(Luận Văn Thạc Sĩ Quản Lý Kinh Tế) Rủi Ro Trong Kê Khai Nộp Thuế Tại Cục Thuế Tỉnh Đồng Tháp

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.38 MB, 109 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

Bà GIÁO DĀC VÀ ĐÀO T¾O

<b>TR¯àNG Đ¾I HỉC S¯ PH¾M KĀ THT THÀNH PHà Hâ CHÍ MINH </b>

<b>NGÀNH: QUÀN LÝ KINH TÀ - 8310110 </b>

Ng°ái h°ßng d¿n khoa hãc: PGS.TS. NGUN ANH PHONG

Tp. Hß Chí Minh, tháng 5/2023

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

Trang i

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

Trang ii

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

Trang iii

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

Trang iv

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

Trang v

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

Trang vi

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

Trang vii

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

Trang viii

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

Trang ix

Tôi xin cam đoan Ln vn th¿c sĩ là cơng trình nghiên cąu khoa hãc đác lÁp căa tôi. Các sá liãu khoa hãc, kÁt quÁ nghiên cąu căa luÁn vn là trung thực và ch°a tćng đ°ÿc ai công bá trong bÃt kỳ cơng trình nào khác.

<i>TP. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 4 năm 2023 </i>

Lê Duy BÁo

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

Trang x

Tr°ßc tiên, tơi xin phép kính gửi lái chúc sc khòe v lỏi cm Ân chõn thnh nht n quý thầy cô căa Tr°áng Đ¿i hãc S° ph¿m Kỹ thuÁt Tp.HCM đã truyÃn đ¿t cho tôi những kiÁn thąc quý báu trong suát hai nm hãc vća qua. Các thầy cô đã quan tâm đáng viên tôi những lúc khó khn đß tơi có thß hồn thành khóa hãc, đß khi tát nghiãp ra tr°áng bÁn thân đ°ÿc trang bá thêm kiÁn thąc, kinh nghiãm và tri thąc hoàn thành tát nhiãm vā do Lãnh đ¿o phân công t¿i đ¢n vá cơng tác.

Đặc biãt, xin gửi lái cám ¢n đÁn PGS.TS. Nguyán Anh Phong đã truyÃn đ¿t kiÁn thąc hữu ích, tÁn tình h°ßng d¿n đß tơi hồn thành ln vn này.

Cuái cùng, chân thành cÁm ¢n tr°áng Cao Đẳng Cáng đßng Đßng Tháp đã t¿o điÃu kiãn cho lßp chúng tôi đ°ÿc thuÁn lÿi trong hãc tÁp và rèn ngh, òng thỏi cỏm Ân cỏc bn hóc viờn ó đóng góp ý kiÁn bá ích, đáng viên, chia sẻ và giúp đỡ tơi trong st q trình hãc tÁp và hoàn thành luÁn vn.

<i> TP. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 4 năm 2023 </i>

Lê Duy BÁo

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

Trang xi

Bài viÁt nghiên cąu răi ro trong kê khai náp thuÁ đái vßi các doanh nghiãp thuác thẩm quyÃn quÁn lý t¿i Cāc ThuÁ tßnh Đßng Tháp bằng viãc sử dāng ph°¢ng pháp nghiên cąu đánh l°ÿng cho dữ liêu chéo nm 2020. Thông qua khÁo sát 200 doanh nghiãp đang kinh doanh trên đáa bàn tßnh Đßng Tháp, kÁt q nghiên cąu cho thÃy có 8 yÁu tá tác đáng đÁn răi ro náp thuÁ bao gßm: Hã sá khÁ nng thanh tốn nhanh, Tỷ lã giá ván/doanh thu thuần, Tỷ lã lÿi nhuÁn sau thuÁ/doanh thu thuần, ThuÁ thu nhÁp doanh nghiãp phi nỏp, bin chm nỏp hò sÂ khai thu, Ngnh nghÃ kinh doanh doanh, Lo¿i hình doanh nghiãp và doanh thu thuần. Ngo¿i trć yÁu tá Hã sá khÁ nng thanh toán nhanh và tỷ lã lÿi nhuÁn sau thuÁ/doanh thu thuần có mái t°¢ng quan nghách các u tá cịn l¿i đÃu có tác đáng d°¢ng đÁn Răi ro kê khai náp thuÁ. Nhóm các yÁu tá Ánh h°ãng kém hoặc không Ánh h°ãng đÁn quá trình ra quyÁt đánh răi ro kê khai náp thuÁ căa doanh nghiãp bao gßm: Tỷ lã Chi phí bán hàng/ Doanh thu thuần, Tỷ lã Chi phí quÁn lý/ Doanh thu, Tỷ lã Lãi tr°ßc thuÁ và lãi vay/ Doanh thu thuần, Tỷ lã lÿi nhuÁn tr°ßc thuÁ/ Ván chă sã hữu và biÁn giao dách Liên kÁt. KÁt quÁ nghiên cąu nhằm đÃ xuÃt các giÁi pháp đß h¿n chÁ răi ro trong kê khai náp thuÁ, qua đó lựa chãn đái t°ÿng thanh tra - kißm tra mát cách khách quan, tái °u hóa sử dāng ngn nhân lực cho cơng tác thanh tra - kißm tra cũng nh° t¿o sự cơng bằng, nâng cao tính tuân thă căa ng°ái náp thuÁ và đÁm bÁo ngußn thu cho Ngân sách nhà n°ßc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

Trang xii

<b>ABSTRACT OF GRADUATION THESIS </b>

The study is about the risks in tax declaration and payment for enterprises under the management of Dong Thap Province Tax Department by using quantitative research method for cross data in 2020. Through a survey of 200 enterprises for enterprises doing business in Dong Thap province, the research results show that there are 8 factors affecting the risk of tax payment including: Quick solvency ratio, Cost of Goods Sold/Revenue Ratio, Profit after tax ratio/Net revenue, Corporate income tax, Business lines, Type of business, Tax return declaration and Net revenue Except for the quick ratio and Profit after tax ratio/Net revenue, which has a negative correlation, the remaining factors have a positive impact on the risk of tax declaration and payment. The remaining variables did not have a statistically significant impact, including: Cost of Sales/Net Revenue Ratio, Administrative Expense/Revenue Ratio, and Ratio Profit before tax and interest/Net revenue, Affiliates, Corporate income tax, , Net revenue. The research results aim to propose solutions to limit risks in tax declaration and payment, thereby objectively selecting inspection subjects, optimizing the use of human resources for inspection. - inspect as well as create fairness, improve the compliance of taxpayers and ensure revenue for the State Budget.

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

Trang xiii

QUYÀT ĐàNH GIAO ĐÂ TÀI ... i

BIÊN BÀN CHÂM LUÀN VN TàT NGHIâP... ii

PHIÀU NHÀN XÉT LUÀN VN (PHÀN BIâN 1) ... .iii

PHIÀU NHÀN XÉT LUÀN VN (PHÀN BIâN 2) ... v

LÝ LàCH KHOA HâC... vii

LàI CAM ĐOAN ... ix

1.2. Các cơng trình nghiên cąu có liên quan đÁn đÃ tài trong và ngồi n°ßc ... 2

1.2.1. Các cơng trình nghiên cąu trong n°ßc ... 3

1.2.2. Các cơng trình nghiên cąu n°ßc ngồi ... 6

1.3. Māc tiêu nghiên cąu ... 8

1.3.1. Māc tiêu chung ... 8

1.3.2. Māc tiêu cā thß: ... 9

1.4. Đái t°ÿng nghiên cąu ... 9

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

2.1.1. Sự ra đái và phát trißn căa ThuÁ ... 12

2.1.2. Khái niãm vÃ thuÁ ... 14

2.1.3. BÁn chÃt và chąc nng căa thuÁ ... 17

2.1.4. Vai trò căa thuÁ trong nÃn kinh tÁ thá tr°áng ... 20

2.2. Những vÃn đÃ lý luÁn chung vÃ c¢ chÁ <Tự khai - Tự náp= ... 23

2.2.1. C¢ chÁ <Tự khai - Tự náp= ... 23

2.2.2. Sự cần thit phi chuyòn ỏi theo cÂ ch t kờ khai, tự náp ... 29

2.3. C¢ sã lý luÁn vÃ Răi ro trong kê khai, náp thuÁ... 30

2.3.1. Khái niãm, phân lo¿i Răi ro ... 30

2.3.2 Răi ro trong kê khai náp th ... 36

2.4. Xây dựng mơ hình nghiên cąu Răi ro trong kê khai, náp thuÁ... 42

2.4.1. Các yÁu tá Ánh h°ãng đÁn răi ro kê khai náp thuÁ căa doanh nghiãp .... 42

2.4.2. Mơ hình nghiên cąu răi ro trong kê khai, náp thuÁ ... 44

Ch°¢ng 3: PH¯¡NG PHÁP NGHIÊN CĄU ... 47

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

Trang xv

3.1. Mơ hình nghiên cąu đÃ xt ... 47

3.2. Đo l°áng các nhân tá Ánh h°ãng đÁn răi ro trong kê khai, náp thuÁ ... 49

3.3. Mô tÁ dữ liãu nghiên cąu ... 54

3.3.1. Đái t°ÿng và ph¿m vi... 54

3.3.2. Nái dung thu thÁp... 55

3.3.3. Ph°¢ng pháp thu thÁp dữ liãu ... 55

3.3.4. Cách x°̉ lý số liê ̣u ... 55

Ch°¢ng 4: KÀT QUÀ NGHIÊN CĄU ... 56

4.1. Tháng kê mô tÁ các biÁn ... 56

4.1.1. Hã sá khÁ nng thanh toán nhanh (TTN) ... 57

4.1.2. Tỷ lã Giá ván hàng bán/ Doanh thu (GV_DT) ... 57

4.1.3. Tỷ lã Chi phí bán hàng/ Doanh thu thuần (CPBH_DTT) ... 57

4.1.4. Tỷ lã Chi phí quÁn lý/ Doanh thu (CPQL_DT) ... 58

4.1.5. Tỷ lã Lãi tr°ßc thuÁ và lãi vay/ Doanh thu thuần (LTTVLV_D) ... 58

4.1.6. Tỷ lã Lãi sau thuÁ/ Doanh thu thuần (LST_DTT) ... 59

4.1.7. ThuÁ thu nhÁp doanh nghiãp (TNDN) ... 59

4.1.8. Hò sÂ kờ khai chm nỏp thu (HOSO) ... 59

4.1.9. Doanh thu thuần (DTT) ... 59

4.2. Phân tích các yÁu tá Ánh h°ãng đÁn răi ro kê khai náp th ... 60

4.2.1. Kißm đánh táng thß mơ hình ... 60

4.2.2. Đo l°áng mąc đá Ánh h°ãng căa các nhân tá ... 61

4.2.3 Kißm đánh các giÁ thuyÁt hßi quy ... 62

4.3. Ý nghĩa và gÿi ý thÁo luÁn ... 63

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

Trang xvii

Cooperation and Development

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

<b>BÁng 4.1: Tháng kê mô tÁ các biÁn ... 56 </b>

<b>BÁng 4.4: Kißm đánh các giÁ thuyÁt hßi quy ... 62 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

Trang xix

<b>DANH SÁCH CÁC HÌNH </b>

<b>Hình 2.1: </b>Phân lo¿i răi ro... 32

<b>Hình 2.2: Mơ hình r</b>ăi ro theo mơi tr°áng tác đáng ... 35

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

Bên c¿nh sự phát trißn căa nÃn kinh tÁ, trong những nm gần đây, ngành ThuÁ đã tćng b°ßc áp dāng quÁn lý răi ro vào ho¿t đáng quÁn lý thuÁ. Hiãn nay c¢ chÁ quÁn lý căa ngành ThuÁ là ng°ái náp thuÁ thực hiãn tự kê khai, tự tính, tự náp tin Thu vo Ngõn sỏch Nh nòc; cÂ quan Thu thực hiãn chąc nng tuyên truyÃn, h°ßng d¿n, hß trÿ ng°ái náp th đß nâng cao tính tn thă, tự giác chÃp hành trong viãc thực hiãn các nghĩa vā thuÁ theo đúng quy đánh căa pháp luÁt, cũng nh° tng c°áng chąc nng thanh tra, kißm tra thuÁ, xử lý vi ph¿m, cháng thÃt thu Ngân sách nhà n°ßc. Viãc thực hiãn c¢ chÁ này cho phép cÁi thiãn mỏi quan hó gia cÂ quan thu vòi cỏc doanh nghiãp, là mát phần trong chiÁn l°ÿc đái mßi cÁi cách c¢ chÁ quÁn lý thuÁ theo cách tiÁp cÁn thân thiãn vßi ng°ái náp thuÁ nhằm cÁi thiãn hiãu lực và hiãu quÁ quÁn lý thuÁ.

C¢ chÁ tự khai, tự náp thuÁ tÁp trung ngußn lực chă yÁu vào các kỹ nng quÁn lý, đái mßi thă tāc quÁn lý thuÁ, áp dāng công nghã thông tin trong quÁn lý thuÁ nh° kê khai điãn tử, sử dāng hã tháng phần mÃm quÁn lý mßi nh° thanh tra, kiòm tra thu theo phÂng thc ri ro. Tuy nhiờn, do khái l°ÿng công viãc tng nhanh, ng°ái náp thuÁ ngày càng gia tng cÁ vÃ sá l°ÿng và quy mơ, trong khi đó do đánh biên vÃ biên chÁ nên sá l°ÿng cán bá cơng chąc tng rÃt ít, địi hßi ngành th phÁi khơng ngćng đẩy m¿nh cÁi cách đß hồn thành tát nhiãm vā đ°ÿc giao.

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

Trang 2

Trong thái gian qua, đß ngn chặn các hành vi gian lÁn, trán thuÁ, cháng thÃt thu ngân sách, đÁm bÁo công bằng vÃ nghĩa vā náp thuÁ, t¿o môi tr°áng c¿nh tranh lành m¿nh trong ho¿t đáng sÁn xuÃt kinh doanh, Cāc ThuÁ tßnh Đßng Tháp đã chú trãng đẩy m¿nh cơng tác thanh tra, kißm tra th. KÁt q căa cơng tác thanh tra, kißm tra trong thái gian qua phần nào đã đ¿t u cầu là góp phần nâng cao tính tn thă căa ng°ái náp thuÁ và tng thu cho Ngân sách Nhà n°ßc. Tuy nhiên, chÃt l°ÿng và hiãu quÁ công tác v¿n ch°a đáp ąng đ°ÿc yêu cầu quÁn lý căa ngành là phÁi đÁm bÁo sá cuác thanh tra, kißm tra đ¿t tỷ lã 20%/sá l°ÿng doanh nghiãp đang quÁn lý, ch°a khai thác tái °u ngußn nhân lực cơng tác thanh tra kißm tra th. Đái t°ÿng đ°ÿc chãn thanh tra, kißm tra th°áng là chă quan căa công chąc thuÁ, ch°a khoa hãc nên dá bá bß sót đái t°ÿng, bß sót ngn thu.

Đß đÁm bÁo tái °u hóa viãc sử dāng ngn nhân lực, chãn lãc đái t°ÿng có trãng tâm, trãng đißm, khách quan h¢n, t¿o sự cơng bằng giữa các doanh nghiãp và nâng cao tính tuân thă căa ng°ái náp thuÁ, đÁm bÁo tng c°áng sá thu cho Ngân sách Nhà n°ßc địi hßi cơng viãc lựa chãn đái t°ÿng thanh tra, kißm tra cần đ°ÿc xây dựng trên các nguyên tÃc tháng nhÃt, ph°¢ng pháp lựa chãn khoa hãc tąc là lựa chãn những ng°ái náp thuÁ có nhiÃu răi ro trong kê khai náp thuÁ hay trong viãc chÃp hành pháp luÁt thuÁ tć đó t¿o điÃu kiãn quÁn lý tát ng°ái náp thuÁ và nâng cao hiãu quÁ cơng tác thanh tra kißm tra.

Xt phát tć những lí do nêu trên, viãc lựa chãn đÃ tài <b><Răi ro trong kê khai náp thuÁ t¿i Cāc ThuÁ tãnh Đãng Tháp= nhằm nghiên cąu những nhân tá Ánh </b>

h°ãng đÁn răi ro trong kê khai náp thuÁ và đÃ xuÃt các giÁi pháp phù hÿp vòi iu kión thc tiỏn ti ỏa phÂng ò hn chÁ răi ro kê khai thuÁ, cháng thÃt thu cho ngân sách nhà n°ßc là viãc làm có ý nghĩa quan trãng cÁ vÃ lý luÁn và thực tián.

<b>1.2. Các cơng trình nghiên cąu có liên quan đÁn đÃ tài trong và ngồi n°ßc </b>

Qn lý răi ro trong quÁn lý thuÁ đã đ°ÿc nhiÃu n°ßc trên thÁ gißi áp dāng. Những vÃn đÃ lý luÁn cn bÁn vÃ quÁn lý răi ro trong quÁn lý thuÁ đã đ°ÿc nghiên cąu, bá sung và ngày càng hoàn thiãn. Tuy nhiên, vßi mßi quác gia, mßi nÃn kinh tÁ

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

Trang 3

có những c¢ chÁ, ph°¢ng thąc tá chąc quÁn lý xã hái, quÁn lý thuÁ khác nhau thì cũng có những ln đißm riêng trong quÁn lý răi ro vÃ thuÁ. Mặc dù vÁy, hầu hÁt các nghiên cąu đÃu có chung quan đißm khi cho rằng: đß có cn cą lựa chãn đúng đái t°ÿng thanh tra, kißm tra cần đ°ÿc thực hiãn thơng qua viãc xây dựng mơ hình phân tích răi ro vÃ th.

<b>1.2.1. Các cơng trình nghiên cąu trong n°ßc </b>

Nguyán Thá Thu Vân (2009) đã đánh giá thực tr¿ng quÁn lý răi ro vÃ thuÁ căa toàn hã tháng thuÁ, phân chia theo c¢ quan thuÁ các cÃp: Táng cāc ThuÁ (cÃp chiÁn l°ÿc), Cāc ThuÁ tßnh, thành phá trc thuỏc trung Âng (cp hoch ỏnh triòn khai) v ã Chi cāc ThuÁ huyãn, quÁn, thá xã, thành phá thuác tßnh (cÃp chiÁn thuÁt). ĐÃ tài đã đ°a ra ba nhóm tiêu chí đánh giá răi ro gßm: tiêu chí phân lo¿i doanh nghiãp, tiêu chí đánh giá mąc đá răi ro vÃ thuÁ và tiêu chí đánh giá mąc đá răi ro tá khai thuÁ. Qua đó, tác giÁ nhÃn m¿nh viãc lựa chãn đúng đái t°ÿng cần thanh tra, kißm tra, xây dựng mơ hình phân tích răi ro theo lo¿i hình doanh nghiãp, lĩnh vực kinh doanh và sÃc thuÁ.

Tuy nhiên do đ°ÿc thực hiãn t¿i thái đißm nm 2009 nên tác giÁ phân tích đánh giá dựa trên các tiêu thąc đánh giá răi ro trong các nm 2004 - 2006. Tć nm 2009 đÁn nay, Táng cāc ThuÁ đã ban hành hã tháng tiêu thąc mßi thay thÁ hã tháng cũ, theo đó các tiêu thąc lÁp kÁ ho¿ch kißm tra, thanh tra dựa trên quÁn lý răi ro đã thay đái, bá sung hồn thiãn t°¢ng đái nhiÃu. Tác giÁ sử dāng sá liãu chung căa toàn Ngành vÃ kÁt q cơng tác thanh tra, kißm tra thuÁ (nm 2007, 2008), nh°ng sá liãu đß đánh giá răi ro thì chß dựa trên sá liãu kißm tra, thanh tra thuÁ căa Vā Thanh tra - Táng cāc Th. Vì vÁy, ch°a thÃy đ°ÿc táng thß thực tr¿ng kißm tra, thanh tra thuÁ theo quÁn lý răi ro căa các c¢ quan thuÁ t¿i đáa ph°¢ng (các Cāc ThuÁ).

Theo Trần TuÃn Anh (2013) cho rằng hai yÁu tỏ cÂ bn cn thit ò tin hnh la chón đái t°ÿng thanh tra, kißm tra có hiãu q, đó là: các dữ liãu chính xác, tồn diãn, káp thái và đái ngũ cán bá thanh tra, kißm tra có kiÁn thąc, kỹ nng phù hÿp. Bùi Thái Quang (2013) cũng chß ra rằng <QuÁn lý răi ro trong quÁn lý th s¿ làm

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

Đßng tình vßi quan đißm trên, Cāc ThuÁ thành phá Hà Nái (2013) đã phân lo¿i tiêu chí đánh giá răi ro theo hai tiêu chí <tĩnh= và tiêu chí <đáng=. Mái quan hã giữa cơng tác thanh tra, kißm tra đ°ÿc tháng nhÃt theo quan đißm <Kißm tra là nÃn tÁng, là gác, Thanh tra là mũi nhãn căa công tác QuÁn lý thuÁ trong c¢ chÁ tự khai tự náp=.

Đoàn M¿nh Tuân (2017) và Đặng Vn HiÁu (2017) qua nghiên cąu thực tr¿ng công tác thanh tra kißm tra th trên đáa bàn tßnh Hịa Bình và Điãn Biên đã nêu lên đißm chung vÃ những bÃt cÁp cịn tßn t¿i trong cơng tác thanh tra kißm tra thuÁ hiãn nay đó là: Sá l°ÿng cán bá thanh tra, kiòm tra cha tÂng xng vòi khỏi lng cơng viãc và vai trị cơng tác thanh tra, kißm tra th. Trình đá cơng chąc th cịn h¿n chÁ vÃ nng lực chuyên môn và kỹ nng quÁn lý thuÁ hiãn đ¿i. Công tác lÁp kÁ ho¿ch thanh tra kißm tra thuÁ mặc dù có ąng dāng kỹ thuÁt quÁn lý răi ro nh°ng phần lßn v¿n cịn cÁm tính và dựa trên kinh nghiãm căa ng°ái lÁp kÁ ho¿ch.

Bên c¿nh viãc thća nhÁn vai trị căa c¢ chÁ đánh giÁ răi ro trong qn lý th nói chung, cơng tác thanh tra kißm tra th nói riêng, mát sá tác giÁ cũng tÁp trung đi sâu vào viãc xác đánh các yÁu tá Ánh h°ãng đÁn khÁ nng xÁy ra răi ro vÃ thuÁ

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

Trang 5

căa mát doanh nghiãp. Cā thß, Trần Đình Vinh (2015) đã nghiên cąu sá liãu kê khai náp thuÁ căa doanh nghiãp thc qn lý t¿i Cāc Th tßnh Bình D°¢ng và đi đÁn kÁt ln rằng: Nhóm u tá Ánh h°ãng m¿nh nhÃt đÁn răi ro kê khai náp thuÁ căa mát doanh nghiãp là nhóm yÁu tá vÃ chi phí bao gßm: tỷ lã giá ván hàng bán so doanh thu thuần, biÁn tỷ lã bán hàng trên doanh thu thuần và biÁn tỷ lã chi phí quÁn lý trên doanh thu thuần. Qua đó, tác giÁ đã đÃ xuÃt những giÁi pháp nhằm h¿n chÁ răi ro thơng qua viãc xây dựng hã tháng tiêu chí đánh giá răi ro phù hÿp đặc đißm, lãai hình doanh nghiãp mà c¢ quan thuÁ quÁn lý cũng nh° tng c°áng công tác tuyên truyÃn, hß trÿ ng°ái náp thuÁ, tuyên truyÃn nâng cao ý thąc ng°ái dân trong viãc thực hiãn chính sách thuÁ.

Nguyán Minh Hà và Bùi Quan Trãng (2013) thông qua nghiên cąu sá liãu vÃ thuÁ thu nhÁp doanh nghiãp nm 2010 căa 900 doanh nghiãp FDI trên đáa bàn thành phá Hß Chí Minh và đ°a ra nhÁn đánh rằng: giao dách liên kÁt là mát trong những nhân tá Ánh h°ãng đÁn xác suÃt xÁy ra răi ro trong kê khai náp thuÁ. Tác giÁ đã sử dāng cơng cā hßi quy đß xác đánh các u tá Ánh h°ãng đÁn sá thuÁ TNDN phÁi náp căa doanh nghiãp FDI và đi đÁn kÁt luÁn: Tß lã giá trá mua vào căa công ty mẹ trên táng giá trá đầu vào có tác đáng nghách chiÃu đÁn sá thuÁ TNDN phÁi náp; tß lã giá trá đầu vào căa công ty mẹ trên táng giá trá đầu vào càng lßn thì dÃu hiãu căa chun giá càng cao và s¿ d¿n đÁn thuÁ TNDN phÁi náp càng thÃp. Thơng tin giao dách liên kÁt có quan hã tß lã nghách vßi sá thuÁ TNDN phÁi náp. Mát doanh nghiãp FDI chß có thß thực hiãn ho¿t đáng chun giá đß tái thißu hóa sá th TNDN phÁi náp khi có các bên tham gia giao dách liên kÁt.

Đßng ý vßi nhÁn đánh trên, theo Nguyán Mai Liên (2020) thì vai trị căa ngn ván đầu t° trực tiÁp n°ßc ngồi (FDI) đái vßi sự phát trißn kinh tÁ - xã hái là khá rõ nét và đã đ°ÿc khẳng đánh. Tuy nhiên, bên c¿nh những đóng góp tích cực cho nÃn kinh tÁ, khu vực FDI cũng đã và đang bác lá những vÃn đÃ gây Ánh h°ãng tiêu cực nái bÁt là chuyßn giá, trán th, t¿o nên tình tr¿ng lß giÁ, lãi thÁt, gây thÃt thu ngân sách, t¿o ra sự c¿nh tranh không lành m¿nh vßi các doanh nghiãp (DN) trong n°ßc, tác đáng không tát đÁn môi tr°áng đầu t°. Qua nghiên cąu thực tr¿ng ho¿t

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

Trang 6

đáng thanh tra th đái vßi doanh nghiãp có ván đầu t° n°ßc ngồi t¿i Cāc Th tßnh BÃc Giang, tác giÁ nhÁn đánh v¿n còn nhiÃu bÃt cÁp trong công tác quÁn lý thuÁ t¿o ra răi ro trong kê khai thuÁ đái vßi đái t°ÿng trên.

<b>1.2.2. Các cơng trình nghiên cąu n°ßc ngồi </b>

Muwer Sultan Khwaja, Rajul Awasthi and Jan Loeprick (2011) đ°a ra những nhÁn đánh hữu ích cho viãc nghiên cąu ąng dāng quÁn lý răi ro vào ho¿t đáng thanh tra thuÁ là: (i) Đß nâng cao hiãu quÁ ąng dāng kỹ thuÁt quÁn lý răi ro thì thông tin vÃ ng°ái náp thuÁ là yÁu tá quan trãng hàng đầu, đß có đ°ÿc thơng tin phÁi dựa vào thơng tin tć bên thą ba trên c¢ sã ỏnh giỏ s phự hp vòi cÂ só d lióu kê khai đáng tin cÁy căa ng°ái náp thuÁ; (ii) Viãc thanh tra thuÁ nhÃt thiÁt phÁi dựa trên c¢ sã phân tích răi ro thì mßi đ¿t hiãu q cao; (iii) Mn ąng dāng quÁn lý răi ro vào thanh tra thuÁ hiãu q thì phÁi chuẩn hóa các chuẩn mực và u cầu đái vßi kÁ tốn doanh nghiãp; (iv) Cần t¿o lÁp hành lang pháp lý tồn diãn đß áp dāng tháng nhÃt các quy trình và thă tāc thanh tra thuÁ; (v) Cần đÁm bÁo cung cÃp thông tin káp thái, đầy đă, chính xác cho viãc ra các qut đánh qn lý th và hồn thiãn chính sách thuÁ.

ECOPA (2010) tÁp trung vào các kỹ thuÁt phân tích sử dāng trong các chiÁn l°ÿc thanh tra dựa trên răi ro, đßng thái nêu lên các thách thąc chính khi sử dāng các kỹ thuÁt, đặc biãt ã các nÃn kinh tÁ chuyßn đái và đang phát trißn. Tài liãu chß ra rằng lựa chãn thanh tra dựa trên răi ro phā thuác rÃt lßn vào viãc tin hãc hóa và cơng nghã thơng tin đß xây dựng và qn lý các dữ liãu lßn chąa các thơng tin liên quan đÁn doanh nghiãp. Viãc sử dāng công nghã thơng tin là điÃu kiãn tiên qut đß tránh khó khn trong viãc thiÁt kÁ hã tháng thanh tra da trờn ri ro: ò xõy dng cÂ só d liãu thơng tin doanh nghiãp thì địi hßi phÁi xác đánh rõ các māc tiêu và tiêu chí lựa chãn thanh tra, đß xác đánh và lựa chãn những doanh nghiãp có răi ro cao thì phÁi phân tán đißm răi ro thông qua viãc quÁn lý thuÁ.

Hầu hÁt các nhà nghiên cąu cho rằng có rÃt nhiÃu yÁu tá Ánh h°ãng đÁn răi ro kê khai thuÁ. Răi ro này đ°ÿc chia thành hai nhóm chính. Nhóm u tá kinh tÁ bao

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

Trang 7

gßm mąc đá thu nhÁp, thuÁ suÃt, kißm tra và thanh tra th, xử ph¿t và kißm tốn. Nhóm u tá phi kinh tÁ bao gßm thái đá ng°ái náp th, trình đá vn hóa, sự cơng bằng căa hã tháng thuÁ.

Allingham và Sandmo (1972) đã xác đánh đ°ÿc cÁ hai khía c¿nh đáng và tĩnh căa răi ro kê khai thuÁ. Hã cho rằng có mái quan hã giữa đáng c¢ trán thuÁ và đáng c¢ làm viãc. Thu nhÁp cháu thuÁ đ°ÿc khai báo phā thuác vào thu nhÁp thực tÁ, thuÁ suÃt, mąc đá ph¿t và sự kißm tốn. Hã lÁp ln rằng khi thu nhÁp thực tÁ thay đái, thì răi ro khai báo thuÁ cũng thay đái theo. CÁ Ánh h°ãng thay thÁ và Ánh h°ãng thu nhÁp xuÃt hiãn nh°ng có sự khác biãt giữa hai Ánh h°ãng. Ành h°ãng thay thÁ là âm bãi l¿ mát sự tng lên trong thuÁ suÃt, s¿ làm cho đáng c¢ trán thuÁ tng lên. Ng°ÿc l¿i, Ánh h°ãng thu nhÁp l¿i là d°¢ng vá thuÁ suÃt tng làm ng°ái náp thuÁ nghèo đi. KÁt quÁ nghiên cąu căa hã cũng chß ra rằng tng c°áng kißm tra và ph¿t s¿ giúp giÁm răi ro kê khai. ĐiÃu này đ°ÿc các tác giÁ nh° Clotfelter (1985), Crane và Nourza (1990) ăng há.

Tuy nhiên, các nghiên cąu khác nh° Dubin và các cáng sự (1990) l¿i chß ra rằng thu nhÁp càng tng thì răi ro khai báo thuÁ giÁm. Johns và Sler (2010) kÁt luÁn rằng răi ro khai báo thuÁ cao nhÃt xÁy ra đái vßi những ng°ái náp th có thu nhÁp thÃp.

Thanh tra, kißm tra cũng là yÁu tá Ánh h°ãng đÁn răi ro kê khai náp thuÁ, đ°ÿc các nghiên cąu tr°ßc đây quan tâm đặc biãt. Alm và các cáng sự (1992) cho rằng gia tng kißm tra, thanh tra s¿ làm giÁm răi ro kê khai náp thuÁ. Cùng vßi quan đißm này, Gemmell và Rato (2012) thực hiãn nghiên cąu mái quan hã giữa ho¿t đáng thanh tra kißm tra và kÁt luÁn rằng gia tng thanh tra, kißm tra và các hình thąc ph¿t s¿ làm răi ro kê khai thuÁ giÁm.

Thêm vào đó, các tác giÁ Kirchler (1997), Feld và các cáng sự (2008), Dulleck và các cáng sự (2012) nhÃn m¿nh rằng ngồi u tá thanh tra, kißm tra, các hình ph¿t, các yÁu tá nh° sự hißu biÁt vÃ thuÁ, đ¿o đąc ng°ái náp thuÁ, bán phÁn náp thuÁ cũng có tác đáng đÁn răi ro kê khai náp thuÁ. Feld và các cáng sự (2008) cho rằng hißu biÁt vÃ thuÁ có tác đáng tiêu cực và đ¿o đąc thuÁ có tác đáng tích cực lên

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

Trang 8

răi ro kê khai thuÁ. Ngoài ra, Yalama và Gumus (2013) nghiên cąu hành vi gian lÁn thuÁ ã Thá Nhĩ Kỳ và kÁt luÁn rằng các yÁu tá thuÁ quác gia, tài khóa, kinh tÁ, nhân khẩu hãc, và quÁn lý có tác đáng đÁn răi ro kê khai th. Nicoleta (2011) cũng có kÁt ln t°¢ng tự.

Giao dách liên kÁt cũng là mát trong những nhân tá Ánh h°ãng đÁn xác suÃt xÁy ra răi ro trong kê khai náp thuÁ. Bernard và cáng sự (2006) đ°a ra d¿n chąng tć các công ty đa qc gia có thß thực hiãn chun giá thơng qua viãc sử dāng địn bẩy tài chính, địn bẩy kinh doanh đß làm giÁm thuÁ thu nhÁp doanh nghiãp phÁi náp. Trong mát sá tr°áng hÿp các công ty đa qc gia này đã điÃu chßnh đß cơng ty con vay ván căa công ty mẹ, công ty con đ°ÿc tính khoÁn tiÃn lãi vay vào chi phí đã làm tng táng chi phí ho¿t đáng sÁn xuÃt kinh doanh, tć đó làm giÁm sá thuÁ TNDN phÁi náp đß thực hiãn chuyßn giá qua lãi vay. Nghiên cąu cũng chß ra dÃu hiãu nhÁn biÁt hành vi chun giá căa cơng ty con qua chi phí lãi vay là kÁt cÃu ván nghiên vÃ phía nÿ vay nhiÃu h¢n ván chă sã hữu.

Bá sung vào kÁt quÁ nghiên cąu tr°ßc, liên quan đÁn viãc xác đánh các nhân tá Ánh h°ãng đÁn răi ro kê khai náp thuÁ ã Viãt Nam cũng có các nghiên cąu tć Bá Tài Chính, Táng Cāc ThuÁ kÁt luÁn rằng các tiêu chí bao gßm: tài sÁn, nÿ phÁi trÁ, ván chă sã hữu, doanh thu, chi phí, khÁ nng thanh toán, hiãu quÁ ho¿t đáng, chuyên giá, thanh tra, kißm tra, mąc đá xử ph¿t là các yÁu tá chính Ánh h°ãng đÁn răi ro kê khai thuÁ. Tuy nhiên, các nghiên cąu này chă yÁu thực hiãn nghiên cąu đánh tính, ch°a có cơng trình nghiên cąu cơng phu sử dāng ph°¢ng pháp đánh l°ÿng.

<b>1.3. Māc tiêu nghiên cąu 1.3.1. Māc tiêu chung </b>

Māc tiêu táng quát căa đÃ tài là táng hÿp c¢ sã lý thuyÁt khoa hãc, c¢ sã thực tián vÃ quÁn lý răi ro trong ho¿t đáng kê khai, náp thuÁ căa doanh nghiãp. Qua đó phân tích các u tá Ánh h°ãng đÁn răi ro kê khai náp thuÁ căa các doanh nghiãp trên đáa bàn tßnh Đßng Tháp và đÃ xuÃt các giÁi pháp có ln cą khoa hãc đß h¿n chÁ răi ro trong kê khai.

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

 Phân tích các yÁu tá Ánh h°ãng đÁn răi ro kê khai náp thuÁ căa các doanh nghiãp trên đáa bàn tßnh Đßng Tháp bằng viãc sử dāng ph°¢ng pháp đánh l°ÿng cho dữ liãu chéo nm 2020, qua đó đo l°áng mąc đá Ánh h°ãng căa các yÁu tá răi ro trong kê khai náp thuÁ.

 KiÁn nghá và đÃ xuÃt các giÁi pháp đß h¿n chÁ răi ro trong kê khai thuÁ và nâng cao hiãu q cơng tác thanh tra - kißm tra căa cÂ quan qun lý thu trong thỏi gian tòi.

<b>1.4. Đái t°ÿng nghiên cąu </b>

ĐÃ tài tÁp trung nghiên cąu răi ro trong kê khai náp thuÁ đái vßi các doanh nghiãp thuác quÁn lý thuÁ căa Cāc ThuÁ tßnh Đßng Tháp.

<b>1.5. Ph¿m vi nghiên cąu </b>

Dữ liãu nghiên cu c thu thp t nguòn cÂ só d lióu t¿i Cāc ThuÁ tßnh Đßng Tháp, sá liãu kê khai thuÁ căa các doanh nghiãp thuác Phòng Thanh tra - Kißm tra 1 và phịng Thanh tra - Kißm tra 2 là dữ liãu điÃu tra doanh nghiãp căa niên đá tài chính nm 2020 đái vßi các doanh nghiãp đang ho¿t đáng trên đáa bn tònh òng Thỏp.

<b>1.6. PhÂng phỏp nghiờn cu </b>

tài sử dāng táng hÿp các ph°¢ng pháp nghiên cąu khoa hãc, lÃy ph°¢ng pháp duy vÁt biãn chąng, duy vt lỏch s lm phÂng phỏp lun. òng thỏi s dāng kÁt hÿp các cơng cā căa ph°¢ng pháp phân tích đánh l°ÿng nhằm đ¿t đ°ÿc māc tiêu nghiên cąu đã đÃ ra, cā thß:

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

Trang 10

Ph°¢ng pháp duy vÁt biãn chąng, duy vÁt lách s: c s dng ò lm rừ hÂn cỏc vn đÃ lí ln vÃ c¢ chÁ tự kê khai tự náp thuÁ và quÁn lý răi ro trong ho¿t đáng thanh tra thuÁ đái vßi các doanh nghiãp trên đáa bàn trong thái gian qua.

Ph°¢ng pháp thu thÁp và xử lý thơng tin: đ°ÿc xử dāng đß thu thÁp các tài liãu s¢ cÃp và thą cÃp. Đó là các báo cáo tài chính căa các doanh nghiãp, c¢ s¢ dữ liãu vÃ kê khai náp thuÁ t¿i Cāc ThuÁ; các vn bÁn quy ph¿m pháp luÁt, đÃ án, ch°¢ng trình hành đáng căa Bá Tài chính, Táng cāc Th. Cùng vßi đó là các cơng trình nghiên cąu khoa hóc trong v ngoi nòc cú liờn quan.

PhÂng pháp phân tích đánh tính: sử dāng tháng kê mô tÁ đß táng hÿp, so sánh, đái chiÁu nhằm phân tích thực tr¿ng tình hình kê khai náp thuÁ, những tßn t¿i, h¿n chÁ, nguyên nhân & đß luÁn giÁi và kiÁn nghá, đÃ xuÃt mát sá giÁi pháp cho vÃn đÃ nghiên cąu.

Ph°¢ng pháp phân tích đánh l°ÿng: sử dāng mơ hình hßi quy tun tính đß phân tích t°¢ng quan các yÁu tá Ánh h°ãng đÁn xác suÃt xÁy ra răi ro trong kê khai náp thuÁ.

Ph°¢ng pháp chuyên gia: đ°ÿc sử dāng trong tham khÁo những nhÁn đánh, quan đißm căa các chuyên gia là các nhà khoa hãc, các cán bá quÁn lý th có kinh nghiãm, cơng trình nghiên cąu liên quan, có kiÁn thąc chuyên sâu trong lĩnh vực thanh tra, kißm tra th.

<b>1.7.1 Những đóng góp vÃ m¿t lý luÁn </b>

Bá sung vào các kÁt quÁ nghiên cąu tr°ßc đây tć Táng cāc ThuÁ, Bá Tài chính đã đ°a ra các yÁu tá chính Ánh h°ãng đÁn răi ro khai thuÁ nh°ng đ°ÿc thực hiãn chă yÁu bằng ph°¢ng pháp nghiên cąu đánh tính, các nghiên cąu cịn h¿n chÁ sử dāng ph°¢ng pháp đánh l°ÿng.

<b>1.7.2. Những đóng góp vÃ thực tißn </b>

Thơng qua khÁo sát, sử dāng kÁt hÿp ph°¢ng pháp tháng kê mơ tÁ và phân tích kinh tÁ l°ÿng nhằm kißm đánh các u tá tác đáng đÁn xác suÃt răi ro trong kê

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

Trang 11

khai thuÁ nh° giá ván hàng bÁn, chi phí lãi vay, quan hã liên kÁt, thuÁ thu nhÁp doanh nghióp phỏt sinh, chm nỏp hò sÂ kờ khai thuÁ, doanh thu, táng sá thuÁ phÁi náp& KÁt quÁ nghiên cąu nhằm xÁp h¿ng răi ro vÃ thuÁ căa các doanh nghiãp, qua đó lựa chãn đái t°ÿng thanh tra - kißm tra mát cách khách quan, linh ho¿t, tái °u hóa sử dāng ngn nhân lực cho cơng tác thanh tra - kißm tra cũng nh° t¿o sự cơng bằng, nâng cao tính tn thă căa ng°ái náp thuÁ và đÁm bÁo ngußn thu cho Ngân sách nhà nòc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

Trang 12

<b>ChÂng 2: CĂ Sâ LÝ LUÀN VÂ QUÀN LÝ RĂI RO </b>

<b>2.1. Những vÃn đÃ lý luÁn c¢ bÁn vÃ ThuÁ 2.1.1. Sự ra đái và phát triển căa ThuÁ </b>

Quá trình hình thành và phát trißn xã hái đã chąng minh rằng, thuÁ ra đái là mát tÃt yÁu khách quan, gÃn liÃn vßi sự hình thành, tßn t¿i và phát trißn căa Nhà n°ßc. Nhà n°ßc cần có ngn thu ngân sách đß phāc vā ho¿t đáng chi tiêu, mà tr°ßc hÁt nhằm phāc vā cho viãc duy trì và căng cá bá máy quyÃn lực nhà n°ßc; phāc vā cho các lĩnh vực khác nhau căa mát quác gia nh°: <quác phòng, an ninh, xõy dng v phỏt triòn cỏc cÂ só h tng; cung cÃp hàng hóa cơng và phāc vā phúc lÿi cỏng òng trong hión ti v tÂng lai.

<ò cú ngn tài chính đáp ąng nhu cầu chi tiêu, Nhà n°ßc th°áng sử dāng ba hình thąc đáng viên đó là: qun góp căa dân, vay căa dân và thơng qua qun lực Nhà n°ßc<small>=</small>. Trong đó hình thąc qun góp tć tiÃn và tài sÁn căa các tầng lßp dân c° cũng nh° vay căa nhân dân là những ph°¢ng thąc khơng mang tính án đánh và lâu dài, chß đ°ÿc Nhà n°ßc áp dāng trong những tr°áng hÿp đặc biãt và có gißi h¿n vÃ thái gian. Do đó, hình thąc mà Nhà n°ßc dùng qun lực chính trá căa mình bÃt buác các thành phần kinh tÁ trong xã hái phÁi đóng góp mát phần thu nhÁp cho Ngân sách Nhà n°ßc nhằm đáp ąng nhu cầu chi tiêu th°áng xuyên l hỡnh thc cÂ bn nht ò huy ỏng tp trung ngn tài chính cho Nhà n°ßc.

Hình thąc mà Nhà n°ßc dùng qun lực chính trá thơng qua hã tháng luÁt pháp đß huy đáng tÁp trung các ngußn lực cho Ngân sách nhà n°ßc, đó chính là Th.<small><</small>Th ln ln gÃn liÃn vßi sự ra đái và phát trißn căa Nhà n°ßc. BÁn chÃt căa Nhà n°ßc quy đánh bÁn chÃt giai cÃp căa thuÁ.=

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

Trang 13

-<Trong chÁ đá phong kiÁn, hã tháng thuÁ khố nhằm huy đáng sự đóng góp tiÃn b¿c căa dân chúng đß ni d°ỡng qn đái, tá chąc bá máy cơng qun, quan l¿i đß cai trá<small>=</small>. Ng°ái dân hầu nh° đ°ÿc h°ãng rÃt ít các chính sách phúc lÿi cơng cáng tć tiÃn th đã đóng góp. BÁn chÃt khơng hồn trÁ trực tiÁp căa Th đ°ÿc thß hiãn rõ nhÃt trong giai đo¿n này.

- ĐÁn khi chính quyÃn thuác vÃ giai cÃp t° sÁn, giai đo¿n mà Chính phă chă tr°¢ng tự do, không can thiãp vào ho¿t đáng kinh tÁ căa các chă thß trong nÃn kinh tÁ thá tr°áng. Chính phă lúc này chß đÁm nhÁn nhiãm vā bÁo vã nÃn an ninh, quác phòng căa quác gia. Hã tháng chính sách ThuÁ giá đây đ°ÿc Nhà n°ßc sử dāng chă yÁu nhằm huy đáng ngußn lực tài chính tái thißu đß duy trì bá máy Nhà n°ßc và phāc vā nhu cầu chi tiêu cơng cáng, các lo¿i phúc lÿi c¢ bÁn khác. Tuy nhiên đÁn khi nn kinh t ca cỏc nòc t bn rÂi vào tình tr¿ng khăng hoÁng vào những nm đầu căa thÁp niên 30 căa thÁ kß XX, Nhà n°ßc lúc này bÃt buác phÁi can thiãp vào ho¿t đáng căa nÃn kinh tÁ thá tr°áng bằng cách huy đáng các ngußn lực tÁp trung và thực hiãn tái phân phái thu nhÁp xã hái thông qua các công cā tài chính. Đß điÃu chßnh nÃn kinh tÁ, ThuÁ đ°¢ng nhiên trã thành mát trong những công cā quan trãng và hiãu quÁ nhÃt đ°ÿc Nhà n°ßc thực hiãn.

Tóm l¿i, bên c¿nh sự phát trißn căa các quan hã <hàng hố - tiÃn tã= và duy trì viãc thực hiãn những chąc nng, nhiãm vā căa Nhà n°ßc, hã tháng chính sách th khóa đ°ÿc hình thành và ngày càng chặt ch¿ h¢n. Cơng tác qn lý th căa Chính phă các n°ßc trên thÁ gißi ngày càng đ°ÿc hồn thiãn, tć đó thuÁ đã trã thành mát công cā quan trãng bÁc nhÃt căa Nhà n°ßc đß tÁp trung ngußn lực cho Ngân sách Nhà n°ßc và tác đáng đÁn mãi mặt trong đái sáng kinh tÁ xã hái căa đÃt n°ßc. T¿i Viãt Nam,<sau nhiÃu lần sửa đái, bá sung, đặc biãt là sau cÁi cách thuÁ lần 1 (nm 1990), lần 2 (nm 1999) đã thß hiãn sự phát trißn liên tāc căa hã tháng ThuÁ Nhà n°ßc<small>=</small>, tć chß cịn những h¿n chÁ, bÃt cÁp, khơng mang tính khoa hãc và tháng nhÃt trong thực hiãn, hã tháng chính sách Th n°ßc ta dần đ°ÿc hồn thiãn, có sự tiÁp thu đß phù hÿp, tháng nhÃt vßi hã tháng th khóa trên khu vực và thÁ gißi. Tć đó Th có thß đÁm bÁo thực hiãn tát các māc tiêu quan trãng nh°:

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

-<Tính pháp lý cao, dá hißu, dá làm, dá kißm tra.=

<ThuÁ ra đái và tßn t¿i cùng vßi Nhà n°ßc, tć đó đÁn nay, th đã trÁi qua mát q trình phát trißn lâu dài và khái niãm vÃ th cũng khơng ngćng đ°ÿc hồn thiãn qua các thái kỳ.=

- <i>Theo các nhà kinh đißn, <Thuế là cái mà Nhà nước thu cÿa dân nhưng không bù lại= và <thuế cấu thành nên nguồn thu cÿa Chính phÿ, nó được lấy ra từ sản phẩm cÿa đất đai và lao động trong nước, xét cho cùng thì thuế được lấy ra từ tư bản hay thu nhập cÿa người chịu thuế=. </i>

- Theo nhà kinh tÁ hãc Gaston Jeze trong qun <Tài chính cơng= đã đ°a ra m<i>át khái niãm cá đißn nhÃt và cũng nái tiÁng nhÃt vÃ thuÁ. Theo tác giÁ, <Thuế là một khoản trích nộp bằng tiền, có tính chất xác định, khơng hồn trả trực tiếp do các cơng dân đóng góp cho Nhà nước thơng qua con đường quyền lực nhằm bù đắp những chi tiêu cÿa Nhà nước=. Theo thái gian, khái niãm cá đißn này đÁn nay đã đ°ÿc bá sung, chßnh sửa và hồn thiãn nh° sau: <Thuế là một khoản trích nộp bằng tiền, có tính chất xác định, khơng hồn trả trực tiếp do các cơng dân đóng góp cho Nhà nước thông qua con đường quyền lực nhằm bù đắp những chi tiêu cÿa Nhà nước trong việc thực hiện các chāc năng kinh tế-xã hội cÿa Nhà nước=. </i>

- Trên góc đá phân phái thu nhÁp, ng°ái ta đ°a ra khái niãm thuÁ nh° sau:

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

- Trên góc đá kinh tÁ hãc, thuÁ đ°ÿc đánh nghĩa nh° sau: <Thuế là biện pháp

<i>đặc biệt, theo đó, Nhà nước sử dụng quyền lực cÿa mình để chuyển một phần nguồn lực từ khu vực tư sang khu vực công nhằm thực hiện các chāc năng kinh tế-xã hội cÿa Nhà nước=. </i>

Nh° vÁy, đã có nhiÃu khái niãm khác nhau vÃ thuÁ. Tuy nhiên, bÁn chÃt căa th nhìn chung đ°ÿc thß hiãn qua các khía c¿nh sau:

<Thą nhÃt, thuÁ là khoÁn trích náp bằng tiÃn<small>=</small>.<VÃ ngun tÃc, th là mát khn trích náp d°ßi hình thąc tiÃn tã, điÃu này trái ng°ÿc vßi các hình thąc thanh tốn bằng hiãn vÁt đã tßn t¿i tr°ßc đây<small>=</small>.<Sự phát trißn căa quan hã <hàng hố - tiÃn tã= t¿o điÃu kiãn thuÁn lÿi cho sự phát trißn căa thuÁ, đái l¿i, nghĩa vā căa đái t°ÿng náp thuÁ đ°ÿc thực hiãn bằng tiÃn l¿i góp phần thúc đẩy sự phát trißn căa kinh tÁ thá tr°áng.=

<Thą hai, thuÁ là khoÁn trích náp bÃt buác đ°ÿc thực hiãn thông qua con đ°áng quyÃn lực<small>=</small>.<Dù đ°ÿc thực hiãn d°ßi hình thąc nào, thuÁ v¿n thß hiãn tính chÃt bÃt buác, đ°ÿc thực hiãn thơng qua con đ°áng qun lực Nhà n°ßc (qua hã tháng pháp luÁt thuÁ)<small>=</small>.<Do đó, đái t°ÿng náp thuÁ không có quyÃn quyÁt đánh sá thuÁ phÁi náp hoặc mong muán tự mình Ãn đánh hay th thn mąc đóng góp căa mình mà chß có quyÃn chÃp thuÁn<small>=</small>.<Những đái t°ÿng náp thuÁ vi ph¿m luÁt s bỏ cÂ quan nh nòc cú thm quyn x lý vi ph¿m hoặc c°ỡng chÁ thi hành theo quy đánh căa pháp lt đß bc hã phÁi làm trịn nghĩa vā náp thuÁ<small>=</small>.<Đây là đißm khác biãt giữa thuÁ vßi các khn đóng góp mang tính chÃt tự ngun.=

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

Trang 16

<Thą ba, thuÁ là khoÁn thu có tính chÃt xác đánh.<small>=</small><Th là khn thu xác đánh căa các tá chąc thā h°ãng, đó là Nhà nòc, cỏc cp chớnh quyn ỏa phÂng. Trỏi ngc vòi các khn vay, th khơng mang tính chÃt hồn trÁ trực tiÁp.

<Thą t°, thuÁ là mát khoÁn thu không có đái khn cā thß, khơng hồn trÁ trực tiÁp nhằm đáp ąng nhu cầu chi tiêu căa Nhà n°ßc trong viãc thực hiãn các chąc nng QuÁn lý xã hái, chąc nng kinh tÁ - xã hái căa Nhà n°ßc<small>=</small>.<Khác vßi khn vay, th khơng hoàn trÁ trực tiÁp cho ng°ái náp thuÁ (tuy nhiên, mát phần thuÁ đ°ÿc hoàn trÁ gián tiÁp cho ng°ái náp thuÁ thông qua các khoÁn phúc lÿi xã hái, phúc lÿi cơng cáng)<small>=</small>.<Sự khơng hồn trÁ trực tiÁp đ°ÿc thß hiãn ã cÁ tr°ßc và sau khi thu thuÁ<small>=</small>.<Tr°ßc khi thu th, Nhà n°ßc khơng hÃ cung ąng trực tiÁp mát dách vā nào cho ng°ái náp thuÁ<small>=</small>.<Sau khi thu th, Nhà n°ßc cũng khơng có sự bßi hồn trực tiÁp nào cho ng°ái náp thuÁ<small>=</small>.<Cũng nh° vÁy, ng°ái náp th khơng thß phÁn đái viãc thực hiãn nghĩa vā th vßi lý do hã sử dāng ít các dách vā cơng cáng; hã cũng khơng có qun địi hòi c hóng nhiu dỏch v cụng cỏng hÂn so vßi sá th hã phÁi trÁ vì lý do này hay lý do khác; và hã cũng khơng thß tć chái náp thuÁ vßi lý do hã đã phÁi thanh tốn cho các khn chi trái vßi ngun tÃc này.=

Tóm l¿i, đánh thuÁ là mát đặc quyÃn chß thuác vÃ Nhà n°ßc và thß hiãn sąc m¿nh căa Nhà n°ßc trong đái sáng xã hái. Nhà n°ßc dùng thuÁ tái phân phái thu nhÁp xã hái và điÃu chßnh kinh tÁ vĩ mô. Trong xã hái dân chă, mặc dù không nhÁn đái giá trực tiÁp tć sá tiÃn thuÁ nh°ng dân chúng cũng nhÁn đ°ÿc mát cách gián tiÁp thơng qua lÿi ích tć các khn chi cơng. â đây có đißm đáng nói, hành vi náp th căa ng°ái dân mang tính cā thß, cá nhân và trực tiÁp, cịn sự thā h°ãng lÿi ích tć chi tiêu căa chính phă mang tính trću t°ÿng cơng cáng và gián tiÁp. Do đó, ngồi viãc thu th thÁt tÁ nhá và minh b¿ch, chính phă cần phÁi cơng bá rõ ràng ch°¢ng trình hành đáng căa mình và tng c°áng giáo dāc ý thąc công dân vÃ nghĩa vā náp thuÁ ngay tć bÁc tißu hãc. Nh° vÁy, dân chúng mßi ý thąc đ°ÿc sự cần thiÁt căa thuÁ, mßi xem náp thuÁ là mát viãc làm tự nhiên và cần thiÁt cho cuác sáng cáng đßng.

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

Trang 17

<small><</small>ThuÁ là mát khoÁn đóng góp bÃt buác căa các tá chąc, cá nhân cho Nhà n°ßc theo mąc đá và thái h¿n đ°ÿc pháp luÁt quy đánh, khơng mang tính chÃt hồn trÁ trực tiÁp, nhằm sử dāng cho māc đích chung tồn xã hái<small>=</small>.

<small><</small>Ngồi khn thu vÃ th, Ngân sách Nhà n°ßc cịn có những khn thu vÃ phí và lã phí<small>=</small>. <small><</small>Đây là những khoÁn thu mà mát tá chąc hay cá nhõn phi tr khi c mỏt cÂ quan Nh nòc hoặc tá chąc, cá nhân đ°ÿc Nhà n°ßc uỷ quyÃn cung cÃp hàng hố, dách vā cơng cáng<small>=</small>.

<small><</small>Th là mát cơng cā tài chính căa Nhà n°ßc, đ°ÿc sử dāng đß hình thành nên quỹ tiÃn tã tÁp trung căa Nhà n°ßc nhằm sử dāng cho māc đích cơng cáng<small>=</small>. <small><</small>Tuy nhiên, vÃ bÁn chÃt, thuÁ khác vßi các cơng cā tài chính khác nh° phí, lã phí, giá cÁ... . ĐiÃu này thß hiãn qua các đặc đißm c¢ bÁn sau căa th:<small>=</small>

<i><b><small><</small>(1) Thuế ln ln gắn liền với quyền lực Nhà nước:</b></i><b><small>=</small></b>

<small><</small>Đặc đißm này thß hiãn tính pháp lý tái cao căa thuÁ<small>=</small>. <small><</small>ThuÁ là nghĩa vā c¢ bÁn căa cơng dân đã đ°ÿc quy đánh trong HiÁn Pháp, đ¿o luÁt gác căa mát quác gia<small>=</small>. <small><</small>Viãc ban hành, sửa đái, bá sung, hay bãi bß bÃt k mỏt lut thu no cng chò cú mỏt cÂ quan duy nhÃt có thẩm quyÃn, đó là Quác hái - CÂ quan lp phỏp ca Nh nòc<small>=</small>. <small><</small>Mt khỏc tính qun lực Nhà n°ßc cũng thß hiãn ã chß Nhà n°ßc khơng thß thực hiãn thu th mát cách tuỳ tiãn mà phÁi dựa trên những c¢ sã pháp luÁt nhÃt đánh đã đ°ÿc xác đánh trong các vn bÁn pháp luÁt do các c¢ quan quyÃn lực Nhà nòc ban hnh<small>=</small>. <small><</small>õy l c trng cÂ bn nht căa th nhằm phân biãt vßi tÃt cÁ các hình thąc đáng viên tài chính cho Ngân sách Nhà n°ßc khác<small>=</small>.

<small><</small>Đặc đißm này thß hiãn rõ nái dung kinh tÁ căa thuÁ<small>=</small>. <small><</small>Nhà n°ßc thực hiãn ph°¢ng thąc phân phái và phân phái l¿i táng sÁn phẩm xã hái và thu nhÁp quác dân

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

Trang 18

d°ßi hình thąc th, mà kÁt quÁ căa nó là mát bá phÁn thu nhÁp căa ng°ái náp thuÁ đ°ÿc chuyßn giao bÃt buác cho Nhà n°ßc mà khơng kèm theo bÃt kỳ mát sự cÃp phát hoặc những quyÃn lÿi nào khác cho ng°ái náp th<small>=</small>.

<Vßi đặc đißm này, th khơng giáng nh° các hình thąc huy đáng tài chính tự ngun hoặc hình thąc ph¿t tiÃn tuy có tính chÃt bÃt buác, nh°ng chß áp dāng đái vßi những tá chąc cá nhân có hành vi vi ph¿m pháp luÁt.=

<Tính chÃt khơng hồn trÁ trực tiÁp căa th đ°ÿc thß hiãn trên các khía c¿nh:=

<i><b><small><</small>Thứ nhất, sự chun giao thu nhÁp thơng qua th khơng mang tính chÃt đái </b></i>

giá, nghĩa là mąc thuÁ mà các tầng lßp trong xã hái chuyßn giao cho Nhà n°ßc khơng hồn tồn dựa trên mąc đá ng°ái náp thuÁ thća h°ãng những dách vā và hàng hố cơng cáng do Nhà n°ßc cung cÃp<small>=</small>. <small><</small>Ng°ái náp th khơng có qun địi hßi Nhà n°ßc cung cÃp hàng hố, dách vā cơng cáng trực tiÁp cho mình mßi náp th cho Nhà n°ßc<small>=</small>.

tiÁp cho ng°ái náp th<small>=</small>. <small><</small>Ng°ái náp thuÁ s¿ nhÁn đ°ÿc mát phần các hàng hố, dách vā cơng cáng mà Nhà n°ßc đã cung cÃp cho cÁ cáng đßng, phần giá trá mà ng°ái nỏp thu c hóng th khụng nht thit tÂng òng vßi khoÁn thuÁ mà hã đã náp cho Nhà n°ßc.<small>.= <</small>Đặc đißm này căa thuÁ giúp ta phân đánh rõ th vßi các khn phí, lã phí và giá cÁ<small>=</small>.

<Nh° vÁy xét vÃ bÁn chÃt, thuÁ là mát hình thąc phân phái, là q trình dách chun thu nhÁp xã hái mát chiÃu tć mãi thành phần kinh tÁ và các tầng lßp dân c° vào ngân sách Nhà N°ßc.=

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

Trang 19

<small><</small>Ngay tć khi ra đái thuÁ luụn l phÂng tión huy ỏng nguòn lc ti chớnh cho Nh nòc<small>=</small>. <small><</small>õy l chc nng cÂ bn ca thuÁ, đặc tr°ng cho thuÁ ã tÃt cÁ các d¿ng Nhà n°ßc trong tiÁn trình phát trißn căa xã hái<small>=</small>. <small><</small>VÃ mặt lách sử, chąc nng huy đáng tÁp trung ngn lực tài chính là chąc nng đầu tiên, phÁn ánh nguyên nhân sự ra đái căa thuÁ<small>=</small>.

<Thông qua chąc nng huy đáng tÁp trung ngn lực tài chính căa thuÁ mà các quỹ tiÃn tã tÁp trung căa Nh nòc c hỡnh thnh ò m bo cÂ só vÁt chÃt cho sự tßn t¿i và ho¿t đáng căa Nhà n°ßc.,<small>= <</small>Chính chąc nng này đã t¿o ra những tiÃn đÃ đß Nhà n°ßc tiÁn hành tham gia phân phái và phân phái l¿i táng sÁn phẩm xã hái và thu nhÁp quác dân<small>=</small>.

<Sự phát trißn và mã ráng các chąc nng căa Nhà n°ßc địi hßi phÁi tng c°áng chi tiêu tài chính, do đó vai trị căa chąc nng huy đáng tÁp trung ngußn lực căa thuÁ ngày càng đ°ÿc nâng cao<small>=</small>.<small><</small>Thông qua thuÁ mát phần đáng kß táng sÁn phẩm quác nái đ°ÿc tÁp trung vào Ngân sách Nhà n°ßc. ThuÁ trã thành ngußn thu có tỷ trãng lßn nhÃt trong táng thu Ngân sách Nhà n°ßc căa tÃt cÁ các n°ßc có nÃn kinh tÁ thá tr°áng<small>=</small>.<small><</small>Hiãn nay ã hầu hÁt các n°ßc trên thÁ gißi, sau khi thực hiãn cÁi cách hã tháng thuÁ, sá thu tć thuÁ và phí th°áng chiÁm tßi trên 90% táng sá thu Ngân sách Nhà n°ßc<small>=</small>.

<small><</small>Chąc nng điÃu tiÁt vĩ mô nÃn kinh tÁ căa thuÁ tự đáng xuÃt hiãn trong quá trình thực hiãn chąc nng huy đáng tÁp trung ngn lực tài chính căa thuÁ, nh°ng phÁi đÁn những nm đầu căa thÁ kỷ XX thì chąc nng này mßi đ°ÿc nhÁn thąc đầy đă và sử dāng ráng rãi và gÃn liÃn vßi vai trị điÃu tiÁt vĩ mơ nÃn kinh tÁ căa Nhà n°ßc<small>=</small>.

<Nhà n°ßc thực hiãn quÁn lý, điÃu tiÁt vĩ mô nÃn kinh tÁ - xã hái bằng nhiÃu biãn pháp nh° giáo dāc chính trá t° t°ãng, hành chính, luÁt pháp và kinh tÁ, trong đó biãn pháp kinh tÁ làm gác. Nhà n°ßc cũng sử dāng nhiÃu cơng cā đß qn lý điÃu tiÁt vĩ mô nÃn kinh tÁ nh° các công cā tài chính, tiÃn tã, tín dāng<small>=</small>.<Trong đó

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

Trang 20

thuÁ là mát công cā thuác lĩnh vực tài chính và là mát trong những cơng cā sÃc bén nhÃt đ°ÿc Nhà n°ßc sử dāng đß điÃu tiÁt vĩ mô nÃn kinh tÁ<small>=</small>. <small><</small>Trong nÃn kinh tÁ thá tr°áng, mãi tá chąc và cá nhân đÃu có quyÃn kinh doanh bÃt kỳ ngành nghÃ, mặt hàng nào mà Nhà n°ßc khơng cÃm, mián rằng hã phÁi có đng ký kinh doanh và hoàn thành nghĩa vā thuÁ theo quy đánh căa pháp luÁt<small>=</small>. <small><</small>Bằng viãc ban hành hã tháng pháp luÁt vÃ thuÁ, Nhà n°ßc quy đánh đánh th hoặc khơng đánh th, đánh th vßi th st cao hoặc th st thÃp, có chính sách °u đãi mián, giÁm thuÁ đái vßi ngành nghÃ, mặt hàng và đáa bàn kinh doanh cā thß<small>=</small>. <small><</small>Thơng qua đó mà tác đáng và làm thay đái mái quan hã giữa cung và cầu trên thá tr°áng góp phần thực hiãn điÃu tiÁt vĩ mô nÃn kinh tÁ, đÁm bÁo sự cân đái trong c¢ cÃu kinh tÁ giữa các ngành nghÃ và vùng lãnh thá<small>=</small>.

<Ngồi ra, Nhà n°ßc cịn sử dāng th đß tác đáng trực tiÁp lên các yÁu tá đầu vào căa sÁn xuÃt nh° lao đáng, vÁt t°, tiÃn ván nhằm điÃu tiÁt ho¿t đáng kinh tÁ trong cÁ n°ßc=. <Nhà n°ßc cũng sử dāng thuÁ đß tác đáng vào ho¿t đáng xuÃt nhÁp khẩu nhằm thực hiãn chính sách th°¢ng m¿i qc tÁ và hái nhÁp kinh tÁ=.

<Nh° vÁy, thông qua viãc thu th Nhà n°ßc đã thực hiãn điÃu tiÁt và kích thích các ho¿t đáng kinh tÁ đi vào quỹ đ¿o chung căa nÃn kinh tÁ quác dân, phù hÿp vßi lÿi ích căa xã hái, tąc là chąc nng điÃu tiÁt vĩ mô nÃn kinh tÁ căa thuÁ đã đ°ÿc thực hiãn.=

<b>2.1.4. Vai trò căa thuÁ trong nÃn kinh tÁ thå tr°áng </b>

<b>2.1.4.1. ThuÁ là mát khoÁn thu chă yÁu căa ngân sách nhà n°ßc </b>

<Ngân sách nhà n°ßc ra đái và phát trißn gÃn liÃn vßi sự ra đái căa nhà n°ßc. NSNN là quỹ tiÃn tã tÁp trung thc sã hữu nhà n°ßc, đ°ÿc hình thành và sử dāng trong quá trình phân phái và phân phái l¿i GDP hoặc GNP, nhằm thực hiãn các chąc nng, nhiãm vā căa nhà n°ßc trong q trình điÃu hành nÃn kinh tÁ xã hái<small>=</small>.

VÃ c¢ bÁn, Ngân sách nhà n°ßc đ°ÿc hình thành tć các ngn: - Thu tć th và các khn có tính chÃt th;

</div>