giang, ỗa giói cùa tồnh thay ỏi sau bao lÅn tách và sáp nhÁp. ĐÁn nay, An Giang có diãn tích là 3.536,76 km², ráng lãn xÁp thñ 4/13 tånh thuác Tây Nam Bá. Tånh cú 11 Ân vỗ hnh chớnh gòm: 02 thnh phó (Long Xuyờn, Chõu óc); 01 thỗ xó (Tõn Chõu) v 08 huyón (An Phỳ, Tỗnh Biờn, Tri Tụn, Châu Phú, Châu Thành, Tho¿i S¢n, Chë Mãi, Phú Tân), tånh lỵ là thành phã Long Xuyên. ĐÁn 2023, tånh An Giang có 2.413.000 ng°åi, dân sã đñng đÅu các tånh thuác Tây Nam Bá.

An Giang hái đï các điÃu kiãn tā nhiên cïa Tây Nam Bá: đßng rng t°¢i xanh, sơng ngịi mênh mông, kinh r¿ch chằng chỗt, nỳi non thõm u, rÿng tràm bát ngát,... t¿o nên phong cÁnh hÿu tình nh°ng cũng khơng kém phÅn kÿ vĩ. Vãi ngußn n°ãc dā trÿ dßi dào (n°ãc ngÅm, n°ãc mặt), thêm 2 dịng sơng TiÃn, sông HÁu (2 nhánh lãn cïa sông Mekong) đÃu chÁy trên đÃt An Giang. Hàng nm nóc t sụng Mekong ỗ Campuchia trn qua trên mát vùng đßng bằng ráng lãn tuy có gây thiót hi ỗ mủc ỏ nht ỗnh song mỏt khãi l°ëng phù sa dßi dào phï đÃu trên bÃ mặt đßng ruáng, v°ån cây n trái đã <hßi phíc chÃt dinh d°éng cho đÃt=, t¿o nên thành quÁ to lãn trong phát trißn kinh tÁ nơng nghiãp cïa tånh. Nm 1819 (Kỷ Mão) vua Gia Long ra lãnh đào kinh Vĩnh TÁ: <Cơng trình đào sơng Ãy rÃt khó, viãc Nhà n°ãc và cách phịng giÿ bå cõi quan hã rÃt lãn. Các ng°¢i tuy khó nhßc mát lÅn, mà ích lëi cho mn đåi ngày sau; dân ng°¢i phÁi báo cho nhau biÁt chã nên së nhßc= (Cao Xn Díc, 2020, trang 140). Cơng trình thāc hiãn tÿ 1819 đÁn 1824, ráng 30m, dài 87,340 km nãi tÿ Châu Đãc đÁn Hà Tiên, ch¿y dßc theo đ°ång biên giãi Viãt Nam - Campuchia. Cùng vãi sơng TiÃn, sơng HÁu, kinh Vĩnh TÁ có vai trị chiÁn l°ëc rÃt quan trßng và to lãn trong sā phát trißn kinh tÁ, vn hóa và an ninh quãc phòng cïa An Giang và các tånh phía bắc, tây bắc cïa vùng Tây Nam Bá.

Sā dßi dào vÃ l°u l°ëng n°ãc cïa các dòng chÁy đã đem l¿i cho An Giang ngußn sÁn vÁt tā nhiên phong phú, phát trißn nghÃ ni trßng thïy sÁn, nghÃ chÁ biÁn thïy sÁn và các lo¿i <đặc sÁn= nái tiÁng: mắm, khơ, cá đóng háp đáp đng nhu cÅu tiêu dùng trong n°ãc và xuÃt khÇu. Vãi diãn tích trßng lúa ráng lãn, hàng nm An Giang đñng đÅu cÁ n°ãc vÃ sÁn l°ëng (trên 2 triãu tÃn). Do đa d¿ng vÃ đÃt đai (37 lo¿i), dßi dào vÃ thá nh°éng nên ngồi cây lúa l cõy lÂng thc chớnh, tồnh cũn phỏt triòn cõy hoa màu và rÿng tā nhiên. Ngußn nguyên liãu nơng nghiãp phong phú là nÃn tÁng đß phát triòn cỏc ngh truyn thóng nh: ngh dót lớa ỗ Tõn Chõu, ngh lm mm ỗ Chõu

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

óc, ngh ch bin cỏ khụ ỗ Chở Mói, Thoi SÂn, ngh lm ồng ỗ Tỗnh Biờn, Tri Tơn &Đặc biãt, nghÃ dãt lía thï cơng cïa ng°åi Chm, nghÃ làm đ°ång thãt nãt cïa ng°åi Khmer khụng tồnh no ỗ Tõy Nam Bỏ cú ởc.

An Giang hái tí các lo¿i khống sÁn thiên nhiên quan tròng, nh: ỏ granit (ỏ hoa cÂng), t sét trắng (kaolin), puzolan (mát trong nhÿng lo¿i vÁt liãu làm xi mng), fenspat (cịn gßi là tràng th¿ch - vÁt liãu thô dùng làm gãm sđ, bánh, bát tÇy rāa), bentonite (l loi sột khoỏng cú tớnh trÂng nỗ, giỳp cÁi t¿o đÃt và tng khÁ nng giÿ Çm cho đÃt vào mùa khô, đ°ëc sā díng trên lĩnh vāc công nghiãp, nông nghiãp, mơi tr°ång), cát sái,...Ngn khống sÁn phong phú này cịn là điÃu kiãn thn lëi thúc đÇy ngành công nghiãp chÁ biÁn vÁt liãu và xây dāng cïa An Giang phát trißn m¿nh.

<ĐÃt An Giang rÿng tràm bát ngát/ Đßng mênh mơng tiÁp sát chân tråi/ Núi non trú Çn đ¿o - đåi/ Hai dịng TiÃn - HÁu muôn đåi phù sa= (Ca dao). Hay: <Anh đi anh nhã quê nhà/ Nhã kinh Vĩnh TÁ, vía Bà núi Sam= (Ca dao). Câu ca dao nói lên mát phÅn diãn m¿o cïa vùng đÃt An Giang - n¢i hái tí nhÿng nét đặc tr°ng vÃ sinh thái tā nhiên và nhân vn cïa Tây Nam Bỏ. Lỗch s phỏt triòn nn kinh t giao thÂng ỗ Nam Bỏ ghi nhn vai trũ tiờn phong cïa An Giang, n¢i sãm đi vào nÃn kinh tÁ hàng hố nơng nghiãp nhå quy mơ sÁn xt lãn nằm trong tißu vùng Tđ giác Long Xun. V khi t nóc chuần bỗ chuyòn mỡnh, thay đái đ°ång lãi kinh tÁ cho phù hëp thì: <Vùng đÃt này là mát trong nhÿng n¢i <phá rào= đêm tr°ãc đái mãi, góp phÅn đ°a đÃt n°ãc tin vo nn kinh t thỗ trồng=, bt u t phá bá c¢ chÁ <hai giá= chå cịn <mát giá= phù hëp quy luÁt cung cÅu= (Nguyán Minh Hoan, 2023).

<b>1.2.2. Ng°ãi An Giang - mßt khĐi dân tßc đßng c° cßng cÁm </b>

An Giang là vùng đÃt hái tí bãn tác ng°åi: Viãt, Hoa, Khmer, Chm, trong đó ng°åi Viãt đóng vai trị chï thß vn hóa. Ng°åi Viãt chiÁm 95%, ng°åi Khmer chiÁm khoÁng 3,8%, ng°åi Hoa chiÁm 0,6% và ng°åi Chm chiÁm 0,6% toàn tånh (sã liãu nm 2013). Dù lỗch s ó tri qua bao thng trÅm, biÁn chuyßn trong mãi quan hã <đßng c° cáng cÁm= cïa 4 dân tác v¿n duy trì h¢n 300 nm qua (tính tÿ khi ng°åi Viãt đÁn khÇn hoang) (Nguyán Minh Hoan, 2023). Ng°åi Viãt đÁn đây tÿ thÁ kỷ XVII, cùng ng°åi Khmer, Hoa, Chm cÁi t¿o thiên nhiên, biÁn nhÿng vùng đÅm lÅy hoang vu thành nhÿng cánh òng lỳa phỡ nhiờu, nhng gióng t cao thnh thỗ tủ mua bỏn nhỏn nhỗp. Cỏc dõn tỏc (gòi chung là ng°åi dân An Giang) đã cùng nhau chãng giặc ngo¿i xâm kiên c°ång đß bÁo vã quê h°¢ng. TrÁi qua nhng giai on lỗch sā nhiÃu thā

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

thách nên: <ng°åi dân An Giang yêu sā thÁt thà, ghét thói dãi trá, yêu ng°åi trung, ghét kẻ nỗnh l nhng tớnh cỏch mónh liót cùa ngồi dõn An Giang nói riêng và ng°åi dân Nam Bá núi chung trong nhng ngy u mỗ mang bồ cừi.= (Phan Vn KiÁn, Võ Thành Ph°¢ng, 2013, trang 9). Khi đÁn vùng đÃt này, ng°åi dân An Giang gặp khú khn, trỗ ngi t thiờn nhiờn nh iu kión khớ hu khc nghiót, thỳ d v chỗu mựa n°ãc nái nhiÃu tháng tråi,... Nhÿng bÃt lëi đó có thß c°ãp đi sinh m¿ng và tài sÁn cïa ngồi dõn nờn hò nÂng ta vo nhau, cu xin các thÁ lāc siêu nhiên phù há. Vãi tâm lí së hãi, e dè cïa ng°åi dân cáng vói vựng t ỗa - vn húa c thự, An Giang là tånh đa d¿ng nhÃt vÃ tôn giáo v tớn ngộng ỗ Tõy Nam Bỏ. Tớn ngộng cú <tín ng°éng thå cúng thiên thÅn: Thành Hồng, S¢n ThÅn, Bà Chúa Xđ, Ngßc Hồng,... Tín ng°éng thå cúng nhân thÅn: Thå cúng gia tiên, danh nhân – anh hùng dân tác nh° TrÅn Vn Thành, Nguyán Hÿu CÁnh, Tho¿i Ngßc Hu,...=. (Mai Thỗ Minh Thuy, 2017, trang 46,47). Tôn giáo cú <Tụn giỏo ỗa phÂng: PhÁt giáo Hòa HÁo, đ¿o Tñ Ân HiÁu Nghĩa, đ¿o Cao Đài, hã phái Bāu S¢n Kÿ H°¢ng, Hnh Đ¿o. Tơn giáo thÁ giãi: PhÁt giáo Bắc Tông, Thiên Chúa giáo, Tin Lnh,... =. (Mai Thỗ Minh Thuy, 2017, trang 47). Đåi sãng vÁt chÃt và tinh thÅn cïa ng°åi dân An Giang gắn vãi vn hóa tín ng°éng, tụn giỏo v chim mỏt vỗ trớ vụ cựng quan trßng. Hằng ngày, mßi sinh ho¿t đÃu có u tã tín ng°éng và tơn giáo và sā giao l°u giÿa con ng°åi vãi thÅn thánh. <An Giang nái tiÁng là vùng đÃt mang đÁm tính tâm linh, khơng cú ỗa phÂng no khụng cú mỏt cÂ sỗ thå tā cïa mát tơn giáo nào đó, thÁm chí trong mát gia đình viãc thå 5 – 7, thÁm chớ hÂn 20 tran thồ (tớn ò o Tủ n Hiu Ngha) l vióc khụng l= (Mai Thỗ Minh Thuy, 2017, trang 48).

Khi cơng cc khÇn hoang c¢ bÁn hồn thành, làng xóm, phã chë, đình miáu đ°ëc xây dāng, ng°åi dân An Giang chung tay ra sủc xõy dng cuỏc sóng ỏn ỗnh v phỏt triòn kinh t. Hò trỗ nờn rỏng rói trong sinh ho¿t và hiÁu khách nên hình thành tâm lý giao l°u đß tiÁp thu cái mãi đng dớng vo ồi sóng lao ỏng. Cõu nhn ỗnh v tính cách Nam Bá <Trßng nghĩa, khinh tài, khí khái, hào phóng, dám nghĩ dám làm, ham vui, thích tí tÁp kÁt b¿n &= tÁp trung rõ nét trong tính cách ng°åi An Giang, nh° mát giá trỗ vn húa cỏ nhõn cú tớnh phỏ bin. Cú thß nói, vn hóa An Giang đ°ëc hình thành là kÁt q tích hëp cïa q trình đßng c° cáng cÁm cïa bãn tác ng°åi: Viãt, Khmer, Hoa, Chm trờn vựng t <ỗa linh nhÂn kiót=.

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

Hión nay, trờn nn cnh ỗa lỗch s, ỗa vn húa tồnh An Giang ó v ang nỏ lc khai thỏc, khÂi dy nhng giỏ trỗ t nhiờn, giỏ trỗ nhõn vn ò a An Giang lên mát tÅm cao mãi trong bãi cÁnh giao l°u hái nhÁp thÁ giãi cïa Viãt Nam hiãn nay. <Ng°åi An Giang đang viÁt tiÁp câu chuyãn đái mãi bằng cách tiÁp cÁn mãi, t° duy mãi= (Nguyỏn Minh Hoan, 2023)ò An Giang xủng ỏng vói lỗch sā - vn hóa cïa nó, xđng đáng vãi cơng lao cïa các tiÃn nhân khai phá, xđng đáng vãi sā đồn kÁt <đßng c° cáng cÁm= mà cáng đßng 4 dân tác Viãt, Khmer, Hoa, Chm đã duy trì bÃn vÿng

<b>1.3.1. </b><i><b>Mòt sẹ khỏi niầm nghiờn cùu </b></i>

<i><b>Tớn ngng: ỗnh ngha v tớn ngộng khá phong phú d°ãi nhiÃu góc đá khác </b></i>

<tín= là lịng tin, <ng°éng= là sā ng°éng má, ng°éng vßng vào mát cái gì đó. Nh° vÁy, tín ng°éng là niÃm tin vào mát cá nhân, mát chï thuyÁt, mát lāc l°ëng siêu nhiêu nào đó= (Nguyán Minh KhÁi, 2013, trang 12). ỉ góc đá pháp lý, Lt tín ng°éng, tơn giỏo a ra ỗnh ngha: <Tớn ngộng l nim tin cïa con ng°åi đ°ëc thß hiãn thơng qua nhÿng lá nghi gắn vãi phong tíc, tÁp quán truyÃn thãng đß mang l¿i sā bình an vÃ tinh thÅn cho cá nhân và cáng đßng= (Lt tín ng°éng, tơn giáo, 2016, trang 1). LuÁt cũng nêu các vÃn đÃ liên quan đÁn tín ng°éng, tơn giáo nh°: ho¿t ỏng tớn ngộng, lỏ hỏi tớn ngộng, cÂ sỗ tín ng°éng, tơn giáo, tín đß, tá chđc tơn giáo & Không chå là niÃm tin vào tôn giáo mà <Tín ng°éng là lịng ng°éng má mê tín đãi vãi mát tôn giáo hay mát chï nghĩa= (Đào Duy Anh, 1996, trang 238).

Trong cuãn tín ngưỡng và vn hóa, tín ngưỡng ở Việt Nam cïa tác giÁ Ngụ ủc Thỗnh ó gii thớch chi tit hÂn vÃ khái niãm tín ng°éng. Theo ơng: <Tín ng°éng đ°ëc hißu là niÃm tin cïa con ng°åi vào cái gì đó thiêng liêng, cao cÁ, siêu nhiên hay nói gßn l¿i là niÃm tin ng°éng vßng vào cái <thiêng liêng=, đãi lÁp vãi cái trÅn tíc hiãn hÿu mà ta có thß så mó, quan sát đ°ëc. Cú nhiu loi nim tin nhng ỗ õy l nim tin cïa tín ng°éng, niÃm tin vào cái thiêng liêng. Do vÁy niÃm tin vào cái thiêng liêng thuác vÃ bÁn chÃt con ng°åi, nó là nhân tã c¢ bÁn t¿o nên đåi sãng tâm linh cïa con ng°åi, cũng giãng nh° đåi sãng vÁt chÃt, đåi sóng xó hỏi tinh thn, t tỗng, ồi sóng tỡnh cm= (Ngụ ủc Thỗnh, 2001, trang 16). Vói Patrick B. Mullen thỡ ngoi ỗnh ngha ụng cũn nờu ra nhÿng kißu thđc liên quan đÁn tín ng°éng: <Tín ng°éng dân gian là mát thß lo¿i lãn lao bao gßm sā bißu cÁm và cách

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

đng xā mà ng°åi ta gßi là mê tín, tín ng°éng bình dân, làm phép, các hiãn t°ëng siêu nhiên, các låi khÃn cÅu, tíng niãm, ng°åi hay vÁt mang đß rïi, nhÿng điÃu tãt hay điÃu xÃu, các chuyãn yêu ma và điÃu cÃm kỵ= (sđd, Ngô ủc Thỗnh, Frank Proschan, 2015, trang 273).

Túm li, khỏi niãm tín ng°éng đ°ëc các nhà nghiên cđu nhìn d°ãi nhiÃu góc đá khác nhau. Cũng có thß xem tín ng°éng là mát sÁn phÇm vn hóa do con ng°åi quan hã vãi tā nhiên, xã hái và chính bÁn thân mà hình thành. Con ng°åi ng°éng má và thiêng hóamát nhân vÁt, mát hiãn t°ëng rßi gāi gắm niÃm xác tín vào đó. Qua mát sã khỏi nióm trỡnh by trờn, ỗnh ngha cùa Ngụ ủc Thỗnh mang tớnh bao quỏt cùa tớn ngộng và chña đāng niÃm tin cïa con ng°åi vào cái thiên t¿o nên đåi sãng tâm linh cïa con ng°åi. Vãi tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành, mát anh hùng dân tác cïa đÃt An Giang con ng°åi thò hión lũng bit Ân v mong oai linh cùa ông s¿ tiÁp tíc giúp dân, giúp n°ãc.

Trên cÂ sỗ khỏi nióm v tớn ngộng ó trỡnh by ç trên, chúng tơi xác đçnh cách hißu vÃ tín ng°éng: <Tín ng°éng là niÃm tin cïa con ng°åi vào cái phi th°ång, thiêng liêng bằng nhiÃu ho¿t đáng lá nghi thông qua viãc thå cúng nhằm đáp ủng nhu cu cùa con ngồi ỗ cuỏc sóng hiãn t¿i=.

<i><b>Tín ngưỡng dân gian (folk beliefs) là thuÁt ngÿ phái sinh cïa khái niãm tín </b></i>

ng°éng. Trong nghiên cđu vÃ vn hóa dân gian, ng°åi ta nhÁn thÃy tín ng°éng dân gian thò hión trong phong tớc tp quỏn, ầm thc, ca dao tíc ngÿ, dián x°ãng nghi lá ... Bỗi vỡ:

<Tớn ngộng dõn gian Viót Nam l nim tin, sā tôn sùng, ng°éng má vãi các đãi t°ëng thiêng có tác đáng, chi phãi đåi sãng sinh ho¿t ng°åi Viãt Nam. Tín ng°éng này ra đåi và phát trißn cùng vãi đåi sãng con ng°åi tÿ thuỗ sÂ khai v bin ỏi theo mòi mỏt trình đá phát trißn khác nhau cïa đåi sãng xã hái, tâm linh= (Đặng Minh Châu, 2016, trang 94). Do đó:

Tín ng°éng dân gian có thß và cÅn đ°ëc xem là mát yÁu tã, mát bá phÁn vn hóa dân gian. Tÿ quan niãm đó, nÁu vn hóa dân gian (folklore) đ°ëc hißu là lo¿i hình vn hóa ra đåi nhå sā sáng t¿o cïa chính nhân dân, thì tín ng°éng dân gian cũng có thß xem là lo¿i hình tín ng°éng tơn giáo do chính nhân dân - tr°ãc hÁt là nhÿng ngồi lao ỏng - sỏng to ra trờn cÂ sỗ nhÿng tri thñc phÁn ánh sai l¿c d°ãi d¿ng kinh nghiãm cÁm tính tÿ cuác sãng th°ång nhÁt cïa bÁn thân mình (Ngun Đđc Lÿ, 2005, trang 8).

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

Đãi chiÁu nái hàm khái niãm, chúng tơi nhÁn thÃy tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành là tín ng°éng dân gian, ra đåi nhå sā sáng t¿o cïa ng°åi dân tånh An Giang nhằm tơn vinh cơng tr¿ng cïa ơng, làm tÃm g°¢ng đß đåi sau noi theo.

dÁi đÃt Viãt Nam hàng ngàn nm nay, dự ỗ nỳi cao, òng bng hay hi đÁo,...Mßi khi cáng đßng tá chđc lá hái l dỗp mòi ngồi nỏo nủc ún chồ v hỗng ủng. Lỏ hỏi truyn thóng l hión tởng lỗch s, hión tởng vn húa cú mt ỗ Viót Nam tÿ lâu đåi và có vai trị khơng nhá trong đåi sãng xã hái. Hiãn t¿i, lá hái đ°ëc nhiÃu nhà nghiên cđu vn hóa quan tâm. Tỏc gi Ngụ ủc Thỗnh cho rng: <Lỏ hỏi l mát hiãn t°ëng vn hóa dân gian táng thß, ởc hỡnh thnh trờn cÂ sỗ mỏt nghi lỏ, tớn ngộng no ú, ởc tin hnh theo ỗnh k, mang tính cáng đßng, th°ång là cáng đßng làng= (Ngơ ủc Thỗnh, 2007, trang 12). Nh vy, lỏ hỏi cịn là ho¿t đáng vn hóa chung cïa mát cáng đßng, thơng th°ång liên quan đÁn tín ng°éng, tơn giáo. Tÿ lá hái ng°åi ta phân làm 2 lo¿i: lá hái truyÃn thãng và lá hái hiãn đ¿i (cịn gßi lá hái mãi). Theo Khn 1 ĐiÃu 3 Nghỗ ỗnh 110/2018/N-CP v qun lý v tỏ chủc lỏ hỏi thỡ lỏ hỏi truyn thóng ởc ỗnh nghĩa nh° sau: <Lá hái truyÃn thãng (bao gßm cÁ lỏ hỏi ti cỏc di tớch lỗch s - vn hóa, lá hái dân gian) là hình thđc sinh ho¿t vn hóa cáng đßng đ°ëc tá chđc theo nghi lá truyÃn thãng, nhằm đáp ñng nhu cÅu tinh thÅn cïa nhân dân=.

VÃ c¢ bÁn, mát lá hái truyn thóng bao gòm phn lỏ v phn hỏi. NÂi diỏn ra phn lỏ l nhng vỗ trớ trang trßng nh° trong đình hoặc tr°ãc cāa đình, đÃn miÁu, chùa,... míc đích là đß giao tiÁp vãi thÅn linh sụng nỳi, cỏc vỗ thn tỏ ngh, anh linh cỏc vỗ anh hựng dõn tỏc, mồi tỏ tiờn các dịng hß vÃ dā hái vãi dân làng. Lá hái làng hái tí sđc m¿nh thiêng liêng cïa cÁ tråi đÃt, non sông, tá tiên và con cháu. Bỗi th, trong lỏ hỏi, thụng qua cỏc nghi thđc tín ng°éng tơn giáo đß °ãc mong nãi sëi dây giao cÁm giÿa ThÅn - Ng°åi - Cáng đßng và thß hiãn ngun vßng cïa hß trong khơng gian và thåi gian thiêng liêng. Khi đó, phÅn hái vÃ c¢ bÁn dián ra nhằm tháa mãn nhu cÅu vui ch¢i giÁi trí và sáng t¿o vn hóa cïa con ng°åi thơng qua các trị ch¢i dân gian, nghó thut dõn gian, ỗa iòm thồng diỏn ra ỗ nhng bói t tróng, vt rng, trờn mt nóc ao, hò, sụng, nhng nÂi rỏng rói. Lỏ hái rÃt có ý nghĩa trong đåi sãng xã hái. Thụng qua lỏ hỏi, cỏc giỏ trỗ truyn thóng cïa làng q nh° ý thđc vÃ cái ngn, tá tiờn dõn tỏc, tỗng nhó cỏc anh hựng dõn tác,... ý thđc vÃ đßng lo¿i, cã kÁt con ng°åi trong cáng đßng, ý thđc giÿ gìn nét đẹp thn phong mỹ tíc cïa cáng đßng đ°ëc gia tng, cïng cã. Bên c¿nh đó, lá hái cũng góp phÅn

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

thỳc ầy tng trỗng kinh t ỗa phÂng, l sn phầm du lỗch vn húa ỏc đáo thu hút du khách gÅn xa.

Dāa vào khái niãm lá hái cïa các nhà nghiên cñu trên, chúng tơi hißu khái niãm lá hái nh° sau: <Lá hái là hình thđc sinh ho¿t vn hóa đơng ng°åi theo chu kÿ cïa thåi gian nhằm tái dāng l¿i mát sā kiãn hay thāc hành mát nghi thđc lá nghi có ý nghĩa vãi cáng đßng và có khÁ nng lan ráng trong khơng gian vn hóa đó=.

Khi dân tác đ°ëc hình thành s¿ sÁn sinh ra ý thđc dân tác. Ý thđc dân tác tr°ãc hÁt chính là ý thđc vÃ cái ngn dân tác đß trÁ lồi cõu hỏi muụn thuỗ <Tụi t õu n= cïa mßi con ng°åi; sau đó là ý thđc vÃ quyÃn dân tác, tñc là quyÃn làm chï lãnh thá, làm chï đåi sãng vÁt chÃt và tinh thÅn cïa dân tác mình.

Quá trình lao đáng, sáng t¿o, đÃu tranh qua nhiÃu thÁ hã nh° mát sñc m¿nh tinh thÅn giúp cho dân tác tßn t¿i và phát trißn. Cũng q trình đó mßi dân tác sỏng to ra nhng giỏ trỗ vt cht v tinh thÅn hëp thành nÃn vn hóa dân tác, vÿa có bÁn sắc riêng, vÿa là bá phÁn hëp thành nÃn vn hóa chung cïa nhân lo¿i. Chính vì có ý thđc dân tác mãi cïng cã đ°ëc lịng u n°ãc cïa con ng°åi. Và cũng chính nhÿng anh hùng dân tác - ng°åi kiãt xuÃt vÃ trí t, lịng dũng cÁm và tinh thÅn u n°ãc m¿nh m¿ cùng vãi khÁ nng đặc biãt đã tỏc ỏng, nh hỗng n nhiu ngồi khỏc trong bói cnh lỗch s nht ỗnh.

Muón lm rừ khỏi niãm anh hùng dân tác, tr°ãc tiên phÁi hißu anh hùng là gì? Khái niãm anh hùng (hero) xuÃt phát tÿ tiÁng Hi L¿p là hērōs (ἥÃωÄ), có nghĩa là <ng°åi bÁo vã= (protector hay defender). Mát anh hùng (hero) hay nÿ anh hùng (heroine) là mát khái niãm có thß đ°ëc tìm thÃy trong vn hßc cá đißn. Đó là nhân vÁt tiêu bißu, đ°ëc tơn kính thơng qua sā thi anh hựng cùa cỏc dõn tỏc. ỗnh ngha v anh hùng đ°ëc thay đái qua thåi gian. Anh hùng dân tác đ°ëc mßi ng°åi ng°éng má vì nhÿng hành đáng vĩ đ¿i và phÇm chÃt tãt đẹp.

Theo nghĩa hẹp, anh hùng dân tác (national hero) là nhân vÁt dũng cÁm, không së hi sinh, có cãng hiÁn kiãt xuÃt trong cuác đÃu tranh cïa dân tác chãng l¿i sā xâm l°ëc cïa thÁ lāc ngo¿i bang. Đây là nhÿng con ng°åi đ°ëc ng°éng má và thÿa nhÁn vì lịng dũng cÁm, thành tớch nỏi bt v phầm cht cao quý cùa hò. Vớ dớ ỗ nóc Phỏp cú n anh hựng Jeanne d9Arc, ng°åi chãng l¿i cuác xâm l°ëc cïa Anh trong chiÁn tranh trm nm Anh-Pháp, đ°ëc coi là anh hựng dõn tỏc cùa quóc gia Phỏp. ỗnh ngha cïa

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

mát anh hùng dân tác theo nghĩa ráng là mát ng°åi có đóng góp xuÃt sắc cho quãc gia dù trong thåi kÿ chiÁn tranh hay hũa bỡnh ò lm cho t nóc trỗ nờn giu mnh phòn vinh. Theo ỗnh ngha ny, nhÿng cá nhân nh° Napoléon vãi nhÿng cÁi cách cho n°ãc Pháp hay Tôn Trung S¢n vãi Cách m¿ng Tân Hởi ỗ Trung Quóc u phù hëp vãi nghĩa anh hùng dân tác cïa các qc gia đó. ThÁm chí nhÿng nhà khoa hßc, nhÿng nhà trí thđc lßi l¿c cãng hiÁn ra nhÿng phát minh, nhÿng hßc thuyÁt làm cho dân tác đ°ëc lëi hay làm cho dân tác vẻ vang đÃu có thß đ°ëc tơn x°ng là anh hùng dân tác. Nh° vÁy, anh hùng dân tác l nhng ngồi xut hión ỗ bóc ngot lỗch s, góp phÅn thay đái vÁn mãnh cïa dân tác, đßng thåi là bißu t°ëng, niÃm tā hào bÃt diãt cïa dân tác đó.

Tóm l¿i, anh hùng dân tác là nhÿng ng°åi có phÇm chÃt cao đẹp, có nhÿng đóng góp quan trßng cho sā tßn t¿i và phát trißn cïa xã hái, đ°ëc cáng đßng ng°éng má và noi g°¢ng. Nh° vÁy, anh hùng dân tác Viãt Nam bao gßm các nhân vÁt thÅn tho¿i nh° Thánh Gióng, am San,... cng cú thò l nhõn vt lỗch s nh° Lý Th°ång Kiãt, Nguyán Huã, TrÅn H°ng Đ¿o, Ngun Trung Trāc,... Ng°åi có cơng lãn vãi đÃt nóc v cng l vỗ cha gi cùa dõn tỏc Viót Nam l Hò Chớ Minh. Nhõn vt lỗch sā TrÅn Vn Thành hái đï nhÿng <tiêu chí= vÃ ng°åi anh hùng mà chúng tôi đÃ cÁp đÁn qua cỏc ỗnh ngha nờu trờn. Vói cỏch hiòu cùa đ¿i đa sã thì TrÅn Vn Thành là anh hựng dõn tỏc ởc hiòu theo ngha hp, tÂng Âng vãi khái niãm national hero cïa vn hóa ph°¢ng Tây.

<b>1.3.2. Lý thuy¿t nghiên cïu đÁ tài lu¿n án </b>

<i><b>Lý thuyết cấu trúc chức năng </b></i>

Lý thuyÁt cÃu trúc chñc nng ra đåi là mát b°ãc tiÁn quan trßng trong nghiên cđu cïa ngành Xã hái hßc. Tÿ q trình nghiên cđu, khÁo nghiãm, các nhà xã hái hßc đã rút ra luÁn đißm làm nÃn tÁng xây dāng lý thuyÁt, đó là: xét vÃ bÁn chÃt xã hái là sā gắn kÁt các ph°¢ng diãn cïa đåi sãng con ng°åi theo mát hã thóng nht ỗnh, tÂng ủng ò xó hỏi ú tßn t¿i và phát trißn. Muãn vÁy, mßi bá phÁn cÃu thành hã thãng cÃu trúc đó phÁi thāc hiãn các chñc nng cïa chúng. Ban đÅu, lý thuyÁt này nhằm cã gắng giÁi thích các thiÁt chÁ xã hỏi nh l cỏc phÂng tión chòn lòc ò đáp đng nhu cÅu sinh hßc cïa cá nhân. Sau đó tÁp trung vào nhÿng cách thđc thiÁt chÁ xã hái đáp ñng các nhu cÅu xã hái cïa con ng°åi (niÃm tin, tín ng°éng, tơn giáo, tình cÁm, lëi ích,...). Hai nái dung trên tác díng vào mát thành phÅn, bá phÁn t¿o ra hay thāc hiãn đÃu đÁm bÁo sā tßn t¿i, vÁn đáng cïa các mãi quan hã

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

trong xã hái. Ng°åi có cơng đÅu tiên đ°a ra khái niãm chđc nng mát cách có hã thãng và áp díng vào nghiên cđu khoa hßc là Emile Durkheim.

ThuyÁt chñc nng nhằm làm tháa mãn nhng nhu cu nht ỗnh cùa xó hỏi. Lý thut này nãi tiÁp quan đißm cïa các nhà chđc nng luÁn nh°: Bronislaw Malinowski (1884 -142) và Radcliff Brown (1881- 1955) đã nhÃn m¿nh tÅm quan trßng cïa phân tích thiÁt chÁ và đ°a ra khung phân tích thiÁt chÁ. Mßi mát thiÁt chÁ xã hái nh° nhà n°ãc, tơn giáo, gia đình,... đÃu giÿ chđc nng nht ỗnh nhng cú liờn kt vói nhau mt thiÁt nhằm t¿o sā cân bằng trong ho¿t đáng.

<i>hùng dân tộc Trần Vn Thành ở tỉnh An Giang=, chúng tôi thÃy có nhÿng chđc nng </i>

trong đåi sãng xã hái và h°ãng tãi nhu cÅu cïa con ng°åi có trÁt t, ỏn ỗnh. Trờn cÂ sỗ cùa lý thuyt đó, viãc thå cúng TrÅn Vn Thành tháa mãn niÃm tin tín ng°éng mát cách hëp lý, có trÁt t v xó hỏi ỏn ỗnh hÂn. òng thồi, vn díng lý thut cÃu trúc chđc nng vào phân tích và lý giÁi q trình thiêng hóa<nhân vÁt= TrÅn Vn Thành và các yÁu tã gắn vãi sā thiêng hóađó (di tích, trun thut, hun tho¿i,...). Nhÿng đng xā cïa ng°åi dân đãi vãi <nhân vÁt= TrÅn Vn Thành trong ngày lá hái và ngày th°ång. Tÿ đó, chúng tơi đ°a ra bàn ln vÃ tín ng°éng thå ơng TrÅn Vn Thành qua lý thuyÁt cÃu trúc chñc nng ò thy ởc vai trũ v giỏ trỗ vn húa cïa tín ng°éng trong đåi sãng cïa ng°åi dân.

<i><b>Lý thuyết vùng văn hóa </b></i>

<small> </small>Theo Ngụ ủc Thỗnh, thuyt vựng vn húa ra ồi vào nāa đÅu thÁ kỷ XX, nhÿng nhà nghiên cđu, khoa hßc có công tiên phong là F. Boas, O.T.Mason, CL. Wisler, A.L.Kroeber. Lý thuyÁt này cho rằng vn hóa cïa tÿng tác ng°åi đ°ëc hình thành và phát trißn gắn liÃn vãi mụi trồng xó hỏi v iu kión lỗch s cớ thò (Ngụ ủc Thỗnh, 2019, trang, 38 - 39). Lý thuyÁt vùng vn hóa này đ°ëc đ°a ra nh° là mát sā lāa chßn nhÿng hình thái vn hóa vãi mơi tr°ång t¿o ra nó. Mßi vùng vn hóa có mát mơi tr°ång vn hóa t°¢ng thích đß tßn t¿i và biÁn đái sao cho phù hëp vói mỏt giai on vn húa, lỗch s cùa tng vựng v tng ỗa phÂng m cỏc chù thò vn hóa sáng t¿o ra. Tÿ đó, thuyÁt vùng vn húa ởc xem l mỏt ỗa phn vn húa hay vựng lónh thỏ m con ngồi sinh sóng, ỗnh c°, sinh ho¿t và giao l°u vn hóa t¿o ra giỏ trỗ vn húa cho cỏng òng. Cỏc giỏ trỗ vn húa ny ởc tòn ti trong quỏ trỡnh cỏng c ó trỗ thnh c iòm chung cùa vn hóa đ°ëc thß hiãn qua vn hóa vÁt chÃt và vn hóa tinh thÅn. Vùng vn hóa là bÅu sÿa mẹ nuôi

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

d°éng vn hóa tác ng°åi khơn lãn trong cái táng thß vn húa cùa cỏng òng. Bỗi vỡ, mòi tỏc ngồi sinh sóng trong mỏt vựng lónh thỏ iu chỗu s chi phói cùa t nhiờn, lỗch s, xó hỏi, vn hóa và sā giao l°u vãi nhau giÿa con ng°åi – con ng°åi, cáng đßng c° dân – cỏng òng c dõn v mỗ rỏng giao lu bờn ngồi. Vì vÁy, vùng lãnh thá là mơi tr°ång thn lëi đß con ng°åi sáng t¿o vn hóa phù hởp vói cỏng òng dõn c v hỗng thớ cỏc giỏ trỗ vn húa ú. Nhồ ú, vn húa cú s la chòn nhng giỏ trỗ vn húa tiờn tiÁn góp phÅn làm phong phú vn hóa vùng lãnh thá cïa cáng đßng c° dân.

ThuyÁt vùng vn hóa giúp cho con ng°åi hơm nay thÃy rõ h¢n mãi quan hã gắn bó giÿa vùng t sinh sóng con ngồi bn ỗa con ng°åi du nhÁp. Mßi mát cá nhân, cáng đßng trong mát vùng lãnh thá có nhiÃu u tã khác nhau nh°: ngơn ngÿ, phong tíc, chÿ viÁt,... nhÿng mãi quan hã táng thß ln có cái chung vÃ sinh ho¿t, lãi sãng. VÁn díng lý thut vùng vn hóa và nghiên cđu ln án đß thÃy đ°ëc nhÿng đặc tr°ng cïa vùng vn hóa Nam Bá. An Giang là vùng đÃt phía Nam cïa tỏ quóc nhng ỗa th va cú nỳi v òng bng. Vựng t ny cú õm dÂng tÂng hởp, ỗa linh nhõn kiót sinh ra nhân tài. TrÅn Vn Thành là nhân kiãt đ°ëc sinh ra trên mÁnh đÃt An Giang và đã t¿o ra nhiÃu chiÁn công cho quê h°¢ng. Vì vÁy, tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành mang bÁn sắc vn hóa dân tác và có nét vn hóa riêng cïa vùng đÃt Nam Bá. Lý thut này cịn cho chúng ta thÃy đ°ëc đng xā cïa ng°åi dân vãi tín ng°éng thå TrÅn Vn Thnh. Ngồi dõn An Giang hay khỏch ỗ vựng khỏc đÁn viÁng cũng thß hiãn sā kính trßng và thāc hành nghi lá nh° xá, thắp nhang,... Sā đßng thuÁn này cïa ng°åi dân trong cáng đßng cho thÃy tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành đã lan táa và tác đáng đÁn đåi sãng tinh thÅn.

Nghiên cñu lá hái cá truyÃn cïa ng°åi Viãt, tác giÁ Nguyán Chí BÃn đÃ cÁp đÁn cÃu trúc cïa lá hái vãi quan niãm rÃt mãi. Cái mãi cïa tác giÁ là nhÁn ra cÃu trúc cïa lá hái không phÁi hai u tã nh° nhiÃu nhà nghiên cđu đã cơng bã là: lá và hái. æ đây, tác giÁ Nguyán Chí BÃn đ°a ra cÃu trúc lá hái gßm 3 yÁu tã t¿o thành là: nhân vÁt phíng thå, các thành tã hiãn hÿu, các thành tã tàng Çn nh°ng hiãn hÿu trong thåi gian thiêng. Quan niãm này cïa tác giÁ Nguyán Chí BÃn đã giúp cho nghiên cđu sinh có cái so sánh lá hái gßm 2 yÁu tã vãi lá hái gßm 3 u tã. Qua đó, chúng tơi nhÁn diãn đ°ëc lá hái TrÅn Vn Thành gßm 3 yÁu tã nh° nhân vÁt phíng thå, các thành tã hiãn hÿu và các thành tã tàng Çn. Các yÁu tã, thành tã này có vai

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

trị quan trßng trong viãc hình thành, duy trì và thāc hành tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành. <Cái tàng Çn= trong tín ng°éng TrÅn Vn Thành là sā ra đi cïa ông trong trÁn đánh cuãi cùng vãi Pháp vào nm 1873. Chính sā <thiêng hóa= sā kiãn này làm cho viãc tôn thå ng°åi anh hùng càng m¿nh m¿ và sâu sắc trong niÃm xác tín cïa ng°åi dân An Giang. ĐiÃu này cho thÃy, giÿa <cái thiêng= và <cái thÁ tíc= tuy khác nhau trên ph°¢ng diãn nghiên cđu khoa hßc song l¿i khơng có ranh giãi hay hình Ánh rõ ràng trong niÃm tin cïa con ng°åi. Con ng°åi sãng trong hồn cÁnh khó khn, bÃt h¿nh, hay lúc gặp nhÿng viãc khơng may hß th°ång có niÃm tin vào các thÁ lāc siêu nhiên và nhÿng nhân vÁt có sđc m¿nh phi th°ång vÃ trí t và thß chÃt. Tác giÁ cịn cho thÃy tín ng°éng rÃt đa d¿ng và có đặc đißm riêng mang màu sắc cïa tín ng°éng đó. Nhÿng ln đißm trên đã giúp cho chúng tơi ln giÁi đ°ëc tính thiêng cïa <nhân vÁt= TrÅn Vn Thành và tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành thuác thành tã tín ng°éng dân gian. Tín ng°éng ny chỗu s chi phói chuần mc o ủc, phong tíc cïa ng°åi dân vùng An Giang trong viãc tá chñc và thāc hành nghi lá. Nhÿng luÁn đißm trên cịn cho thÃy tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành đã đáp ñng nhu cÅu niÃm tin và tác đáng đÁn đåi sãng tinh thÅn cïa ng°åi dân An Giang. Cáng đßng đÁn vãi tín ng°éng thå Trn Vn Thnh t nguyón, on kt, tin tỗng vói lởi ớch tinh thn v ỏn ỗnh cuỏc sóng. Do đó, sā tiÁp nhÁn tín ng°éng thå TrÅn Vn Thnh cùa ngồi dõn An Giang cú cÂ sỗ lý ln và thāc tián thơng qua ln cđ khoa hßc mà chúng tơi rút ra tÿ nhÿng cơng trình cïa các tác giÁ nêu trên. Nái dung này s¿ đ°ëc kÁ thÿa và lý giÁi rõ ràng h¢n trong phÅn nái dung cïa luÁn án. Tuy nhiên, cơng trình nghiên cđu vÃ TrÅn Vn Thành cïa các tác giÁ khơng nhiÃu. Đặc biãt, có q ít nhÿng nghiên cđu vÃ mãi liên hã giÿa tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành gắn vãi Đ¿o Bāu S¢n Kÿ H°¢ng; vÃ các truyÃn thuyÁt, giai tho¿i tôn vinh tài nng, sđc m¿nh, m°u trí cïa ơng TrÅn Vn Thành l°u truyn trong dõn gian.

Trờn cÂ sỗ các lý thuyÁt cũng nh° cách tiÁp cÁn mà nghiên cđu sinh lāa chßn, nghiên cđu sinh trình bày khung lý thuyÁt cïa luÁn án nh° sau:

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

BÁng 1.1 Khung lý thut cïa ln án

(Ngn: Nghiên cđu sinh) Trờn cÂ sỗ khung lý thuyt ny, chỳng tụi xây dāng khung phân tích cïa luÁn án theo các b°ãc sau:

<b>B°ác 1: Phân tích tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành qua các thành tã cïa tín </b>

ng°éng thå TrÅn Vn Thành .

<b>B°ác 2: Phân tích vai trị cïa cáng đßng ói vói tớn ngộng: cỏng òng lu gi </b>

,tin tỗng và thāc hiãn các cơng viãc thß hiãn niÃm tin tỗng vói nhõn vt lỗch s Trn Vn Thnh

<b>Bỏc 3: Khng ỗnh vai trị cïa tín ng°éng thå TrÅn Vn Thành trên các </b>

phÂng dión giỏ trỗ : có kt cỏng òng; chò dāa tâm linh và thái đá uãng n°ãc nhã ngn.

Các b°ãc phân tích này đặt trong bãi cÁnh tånh An Giang và tißu vùng vn hóa Tây Nam Bá, tñc là khung lý thuyÁt mà nghiên cñu sinh đã lāa chßn.

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

<b>TiÃu k¿t chÂng 1 </b>

Trn Vn Thnh l mỏt nhõn vt lỗch sā đã chãng l¿i sā xâm l°ëc cïa thāc dân Phỏp. Trong lỗch s, Trn Vn Thnh ó lónh đ¿o mát cuác kháng chiÁn chãng Pháp oanh liãt. Hình Ánh đó cïa TrÅn Vn Thành v¿n giÿ mát vỗ th quan tròng trong ồi sóng tinh thn cïa ng°åi dân. Nó lan táa và khơng ngÿng phát trißn theo quy lt vÁn đáng cïa vn hóa. Vì thÁ, nhÿng nm qua, cơng trình nghiên cđu vÃ TrÅn Vn Thành đ°ëc nhiÃu nhà nghiên cñu quan tõm. Giỏ trỗ khoa hòc cùa cỏc cụng trỡnh l gởi mỗ khoa hòc ò nghiờn củu tớn ngộng thå TrÅn Vn Thành. Đãi vãi tín ng°éng này, ng°åi dân An Giang đã phát trißn thành mát giá trỗ vn húa tõm linh ỏp ủng nhu cu cïa con ng°åi.

Qua táng quan tài liãu đã hộ mỗ v mói quan hó cùa cuỏc ồi v sā nghiãp TrÅn Vn Thành vãi Đ¿o Bāu S¢n K HÂng. ễng ởc cỏc tớn ò tụn l <i đã tā= cïa tơn giáo này và có l¿ nhÿng chiÁn cơng cïa ơng t¿o ra có hÁu thu¿n cïa tôn giáo. Đây là khoÁng trãng rÃt lãn trong các tài liãu ít ái viÁt vÃ TrÅn Vn Thành. Nh° vÁy, TrÅn Vn Thành đã cùng lúc thāc hành hai nhiãm ví: Cđu n°ãc, giúp dân và phát d°¢ng vai trị cïa Đ¿o Bāu S¢n Kÿ HÂng trong bói cnh t nóc bỗ thc dõn Phỏp xâm l°ëc. Và đó cũng là điÃu mà chúng tụi s nò lc ò lm rừ hÂn ỗ cỏc chÂng tip theo. Dự ỗ vai trũ no, Trn Vn Thành đ°ëc ng°åi dân An Giang kính trßng, tơn thồ v xem nh mỏt vỗ thn bo hỏ cïa cáng đßng.

Chúng tơi vÁn díng lý thuyÁt cÃu trúc chñc nng, lý thuyÁt vùng vn hóa đß nghiên cđu đÃ tài và xây dāng khung phân tích cho ln án. Đßng thồi, trờn cÂ sỗ nỏi hm cỏc khỏi nióm liên quan chúng tơi sā díng nh° mát lo¿i cơng cớ ò lm rừ cÂ sỗ lý lun cùa đÃ tài.

Cuác đåi và sā nghiãp cïa mát con ngồi l kt qu <nho nn= bỗi mỏt hon cnh lỗch s, xó hỏi nht ỗnh. c biót, mơi tr°ång tā nhiên và nhân vn cũng góp phn hun ỳc tớnh cỏch, phầm cht con ngồi ỗ mßi vùng đÃt. Chúng tơi khái l°ëc nhÿng nét đặc tr°ng nhÃt cïa ĐÃt và Ng°åi An Giang đß nhn dión rừ hÂn nhõn vt lỗch s Trn Vn Thành trên nÃn cÁnh cïa vùng Tây Nam Bá.

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

<b>CH¯¡NG 2 </b>

<b>CÁC THÀNH TÐ CìA TÍN NG¯ỉNG THâ TRÄN VN THÀNH </b>

<b>2.1.1. Đơi nét v cuòc ói v s nghiầp </b>

Mnh t An Giang khụng cũn thanh bỡnh bỗi s xõm l°ëc cïa thāc dân Pháp. Ng°åi dân An Giang bỗ ầy vo vũng nụ ló nhng quyt tõm gi mÁnh đÃt cïa cha ơng đß l¿i. Khi quân Pháp chiÁm thành An Giang (1867), TrÅn Vn Thnh quờ ỗ Bỡnh Thnh Đơng, táng An L°¢ng, hun Châu Phú, tånh An Giang. Ông cùng vãi lāc l°ëng vũ trang, ngồi dõn v tớn ò cùa o Bu SÂn K HÂng lm bố ò cn ngn tu chin cïa giặc t¿i Cßn Nhá (Phú Bình, Tân Phú). Sau đó, TrÅn Vn Thành tá chđc đánh phá các đßn lẻ cïa giặc Pháp và tÃn cơng thành Châu Đãc khơng thành. Tr°ãc tình thÁ đó, TrÅn Vn Thành cùng gia đình, nghĩa quân rút vào rÿng BÁy Th°a – Láng Linh phòng thï và xem đây l cn củ khỏng chin c ỗa. Ti õy, Trn Vn Thnh xõy dng ỏi binh Gia Nghỗ, òn Hå, xây dāng cn cđ, tá chđc sÁn xt chn bỗ lc lởng ỏnh gic vói mớc ớch khỏng chin lõu di. ò khỗi ngha chóng Phỏp thnh cụng, binh Gia Nghỗ ởc trang bỗ xỗng ỳc, ch to v khớ thù cụng ỗ By Tha nhng kỹ tht v¿n cịn thơ s¢. Các chiÁn binh đ°ëc trang bỗ gòn nh vói ao, kim, dao gm, sỳng iòu thÂng, tỏc chin theo lói du kớch, ỏt kớch. Ngha quõn binh Gia Nghỗ ly tinh thn yêu n°ãc, sā dũng cÁm, dāa vào lāc l°ëng nông dõn, tụn giỏo ò ỏnh ỗch.

Nhồ s ùng há cïa nơng dân u n°ãc khắp Nam Kÿ líc tånh, TrÅn Vn Thành có mát đái binh Gia Nghỗ hựng hu hÂn (1200 ngha quõn). Vói lc lởng ny, Trn Vn Thnh khỗi ngha chóng Phỏp cú nhiÃu thn lëi. Ơng cho xây dāng cn cđ đßn lũy kiên cã phịng thï giặc Pháp tÃn cơng.

Cn cđ chính cïa ơng đặt t¿i H°ng Trung (gÅn Nam Long Tā, xã Đào Hÿu CÁnh, Châu Phú), xung quanh thiÁt lÁp các đßn <Hå= làm tuyÁn ngn giặc. Đßn Cái Mơn (Cái DÅu), đßn Gißng Nghã (Mặc CÅn D°ng), tr¿m canh Ông Tà (Tri Tơn), đßn Hàng Tràm (Bình Th¿nh Đơng),... Mßi đßn đ°ëc trang bỗ sỳng thn cụng, sỳng iòu thÂng, hỏa há vãi 150 nghĩa qn phí trách phịng thï (Nguyán Vn HÅu, 1956, trang 85).

Mßi đái, TrÅn Vn Thành chå đ¿o mát ng°åi chå huy nh°: đái NhÃt có Nguyán Vn Nng, Lê Vn Vang, đái Nhì chå huy là NhiÃu (L°ëng),... Ng°åi Thân trong gia ỡnh

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

cựng Trn Vn Thnh khỗi ngha l b Nguyỏn Thỗ Thnh (vở) cựng cỏc con TrÅn Vn Nhu, TrÅn Vn Chái,... Pháp hay tin vỏi mỗ cuỏc tin cụng vo By Tha (6/1872) bng xußng nhá tÿ Long Xuyên vào r¿ch Mặc CÅn D°ng và chiÁm đ°ëc đßn Gißng Nghã nh°ng khơng lâu thì qn Pháp rút lui. ĐÅu nm 1873, giặc Pháp cho Tơn Thß T°ång mang th° đÁn bÁn doanh, khuyên TrÅn Vn Thành quy thuÁn s¿ đ°ëc trßng đãi bằng vàng b¿c, chđc t°ãc, nh°ng ơng c°¢ng qut khơng chÃp thn. ThÃt b¿i kÁ ho¿ch mua chuác, thāc dân Pháp phÁi dùng đÁn vũ lāc đàn áp.

ĐÁn tháng 3 nm 1873, thāc dân Pháp dßn sđc tiêu diãt cc khỗi ngha By Tha. Quõn Phỏp ởc s giỳp sñc cïa E.Puech, đ¿i úy Gayen, Tri huyãn TrÅn Bá T°ång và phó quÁn HiÁm.E.Puech cùng hành quân vào BÁy Th°a. Mßi lính mã tà mang theo bãn ngày l°¢ng thāc và 40 viên đ¿n. Tàu chiÁn Pháp đÁu t¿i r¿ch Mặc CÅn D°ng, rßi cho qn lính dùng xußng nhá tiÁn vào BÁy Th°a. Tr°ãc tiên, thāc dân Pháp cho quân đánh chiÁm đßn Gißng Nghã, òn Hng Trm v ầy lựi ngha quõn ỗ đßn Hå r¿ch Cái DÅu (Châu Phú). Quân Pháp nã đ¿i bác liên tíc vÃ phía tr°ãc và bắt dân dßn đ°ång. Quân BÁy Th°a chiÁn đÃu rÃt anh dũng nh°ng do vũ khí ỗch quỏ mnh nờn chóng gi khụng nỏi. Ci cùng, đßn H°ng Trung thÃt thï, đái Chín Vn tā trÁn, đái nhÃt Nng tā sát và TrÅn Vn Chỏi bỗ gic bt.

Ngy 20/3/1873, cn củ chớnh Hng Trung bỗ tn cụng. Trn Vn Thnh bỡnh tĩnh đãi phó và trāc tiÁp chå huy nghĩa quân chãng giặc. Cuác chiÁn dián ra ác liãt tÿ sáng cho đÁn tãi. Cũng trong trÁn này, TrÅn Vn Thành hy sinh anh dũng tr°ãc mũi súng cùa k thự. Nhõn dõn thÂng tic gòi ụng l ủc Có Qun v lp n thồ ỗ Lỏng Linh. TrÅn Vn Thành nh° mát ngơi sao sáng, xđng đáng đ°ëc nhân dân ca ngëi và tôn thå nh° bài th¢ cïa nho sĩ Cao Vn CÁo cùng thåi:

<Non sơng Hßng L¿c giặc xâm lng, Thẳng thắn TrÅn Cơng cã sđc ngn.

Tråi đÃt biÁt cho lịng sãt sắng, KiÁp đåi ghi mãi chí thù hằn. ĐÃn thå tá dÃu dân trong n°ãc, ThÂ vỗnh nờu tỡnh khỏch vit vn. Nhng ủa phÁn thÅn qua đÁn cāa,

Gíc đÅu, run mÁt, cặp mày nhn=

</div>