Văn hóa vùng biển đảo Quảng Ninh (qua nghiên cứu các lễ hội truyền thống)

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.21 MB, 262 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

B®VĂN HỐ, THETHAO VÀDUL±CHB®GIÁO DUC VÀÐÀO TAO TRƯèNGÐAI HOC VĂN HỐ HÀN®I

NGUYEN TH±PHƯƠNG THÃO

VĂN HĨA VÙNG BIENéO QUNG NINH(QUA NGHIấN CU CC LEHđI TRUYEN THONG)

LUắN N TIEN SĨVĂN HĨA HOC

HÀ N®I - 2015

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

B®VĂN HỐ, THETHAO VÀDUL±CHB®GIÁO DUC VÀÐÀO TAO TRƯèNGÐAI HOC VĂN HỐ HÀN®I

NGUYEN TH±PHƯƠNG THÃO

VĂN HĨA VÙNG BIENÐÃO QNG NINH(QUA NGHIÊN CU CC LEHđI TRUYEN THONG)

LUắN N TIEN SVN HểA HOC

1. PGS.TS. TranéỳcNgụn2. TS.NguyenTh%ViắtHng

H NđI - 2015

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LốI CAMÐOAN

Tơi xin cam doan dây là cơng trình nghiên cúu cua riêng tơi dưói sn hưóngdancuaPGS.TS.TranÐúcNgơnvàTS.NguyenTh%Vi¾tHương.Cácketquanghiêncúuvà cácket lu¾n trong lu¾n án này là trung thnc, khơng sao chép tù bat kỳ m®t nguon nào vàdưói bat kỳ hình thúc nào. Vi¾c tham khao các nguon tài li¾u dã dưoc trớchdanvghixuatxỳtheodỳngquyd%nh.

HNđi,ngythỏng nm2015

Tỏc gia luắn ỏn

NguyenTh%PhngThóo

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

QUT VELEH®I TRUYEN THONG VÙNG BIENÐÃO QUÃNG NINH

1.1. Tong quan nghiên cỳu cỏc vandeliờn quandendeti 8

1.2. Csolýluắnvevựngvnhúa,vnhúabiendaovlehđitruyen 17

1.3. Khỏi quỏt velehđi truyen thong vùng biendaoQuangNinh 33

Chương 2: YEU TON®IÐONG TRONG VĂN HĨA VÙNGBIENÐ Ã O 49

QNG NINH THEHI½N QUA CC LEHđI TRUYEN THONG

2.1. Cđngdongcdõnvccautochỳccỏclngnụngnghiắp 49

2.2. Snthehiắnyeutonđidongtronglehđitruyenthong 56

QUNG NINH THEHIẵN QUA CC LEHđI TRUYEN THONG

3.1. Cđngdong ngdõn v ccau tochỳc cỏc lngbiendao 79

3.2. Snthehiắn yeu tobien trong lehđitruyenthong 83

Chng4:éắCéIEM CUA VĂN HĨA VÙNGBIENÐÃOQNGNINH 117

4.1. Văn hóa vùng biendao Quang Ninh mangdắm yeu tonđidong v

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

DANH MUC CÁC CHUVIET TAT

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

DANH MUC CÁC BÃNG BIEU

1 Bãng1 . 1 : T h ongk ê s ol ưongl eh ®it r u y ent h ongv ù n g b i end a o

2 Bãng 1.2:Thong kê khơng gian tochúc leh®i truyen thongv ù n g bien 37

dao Quang Ninh

3 Bãng1.3:Thongkêthịigiantochúcleh®itruyenthongvùngbiendao

4 Bãng1 . 4 : P h â n l o ail eh ®it r u y ent h ongc uac ưd â n v ù n g b i end a o

42QuangNinh

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

Me éAU

1. Lý do chQndeti

Vandebaoton,phỏthuytruyenthongvnhúadõntđc,trongdúcúlehđitruyenthongcuamoivựngmien,dóvdangdắtranhmđtnhiắmvnquantrQngdegúpphanxõydnngnentangtinhthancuaxóhđi.Tựtrúcdennay,cỏcnhnghiờncỳudeuthongnh atn hắnd %nhrangv nh úag iuv

%trớ,v aitrũn entangchos np h ỏttriencuadõntđc.Nhungdauansõudắmcual%chsu,cuadũisongkinhte-

xóhđi,tõmlýcđngdong,phongtnc,tắpquỏn,tớnngừng...d eucúthetỡmthaytrongv n

%vnhúadõntđc,xemd úlcỏibaothu,loithũi.Vỡtheratcanmđtthỏidđkhỏchquan,khoahQcdoivúidisanvnhúa,trongdúcúlehđi.

Ngy càng có nhieu ý kien cho rang, thekyXXI là "Thekycuadai dng".Ngh

%quyetHđingh%lanthỳtBanChaphnhTrungngéangkhoỏX(2-2007)ve"Chien loc bien Viắt

Namden năm 2020" cũng ghi nh¾n ý kien trên và nêu lênmnc tiêu "vươn ra bien lón". Vànhưthe, "con matc¾n dun" phaidưoc thay bang"tamnhìndaidương".Ðecó"tamnhìndaidương"ayk hơngthekhơngnghiêncúud

%ahình,khíh¾u,mơitrưịngsinhthái,phongtnc,t¾pqn...cuacưdânbien,làtácnhân sinh thành và phát

trien nhung vùng văn hóa khácnhau.

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

%chcosưutamdưocdãminhchúngrõdieunày.QNt¾phopdaydud¾cdiemcuah¾sinhtháinưócta,códoinúi,dongbang,d¾cbi¾tlàcóbienvóisndad angsinhhQcratdángchúý.QNcóh

2. Mncdích và nhi¾m vnnghiêncúu

2.1. Mncdích nghiêncúu

Nh¾n thúc sâuvecác yeutocau thànhvàd¾cdiem cuavănhóa vùng biendaoQN.

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

2.2. Nhi¾m vnnghiêncúu

- Nghiêncúucơsolýlu¾nvàthnctienliênquandenvùngvănhóabiendaoQN.- Tien hành khao sát,dien dã vùng biendao QN,d¾c bi¾t tham gia vào các leh®i truyenthong.

-Mơtacácleh®itruyenthongvùngbiendaoQNocabanhóm:n®idong,ven bien và

haidaodelàm rõ các yeu ton®idong v yeu tobien.

- Lm rừ nhungdắc trng cban cua lehđi truyen thong vựng biendao QN thụngquaviắcsosỏnhvúicỏcvựngbiendaokhỏcoBacBđvTrungBđ.

3. éoi tong v pham vi nghiêncúu

3.1. Ðoi tưong nghiêncúu

Ðoi tưong nghiên cúu là các leh®i truyen thong vùng biendao QN.

3.2. Pham vi nghiêncúu

- Vekhơng gian:Ðetài chuyeu nghiên cúu các leh®i truyenthongovựngbiendaotrờnd

%abntinhQN.Tuynhiờntrongquỏtrỡnhnghiờncỳu,tỏcgiasedecắpden mđt solehđi tiờu

bieu liên quanden bien cua các tinh, thnh phovựngduyờnhaiBacBđnhHaiPhũng,ThỏiBỡnhvmđtsod

- Vethũigian:LuắnỏnkhaosỏtcỏclehđitruyenthongvựngbiendaohiắnnayoQN.Tl

u,doichieuvúicỏclehđitruyenthongvenbientrúcnm 1954thụng

quatliắucuacỏcnhnghiờncỳuditrúcdethaycỏcyeutotruyenthongcũndocbao lutrongcỏclehđihiắnnay.

4. Phng phỏp nghiờncỳu

- Phngphỏpliờnngnh:Tiepcắnvandetrờncỏcphngdiắnd%alý,l%chsu,kinh te,vn hoỏ, xó hđi... cua tinhQN.

- PhngphỏpdiendódõntđchQc:TỏcgiadắcbiắtcoitrQngphngphỏpdiendódequansỏt,thamdnvocỏcsinhhoatvnhoỏcuacdõnd

mthuthắp nguontliắuxỏcthnc,cắpnhắtnhat.Bờncanhdú,viắcquansỏt,phongvan,traodoiýkiendethu thắp thụng tin venhung vandeliờn quanden leh®i truyen thong vùngbien

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

dao cũngdưoc thnc hi¾n.

- Phương pháp phân tích - tong hopdưoc dùngdenh¾n thúc sâudoi tưong nghiêncúu.

- Phương pháp so sánhdechira sntươngdong và khác bi¾t giua văn hóa vùng biendao QN vói văn hóa vùng biendaokhác.

5. Nhungdóng góp mói cua lu¾nán

- Phân loai leh®i truyen thong ven bienQN.

- Mơ tanhung yeu tovăn hóa n®idong và văn hóa bien trong leh®i truyen thong vùng biendaoQN.

-Ngồi vi¾c tiep c¾n vói các tưli¾udã cơng bo,detài secơng bomđt sotliắu

6. Ket cau cuadeti

Ngoi phan Mo dau, Ket luắn, Ti liắu tham khao v Phnlnc, nđi dung chớnh cua lu¾n ándưoc trình bày trong 4 chương:

Chương 1: Tong quan nghiờn cỳu, csolý luắn v khỏi quỏt velehđi truyen thong vùng biendao Quang Ninh

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

Chương 1

TONG QUAN NGHIấN CU, CSeLí LUắN V KHI QUTVELEHđI TRUYEN THONG VÙNG BIENÐÃO QUÃNGN I N H1.1. Tong quan nghiên cúu các vandeliên quandendetài

1.1.1. Các cơng trình nghiên cúu vevăn hóa vùng biendão BacB®

Năm 1996, tác giaNguyen Thanh có bài,Leh®i trình nghereoong làngQuang

Lang[60]. Bài vietdã giói thi¾u khá chi tiet nguon goc, thịi gian, các nghi thúc tien

hành leh®i cua làng Quang Lang nay thu®c x. Thny Hai, h. Thái Thny, tinh TháiBình, m®t làng ven bien mà dân làng song chuyeu nhũvo nghe dỏnh cỏ v lmmuoi.Tỏcgiadógiúithiắunhungnộtdđcdỏocualehđitrỡnhnghereoong(chuyeulphncdnnglai).Tuynhiờn,binghiờncỳu cng chidựng laiomỳcgiúithiắuvdaramđtsonhắnd%nhvelehđiny.

%nh:ThỏiBỡnhcựngchungdắcdiemvúilehđiovựngdongbangtrungduBacBđ.LehđitruyenthongoThỏiBỡnhdocphõnbovúimắtdđcaovonhungthỏngnụngnhntheochu trỡnh san xuat

cua hai vnlúa chiêm, lúa mùa vói tâm thúc “tháng tám giocha tháng ba giome” nhưngnhung h®i làng lón duy trì nhieu lethúc coxưa lai t¾p trung nhieu vào thỏng tvthỏng chớn. Tỏc giacngnghiờncỳu ve dắcdiem lehđioThỏi

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

Bình: Ngồi tính phobien “sáng roi toi chèo” cua nhieu h®i, moi h®i lai cónhungtncthiriêngganvóihuyenthoaivesntích,hànhtrangcuav

Năm 2010, cơng trình cuaÐoLan PhươngVăn hóa vùng cua sụng Hong

nhmđtdangthỳccỳavnhúabienViắtNam(quanghiờncỳuhaixóúNamé%nhvThỏiBỡnh)[45].MắcdựchikhaosỏttrũnghopcdõnhaixóGiaoAnoNamé%nhvéụng MinhoThỏi

Bỡnh, nhng tác gia dãdi sâu nghiên cúudayduvevăn húabien:L

ngừng;...Tỏcgiakhangd%nh:vnhúacuasụngHongkhụngchilmđtdangthỳccua vn húabien Viắt Nam m cũn l bieu hiắn cua moi quan h¾giua văn hóa vói phát trien,trongdó có moi quan h¾giua văn hóa vói mơi trưịng sinh thái” [45, tr.21 -22].Rõràng,bàivietkhơngchicógiátr%vem¾tthnctienkhaocúuvănhóabienohaid

%adiemcnthemàcịncógiátr%trongvi¾ch¾thonghóacáckháini¾mcơngcndechúng tơi cóthếp dnng vào q trình nghiên cúu leh®i truyen thong ven bien QN.

Năm 2011, Lê Thanh Tùng có bàiLeh®i cotruyen cúa cưdân ven bien

HaiPhịng - bưócdau nh¾n di¾n[87]. Qua vi¾c nghiên cúu các leh®i ven bienoHai

Phịng, tác gia dã thong kê và phân loai leh®i ven bien.

Năm 2012 Lê Thanh Tùng hoàn thành Lu¾n ántiensĩ Lehđi cotruyen

adocnhungnhắnd%nhcúgiỏtr%quaquỏtrỡnhnghiờncỳuvelehđivenbiencua Hai Phũngnh:LehđichQitrõuéoSncúliờnquandentnctetrõuvthanéđcCúcovựngvensụngvenbienThanhHúa,

trngcuadõnchivenbienQuangXng,ThanhHúadógắpgừnhau

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

1.1.2. Các cơng trình nghiên cúu vevăn hóa vùng biendão TrungB®

ghic hép:“ Cáv o i:tươngtruyenn g àymùng2 tháng2 n ămNhâmN gQ,n g ưịithơnSơnHai,h.nPh

Giaidoan này, văn hóa biendưoc thehi¾n qua snghi chép vecác ngơi mieu,

MieuNamHaiLongVương:ophíatacuabienThu¾nAn,xãTháiDương,h uy¾nH ươngT rà,thịthanNamHaiL ongVương.T rưóck iamieuox.DươngXn,h.HươngThuydauniênhi¾uGiaLonghang

nămtevào4thángtrQng,nămthú12doidnngchoohi¾nnay,gQilàdenthancuabienThu¾nAn;n mMinhM ắnhthỳ3doitờnnhh iắn nay[48,tr.72-73].

Rừr ng,cỏcv

%thanbienluụncúmđts ỳcmanhlúng iỳpn g d õnv otq uanhungkhúkhntrongcuđcsonghangngy,lchotnavungchacchohQvemắttinhthan,giỳphQcúniemtinvungchackhivotrabiendekiemkesinhnhai.

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

ụngTrungBđ[16].Mắcdựtỏcgiamúichidựnglaioviắcgiúithiắuvetớn ngừng thũThuy than

cua ngưdân vùngÐông Trung B®, nhưngdây cũng là mđttiliắuthamkhaodỏngtincắy,giỳpchỳngtụinghiờncỳuveviắcthũcỳngcỏcv%thantrong lehđitruyen thong venbienQN. Bờn canhdú, nm 2000, tác giaTrương Minh Hang có bàiviet ve Văn hóa bienólàng chài Nhưong Ban[21] cũngdec¾p túi cỏclehđi,tớnngừng,phongtnc,tắpquỏncúliờnquantúibiencuamđtlngchicnthe.

LuắnỏntienschuyờnngnhL%chsuvnhúavnghắthuắtcuaNguyenéngVve Vn

húa dõn gian cúa cưdân ven bien Quang Ngãi,năm 2003 [99]dec¾p tói các vandecua

văn hóa dân gian nhưtín ngưõng, văn ngh¾dân gian, nguvn dõn gian.éắc biắt tỏcgia dó mụ tachi tiet lehđi ven bien Quang Ngãi, trongdó có le

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

Khao lethelớnh Hong Sa, lehđiéua thuyen.

CụngtrỡnhcuaViắnVnhúaThụngtin,VnhúacdõnViắtvenbienPhỳYờn,nm2006[93]d óchothaymđtsovandevevnhúabien(dũisongkinhte,vnhúavắtthevphivắtthe;vn

Tỏc giaNguyen Xuân Hươngdã xuat ban cuonTín ngưõng cưdân ven

cúu sâu sac và tồn di¾n vetín ngưõng cua cưdân ven bien Quang Nam,Ðà Nang.Trongdó, tác giachú ý tói tín ngưõng thịcá Voi, tín ngưõng thịMau vànhunggiátr

%,d¾ctrưngtrongtínngưõngcuacưdânvenbienQuangNam,ÐàNang.Cũng viet veQuang

Ngãi có tác giaNguyen TheTruyen (2010) giúi thiắu ve HũQuang Ngói[86];...

CỏccụngtrỡnhcuaéắngTh%ThỳyHang(2010)veLehđidenLờKhụitrongdũi song vn

húa cỳa cdõn ven bien Thach Hà, L®c Hà, Hà Tĩnh[20] và Lê Hong Khánh (2010)

vóiM®gió, hình nhân và lekhao lethelính Hồng Sa[31], bưócdau giói thi¾u vevănhóa cua ngưịi dân bienovùngdat mà tác gia dã tiep c¾n.

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

1.1.3. Các cơng trình nghiên cúu vevăn hóa vùng biendão NamB®

Năm 1994, cơng trìnhdáng quan tâm veleh®i truyen thong ven bien,dó làcuon:Văn hóa dân gian Nam B®, nhung phác thaocua Nguyen Phương Thao [62].Cuon sách t¾p hop nhung bài tieu lu¾n cua tác giavevăn hóa dân gian, trongdó cónhung bàidec¾p tói leh®i truyen thong ven bien nhưleh®i thịcá Voi cua cưdân venbien Ben Tre.

Nm1999,trongluắnỏntiensl%chsu:LehđidõngiancỳangũiViắtúNamBđ

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

ng-Nm 2003, Nguyen Thanh Loi viet tiep bàiThòcá Voióthành

phoHoChíMinh[38]. Trong bài viet tác gia dã bosung thêm m®t sonétd®cdáo cua tnc

thịcá Voi và có snso sánh vói tnc thịcá Voiom®t sotinh Nam B®. Cơng trìnhcuinhVănHanh,PhanAn(2004),Leh®idângiancúangưdânBàR%a-VũngTàu[17]dãnhanmanhden tín ngưõng thịcá Ơng (cá Voi) cua ngưdân. Các leh®i có liên quanden cáƠngdưoc tác giathong kê khá chi tiet vàdaydu.

1.1.4. Các cơng trình nghiên cúu vevăn hóa vùng biendão QuãngNinh

cuaNguyenTrúc

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

endaoQN.

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

Năm 1995, Nguyen Khac Sucó bài viet:Bien vói cưdân tien

Bien vói văn hóa tien suvùngÐơng Bac Vi¾t Nam là mđtdiem sỏngtrong vn húa Viắt Nam. Chỳng phỏt trien liờn tnc, kethùa và giao lưuvói thegiói bên ngồi bangdưịng bien. Có thexem vùng bienéụngBacViắtNamlvựngvnhúabiendắmnộtnhattrongcỏcnenvnhúatiensunúc ta [53,tr.12].

Nm1996,tỏcgiaéienNam-TranNhuắnMinhcúbiNhunglehđidđcdỏoútinhQuangNinhdngtrờntapchớVnhúadõngian[39].Tỏcgiagiúithiắukhỏchi tiet ve3 lehđi truyen thong cua QN: lehđi lng QuanLan (huyắn Võnéon), lehđi Tiờn Cụng (thuđc 7 xó vựng nam sụng Bachéang

hoatronglecúi.Bivietdisõugiúithiắunhungnộtdđcdỏo,musacriờngbiắtcua các leh®iketrên.

SáchVăn hóa dân gian làng Vânviet ve dao Quan Lan, h. VânÐon, tinh QN cuatác giaNguyen Quang Vinhdoc xuat ban nm 2002 [96] cng giúi thiắudụinộtvel

%chsu,v%thevcdõnvựngvnhúalngVõn-mđtlngquờlõudũitrờndao,cỏchdatlienkhỏxa.Cuonsỏchdecắpdencuđcsonglaodđng,cỏcngnhnghe,mđt sophong tnc, t¾p qn, tơn giáo tín ngưõng,dình, chùa, nghè, mieu vlehđi, thca hũ vố su tamolngVõn.

LehđitruyenthongtiờubieuúQuangNinhcuaTrũngCaodangVnhúaNghắthuắtvDul%chHaLong,nm2008[14]lgiỏotrỡnhphncvnchosinhviờn,búcdaugiúithiắucỏcloaihỡnhlehđioQN,nờudocnguongoc,banchat,cỏcthnhtocbancualehđitruyenthongnidõy.

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

%Un,NguyenThanhThuycóbàiTccthịcúngtrongdịisongtâmlinhcúangưdândaoQuanLan,huy¾nVânÐon,tinhQuangNinh,dăngtrên Tap chí Nghiên cúơng Nam Á [92]. Tác

gianghiên cúu phong tnc thịcúng kháphongphúcuangưdândaoQuanLanvàocácd

Nhưv¾y, có thethay rang, choden nay chưa có cơng trình nghiên cúu nào vevăn hóavùng biendao QNdetìm ra nhungd¾c trưng cnthecua tieu vựng vn húanyquanghiờncỳucỏclehđitruyenthong.Dovắy,vandenghiờncỳucualuắnỏnl

cútớnhmúi.Luắnỏncúkethựanhungnguontliắucuacỏcnhnghiờncỳuditrúc,dong thòi trêncơsonghiên cúu thnc tiendelàm sáng tonhung vandevăn hóa cua vùng biendaoQN.

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

Trêbơxarop vói thuyetLoai hình kinh te- văn hóa, C.L. Wisler vói lý thuyetVùng

vănhóa. Các lý thuyet này phan ánh nhung bưóc phát trien cua nh¾n thúc con ngưịi

vekhơng gian văn hóa hay nói cách khác vesntươngdong và khác bi¾t văn hóa.

eVi¾tNam nghiên cúu vevăn hóa vùng cũngdãdưoc quan tâm

Khi nghiên cúu khơng gian văn hóa, khơng thekhơngdec¾p tói vandevùng văn hóa, túclà tìm hieu khơng gian nay sinh, ton tai, phát trien và di¾t vong cua các nen văn hóa. Thơngqua nghiên cúu văn hóa vùng, có thethaydưoc sn da dang cuavnhúacỏctđcngũi;sngiaolu,tiepbienvnhúa;sntngdongvkhỏcbiắtgiua cỏc hi¾n tưongvăn hóa... Tù dó góp phan vào viắc nhắn thỳc, kethựa v phỏt huytruyenthongvnhúad

epcắnmđtsoluắndiemquantrQngcualýthuyetvựngvnhúanh:ranhgiúivựng,vựngtrungtõm...Theo Hunh Khỏi Vinh:

nhúmngũi),dócựngctrỳvtiepxỳcgiao

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

gdãhìnhthànhnhungd¾ctrưngchung,thehi¾ntrongsinhhoatvănhóav¾tchatvàvănhóatinhthancuacưdân,cóthephânbi¾tvóivùngvănhóakhác[75,tr.84].TranQuocVưongvàcáctácgiacuagiáotrìnhCơsóvănhóaVi¾tNamcũng khangd

ùng nàysovóivùngkhác.

cvùngvănhóa.

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

Cách phân vùng văn hóa cua các nhà nghiên cúuoVi¾t Nam có nhungdiem trùng nhauvà cũng có nhungdiem khác bi¾t, song cách chia nào cũng có nhung lý dohoplý.NgơÐúcTh

%nh,trongcơngtrìnhVănhóavùngvàphânvùngvănhóVi¾tNamchia nưóc ta thành 7 vùng văn

hóa.Ðinh Gia Khánh chia nưóc ta thành 9 vùng văn hóa. Tran Quoc Vưong chia thành 6 vùngvăn hóa. Cũng theo các tác giatrên thì moi vùng văn hóa lai có thechia ra làm nhieu tieu vùng,giua các tieu vùng cũng có nhung nột tngdong v khỏc biắt.

Loisong,nepsongcuacdõn,nhviắclmlnng,nepnmắc,dilaigiaotiep,nepvuichigiaitrớ,phongtnc,lenghi,tớnngừng,lehđi;cỏchoatdđngvnhúa-nghắthuắt,nhatlvnhúanghắthuắtdõngian,õmnhac, dõn ca, kien trúc, trangtrí dân gian, và chùng mnc nàodó cịnthayophongcáchvàtâmlýcuaconngưịi...”[75,tr.92].

Khinghiêncúu văn hóa vùng,nhungbieu hi¾n trên khơng phai lúc nàocũngrõràng,moivùngsecónhunghi¾ntưongdưoccoilàtiêubieunhattaonênd¾ctrưngvăn hóa riêngcua vùngdó. Các capdephân vùng văn hóa có tùchungden riêng, tùr®ngden hep, nhưng nhìnchung phan ánhdưoc sac thái phong phú vàda dang cua tính thong nhat và khác bi¾t cua vn

%nh,hắthongcỏccapbắcvựngvnhúadocphõnchiavúimỳcdđrđng,hepnhsau:mien(khuvnc),tieukhuvnc,vựng,tieuvựng...Tngỳng vúi moi cap bắc phõn loai nhvắy, lai có

t¾p hop các tiêu chí phân vùngopham vi chung và riêng khácnhau.

Văn hóa vùng vecơban là liên văn hóa, hình thành cơban trên sngiao lưu, tiepbien văn hóa giua các t®c ngưịi và nhóm dân cưkhác nhau. Vùng văn hóa baogiịcũng là m®t pham vi khơng gian lien nhau liên tnc.

Trongphânv ùn gvănh óa,ranhgióigiuacácvùngbaogiịcũnglàdieukhó phând

%nh.Khiphânvùng,nhàkhoahQcphaixácd%nhranhgióichuquantrênthnc

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

thekhách quan mà thnc ra giua chúng khơng có ranh giói rõ ràng. Nhieu trưịng hop ranh gióivùng văn hóa thưịng là các vùng chuyen tiep r®ng hep khác nhau, chúkhơnggiongnhưd

%alývàcàngkhơngphailàvùnghànhchính.Tuynhiêncũngkhơngthephunh¾nhồn tồn vai trị cua

ranh giói hànhchính,vì khi xem xét các nhân totỏcdđngtúi vựng vn húa thỡ nhõn tohnhchớnhmđtphan tao nờn snkhỏcbiắtvn hóa giua các vùng,mien.

Vùng văn hóa thưòng gom nhieu tieu vùng. Tieu vùng văn hóa thưịngdaod®ngtrongm®tphamvid%agióinhatd

ng,taonênsnthongnhattrongda dang cua văn hóa vùng. Nhưv¾y, trên cơsolý thuyet vevùng văn

hóa. Trai qua quá trình laod®ng và sáng tao, cưdân vựng biendao QNdótaonờnnhungdắcdiemvnhúatiờubieu(dúl:dắmyeutonđidong,dắmtớnhl%chsu,nhat yeutobien). Nhungd¾cdiem văn hóa nàydưoc thehi¾n qua sinh hoatvnhúavắtchatvtinhthan(dắcbiắtquacỏclehđitruyenthong),cúthephõnbiắtvúivn húabiendao cỏc vựngkhỏc.

Nhac túi vn húa vùng biendao QN là nhac tói m®t vùng văn hóa gan vúicỏcd%adanhnhVõnéon,TrCo,HNam;ganvúicỏctrắndỏnhl%chsunhVõnéon,

Bachéang, Cua ễngv gan vúi cỏc lehđi tiờu bieu như: leh®i VânÐon, leh®idenCua Ơng, leh®i BachÐang, leh®i Tiên Cơng…

Nghiên cúu văn hóa vùng biendao QN, nghĩa là nghiên cúu văn hóa vùng, giói han làvùng biendao QN. Văn hóa biendao có the dưoc coi là 1 thành tocua văn hóa vùng. Vì v¾y,vi¾c nghiên cúu vàdưa ra khái ni¾m vevăn hóa biendaoovùng biendao QN là mong muongóp phan nh¾n diắndayduhn vn húa cua mđt vựng.

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

1.2.2. Văn hóa biendão

Là m®t tien trình chiem lĩnh, khai phá và xác l¾p the dúng cua conngưịi trên vùng bien và haidao cnc nam Trung B®.Ðó là q trìnhthíchúng cua con ngưịi vói mơi trưịng bien, nhat là sndaod®ng cuamnc núc bien, snthaydoi cua san vắt bien.Quỏtrỡnhaycũn ganlienvúisntienbđvekythuắtchetỏc cụng cnlaodđngbangdỏ, bangdong, bangsat;kythuắtchetaodogom vàd¾cbi¾tlàkythu¾tchetaothuyen mangvàkhaithác nguonloi cuabien[56,tr.21].

uyeumangtínhv¾tthe),chưadưaradưockháini¾mvevănhóabiendaomangtínhchattonghop.

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

éõy l mđt khỏi niắm khỏ hon thiắn boi letác gia dã khái qtdưoc văn

Cơngtrìnhc uaL ê N gQcT hang,Ð àoB áD ¾uc ơngb on ăm1 983:Ð ơin étv elngbien

únúcta[58]dókhỏiquỏtdocnhungnộttiờubieunhatcualngbienViắt

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

Cú thenúi cuonCđngdong ngdõnúViắt Namcua Nguyen Duy Thi¾u,xuat bannăm 2002 [68] là cơng trìnhdau tiêndec¾p khádayducơsolý lu¾n ve d¾c trưng, tínhchat cua văn hóa bien Vi¾t Nam. Cuon sáchdãdưa ra các n®i dung khỏiquỏtnhatvengdõnViắtNamnhQuỏtrỡnhhỡnhthnhcỏccđngdongngdõn,dũi

ngdõn lm nhieu loai khác nhau. Tuy nhiên, tác giachú tâm nghiên cúu khỏsõuvedũisongcuangdõnvenbienmienTrungvNamBđ,phanBacBđcúdecắp nhngkhụng nhieu.

Nm2010,NguyenTh%HaiLờvúinhungbivietvevnhúabien,trongdúnoi bắt là bài:Ð¾c trưng văn hóa bien cúa ngưịi Vi¾t[34]. M¾c dù, không nhac tóikháini¾mvănhóabiennhưngtácgiadãdưaravàphântíchkhárõnét5d¾ctrưngcơbanvevănhóabiencuangưịiVi¾tlà:Yeutobienxenlanyeutonơngnghi¾p-dong bang và ln ton tai nhung c¾pdoi l¾p,

tientrìnhl%chsu;Ðãtiepthutruyenthong bien cua các dân t®c khác trong q trình tiep xúc vàgiao lưu; Bieu tưong bien thehi¾n tâm hon dân tđc. Cuoi cựng, tỏc giaket luắn: Ngũi Viắtsohuu mđt nen văn hóa bien”[34,tr.91].

Cùngnăm2010cócơngtrìnhcuaTranTh%MaiAn:Phácthaoyeutobientrongvăn hố

Vi¾t Nam[1]dã phác thao di¾n mao văn hóa bien trong văn hóa Viắt Nam.

Hue,NúcMắn(Bỡnhé%nh)...Tỏcgiacũndaranhắn

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

d%nhmđtviphocangnờuotrờncngduminhchỳngrangngũiViắttựratsúmdóbiet hưóng

ra biendemor®ng giao lưu bn bán vói bên ngồi” [1, tr.94].

Nghiêncúu sâu vevănhóa vùngvenbien,códetàicapnhà nưócÐ¾cdiemcưdânvàvănhóavùngvenbientrongqtrìnhpháttriendatnưóchi¾nnaycuaTranV

ănHi¾p,năm2010[23].Cơngtrìnhdãlàmrõdưocnhungd¾cdiemcơbanvàvaitrịcuacưdâncũng nhưvaitrịcuavăn hóa vựngvenbien,haidaoViắtNamtrongquỏtrỡnh phỏt

triendatnúc.Tỏcgiacngphõntớchdocnhungnhõntocbantỏcdđngtúicdõnvvnhúavựngvenbien,haidaoViắtNam.Trờncsodú,tỏcgiadexuatquandiem,d%nhhúngv cỏcgiaiphỏp nham pháthuyvai tròcưdânvàvăn húa vựngven bien,haidaophựhopvúiquỏtrỡnhdoimúivhđinhắpquocte.

%aphngvenbiendeukethopthũcỳngtotiờn,thũthanThnhhonglng,thũcỏchiắntongtnnhiờnvúithũcỏcv

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

%chsu- vănhóa.Dnatrêncáccơngtrìnhnghiêncúu cua L.I. Mechnikov, F. Ratzel, Carl Schmitt

(Carl Schmitt Dorotic), V.P. Semenov - Tjan - Shanskji,tác gia doisánhcách¾quanni¾mvevănhóa bienvàvănminhbien,phân biắt vn húabienvúi vn minhbiennhsau:

%cuaquocgiadúphnthuđcsõusacvohoatdđngovựngmắtnúcéaidngthegiúi.Khỏcvúivnminhbien,vn húa bien gan lien vúi các loi thúc thích

nghi cua c®ngdongdó vì snsong cịn cua mình trong mơi trưịng canh

quan [57,tr.44].

Tùgócd®văn hóa bien vóiam thnc, năm 2012 có bàiYeu tobien

Bàivietcógiátr%trongvi¾cchúngminhsnkethopănýtrongvănhóaamthnccua cưdânsong trongdieu ki¾n tnnhiênda dang, phong phỳ nhnúc ta.

phongtnc,tắpquỏndđcdỏocuangũiViắt;tỏcdđngdenvnhúaquõnsn,nghắthuắtViắtNam.Cuoibiviettỏcgiaketluắn:HắthongsụngngũivbiendaoViắtNam,traiquahngngnnm,khụngchiganbúvtrothnhmụitrũngsong

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

cua ngũi Viắt mà cịn là nhung condưịng chun chovăn hóa, văn minh tao nên dau

an cua văn hóa sơng bien trong văn hóa Vi¾t Nam”.

Tonghopcácýkientrên,tácgialu¾nánmanhdanbưócdaudưarakháini¾m văn hóabiendao nhưsau:văn húa biendao l mđt hiắn tong vn húadoc batnguon dúi

tỏcdđng cúa mơi trưịng biendao lên cu®c song cúa con ngưòi. Tù

dó,hìnhthànhn ênh ¾thongn hungtrithúc,cáctccl¾,cácg iátr%,cácb ieutưongvănhóa…

Tùkháini¾mtrên,cóthedưaranhungd¾ctrưngcơbancuavănhóabiendao,dólà:tínhnhânsinh,tínhl%chsu,tínhtươngtác...Giongnhưnhunghi¾ntưongvănhóa khác,các

bieuhi¾ncơban cua văn hóa biendao(haycỏcthnhtocuavn húabiendao)l:vnhúaamthnc,vnhúamắc,letetvlehđi,tụngiỏovtớnngừng,phongtnc, tắpquỏnSnphongphỳ cuanhung thnhtovnhúa trờn setao nờnmoibỳctranhvemoi vùngvăn hóabiendaodasacmàu.

Tuy nhiên, giuavăn hóadat lienvàvăn hóa biencó snkhác bi¾t khá lón.Ðieu taonên snkhác bi¾t, chính là quan h¾cua con ngưịi vói khơng gian.Ðat lien vùa làkhơng gian song, vùa là khơng giandekiem song. Biendoi vói con ngưịi khơng phai làkhông gian song, mà chilà không giandekiem song. Giuavăn hóa

bienvóivănhóasơngnưóccũngcósnkhácnhau.Sơngnưócnamtrêndatlien,thu®cvelncd%a,cịn bien cathì khơng.Ða sonưócocác dịng sơngdeu có thephnc vn dưoc hau het

1.2.3. Lehđi truyenthong

1.2.3.1. Khỏi niắm chung velehđi

Nh nghiờn cỳu vn húa dân gianÐinh Gia Khánh cho rang:

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

Trưóchet h®i lelàm®t hìnhthúc sinhhoatvăn hóa c®ngdongtatyeunaysinhtrongxãh®ilồingưịi trêncơsom®t nhu caukhơng thekhơng thoamãn cuacon ngưịi songthànhxãh®i. Danhtựhđi lenờndoc dựngnhmđtthuắtnguvnhúa.Cúthesbđxỏcd

éephõnbiắthđiledõngianvhđiletụngiỏoụngcngdaraquandiem:hđiledõn gian khỏcvúi

hđiletụn giỏo vì bao giịcũnglơicuondaidasodânchúngthamgiahơn.Vìthe,disâunghiêncúuleh®idângianthìcóthetìmhieutácd®ngcuah®ilevàodịisongdânchúngcũngnhưnhucaumàdânchúngmuondưocthoamãnquah®ile.

Vói c®ngdong làng xã, leh®i cịn là mơi trũng nhắp thõn v traotruyenvnhoỏgiuacỏcthehắ,khụngnhungdambaosnthụngcamvn húa cuacđngdong, m cũn gỡn giusnnhat qn, thong nhat văn hóa c®ngdonggiua các theh¾già và tre. Nhung trethơcam nh¾n văn hóac®ngdongphannhieuquamơitrưịngleh®i,roitùdókethùa,pháthuy và traotruyen lai cho thehắketiep [72,tr.129].

eViắt Nam, lehđi gan bó vói làng xã nhưm®t thành tocó tính chat tong hop

trongcácthànhtokhơngthethieuvangtrongdịisongc®ngdong.Leh®icotruyenlà m®t “thịidiemmanh cua sinh hoat c®ngdong” (chudùng cuinh Gia Khánh)m®t thành tocó tính chat tonghop trong các thành to: tín ngưõng, tơn giáo, ngh¾thu¾t bieu dien dângian...

Tùnhung nghiên cúu trên, chúng tôi cho rang khỏi niắmlehđi

%dắcbiắt,thũidiemthiờng,khỏcvúithũigianthũngngy.

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

rúcCỏchmangthỏngTỏm(1945).Nhngtrongluắnỏn,nhunglehđivựngbiendaoQNdocnghiờncỳutrongthũidiemhiắndai,cúnhieubiendoisovúicỏclehđicotruyentrúcdõy,vỡvắy,tỏcgiachQntớnhtựtruyenthongthaychotớnhtựcotruyen.T uynhiờn,lehđitruyenthongc

%vnhúatotdepvựngphờngiắucuatoquoc.1.2.3.2. Cỏc thành tocúa leh®i

+Le(nghi le)

Le(rite)làm®tthànhtotrongleh®i.Cóleh®i,phanlelàchính,phanh®ikhá mịnhat. Nhưngcũng có nhung leh®i, phan h®i lai là chính, phan lelà phn. Trong leh®i, legan vói nhung nghithúc, nghi le(trong vi¾c thịcúng, tele...)dưoc con ngưịitienhànhtheonhungquitacnhatd

Nghilelànhungnghithúctienhànhtheonhungnguntac,lu¾ttncnhatd%nh,mang tínhbieu trưngde dỏnh dau, kyniắm mđt snkiắn, nhõn vắt nodú nhammncdớch cam ta,tơn vinh,ưóc nguy¾n vesnmay man, tot lành, nh¾ndưoc sngiúpdõtùnhungdoi tưongsiêu hìnhdangdưoc thịcúng.

Nghilecũngthehi¾ntrongv¾tdângcúng.V¾tdângcúngchialàm2loai:v¾tdângcúngthơngthưịngvàv¾tdângcúngd¾cbi¾t.V¾tdângcúngd¾cbi¾tganketvóinhânv¾t phnng thị. Trong các v¾tdâng cúng, cónhungv¾tdưoc tao ra tựmđtquan

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

niắmvdoctraotruyentựthehắnysangthehắkhỏc,lantruyentựvựngnysangvựngkhỏc nhbỏnhchng, bỏnhdy...

Nghi thúc thịcúnglà phương ti¾ndecon ngưịi giao tiep vói than linh, bao gom:

bài văn te, trình tnbuoi cúng tevà cácd®ng tác cúng te. Nghi thúc thòcúng thưòng dienra trong pham vi không gianhep.Trong các yeu totrên cua nghi thúc thịcúng thì bàivăn tecó nhieu snthaydoi qua tùng nm cũn trỡnh tnthũcỳngvdđngtỏchnhlethỡgiongnhauquacỏclehđivỡdocthnchiắntheocỏcquyd%nhcỳng

Lethũngdienrabờntrongthandiắn,cngcúkhidocmorđngrangoithandiắnvúidỏmrúchaydienxúngsntớchvecụnglaocuathanlinh.Ledocxemnhbỳc thơngdi¾p” cuahi¾n tai gui tói q khỳ, cua thegiúi hiắn thnc gui túi thegiúi siờunhiờn.

+ Hốm

đtsoớtngũidoclmvkhụngchongũingoilngbiet.

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

Không phai các leh®ideu có tnc hèm, mà chi olehđi cú sntớch khụngbỡnhthũngvev

%pdắcbiắt.Nhunghoatdđngdienratronghđiphanỏnhdieu kiắn,khanngvtrỡnhdđphỏttriencuad%aphng,datnúcovothũidiemdienracỏcsnkiắndú.Hđilsnvắndđnghoiha,liờntnccuacỏctrũchi,trũdienvcacỏc trangthỏi,hỡnhthỳc,musac,õmthanh.Songmđtdieukiắndenhắnthay,dúlhđi

Nhvắy,hđicúthehieulnhunghoatdđngvuichi,giaolunhõnmđtsnkiắndắc biắt hoắc theochu ksinh hoat vn húa dõntđc.

+ Dien xúng dõn gian, trũ dien dõn gian

Dienxúngtronglehđilsntỏidiencuđcsongdúihỡnhthỳcnghắthuắtv nghi lethụng quacác trò tnc nham làm cho trò tncaydep hơn. Dien xúng dõn gianlhỡnhthỳcbieudienvnhúanghắthuắtvnghile,baogomnhunghnhdđngvlũi núi bieudat thơngtin nàodó giua nhung ngưòi, nhóm ngưịi tham gia vàoleh®i.em®tsoleh®i,dienxưóngdângiandưoccoilàcáctnchèm(dienxưóngsntích).

ênm®ttongthedienxưóngle

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

h®i,mncdích là dien lainhungcâu chuy¾n, sntíchcó liên quanden cỏcnhõnvắt,snkiắnmlehđitongniắm,thũphnng

cúnhungdienxúngnắngvehnhdđng,cúnhungdien xúng nắng velũi núi, song phanlún cỏc lehđideu thehiắnsnket hop giua ‘‘dien’’ (hànhd®ng) và ‘‘xưóng’’(lịinói).Các hình thúc dien xưóngtrongleh®igomtele,lekhai h®i,lerãh®i,dám rưóc, dienxưóngsntích,dien xưóng thi tài, dien xưóngtâmlinh,dien xưóngvuichơi giai trớCỏchỡnhthỳctrũdientronghđiratphongphỳvdadang.Viắcdientrũtronghđiphai

+ Trũ chi dõn gian

Trũ chi dân gian là hoatd®ng khơng thethieu trongdịi song sinh hoat vn húacđngdong moi dõn tđc v thehiắn rừ nột qua cỏc lehđi. Trũ chi dõn gian thehiắn cỏchỳngxuv moi quan h¾giua cá nhân vói cá nhân, giua cá nhân vói c®ngdong, giua c®ngdong nàyvói c®ngdong khác,dong thòi còn thehi¾n moi quan h¾giua con ngưịi vói mơi trưịngtnnhiên. Qua các trị chơi dân gian, niem vui tinh than, súc khoe và súc sáng tao cua conngưịidưoc nhân lên, con ngưịidưoc hịa mình vào khơng gian sinh hoat văn hóa m®t cáchtnnhiên, thoaimái.

%aphương,tínhdoiúng,tínhc®ngd o ng,tínhtrangtrQng- h ồnhtráng…Trongdó,tínhd

Trong phanvănhóavùngbiendao,chúngtơidãtrìnhbàyleh®itruyenthonglàm®tthànhtocua văn húabiendao. Lehđitruyen thonglaicútớnhtonghopcao,tỳclbaogomcỏctrithỳc,cỏc tnc lắ,cỏc bieu tưong văn hóa,tơngiáo, tín ngưõng, phong tnc,

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

tắpquỏn cua cdõnvựngbiendao.Vỡvắy, nghiờncỳulehđitruyen thongcuamđtvựngbiendaocngcúthenúi lờndoc nhungdắc trngvn húacbancua vựngvnhúadú.ViắcnghiờncỳulehđitruyenthongcuavựngbiendaoQNlnhắndiắnnhung

1.3. Khỏi quỏt veleh®i truyen thong vùng biendão QuãngNinh

1.3.1. Cơsõtnnhiên, xã h®i cua vùng biendão QngNinh

Mơi trưịng tnnhiên tácd®ng gián tiepden snhình thành các thành tovăn hóa.Snthích nghi cua các chunhân văn hóa vúi mụi trũng v ngoc lai cỏc chunhõn vnhúacútỏcdđnglmthaydoimụitrũngtnnhiờnselcsodetaonờndắctrngvn hóa cuam®t vùngdat.

Trong cuon Ðai Nam nhat thong chícó ghi chép ve dat QN xưa nhưsau:

Ðat,nhân thenúi làmthành,dna chocao màgiuhiem,cónúidetna,

cóbienvịngquanh,d%athexalánhmàhiemyeu,trongthìgiuvungcươngvnc,ngồithìkhongche datThanh.Núi cao có Lơi Âm,sơnglón cóBachÐang;22cuabien,hơn 10donai, haidaoquanhco,sơngbenkhuat khúc, cũnglànơithenchotovenbien [48,tr.13].

%hànhchính:h.nHưng,TP.HaLong,TP.CamPha,TP. Cua Ơng,h.HaiHà,h.dao

VânÐon,h.Ðam Hà. Bịbiencónhieudoanquanhco,khúckhuyu,daycâycoir¾mrap(nhieunhat

ung,cónhungdoanbịbiencáttrangdeptuy¾tvịinhưbãibienMinhChâu(daoQuanLan),bãibienTràCo,bãibienCơTơ,bãibienBãiCháy…

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

%ahìnhcuatinhcóthechiathành3 vùng:Vùngnúi,trungdu;dongbangvenbien;vùngbienvàhaidao.Tr

ongdó,d%ahìnhdongbangkhákhácbi¾tsovóicác vùng khác. Theo nguon goc tao thành thìdongbangoQN có 3 loai:dong bang tích tnsơng,dong bang tích tnsơng bien vàdong bang tíchtnbien.Ðong bang tích tnbien cód¾cdiem là daidat hep ven bien, phân bokhá r®ng rãi, tùmũiSa Vĩ(Trà Co)den Tiên Yên và m®t dai phân boxung quanh Cua Lnc, tong chieu dàihơn100km.Dod%ahìnhbịbiengiápnúinhieunêncácdongbangtíchtnbiendưoccautao boi cát, san,soi,ovùng Tiên Yên là bùn cát vàoBãiCháylà san, cát lan b®t sét.ÐáybienQNcód

%ahìnhkhơngbangphang,d®sâutrungbìnhlà30m,cónhieulachsâu là di tích các dịngchaycovà có

nhungdaidá ngamlàmnơi sinh trưong các ran san hơ ratdadang.

khơngq300km2,trongdócó4consơnglónlàhalưusơng TháiBình,sơngKaLong, sơng

Tiênnvàsơng BaChe.Tuynhiên,hauhetcác sơng, suoideungan,nhovàd®doc lón.Lưu lưong vàlưu toc rat khácbi¾tgiuacác mùa.Vào mùadơng,các sơng cannưóc,có chotrơghenhdánhưngmùahalaiàồotháclũ, nưócdângcao ratnhanh.Lưulưongmùakhơ1,45m3/s,mùamưalêntói1500m3/s,chênhnhau1.000lan.

SơngngịiQNcód®doccaodod%ahìnhdoinúinhieu,mùamưalưulưongdịng chay lón, laithưịng xay ra trieu cưòng, gió bão, mùa khô lai quá can ki¾tnêncáccuabienvànhungvùngvencuabienlaib%xóilomanh,làmthaydoid%ahìnhthưịng xun,anhhưongden sinh hoat và san xuat cua ngũi dõn.

hai.Trongvựngnđithuy,cỏcquocgiavenbiencúchuquyenhonton,tuyắtdoivdaydunhtrờnlónhthodatliencuamỡnh.

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

éieu121Cụngúcquyd%nh:doivúicỏcdaoriờngbiắt,thuđcvemđtquocgiaven bien,

nhưng nam ngoài pham vi lãnh hai chung cua quoc giadó, thì lãnh haicuatùngdaonàycũngdưocxácd%nhnhưtrên.Cơngưóccũngquyd%nhchieur®nglãnhhai cuaquoc gia ven bien không quá 12 hai lý, ketù dưịng cơso dưoc vach ra theodúngcơngưóc.

DobienQNcónhieuhịndaonhotrênbienchiacatd%ahìnhbien,c®ngthêmtưduy nơng nghi¾pcua nhung ngưịi nơng dân nhìn bien nhưsơng, mang the úng xucua sông ra bien nên song giuabien khơi mà vand¾t cho các cua bien là sông như: sôngLncÐau(nơibenphàBãiCháycũ),sôngMang(daoQuanLan,daoMinhChâu)...

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

Dân soQN theo tongdieu tra dân sovà nhàonăm 2010 l 1.159.463ngũitrongdúnul566,184ngũi.Tylắdõnsosongothnhth

%l667.862ngũi(chiem58,1%).QNthuđc diắn tinh có sodân trung bình trong canưóc.

Tyl¾tăng dân sobình qn tùnăm 1999den 2009 là 1,3% (trung bình canưóc là1,2%),trongdódânsovùng biendaolà697.977 ngưịi.M¾c dù cỏc giadỡnhlmnghechi lúi vansinhdụngcon, nhng nhungngũichuyennghehoắcdicdicỏcvựngkhỏccngkhỏnhieu.

Mỳcdđdụth%húacuavựngbiendaoQNphỏttrienkhỏnhanh.éắcbiắtlhuyắndaoVõnéon vTPHaLong.Cỏc xó,huyắnoxadatliendócúdiắn lưóivàcácmang vien thơng nhưh.CơTơ,x.QuanLan,x.MinhChâu...Hi¾nnay,vùngbiendaoQN cóh¾thonggiaothơngtươngdoithu¾n loi. Trờncỏcdaodeucúdũng bđ doc rai nhnahoắcbờ tụng húa.

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

1.3.2. Solưong và snphân boleh®iõvùng biendão QuãngNinh

Theo snkhao sỏt cua chỳng tụi, hiắn nayoQN cú khỏ nhieu lehđi truyen thongcua cưdân vùng bien và haidao, cnthenhưsau:

SttÐơnv%hànhchínhKhơng gian tochúc leh®i truyen thong

Mieu NghèÐen Ðình Chùa Nơi khác

</div>