giáo trình luật hiến pháp nghề pháp luật trung cấp

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.24 MB, 150 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

Sà LAO ĐàNG – TH¯¡NG BINH VÀ XÃ HàI ĐÂK LÂK

<b>TR¯âNG TRUNG CÂP TR¯âNG S¡N </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>TUYÊN Bà BÀN QUYÀN </b>

Tài liáu này thuác lo¿i sách giáo trình nên các ngn thơng tin có thể đ°ÿc phép dùng ngun bÁn hoặc trích dùng cho các māc đích vÃ đào t¿o và tham khÁo.

Mãi māc đích khác mang tính lách l¿c hoặc sā dāng vãi māc đích kinh doanh thiÁu lành m¿nh s¿ bá nghiêm cấm.

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

Tham gia biên so¿n

1. Nguyßn Văn Khánh - Chă biên 2. Trần Danh Phú

3. Nguyßn Thá TuyÃn

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

GIÁO TRÌNH MƠN HâC/MƠ ĐUN ... 1

CH¯¡NG 1: TàNG QUAN VÂ NGÀNH LUÀT HIÀN PHÁP VÀ MÔN HâC LUÀT HIÀN PHÁP ... 2

1. Khái niám ... 2

2. Đối t°ÿng nghiên cứu căa khoa hãc luÁt hiÁn pháp. ... 18

3. Nêu khái quát lách sā phát triển căa hiÁn pháp trên thÁ giãi ... 18

4. Phân tích nhÁn đánh <HiÁn pháp là bÁn khÁ °ãc xã hái=. ... 19

5. T¿i sao nói HiÁn pháp là công cā giãi h¿n quyÃn lực Nhà n°ãc? ... 19

CH¯¡NG 3 : LàCH SĀ LÀP HIÀN VIàT NAM ... 20

1.T° t°áng lÁp hiÁn Viát nam tr°ãc cách m¿ng tháng Tám ... 20

2.Hoàn cÁnh ra đßi, nái dung, ý ngh*a căa HiÁn pháp 1946 ... 20

3.Hồn cÁnh ra đßi, nái dung, ý ngh*a căa HiÁn pháp 1959 ... 27

4.Hồn cÁnh ra đßi, nái dung, ý ngh*a căa HiÁn pháp 1980 ... 33

5.Hoàn cÁnh ra đßi, nái dung, ý ngh*a căa HiÁn pháp 1992 ... 39

CH¯¡NG 4: CHÀ Đà CHÍNH TRà N¯âC CàNG HỊA XÃ HàI CHĂ NGH)A VIàT NAM ... 54

1.Khái niám chÁ đá chính trá ... 54

2.BÁn chất và māc đích căa Nhà n°ãc Cáng hịa XHCN Viát Nam ... 54

3.Các hình thức nhân dân thực hián quyÃn lực nhà n°ãc á Viát Nam ... 56

4.Há thống chính trá n°ãc Cáng hịa XHCN Viát Nam ... 58

CH¯¡NG 5: CHÀ Đà KINH TÀ N¯âC CàNG HÒA XÃ HàI CHĂ NGH)A VIàT NAM ... 79

1.Khái niám chÁ đá kinh tÁ ... 79

2.Māc đích, chính sách phát triển căa nhà n°ãc theo HiÁn pháp 1992 (sāa đái, bá sung năm 2001) ... 79

3.ChÁ đá sá hữu và các thành phần kinh tÁ ... 87

4. Các nguyên tÃc quÁn lý nhà n°ãc đối vãi nÃn kinh tÁ ... 93

CH¯¡NG 6: QUYÂN VÀ NGH)A VĀ C¡ BÀN CĂA CÔNG DÂN ... 100

1.Khái niám công dân: ... 100

1. Đặc điểm các quyÃn và ngh*a vā c¢ bÁn căa cơng dân ... 102

3.Các nguyên tÃc hiÁn pháp căa chÁ đánh quyÃn và ngh*a vā c¢ bÁn căa cơng dân: ... 107

4. Nái dung các quyÃn và ngh*a vā c¢ bÁn căa công dân. ... 117

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

CH¯¡NG 8: Bà MÁY NHÀ N¯âC CàNG HÒA XÃ HàI CHĂ NGH)A VIàT

NAM ... 132

1. Khái niám vÃ bá máy nhà n°ãc ... 132

2.Các nguyên tÃc tá chức và hãat đáng căa bá máy nhà n°ãc ... 132

3.Há thống c¢ quan đ¿i dián (c¢ quan quyÃn lực nhà n°ãc) ... 134

4. Há thống c¢ quan chấp hành (c¢ quan hành chính nhà n°ãc) ... 135

5. Há thống Tòa án nhân dân ... 136

6. Há thống Vián kiểm sát nhân dân... 140

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>GIÁO TRÌNH MƠN HâC/MƠ ĐUN </b>

Tên mơn hãc: LUÀT HIÀN PHÁP Mã số môn hãc: MH 09

- Vá trí: Là mơn khoa hãc c¢ sá trong nái dung ch°¢ng trình đào t¿o căa nghÃ pháp lt.

- Tính chất: Là môn khoa hãc xã hái, hãc sinh s¿ đ°ÿc tiÁp cÁn vãi nái dung kiÁn thức c¢ bÁn vÃ luÁt hiÁn pháp.

- KiÁn thức:

+ Ng°ßi hãc nÃm vững mát số vấn đÃ c¢ bÁn vÃ chÁ đá chính trá, chÁ đá kinh tÁ, văn hóa, khoa hãc, giáo dāc, quyÃn và ngh*a vāc c¢ bÁn căa cơng dân, bá máy nhà n°ãc...

+ Trình bày đ°ÿc những nái dung c¢ bÁn trong cỏc chÂng hóc, bit liờn hỏ thc tiòn v ng dāng kiÁn thức đã hãc vào trong hãc tÁp, công tác và trong đßi sống;

- Năng lực tự chă và trách nhiám:

+ Thể hián ý thức công dân, tôn trãng pháp luÁt, rèn luyán tác phong sống và làm viác theo pháp luÁt; biÁt lựa chãn hành vi và khẳng đánh sự tự chă căa mình trong các quan há xã hái, trong lao đáng, trong cuác sống hàng ngày.

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

<b>CH¯¡NG 1: TàNG QUAN VÀ NGÀNH LU¾T HI¾N PHÁP V MễN HõC LUắT HIắN PHP </b>

<b>Mó chÂng/mó chÂng: </b>

<b>Giái thißu: Lu¿t Hi¿n pháp là mát ngành luÁt gßm táng thể các quy </b>

ph¿m pháp luÁt điÃu chßnh những quan há c¢ bÁn vÃ tá chức quyÃn lực Nhà n°ãc, vÃ chÁ đá chính trá, kinh tÁ, văn hóa - xã hái, chÁ đá bầu cā, quyÃn và ngh*a vā căa công dân, vÃ quốc tách...<small>[1]</small> Đây là ngành luÁt chă đ¿o, c¢ bÁn nhất trong há thống pháp lt căa mát quốc gia, nó điÃu chßnh những quan há xã hái quan trãng nhất, c¢ bÁn nhất và tất cÁ những ngành luÁt khác đÃ hình thành trên những nguyên tÃc căa hiÁn pháp. Nguyên thăy căa LuÁt HiÁn pháp chß điÃu chßnh hai vấn đÃ c¢ bÁn là cách thức tá chức bá máy nhà n°ãc và quyÃn công dân.<small>[2]</small> Qua quá trình phát triển căa lách sā, cùng vãi viác nhà n°ãc ngày càng can thiáp sâu vào đßi sống kinh tÁ - xã hái - văn hóa, ph¿m vi điÃu chßnh căa LuÁt HiÁn pháp ngày càng ráng rãi, bao gòm tt c nhng quan hỏ cÂ bn, quan tróng căa mát quốc gia bên c¿nh l*nh vực tá chức nhà n°ãc nh° c¢ sá kinh tÁ, chính trá, c¢ sá văn hóa... đây cũng là mát điểm đặc tr°ng căa LuÁt HiÁn pháp theo tr°ßng phái Xã hái chă ngh*a

<i><small>- </small>Hi<b>ểu biết tổng quan ngành luật hiến pháp và mơn học luật hiến pháp </b></i>

<b>Nßi dung chính: 1. Khái nißm </b>

a. Khái niám

Căn cứ vo khỏi niỏm i tng iu chònh, phÂng phỏp iu chßnh và quy ph¿m pháp lt phân tích trên đây, có thể đánh ngh*a ngành LuÁt hiÁn pháp mát cách cā thể nh° sau: Ngành LuÁt hiÁn pháp là táng thể các quy ph¿m pháp luÁt do nhà nước

<i>ban hành, điều chỉnh những quan hệ xã hội nền tảng, c¢ bản và quan trọng nhất trong xã hội gắn với việc xác định chế độ chỉnh trị, chỉnh sách c¢ bản trong lĩnh vực kinh tế, văn hố, xã hội, giáo dục, khoa học, cơng nghệ, quốc phịng và an ninh, đối ngoại; quyền và nghĩa vụ c¢ bản của người dân; tố chức, hoạt động của bộ mảy nhà nước và các c¢ quan trong bộ máy nhà nước. </i>

Ngành LuÁt hiÁn pháp là mát ngành luÁt đác lÁp trong há thống pháp luÁt Viát Nam và sự đác lÁp căa ngành LuÁt hiÁn pháp đ°ÿc xác lÁp bái các đặc điểm riêng căa đối t°ÿng điÃu chßnh v phÂng phỏp iu chònh ca ngnh lut ny nh phân tích á các māc trên.

<b>b. Hß tháng ngành lu¿t hi¿n pháp </b>

Ngành LuÁt hiÁn pháp không phÁi là mát tÁp hÿp hßn đán các quy ph¿m pháp luÁt điÃu chßnh các quan há xã hái nÃn tÁng, c¢ bÁn và quan trãng trong xã hái. Trái l¿i, ngành LuÁt hiÁn pháp là mát tÁp hÿp có há thống các quy ph¿m pháp luÁt theo các bá phÁn có mối quan há chặt ch¿ vãi nhau. KhoÁn 2 ĐiÃu 7 HiÁn pháp n°ãc Cáng hoà XHCN Viát Nam năm 2013. phÁn cấu thành nhå nhất là quy ph¿m pháp luÁt, há thống ngành LuÁt hiÁn pháp còn đ°ÿc cấu thành bái hai bá phÁn là các nguyên tÃc bao trùm (các nguyên tÃc chung) và các chÁ đánh

* Các nguyên tÃc bao trùm căa ngành LuÁt hiÁn pháp:

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

NÁu các quy ph¿m pháp lt căa ngành Lt hiÁn pháp th°ßng mang tính khái qt thì các ngun tÃc bao trùm thÁm chí cịn mang tính khái qt cao h¢n, đó là các t° t°áng, quan điểm mang tính chă đ¿o đối vãi toàn bá các chÁ đánh và quy ph¿m pháp luÁt căa ngành LuÁt hiÁn pháp, chúng chi phối nái dung căa các quy ph¿m pháp luÁt căa ngành LuÁt hiÁn pháp á tất cÁ các l*nh vực. Có ba nguyên tÃc bao trùm căa ngành LuÁt hiÁn pháp:

- Nguyên tÃc chă quyÃn nhân dân: Nguyên tÃc này đ°ÿc thể hián xuyên suốt trong các chÁ đánh và quy đánh căa ngành LuÁt hiÁn pháp mà trực tiÁp nhất là t¿i khoÁn 2 ĐiÃu 2 và ĐiÃu 3 căa HiÁn pháp năm 2013. Nái dung căa ngun tÃc này là đặt con ng°ßi vào vá trí trung tâm căa tất cÁ các công viác căa nhà n°ãc và xã hái, tÿ ngay trong l*nh vực chính trá tãi các chính sách trong l*nh vực kinh tÁ, xã hái, văn hố, giáo dāc, khoa hãc và cơng nghá, đên các quy đánh vÃ quyÃn và ngh*a vā cÂ bn ca ngòi dõn cng nh l*nh vc tỏ chức và ho¿t đáng căa bá máy nhà n°ãc.

- Nguyên tÃc nhà n°ãc pháp quyÃn XHCN: Nguyên tÃc này đ°ÿc quy đánh t¿i ĐiÃu 2 HiÁn pháp năm 2013. Nguyên tÃc nhà n°ãc pháp quyÃn XHCN yêu cầu tôn trãng, bÁo đÁm quyÃn con ng°ßi trong mãi l*nh vực mà ngành Lt hiÁn pháp điÃu chßnh và tơn trãng tính tối cao căa pháp luÁt trong mãi mặt tá chức và ho¿t đáng căa bá máy nhà n°ãc.

- Ngun tÃc bình đẳng, đồn kÁt giữa các dân tác: Nguyên tÃc này đ°ÿc thể hián mát cách rõ ràng á ĐiÃu 5 HiÁn pháp năm 2013. Nái dung căa nguyên tÃc là ngành LuÁt hiÁn pháp trong mãi l*nh vực điÃu chßnh căa mình phÁi bÁo đÁm khơng có sự phân biát giữa các dân tác, các dân tác thiểu số hoặc á những đáa bàn khó khăn phÁi đ°ÿc h°áng những chính sách °u tiên phù hÿp.

* Các chÁ đánh căa ngành LuÁt hiÁn pháp:

<ChÁ đánh= là mát trong những khái niám c¢ bÁn căa luÁt hãc. ThuÁt ngữ <chÁ đánh= đ°ÿc dùng để chß tÁp hÿp các quy ph¿m pháp luÁt căa mát ngành luÁt điÃu chßnh mát nhóm các quan há xã háicùng lo¿i, tức là có cùng tính chất hay đặc điểm nhất đánh. Có thể hình dung rằng mßi ngành lt đÃu là tÁp hÿp căa nhiÃu chÁ đánh đ°ÿc hình thành trên c¢ sá các quy ph¿m pháp lt điÃu chßnh các nhóm quan há xã hái có cùng tính chất, đặc điểm trong táng thể các quan há xã hái là đối t°ÿng điÃu chßnh căa ngành lt đó. cần l°u ý rằng, xác đánh các chÁ đánh trong mát ngành luÁt là mát viác làm linh ho¿t. Mát ngành luÁt có thể có mát số chÁ đánh lãn và trong chÁ đánh lãn có thể có chÁ đánh nhå tùy thuác ph¿m vi căa các quan há xã hái có cùng tính chất mà các chÁ đánh điÃu chßnh. <ChÁ đánh= cũng là mát khái niám có ý ngh*a thực tißn đối vãi cơng tác lÁp pháp và hồn thián pháp lt. Các quan há xã hái cùng lo¿i ln địi håi sự điÃu chßnh nhất qn và do đó các quy ph¿m pháp luÁt trong chÁ đánh t°¢ng ứng cũng phÁi đ°ÿc xây dựng thống nhất vãi nhau.

Nh° vÁy, chÁ đánh căa ngành LuÁt hiÁn pháp là tÁp hÿp các quy ph¿m pháp luÁt căa ngành LuÁt hiÁn pháp điÃu chßnh mát nhóm quan há xã hái có cùng lo¿i trong ph¿m vi đối t°ÿng điÃu chßnh căa ngành LuÁt hiÁn pháp. Ngành LuÁt hiÁn pháp có các chÁ đánh lãn c¢ bÁn nh° sau:

- ChÁ đánh vÃ chÁ đá chính trá bao gßm các quy ph¿m pháp luÁt căa ngành LuÁt hiÁn phỏp iu chònh cỏc vn cÂ bn v quan trãng nhất trong l*nh vực tố chức thực hián quyÃn lực nhà n°ãc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

- ChÁ đánh vÃ mối quan há c¢ bÁn giữa Nhà n°ãc Cáng hồ XHCN Viát Nam vãi cơng dân Viát Nam và ng°ßi dân sinh sống trên lãnh thá Viát Nam bao gßm các quy ph¿m pháp luÁt căa ngành LuÁt hiÁn pháp quy đánh vÃ quyÃn con ng°ßi, quyÃn và ngh*a vā c¢ bÁn căa cơng dân trên lãnh thá Viát Nam. ChÁ đánh này cũng có thể đ°ÿc gãi l ch ỏnh quyn cÂ bn ca ngòi dõn.

- ChÁ đánh vÃ chính sách kinh tÁ, xã hái, văn hố, giáo dāc, khoa hãc, cơng nghá, mơi tr°ßng, quốc phịng, an ninh và đối ngo¿i bao gßm các quy ph¿m pháp luÁt căa ngành LuÁt hiÁn pháp quy đánh những quan há xã hái c¢ bÁn, quan trãng nhất trong l*nh vực t°¢ng ứng, qua đó hình thành các chính sách đánh h°ãng căa nhà n°ãc trong các l*nh vực.

- ChÁ đánh vÃ chÁ đá bầu cā bao gßm các quy ph¿m pháp luÁt điÃu chßnh các mối quan há trong l*nh vực bầu cā để hình thành Quốc hái và Hái đßng nhân dân các cấp, hay cịn gãi là há thống c¢ quan dân cā á Viát Nam.

- Các chÁ đánh vÃ tá chức, ho¿t đáng căa Quốc hái, Chă tách n°ãc, Chính phă, chính quyÃn đáa ph°¢ng, TAND, VKSND và các c¢ quan hiÁn đánh đác lÁp bao gßm các quy ph¿m pháp luÁt căa ngành LuÁt hiÁn pháp điÃu chßnh vÃ tá chức và ho¿t đáng căa các c¢ quan nhà n°ãc t°¢ng ứng.

Có thể thấy rằng các chÁ đánh c¢ bÁn trên đây căa ngành Lt hiÁn pháp có tính đác lÁp t°¢ng đối vãi nhau bái nhóm quan há xã hái mà chúng điÃu chßnh. Tuy nhiên, mát số chÁ đánh có thể đ°ÿc tích hÿp thành những chÁ đánh lãn h¢n bái các nhóm quan há xã hái mà chúng điÃu chßnh cũng có cùng đặc điểm hay tính chất. Ví dā, các chÁ đánh vÃ tá chức và ho¿t đáng căa các c¢ quan nhà n°ãc có thể đ°ÿc tích hÿp thành chÁ đánh căa ngành LuÁt hiÁn pháp vÃ tá chức và ho¿t đáng căa bá máy nhà n°ãc

Là đ¿o luÁt c¢ bÁn, luÁt gốc căa nhà n°ãc, HiÁn pháp có hiáu lực pháp lý cao nhất trong há thống pháp luÁt.

Kể tÿ khi thành lÁp n°ãc Viát Nam Dân chă Cáng hịa đÁn nay, Viát Nam đã có 5 bÁn HiÁn pháp. Mßi bÁn HiÁn pháp đÃu đánh dấu mát b°ãc phát triển mãi căa đất n°ãc.

Ngày 02-9-1945, t¿i Qng tr°ßng Ba Đình, Chă tách Hß Chí Minh đã đãc bÁn "Tun ngơn đác lÁp" khai sinh ra n°ãc Viát Nam Dân chă Cáng hoà. Ngay sau đó, trong phiên hãp đầu tiên căa Chính phă ngày 3-9-1945, Hß Chă tách đã đÃ ra sáu nhiám vā cấp bách căa Chính phă. Mát trong những nhiám vā cấp bách đó là xây dựng HiÁn pháp.

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

Ngày 20-9-1945, Chính phă Lâm thßi ra SÃc lánh thành lÁp Ban dự thÁo HiÁn pháp gßm 7 ng°ßi do Chă tách Hß Chí Minh đứng đầu. Tháng 11-1945, Ban dự thÁo đã hồn thành cơng viác và bÁn dự thÁo đ°ÿc cơng bố cho tồn dân thÁo ln. Hàng triáu ng°ßi ViátNamhăng hái tham gia đóng góp ý kiÁn cho bÁn dự tho Hin phỏp cha ng mÂ óc bao òi ca nhân dân ta vÃ đác lÁp và tự do.

Ngày 28-10-1946, t¿i Nhà hát lãn Hà Nái, kỳ hãp thứ hai căa Quốc hái khoá I đã khai m¿c. Ngy 9-11-1946, sau hÂn mòi ngy lm viỏc khn trÂng, Quốc hái đã thông qua bÁn HiÁn pháp đầu tiên căa n°ãc Viát Nam Dân chă Cáng hoà.

HiÁn pháp nm 1946 bao gòm lòi núi u v 7 chÂng, 70 điÃu. Lßi nói đầu xác đánh nhiám vā căa dân tác ta trong giai đo¿n này là bÁo toàn lãnh thá, giành đác lÁp hoàn toàn và kiÁn thiÁt quốc gia trên nÃn tÁng dân chă. Lßi nói đầu đã xác đánh ba nguyên tÃc c¢ bÁn căa HiÁn pháp, đó là: Đồn kÁt tồn dân khơng phân biát giống nịi, gái, trai, giai cấp, tơn giáo; ĐÁm bÁo các quyÃn tự do dân chă; Thực hián chính quyÃn m¿nh m¿ và sáng suốt căa nhân dân.

Ch°¢ng I: Quy đánh hình thức chính thể căa Nhà n°ãc ta là dân chă cáng hồ; Ch°¢ng II: Quy đánh vÃ ngh*a vā và qun lÿi căa cơng dân; Ch°¢ng III: Quy đánh vÃ c¢ quan quyÃn lực Nhà n°ãc cao nhất - Nghá vián nhân dân; Ch°¢ng IV: Quy đánh vÃ Chính phă - c¢ quan hành chính Nhà n°ãc cao nht; ChÂng V: Quy ỏnh v Hỏi òng nhõn dân và Uỷ ban nhân dân - c¢ quan quyÃn lực và c¢ quan hành chính Nhà n°ãc, đáa ph°¢ng; Ch°¢ng VI: Quy đánh vÃ c¢ quan t° pháp - c¢ quan xét xā căa Nhà n°ãc; Ch°¢ng VII: Quy đánh vÃ vấn đÃ sāa đái HiÁn pháp. Toàn bá 7 ch°¢ng căa HiÁn pháp đÃu đ°ÿc xây dựng dựa trên ba ngun tÃc c¢ bÁn đã nói trên.

HiÁn pháp 1946 là mát HiÁn pháp dân chă tiÁn bá không kém bất kỳ mát bÁn HiÁn pháp nào trên thÁ giãi. VÃ kỹ thuÁt lÁp pháp, HiÁn pháp 1946 là mát bÁn HiÁn pháp cô đúc, khúc chiÁt, m¿ch l¿c và dß hiểu vãi tất cÁ mãi ng°ßi. Nó là mát bÁn HiÁn pháp m¿u mực trên nhiÃu ph°¢ng dián.

Tính đÁn thßi điểm năm 1959, Nhà n°ãc Viát Nam Dân chă Cáng hoà đã ra đßi và phát triển đ°ÿc 14 năm. Đó là mát khng thßi gian có nhiÃu sự kián chính trá quan trãng làm thay đái tình hình chính trá, xã hái và kinh tÁ căa đất n°ãc.

Ngay sau khi Quốc hái thông qua HiÁn pháp 1946, thực dân Pháp l¿i gây ra chiÁn tranh để xâm l°ÿc n°ãc ta mát lần nữa. Nhân dân ta đã đoàn kÁt chặt ch¿ d°ãi sự lãnh đ¿o căa ĐÁng Cáng sÁn Viát Nam tiÁn hành cuác kháng chiÁn tr°ßng kỳ, gian khá, kiên quyÁt đÁp tan âm m°u nô dách căa thực dân Pháp và bè lũ tay sai bán n°ãc. Vãi ChiÁn thÃng Đián Biên Phă và Hái nghá Gi¢nev¢ thÃng lÿi, miÃn BÃc n°ãc ta đ°ÿc hồn tồn giÁi phóng. Đất n°ãc cịn t¿m thßi chia làm hai miÃn và viác thống nhất đất n°ãc theo Hiáp đánh s¿ đ°ÿc thực hián sau hai năm bằng cuác Táng tuyển cā trong cÁ n°ãc do chính quyÃn hai miÃn hiáp th°¢ng tá chức.

Nh°ng sau khi hất cẳng Pháp, đÁ quốc Mỹ và bè lũ tay sai đã vi ph¿m Hiáp đánh Gi¢nev¢, tÿ chối hiáp th°¢ng táng tuyển cā để thống nhất n°ãc ta. Vì vÁy nhiám vā cách m¿ng trong giai đo¿n mãi này là xây dựng chă ngh*a xã hái á miÃn BÃc và đấu tranh thống nhất n°ãc nhà.

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

HiÁn pháp 1946, HiÁn pháp dân chă đầu tiên căa Nhà n°ãc ta đã hoàn thành sứ mánh căa nó, nh°ng so vãi tình hình và nhiám vā cách m¿ng mãi nó cần đ°ÿc bá sung và thay đái. Vì vÁy, trong kỳ hãp lần thứ 6, Quốc hái n°ãc Viát Nam Dân chă Cáng hồ khố I đã quyÁt đánh sāa đái HiÁn pháp 1946 và thành lÁp Ban dự thÁo HiÁn pháp sāa đái.

Sau khi làm xong bÁn dự thÁo đầu tiên, tháng 7 năm 1958 bÁn dự thÁo đã đ°ÿc thÁo luÁn trong các cán bá trung cấp và cao cấp thuác các c¢ quan quân, dân, chính, ĐÁng. Sau đÿt thÁo luÁn này, bÁn dự thÁo đã đ°ÿc chßnh lý l¿i và ngày 1 tháng 4 năm 1959 đem cơng bố để tồn dân thÁo luÁn và đóng góp ý kiÁn xây dựng. Cuác thÁo luÁn này làm trong bốn tháng liÃn t¿i khÃp cỏc nÂi, trong cỏc cÂ quan, xớ nghiỏp, tròng hóc và các tá chức khác căa nhân dân, á thành thá và nông thôn, viác nghiên cứu và thÁo luÁn dự thÁo HiÁn pháp tiÁn hành sôi nái và đã trá thành mát phong trào quần chúng ráng rãi có đă các tầng lãp nhân dân tham gia.

Ngày 18-12-1959, t¿i kỳ hãp thứ 11 Quốc hái khoá I, Chă tách Hß Chí Minh đã đãc báo cáo vÃ Dự thÁo HiÁn pháp sāa đái. Ngày 31-12-1959, Quốc hái đã nhất trí thơng qua HiÁn pháp sāa đái và ngày 1-1-1960, Chă tách Hß Chí Minh ký SÃc lánh cơng bố HiÁn pháp.

HiÁn pháp 1959 gßm có Lßi nói đầu và 112 điÃu chia làm 10 ch°¢ng:

Ch°¢ng I- N°ãc Viát Nam Dân chă Cáng hồ; Ch°¢ng II- ChÁ đá kinh tÁ và xã hái; Ch°¢ng III- QuyÃn và ngh*a vā c¢ bÁn căa cơng dân Ch°¢ng IV- Quốc hái; Ch°¢ng V- Chă tách nóc; ChÂng VI- Hỏi òng Chớnh ph; ChÂng VII- Hỏi òng nhõn dõn v U ban nhõn dõn; ChÂng VIII- Toà án nhân dân và Vián kiểm sát nhân dân; Ch°¢ng IX- Quốc kỳ, Quốc huy, Thă đơ; Ch°¢ng X- Sāa đái HiÁn pháp.

Lßi nói đầu khẳng đánh n°ãc Viát Nam là mát n°ãc thống, khẳng đánh những truyÃn thống quý báu căa dân tác Viát Nam nh° lao đáng cần cù, anh dũng đấu tranh bÁo vá và xây dựng đất n°ãc. Lßi nói đầu ghi nhÁn vai trò lãnh đ¿o căa ĐÁng Lao đáng Viát Nam (nay là ĐÁng Cáng sÁn Viát Nam) trong công cuác đấu tranh giành l¿i đác lÁp, tự do cho dân tác và xây dựng cuác sống ấm no, h¿nh phúc cho nhân dân, đßng thßi xác đánh bÁn chất căa Nhà n°ãc là Nhà n°ãc dân chă nhân dân dựa trên nÃn tÁng liên minh công nông do giai cấp công nhân lãnh đ¿o.

HiÁn pháp 1959 là sự kÁ thÿa và phát triển căa HiÁn pháp 1946 trong giai đo¿n mãi căa cách m¿ng Viát Nam. Nó là c¢ sá, nÃn tÁng để xây dựng toàn bá há thống pháp luÁt á miÃn BÃc trong thßi kỳ quá đá lên chă ngh*a xã hái.

ThÃng lÿi v* đ¿i căa ChiÁn dách Hß Chí Minh mùa xn 1975 đã má ra mát giai đo¿n mãi trong lách sā dân tác ta. MiÃnNamđ°ÿc hồn tồn giÁi phóng, cách m¿ng dân tác dân chă đã hoàn thành trong ph¿m vi cÁ n°ãc. N°ãc nhà đã hoàn toàn đác lÁp, tự do là điÃu kián thuÁn lÿi để thống nhất hai miÃnNam, BÃc đ°a cÁ n°ãc đi lên chă ngh*a xã hái.

Tr°ãc tình hình đó, tháng 9-1975, Hái nghá lần thứ 24 căa Ban Chấp hành Trung °¢ng ĐÁng Lao đáng Viát Nam đã xác đánh nhiám vā quan trãng hàng đầu lúc này là phÁi hoàn thành viác thống nhất n°ãc nhà. Nghá quyÁt căa Hái nghá đã nhấn m¿nh: "Thống nhất đất n°ãc vÿa là nguyán vãng tha thiÁt bÁc nhất căa đßng bào cÁ

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

n°ãc, vÿa là quy luÁt khách quan căa sự phát triển cách m¿ng ViátNam, căa lách sā dân tác ViátNam. Cách m¿ng thÃng lÿi trong cÁ n°ãc, chÁ đá thực dân mãi do đÁ quốc Mỹ áp đặt á miÃn Nam bá đÁp tan, nguyên nhân chia cÃt đất n°ãc bá hoàn toàn thă tiêu, thì đ°¢ng nhiên cÁ n°ãc ta đác lÁp, thống nhất và tiÁn lên chă ngh*a xã hái. Tÿ nay, Tá quốc ta tÿ L¿ng S¢n đÁn Cà Mau, tÿ đất liÃn đÁn hÁi đÁo v*nh vißn đác lÁp, thống nhất trên c¢ sá chă ngh*a xã hái"

Hái nghá 24 căa Ban Chấp hành Trung °¢ng ĐÁng Lao đáng Viát Nam đã quyÁt đánh triáu tÁp Hái nghá hiáp th°¢ng chính trá thống nhất Tá quốc. Hái nghá Hiáp th°¢ng chính trá đã đ°ÿc tiÁn hành tÿ ngày 15 đÁn ngày 21-11-1975. Hái nghá đã nhất trí quyÁt đánh tá chức táng tuyển cā bầu ra Quốc hái chung cho cÁ n°ãc. Quốc hái chung căa cÁ n°ãc s¿ xác đánh há thống chính trá căa Nhà n°ãc, thành lÁp c¢ quan Nhà n°ãc Trung °¢ng và xây dựng HiÁn pháp mãi căa Nhà n°ãc ViátNamthống nhất. Cuác táng tuyển cā theo nguyên tÃc phá thơng đầu phiÁu, trực tiÁp và bå phiÁu kín đã diòn ra ngy 25-4-1976 vói s tham gia ca hÂn 23 triáu cā tri, chiÁm gần 99% táng số cā tri. Cuác táng tuyển cā bầu Quốc hái chung căa cÁ dân tác đã giành đ°ÿc thÃng lÿi rực rỡ.

Ngày 2-7-1976 Quốc hái khoá VI đã ra Nghá quyÁt vÃ viác sāa đái HiÁn pháp 1959 và thành lÁp Uỷ ban dự thÁo HiÁn pháp gßm 36 ng°ßi do đßng chí Tr°ßng Chinh - Chă tách Uỷ ban Th°ßng vā Quốc hái làm Chă tách. Sau mát năm r°ỡi làm viác khẩn tr°¢ng, uỷ ban đã hồn thành dự thÁo. BÁn dự thÁo đ°ÿc đ°a ra cho cán bá Trung, cao cấp thÁo luÁn vào tháng 2-1978. Tÿ tháng 8-1979 bÁn dự thÁo đ°ÿc đ°a ra cho toàn dân thÁo luÁn. Tháng 9-1980, Ban Chấp hành trung °¢ng ĐÁng Cáng sÁn Viát Nam đã hãp kỳ đặc biát để xem xét và cho ý kiÁn bá sung, sāa chữa dự thÁo tr°ãc khi trình Quốc hái thÁo ln, thơng qua. Sau mát thßi gian thÁo ln Quốc hái khố VI, t¿i kỳ hãp thứ 7 ngày 18-12-1980, đã nhất trí thơng qua HiÁn pháp n°ãc Cáng hồ xã hái chă ngh*a Viát Nam năm 1980.

HiÁn pháp 1980 bao gßm: Lßi nói đầu, 147 điÃu chia làm 12 chÂng. Lòi núi u ca Hin phỏp khng đánh truyÃn thống tốt đẹp căa dân tác ta là lao đáng cần cù, chiÁn đấu dũng cÁm để dựng n°ãc và giữ n°ãc. Cuác đấu tranh lâu dài và bÃn bß vì đác lÁp tự do đã hun đúc nên truyÃn thống kiên c°ßng bất khuất căa dân tác ta. Lßi nói đầu xác đánh những nhiám vā căa cách m¿ng Viát Nam trong điÃu kián mãi mà Đ¿i hái đ¿i biểu toàn quốc lần thứ IV căa ĐÁng đÃ ra và nêu lên những vấn đÃ c¢ bÁn mà HiÁn pháp 1980 đÃ cÁp đÁn.

Ch°¢ng I: ChÁ đá chính trá; Ch°¢ng II: ChÁ đá kinh tÁ; Ch°¢ng III: Văn hoá giáo dāc, khoa hãc - kỹ thuÁt; Ch°¢ng IV: BÁo vá Tá quốc xã hái chă ngh*a; Ch°¢ng V: QuyÃn và ngh*a vā c¢ bÁn căa cụng dõn; ChÂng VI: Quc hỏi; ChÂng VII: Hỏi òng Nh nóc; ChÂng VIII: Hỏi òng Bỏ trỏng; ChÂng IX: Hỏi òng nhõn dõn v U ban nhõn dõn; ChÂng X: Toà án nhân dân và Vián kiểm sát nhân dân; Ch°¢ng XI: Quy đánh vÃ Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca, Thă đơ; Ch°¢ng XII: Hiáu lực căa HiÁn pháp và viác sāa đái HiÁn pháp.

HiÁn pháp 1980 đã đánh cát mốc quan trãng trong lách sā n°ãc ta. Nó là bÁn táng kÁt những thành tựu căa nhân dân Viát Nam đã giành đ°ÿc qua nāa thÁ kỷ đấu tranh giành đác lÁp, tự do, xây dựng cuác sống ấm no h¿nh phúc cho nhân dân, d°ãi sự lãnh đ¿o căa ĐÁng. Đó là bÁn HiÁn pháp căa n°ãc Viát Nam đã hoàn toàn thống

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

nhất, sau h¢n hai m°¢i năm bá chia cÃt vãi những chÁ đá chính trá - xã hái khác nhau. Đó là bÁn HiÁn pháp thể hián ý chí căa nhân dân hai miÃnNam- BÃc đồn kÁt mát lịng cùng tiÁn lên chă ngh*a xã hái.

Sau mát thßi gian phát huy hiáu lực, nhiÃu quy đánh căa HiÁn pháp năm 1980 tå ra không phù hÿp vãi điÃu kián kinh tÁ, xã hái căa đất n°ãc. Tình hình thực tißn căa đất n°ãc địi håi phÁi có mát bÁn HiÁn pháp mãi, phù hÿp h¢n để thúc đẩy sự tiÁn bá căa xã hái, xây dựng cuác sống ấm no h¿nh phúc cho nhân dân.

Đ¿i hái ĐÁng toàn tuốc lần thứ VI năm 1986 đã má ra thßi kỳ đái mãi á n°ãc ta. Vãi tinh thần căa Nghá quyÁt Đ¿i hái ĐÁng lần thứ VI, Quốc hái khóa 8, t¿i kỳ hãp thứ 3 ngày 22/12/1998 đã ra Nghá qut sāa đåi lßi nói đầu căa HiÁn pháp 1980; ngày 30/6/1989, kỳ hãp thứ V Quốc hái khóa 8 l¿i ra Nghá quyÁt sāa đái 7 điÃu: 57, 116, 118, 122, 123, 125 để xác đánh thêm quyÃn ứng cā vào Quốc hái, hái đßng nhân dân căa cơng dân và thành lÁp thêm th°ßng trực HĐND trong cÂ cu hỏi òng nhõn dõn cp tònh v cp huyán đßng thßi căng cố thêm các mặt ho¿t đáng căa hái đßng nhân dân, ăy ban nhân dân. Trong kỳ hãp này Quốc hái đã ra Nghá quyÁt thành lÁp Ăy ban sāa đái HiÁn pháp để sāa đái HiÁn pháp mát cách c¢ bÁn, tồn dián đáp ứng yêu cầu căa tình hình kinh tÁ, xã hái mãi, đặc biát là trong l*nh vực kinh tÁ.

Cuối năm 1991 đầu năm 1992 BÁn dự thÁo HiÁn pháp lần ba đã đ°ÿc đ°a ra tr°ng cầu ý kiÁn nhân dân. Dự thÁo HiÁn pháp lần 4 hoàn thành và đ°ÿc trình lên Quốc hái khóa VIII, t¿i kỳ hãp thứ XI xem xét. Sau nhiÃu ngày thÁo luÁn sôi nái vãi những chßnh lý và bá sung nhất đánh, ngày 15/4/1992 Quốc hái đã nhất trí thơng qua HiÁn pháp.

HiÁn pháp 1992 gßm Lßi nói đầu và 147 điÃu chia làm 12 ch°¢ng: Ch°¢ng I- ChÁ đá chính trá; Ch°¢ng II- ChÁ đá kinh tÁ; Ch°¢ng III- Văn hố, giáo dāc, khoa hãc, cơng nghá; Ch°¢ng IV- BÁo vá Tá quốc Viát Nam xã hái chă ngh*a; Ch°¢ng V- QuyÃn và ngh*a vā c¢ bÁn căa cơng dân; Ch°¢ng VI- Quốc hái; Ch°¢ng VII- Chă tách nóc; ChÂng VIII- Chớnh ph; ChÂng IX- Hỏi òng nhõn dân và Uỷ ban nhân dân; Ch°¢ng X- Tồ án nhân dân và Vián kiểm sát nhân dân, Ch°¢ng XI- Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca, Thă đô ngày Quốc Khánh; Ch°¢ng XII- Hiáu lực căa HiÁn pháp và viác sāa đái HiÁn pháp. Lßi nói đầu căa HiÁn pháp 1992 v cÂ bn cng ging nh lòi núi u căa các HiÁn pháp tr°ãc, ghi nhÁn những thành quÁ căa cách m¿ng Viát Nam và xác đánh những nhiám vā trong giai đo¿n cách m¿ng mãi. Trong lßi nói đầu cũng xác đánh những vấn đÃ c¢ bÁn mà HiÁn pháp s¿ quy đánh.

HiÁn pháp 1992 đánh dấu mát giai đo¿n phát triển mãi căa lách sā lÁp hiÁn ViátNam. Đây là bÁn HiÁn pháp xây dựng chă ngh*a xã hái trong thßi kỳ đái mãi toàn dián và sâu sÃc vÃ kinh tÁ, tÿng b°ãc và vững chÃc vÃ chính trá. Đây là bÁn HiÁn pháp kÁ thÿa có chÃt lãc những tinh hoa căa các HiÁn pháp 1946; 1959; 1980; đßng thßi là bÁn HiÁn pháp vÁn dāng sáng t¿o những quan điểm c¢ bÁn căa chă ngh*a Mác - Lênin và t° t°áng Hß Chí Minh vÃ xây dựng chă ngh*a xã hái vào hoàn cÁnh cā thể căa n°ãc ta.

Tr°ãc tình hình hián nay, đất n°ãc ta đã có nhiÃu thay đái trong bối cÁnh tình hình quốc tÁ có những chuyển biÁn to lãn, sâu sÃc và phức t¿p. Yêu cầu sāa đái HiÁn pháp năm 1992 để bÁo đÁm đái mãi đßng bá cÁ vÃ kinh tÁ và chính trá, xây dựng Nhà

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

n°ãc pháp quyÃn Viát Nam xã hái chă ngh*a căa nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, hồn thián thể chÁ kinh tÁ thá tr°ßng đánh h°ãng xã hái chă ngh*a, bÁo đÁm tốt h¢n quyÃn con ngòi, quyn v ngh*a v cÂ bn ca cụng dân, xây dựng và bÁo vá đất n°ãc, tích cực và chă đáng hái nhÁp quốc tÁ là hÁt sức quan trãng./.

<b>1</b>.Ngußn căa luÁt HiÁn Pháp chß bao gßm các bÁn HiÁn Pháp Viát Nam?

<b>4</b>.Các tá chức là thành viên căa Mặt TrÁn Tá Quốc Viát Nam hián nay đÃu đ°ÿc HiÁn pháp và Pháp LuÁt thÿa nhÁn là các tá chức Chính Trá -Xã Hái và là <c¢ sá chính trá căa chính qun nhân dân?

Vì theo HiÁn Pháp 1946 ko ghi nhÁn sự lãnh đ¿o căa ĐÁng.

<b>6</b>.Trong há thống chính trá n°ãc ta hián nay, nhà n°ãc giữ cai trò là lực l°ÿng lãnh đ¿o?

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

Vỡ 2 khỏi niỏm ny cú nột tÂng òng chứ ko đßng nhất! quyÃn con ng°ßi bao hàm ráng h¢n, mang tính chất tồn cầu, tồn nhân lo¿i cịn qun cơng dân chß trong pham vi quốc gia hoặc vùng lãnh thá nhất đánh.

<b>8. </b>Theo quy đánh căa HiÁn pháp thì qun và ngh*a vā căa cơng dân do HiÁn pháp và Pháp LuÁt quy đánh?

->NhÁn đánh SAI vì &do HiÁn Pháp và LuÁt quy đánh (đ51 HIÀN PHÁP)

<b>9</b>. HiÁn Pháp 1980 ko thÿa nhÁn quyÃn sá hữu t° nhân? NhÁn đánh ĐÚNG.(Đ18 hiÁn pháp80)

<b>10</b>. Theo quy đánh căa HiÁn pháp lao đáng là quyÃn căa công dân?

NhÁn đánh SAI , vì lao đáng là quyÃn và ngh*a vā căa công dân (Đ58 HiÁn pháp)

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

<b>CH¯¡NG 2: KHÁI QUÁT VÀ HI¾N PHÁP Mó chÂng/mó chÂng: </b>

<b>Giỏi thiòu: Hin phỏp l đ¿o luÁt gốc do Quốc hái ban hành có giá trá pháp lý </b>

cao nhất trong há thống pháp luÁt Viát Nam, quy đánh những vấn đÃ c¢ bÁn nhất vÃ chă quyÃn quốc gia, chÁ đá chính trá, chính sách kinh tÁ, xã hái; quyÃn và ngh*a vā c¢ bÁn căa cơng dân; tá chức và ho¿t đáng căa các c¢ quan nhà n°ãc

<b>Nßi dung chính: </b>

HiÁn pháp là văn kián chính trá - pháp lý đặc biát quan trãng, là nhân tố bÁo đÁm sự án đánh chính trá, xã hái và chă quyÃn căa quốc gia, thể hián bÁn chất dân chă, tiÁn bá căa Nhà n°ãc và chÁ đá. Là đ¿o luÁt c¢ bÁn, luÁt gốc căa Nhà n°ãc, HiÁn pháp có hiáu lực pháp lý cao nhất trong há thống pháp luÁt. Theo dòng lách sā lÁp hiÁn căa n°ãc ta, kể tÿ khi thành lÁp n°ãc Viát Nam dân chă cáng hòa đÁn nay, n°ãc ta đã có 05 bÁn HiÁn pháp, đó là HiÁn pháp năm 1946, HiÁn pháp năm 1959, HiÁn pháp năm 1992 (sāa đái, bá sung mát số điÃu năm 2001), HiÁn pháp năm 2013. Các bÁn HiÁn pháp này đÃu ra đßi trong những bối cÁnh và á những thßi điểm lách sā nhất đánh nhằm thể chÁ hóa đ°ßng lối cách m¿ng căa ĐÁng Cáng sÁn Viát Nam cho mßi giai

<b>đo¿n phát triển căa đất n°ãc. </b>

Sau khi đãc bÁn <Tuyên ngôn đác lÁp= ngày 2/9/1945, khai sinh n°ãc Viát Nam dân chă cáng hịa, ngày 03/9/1945, t¿i phiên hãp đầu tiên căa Chính phă, Chă tách Hß Chí Minh đã xác đánh viác xây dựng mát bÁn hiÁn pháp dân chă là mát trong sáu nhiám vā cấp bách căa Chính phă. Ng°ßi nói: <Tr°ãc chúng ta đã bá chÁ đá quân chă chuyên chÁ cai trá, rßi đÁn chÁ đá thực dân khơng kém phần chun chÁ nên n°ãc ta khơng có hiÁn pháp, nhân dân ta không đ°ÿc h°áng quyÃn tự do, dân chă. Chúng ta phÁi có mát hiÁn pháp dân chă=. Ngày 20/9/1945, Chính phă lâm thßi ra sÃc lánh thành lÁp Ban dự thÁo hiÁn pháp gßm 7 ng°ßi, do Chă tách Hß Chí Minh đứng đầu. Tháng 11/1945, Ban dự thÁo đã hồn thành cơng viác và BÁn dự thÁo đ°ÿc cơng bố cho tồn dân thÁo luÁn. Hàng triáu ng°ßi Viát Nam hăng hái tham gia đóng góp ý kiÁn cho BÁn dự thÁo vãi nhng nỏi dung mÂ óc bao òi ca bn thõn vÃ đác lÁp, tự do. Ngày 2/3/1946, trên c¢ sá Ban dự thÁo hiÁn pháp căa Chính phă, Quốc hái khóa I đã thành lÁp Ban dự thÁo HiÁn pháp gßm 11 ng°ßi, đ¿i dián cho nhiÃu tá chức, đÁng phái khác nhau do Chă tách Hß Chí Minh đứng đầu. Ban dự thÁo có nhiám vā táng kÁt các ý kiÁn tham gia đóng góp căa nhân dân và xây dựng BÁn dự thÁo cuối cùng để đ°a ra Quốc hái xem xét, thông qua. Ngày 9/11/1946, t¿i kỳ hãp thứ hai Quốc hái khóa I đã thơng qua bÁn HiÁn pháp đầu tiên căa n°ãc ta vãi 240 phiÁu thuÁn, 2 phiÁu chống. HiÁn pháp đ°ÿc thông qua đã đánh dấu sự cáo chung căa nÃn thống trá ngo¿i bang, tuyên bố n°ãc Viát Nam đác lÁp tÿ BÃc đÁn Nam, theo chÁ đá dân chă nhân dân, quyÃn bính trong n°ãc là căa tồn thể nhân dân khơng phân biát nịi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tơn giáo; các quyÃn tự do dân chă đ°ÿc đÁm bÁo&

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

Tuy nhiên, do hoàn cÁnh chiÁn tranh (10 ngày sau khi Quốc hái thông qua HiÁn pháp, cuác kháng chiÁn toàn quốc bùng ná) bÁn HiÁn pháp năm 1946 khơng đ°ÿc chính thức công bố, nh°ng d°ãi sự lãnh đ¿o căa Chă tách Hß Chí Minh, tinh thần căa các quy đánh trong HiÁn pháp năm 1946 đã đ°ÿc thực hián trên thực tÁ căn cứ vào tình hình cā thể

Sau chiÁn thÃng Đián Biên Phă năm 1954, miÃn BÃc đi lên xây dựng chă ngh*a xã hái, miÃn Nam tiÁp tāc đấu tranh để hoàn thành cách m¿ng dân tác dân chă nhân dân. HiÁn pháp năm 1946 đã hồn thành sứ m¿ng lách sā căa mình, nh°ng so vãi tình hình và nhiám vā cách m¿ng mãi cần đ°ÿc bá sung, thay đái. Vì vÁy, t¿i kỳ hãp lần thứ 6, Quốc hái khóa I đã quyÁt đánh sāa đái HiÁn pháp năm 1946 và thành lÁp Ban dự thÁo HiÁn pháp sāa đái bao gßm 28 thành viên, do Chă tách Hß Chí Minh làm Tr°áng ban. Sau khi làm xong BÁn dự thÁo đầu tiên, tháng 7/1958, BÁn dự thÁo đ°ÿc đ°a ra thÁo luÁn trong đái ngũ cán bá trung cấp và cao cấp thuác các c¢ quan quân, dân, chính, đÁng. Ngày 1/4/1959, bÁn dự thÁo đ°ÿc cơng bố để tồn dân thÁo ln và tham gia đóng góp ý kiÁn. Cuác thÁo luÁn này kéo dài trong 4 tháng vãi sự tham gia sơi nái, tích cực căa các tầng lãp nhân dân lao đáng. Ngày 31/12/1959, t¿i kỳ hãp thứ 11 Quốc hái khóa I đã nhất trí thơng qua bÁn HiÁn pháp sāa đái và ngày 1/1/1960, Chă tách Hß Chí Minh đã ký sÃc lánh công bố HiÁn pháp. Vãi 10 ch°¢ng, 112 điÃu, HiÁn pháp năm 1959 đã phát huy tinh thần căa HiÁn pháp năm 1946, đßng thßi phÁn ánh đầy đă tình hình thực tÁ căa chÁ đá ta do cuác cách m¿ng phÁn đÁ, phÁn phong thÃng lÿi đã mang l¿i, phÁn ánh đúng đÃn con đ°ßng đang tiÁn lên căa dân tác. Là bÁn HiÁn pháp căa mát n°ãc dân chă nhân dân tiÁn dần lên chă ngh*a xã hái, HiÁn pháp năm 1959 khẳng đánh n°ãc Viát Nam là mát n°ãc thống nhất tÿ L¿ng S¢n đÁn Cà Mau, tá chức theo chính thể Nhà n°ãc dân chă cáng hòa, tất cÁ quyÃn lực thuác vÃ Nhân dân, các quyÃn tự do dân chă đ°ÿc bÁo đÁm. Nhân dân sā dāng quyÃn lực căa mình thơng qua Quốc hái và Hái đßng nhân dân các cấp do Nhân dân bầu ra. Quốc hái, Hái òng nhõn dõn cỏc cp v cỏc cÂ quan nh n°ãc khác thực hành theo nguyên tÃc tÁp trung dân chă&

ThÃng lÿi v* đ¿i căa ChiÁn dách Hß Chí Minh mùa xn năm 1975 đã má ra mát giai đo¿n mãi trong lách sā dân tác ta. MiÃn Nam đ°ÿc hồn tồn giÁi phóng, cách m¿ng dân tác dân chă nhân dân đã hoàn thành trong ph¿m vi cÁ n°ãc. N°ãc ta đã hoàn toàn đác lÁp, tự do, là điÃu kián thuÁn lÿi để thống nhất hai miÃn Nam - BÃc, đ°a cÁ n°ãc quá đá đi lên chă ngh*a xã hái. HiÁn pháp năm 1959 đã hồn thành nhiám vā căa mình. Đất n°ãc Viát Nam l¿i cần mát bÁn HiÁn pháp mãi. Ngày 24/6/1976, Quốc hái khóa VI tiÁn hành kỳ hãp đầu tiên. T¿i kỳ hãp này, Quốc hái đã ra Nghá quyÁt vÃ viác sāa đái HiÁn pháp năm 1959 và thành lÁp Uỷ ban dự thÁo HiÁn pháp gßm 36 ng°ßi do đßng chí Tr°ßng Chinh - Chă tách Uỷ ban Th°ßng vā Quốc hái làm Chă tách. Sau mát năm r°ỡi làm viác khẩn tr°¢ng, Ăy ban đã hoàn thành dự thÁo. BÁn dự thÁo đ°ÿc đ°a ra toàn dân thÁo luÁn. Tháng 9/1980, Ban chấp hành Trung °¢ng ĐÁng cáng sÁn Viát Nam đã hãp kỳ đặc biát để xem xét và cho ý kiÁn bá sung, chßnh lý tr°ãc khi trình Quốc hái thÁo ln, thơng qua. Ngày 18/12/1980, t¿i kỳ hãp thứ 7 Quốc hái khóa VI đã nhất trí thơng qua HiÁn pháp. Vãi 12 ch°¢ng, 147 điÃu, HiÁn pháp năm 1980 đã xác đánh bÁn chất giai cấp căa Nhà n°ãc ta là Nhà n°ãc chun chính vơ sÁn, có sứ mánh lách sā là thực hián quyÃn làm chă tÁp thể căa nhân dân lao đáng, đáng viên và tá chức

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

nhân dân xây dựng thÃng lÿi chă ngh*a xã hái, tiÁn lên chă ngh*a cáng sÁn. Cũng t¿i bÁn HiÁn pháp này, bên c¿nh viác xác đánh vá trí, vai trị căa các tá chức chính trá - xã hái nh° Mặt trÁn Tá quốc Viát Nam, Táng cơng đồn Viát Nam, Đồn thanh niên cáng sÁn Hß Chí Minh, Hái liên hiáp phā nữ Viát Nam, lần đầu tiên trong lách sā lÁp hiÁn Viát Nam, vai trò lãnh đ¿o căa ĐÁng cáng sÁn Viát Nam đối vãi Nhà n°ãc và xã

<b>hái đã đ°ÿc thể chÁ thành mát điÃu căa HiÁn pháp (ĐiÃu 4)& d.Hi¿n pháp năm 1992 </b>

Sau mát thßi gian phát huy hiáu lực, nhiÃu quy đánh căa HiÁn pháp năm 1980 tå ra khơng cịn phù hÿp vãi điÃu kián kinh tÁ, xã hái căa đất n°ãc. Tình hình thực tißn địi håi phÁi có mát bÁn hiÁn pháp mãi, phù hÿp h¢n để thúc đẩy sự tiÁn bá căa xã hái, xây dựng cuác sống ấm no, h¿nh phúc cho Nhân dân. TiÁp thu tinh thần Nghá quyÁt Đ¿i hái ĐÁng toàn quốc lần thứ VI căa ĐÁng Cáng sÁn Viát Nam (12/1986), t¿i kỳ hãp thứ 3, Quốc hái khóa VIII đã ra Nghá qut sāa đái Lßi nói đầu căa HiÁn pháp năm 1980. Ngày 30/6/1989, t¿i kỳ hãp thứ V, Quốc hái khóa VIII l¿i ra Nghá quyÁt sāa đái 7 điÃu (57, 116, 118, 122, 123, 125) căa HiÁn pháp năm 1980 để xác đánh thêm quyÃn ứng cā vào Quốc hái, Hái đßng nhân dân căa cơng dân và thành lp thờm thòng trc Hỏi òng nhõn dõn trong cÂ cấu Hái đßng nhân dân cấp tßnh, thành phố trực thuác Trung °¢ng và cấp huyán, quÁn, thá xã, thành phố thuác tßnh, đßng thßi căng cố thêm các mặt ho¿t đáng căa Hái đßng nhân dân, Ăy ban nhân dân. Cũng trong kỳ hãp này, Quốc hái đã ra Nghá quyÁt thành lÁp Ăy ban sāa đái HiÁn pháp để sāa đái HiÁn pháp mát cách c¢ bÁn, tồn dián, đáp ứng yêu cầu căa tình hình mãi. Ăy ban sāa đái HiÁn pháp đ°ÿc thành lÁp bao gßm 28 ng°ßi, do Chă tách Hái đßng nhà n°ãc Võ Chí Cơng làm Chă tách. Ăy ban sāa đái HiÁn pháp đã hãp nhiÃu phiên và thơng qua tồn văn dự thÁo HiÁn pháp sāa đái. Cuối năm 1991, đầu năm 1992, bÁn dự thÁo HiÁn pháp lần thứ ba đã đ°ÿc đ°a ra tr°ng cầu ý kiÁn Nhân dân. Trên c¢ sá táng hÿp ý kiÁn đóng góp căa Nhân dân và ý kiÁn căa Bá Chính trá, Ban chấp hành Trung °¢ng ĐÁng, dự thÁo HiÁn pháp lần thứ t° đã hồn thành và đ°ÿc trình lên Quốc hái khóa VIII t¿i kỳ hãp thứ 11 để xem xét. Sau nhiÃu ngày thÁo luÁn sôi nái vãi những bá sung, chßnh lý nhất

<b>đánh, ngày 15/4/1992, Quốc hái đã nhất trí thơng qua HiÁn pháp. </b>

Viác so¿n thÁo và ban hành HiÁn pháp năm 1992 là mát quá trình thÁo luÁn dân chă và chÃt lãc mát cách nghiêm túc những ý kiÁn đóng góp căa mãi tầng lãp nhân dân vÃ tất cÁ các nái dung căa HiÁn pháp tÿ quan điểm chung đÁn các vấn đÃ cā thể. Có thể nói, HiÁn pháp năm 1992 là sÁn phẩm trí t căa tồn dân, thể hián ý chí và ngun vãng căa đßng bào cÁ n°ãc, là bÁn HiÁn pháp căa Viát Nam trong tiÁn trình đái mãi. Vãi 12 ch°¢ng, 147 điÃu, HiÁn pháp năm 1992 đã thể chÁ hóa tồn dián đ°ßng lối đái mãi căa ĐÁng, đẩy m¿nh đái mãi kinh tÁ, đái mãi vững chÃc vÃ chính trá, khẳng đánh māc tiêu xây dựng chă ngh*a xã hái mà Chă tách Hß Chí Minh, ĐÁng và Nhân dân ta đã lựa chãn; tiÁp tāc khẳng đánh tính chất căa Nhà n°ãc ta là Nhà n°ãc chuyên chính vô sÁn, mãi quyÃn lực nhà n°ãc thuác vÃ Nhân dân. Nhân dân sā dāng quyÃn lực nhà n°ãc thông qua Quốc hái và Hái đßng nhân dân do Nhân dân bầu ra và cháu trách nhiám tr°ãc Nhân dân. Tá chức và ho¿t đáng căa bá máy nhà n°ãc theo nguyên tÃc tÁp trung dân chă. QuyÃn lực nhà n°ãc là tÁp trung, thống nhất, không phân chia các quyÃn lÁp pháp, hành pháp và t° pháp theo thuyÁt <Tam quyÃn phân lÁp=, chß có sự phân cơng, phân nhiám giữa Quốc hái, Chính phă, Tịa án nhân dân tối cao, Vián kiểm sỏt nhõn dõn ti cao mòi cÂ quan thi hành có hiáu lực chức năng,

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

quyÃn h¿n căa mình, vãi sự phối hÿp và hiáp đßng chặt ch¿, t¿o nên sức m¿nh táng hÿp căa quyÃn lực nhà n°ãc thống nhất d°ãi sự lãnh đ¿o căa ĐÁng. HiÁn pháp năm 1992 đã thể chÁ hóa nÃn dân chă xã hái chă ngh*a, Nhân dân làm chă đất n°ãc, các quyÃn, ngh*a vā căa công dõn, quyn cÂ bn ca con ngòi c tụn tróng và bÁo vá bằng pháp luÁt, đßng thßi cũng tiÁp tāc khẳng đánh vai trò lãnh đ¿o nhà n°ãc, xã hái căa ĐÁng Cáng sÁn Viát Nam. Mãi tá chức căa ĐÁng ho¿t đáng trong khuôn khá HiÁn pháp và pháp luÁt&

Sau gần 10 năm có hiáu lực, HiÁn pháp năm 1992 đã phát huy đ°ÿc hiáu quÁ căa mát đ¿o luÁt c¢ bÁn căa nhà n°ãc. HiÁn pháp năm 1992 thực sự t¿o ra mát c¢ sá pháp lý vững chÃc để xây dựng nÃn kinh tÁ thá tr°ßng, đánh h°ãng xã hái chă ngh*a, bÁo vá các quyÃn, lÿi ích hÿp pháp căa công dân, xây dựng bá máy nhà n°ãc căa Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, thực hián chính sách hịa bình, hữu nghá, má ráng giao l°u và hÿp tác vãi tất cÁ các n°ãc trên thÁ giãi phù hÿp vãi xu thÁ hái nhÁp và toàn cầu hóa căa thÁ giãi hián đ¿i. Tuy nhiên, sau mát thÁp kỷ, tình hình kinh tÁ, chính trá, xã hái á n°ãc ta đã có những thay đái nhất đánh, đòi håi HiÁn pháp phÁi đ°ÿc bá sung, sāa đái nhằm phát huy h¢n nữa hiáu lực và hiáu quÁ căa nó trong viác điÃu chßnh các quan há xã hái. D°ãi sự lãnh đ¿o căa Bá Chính trá, Ban chấp hành Trung °¢ng ĐÁng Cáng sÁn Viát Nam, Quốc hái khóa X, kì hãp thứ 9 đã ra Nghá quyÁt số 43/2001/QH10 ngày 29/6/2001 vÃ viác thành lÁp Ăy ban dự thÁo sāa đái, bá sung mát số điÃu căa HiÁn pháp năm 1992. BÁn dự thÁo sāa đái, bá sung mát số điÃu căa HiÁn pháp năm 1992 đã đ°ÿc đ°a ra thÁo luÁn ráng rãi trong các tầng lãp nhân dân. Sau khi táng hÿp các ý kiÁn đóng góp căa Nhân dân, bÁn dự thÁo đã đ°ÿc chßnh lý, bá sung nhiÃu lần. Sau mát thßi gian làm viác khẩn tr°¢ng, vãi sự bàn b¿c, thÁo luÁn dân chă, cơng khai, ngày 25/12/2001, Quốc hái khóa X, kỳ hãp thứ 10 vãi đa số tuyát đối đã nhất trí thơng qua Nghá qut số 51/2001/QH10 vÃ viác sāa đái, bá sung mát số điÃu căa HiÁn pháp n°ãc Cáng hòa xã hái chă ngh*a Viát Nam năm 1992. Vãi 24 vấn đÃ đ°ÿc sāa đái, bá sung, HiÁn pháp năm 1992 (sāa đái) đã đánh dấu mát b°ãc hồn thián chÁ đá chính trá, chÁ đá kinh tÁ, chính sách văn hóa, giáo dāc, khoa hãc, cơng nghá, chÁ đánh quyÃn và ngh*a vā c¢ bÁn căa công dân, căng cố viác tá chức, phân công và phối hÿp các nhánh quyÃn lực trong tá chức bá máy nhà n°ãc theo h°ãng xây dựng Nhà n°ãc pháp quyÃn xã hái chă ngh*a, căa Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân vì mát māc tiêu dân giàu, n°ãc m¿nh, xã hái cơng bằng, dân chă, văn minh, mãi ng°ßi có cuác sống ấm no, tự do, h¿nh phúc, có điÃu kián phát triển toàn dián; xây dựng nÃn kinh tÁ đác lÁp, tự chă trên c¢ sá phát huy nái lực, chă đáng hái nhÁp kinh tÁ quốc tÁ; thực hián cơng nghiáp hóa, hián đ¿i hóa đất n°ãc, thực hián nhất quán chính sách phát triển kinh tÁ thỏ tròng, ỏnh hóng xó hỏi ch ngh*a, cÂ cu kinh tÁ nhiÃu thành phần vãi các hình thức tá chức sÁn xuất kinh doanh đa d¿ng dựa trên chÁ đá sá hữu toàn dân, sá hữu tÁp thể, sá hữu t° nhân, trong đó sá hữu tồn dân, sá hữu tÁp thể là nÃn tÁng...

Qua 20 năm thực hián HiÁn pháp năm 1992, đất n°ãc ta đã đ¿t đ°ÿc những thành tự to lãn, có ý ngh*a lách sā. ĐÁn nay, tình hình trong n°ãc, khu vực và quốc tÁ có những biÁn đái to lãn, sâu sÃc và phức t¿p h¢n. C°¢ng l*nh xây dựng đất n°ãc trong thßi kỳ quá đá lên chă ngh*a xã hái (bá sung, phát triển năm 2011) và các văn kián khác căa Đ¿i hái đ¿i biểu toàn quốc lần thứ XI căa ĐÁng đã xác đánh māc tiêu,

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

đánh h°ãng phát triển toàn dián, bÃn vững đất n°ãc trong giai đo¿n cách m¿ng mãi nhằm xây dựng n°ãc Viát Nam xã hái chă ngh*a dân giàu, n°ãc m¿nh, dân chă, công bằng, văn minh. Vì vÁy, t¿i kỳ hãp thứ 2, Quốc hái khóa XIII đã quyÁt đánh sāa đái HiÁn pháp năm 1992 để bÁo đÁm đái mãi đßng bá cÁ vÃ kinh tÁ và chính trá, xây dựng Nhà n°ãc pháp quyÃn xã hái chă ngh*a căa Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, hồn thián thể chÁ kinh tÁ thá tr°ßng đánh h°ãng xã hái chă ngh*a, bÁo m tt hÂn quyn con ngòi, quyn v ngh*a v c¢ bÁn căa cơng dân; xây dựng và bÁo vá đất n°ãc; tích cực và chă đáng hái nhÁp quốc tÁ. Thực hián Nghá quyÁt căa Quốc hái khóa XIII vÃ viác sāa đái HiÁn pháp năm 1992, tÿ năm 2011 đÁn năm 2013, Ăy ban dự thÁo sāa đái HiÁn pháp đã tá chức táng kÁt viác thi hành HiÁn pháp năm 1992 và xây dựng dự thÁo sāa đái HiÁn pháp trình Quốc hái xem xét, cho ý kiÁn t¿i 3 kỳ hãp. T¿i kỳ hãp thứ 4, Quốc hái khóa XIII đã quyÁt đánh tá chức lấy ý kiÁn Nhân dân vÃ dự thÁo sāa đái HiÁn pháp. Viác lấy ý kiÁn Nhân dân đã đ°ÿc các cấp, các ngành triển khai, thu hút sự tham gia sâu ráng, nghiêm túc, tích cực, tâm hut căa đơng đÁo các tầng lãp nhân dân và đßng bào Viát Nam á n°ãc ngoài, thực sự là đÿt sinh ho¿t chính trá, pháp lý dân chă, sâu ráng trong cÁ há thống chính trá. Ngày 28/11/2013 t¿i kỳ hãp thứ 6, Quốc hái khóa XIII đã thơng qua HiÁn pháp n°ãc Cáng hòa xã hái chă ngh*a Viát Nam. Là bÁn HiÁn pháp đ°ÿc chuẩn bá công phu, nghiêm túc, chÃt lãc, tiÁp thu đ°ÿc nhiÃu ý kiÁn đóng góp xây dựng căa Nhân dân, căa các vá đ¿i biểu Quốc hái, các chuyên gia, nhà khoa hãc, phÁn ánh đ°ÿc ý chí, nguyán vãng căa Nhân dân, đÁm bÁo chính trá, pháp lý vững chÃc cho dân tác ta, Nhân dân ta và Nhà n°ãc ta v°ÿt qua những thách thức, khó khăn, vững b°ãc tiÁn lên trong thßi kỳ mãi - thßi kỳ đẩy m¿nh tồn dián công cuác đái mãi đất n°ãc, xây dựng và bÁo vá Tá quốc, hái nhÁp quốc tÁ. Đây cũng là bÁn HiÁn pháp vÿa kÁ thÿa đ°ÿc các giá trá to lãn căa các bÁn HiÁn pháp năm 1946, năm 1959, năm 1980 và năm 1992, vÿa thể chÁ hóa các quan điểm, ph°¢ng h°ãng, nái dung phát triển đã đ°ÿc khẳng đánh trong C°¢ng l*nh xây dựng đất n°ãc trong thßi kỳ quá đá lên chă ngh*a xã hái (bá sung, phát triển năm 2011). Vãi bố cāc 11 ch°¢ng, 120 điÃu, giÁm 01 ch°¢ng và 27 điÃu so vãi HiÁn pháp năm 1992, HiÁn pháp năm 2013 có nhiÃu điểm mãi cÁ vÃ nái dung và kỹ thuÁt lÁp hiÁn, thể hián sâu sÃc, toàn dián sự đái mãi đßng bá cÁ vÃ kinh tÁ và chính trá, thể hián rõ và đầy đă h¢n bÁn chất dân chă, tiÁn bá căa Nhà n°ãc và chÁ đá ta trong thßi kỳ quá đá lên chă ngh*a xã hái, bÁo đÁm quyÃn con ng°ßi, qun và ngh*a vā c¢ bÁn căa cơng dân, xây dựng Nhà n°ãc pháp quyÃn Viát Nam xã hái chă ngh*a căa Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân do <b>ĐÁng cáng sÁn Viát Nam lãnh đ¿o./. </b>

Ngày nay, thuÁt ngữ <hiÁn pháp= đ°ÿc dùng phá biÁn á các n°ãc trên thÁ giãi vãi ngh*a là đ¿o luÁt c¢ bÁn (basic law) căa nhà n°ãc, có hiáu lực pháp lý cao nhất, đ°ÿc xây dựng, ban hành, bá sung, sāa đái vãi mát thă tāc đặc biát. VÁy hiÁn pháp đầu tiên xuất hián vào thßi gian nào? Theo giáo s° ng°ßi Pháp Philippe Ardant, để trÁ lßi câu håi này cần phÁi chia hiÁn pháp làm hai lo¿i là hiÁn pháp thành văn và hiÁn pháp bất thành văn. NÁu coi hiÁn pháp là những quy đánh mang tính nguyên tÃc vÃ tá chức quyÃn lực nhà n°ãc thì rõ ràng hiÁn pháp đã có tÿ thßi xa x°a và có thể coi đó là hiÁn pháp tÁp quán (Constitution coutumière).

Các nguyên tÃc truyÃn ngôi vua nh° <trãng nam, trãng tr°áng, lãnh thá bất khÁ phân = là các nguyên tÃc quan trãng trong thiÁt lÁp ngai vàng đã có tÿ thßi xa x°a khi

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

chÁ đá quân chă chuyên chÁ đ°ÿc hình thành. HiÁn pháp thành văn xuất hián sãm nhất là á Hy L¿p cá đ¿i khoÁng tÿ thÁ kß thứ VII - VI tr°ãc Cơng ngun và sau đó là á nhà n°ãc La Mã cá đ¿i. à Anh, tÿ thÁ kß thứ XI đã xuất hián các hiÁn ch°¢ng (Charte) - cũng là những văn bÁn có tính chất căa HiÁn pháp, mặc dù các hiÁn ch°¢ng này không quy đánh đầy đă các vấn đÃ vÃ tá chức quyÃn lực nhà n°ãc nh°ng đã phân đánh rõ thẩm quyÃn và mối quan há giữa quyÃn lực căa Vua (Pouvoir royal), tầng lãp quý tác (Barons) và tôn giáo (Eglise). Sau thßi kì này, nhân lo¿i trÁi qua thßi kì <những đêm dài trung cá= vãi những b°ãc thāt lùi cho đÁn cuối thÁ kß XVIII. Cuối thÁ kß XVIII, các bÁn hiÁn pháp theo đúng ngh*a hián đ¿i (là đ¿o lt c¢ bÁn căa nhà n°ãc, có hiáu lực pháp lý cao nhất) đầu tiên đã ra đßi.

Tr°ãc hÁt phÁi kể đÁn HiÁn pháp n°ãc Mỹ năm 1787 ra đßi sau khi n°ãc Mỹ giành đác lÁp, tiÁp đó là HiÁn pháp căa Ba Lan năm 1791, HiÁn pháp căa Pháp năm 1791, HiÁn pháp căa Thāy Điển năm 1809, HiÁn pháp căa Venezuela năm 1811, HiÁn pháp căa Tây Ban Nha năm 1812. Sau đó ít lâu, các cuác cách m¿ng dân chă t° sÁn tÿ năm 1830 đÁn 1848 căa thÁ kß XIX, hai cuác ChiÁn tranh thÁ giãi thứ nhất và thứ hai nāa đầu thÁ kß XX và sự tan rã căa chÁ đá thuác đáa tÿ sau năm 1958 đã t¿o ra những tiÃn đÃ thúc đẩy viác hình thành c¢ sá pháp lý bÁo vá qun con ng°ßi và cơng dân, bÁo đÁm chă quyÃn nhà n°ãc thuác vÃ nhân dân, h¿n chÁ và kiểm soát quyÃn lực nhà n°ãc. Trong những nhu cầu đó căa nhà n°ãc và xã hái, chă ngh*a lÁp hiÁn đã phát triển và tuyát đ¿i đa số các n°ãc trên thÁ giãi đÃu lần l°ÿt xây dựng và hoàn thián hiÁn pháp cho quốc gia mình.

HiÁn pháp là đ¿o luÁt gốc căa nhà n°ãc nên hiÁn pháp khơng những có ý ngh*a pháp lý mà cịn có ý ngh*a chính trá, văn hóa, xã hái. Do hiÁn pháp có ý ngh*a trên nhiÃu bình dián khác nhau nên tßn t¿i nhiÃu đánh ngh*a khác nhau vÃ hiÁn pháp. Hai nhà nghiên cứu ng°ßi Anh là B. Jones và D. Kavanagh đã đánh ngh*a: <HiÁn pháp là mát văn bÁn thể hián tinh thần và đ°ßng lối chính trá=.

Đánh ngh*a này nhấn m¿nh đÁn ý ngh*a chính trá căa hiÁn pháp vì hiÁn pháp ln ln' là cơng cā thể chÁ hóa đ°ßng lối chính trá căa các nhà lÁp hiÁn, đặc biát là căa đÁng cầm quyÃn. Các hãc giÁ ng°ßi Anh khác là M. Beloff và G. Peele l¿i nhấn m¿nh đÁn tính chất tá chức quyÃn lực nhà n°ãc căa hiÁn pháp khi đánh ngh*a: <HiÁn pháp là táng thể các quy đánh điÃu chßnh và phân đánh sự phân chia quyÃn lực nhà n°ãc trong há tháng chính trá"

Cịn M. Hauriou, nhà nghiên cứu lt hãc ng°ßi Pháp thì nhìn nhÁn hiÁn pháp mát cách tồn dián và đầy đă h¢n cÁ vÃ hình thức và nái dung khi ơng quan niám: <Kể hình thức bên ngoài HiÁn pháp là văn bÁn quy ph¿m pháp luÁt cao nhất, viác thay đái HiÁn pháp phÁi đòi håi thă tāc đặc biát; vÃ nái dung HiÁn pháp là tong thể những quy đánh vÃ quy chÁ xã hái, chính trá căa nhà n°ãc, khơng phā thc vào hình thức văn bÁn thể hián và thă tāc sāa đái văn bÁn đó=.

Nhà chính trá hãc và hiÁn pháp hãc ng°ßi Pháp khác là Georges Burdeau đã xem xét hiÁn pháp trên bình dián là văn bÁn h¿n chÁ quyÃn lực và sự tuỳ tián căa nhà n°ãc trong viác lựa chãn ng°ßi cầm quyÃn và tá chức thực hián các thể chÁ nhà n°ãc. Ông đã đ°a ra đánh ngh*a: <HiÁn pháp là văn bÁn long trãng bÃt buác quyÃn lực nhà n°ãc tuân thă các quy ph¿m h¿n chÁ quyÃn tự do căa nó trong viác lựa chãn những ng°ßi cầm quyÃn, tá chức và thực hián các thể chÁ cũng nh° các mối quan há căa nó

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

Ra đßi trong xã hái có giai cấp, là sÁn phẩm căa đấu tranh giai cấp, thể hián ý chí căa giai cấp hoặc liên minh giai cấp cầm quyÃn. Nái dung căa HiÁn pháp đ°ÿc quy đánh bái điÃu kián sinh ho¿t vÁt chất căa giai cấp thống trá, māc đích là nhằm điÃu chßnh những quan há xã hái phát triển theo mát trÁt tự nhất đánh phù hÿp vãi lÿi ích căa giai cấp thống trá.

<i>Ví dā: ĐiÃu 2 HP n°ãc CHXHCNVN năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2011) quy đánh: < Nhà nước CHXHCNVN là Nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giai cấp công nông và đội ngũ trí thức=. </i>

PhÁn ánh nhu cầu và lÿi ích chung căa tất cÁ các giai cấp, tầng lãp nhân dân và căa cÁ quốc gia. Là nÃn tÁng cho sự phát triển chung căa tồn xã hái, điÃu chßnh các quan há xã hái, thể hián bÁn sÃc, truyÃn thống văn hóa dân tác.

1. Trình bày khái niám, các quan điểm vÃ <hiÁn pháp=.

– HiÁn pháp là đ¿o luÁt c¢ bÁn căa mát quốc gia, có tính pháp lí cao nhất, là há thống các quy tÃc gốc, c¢ bÁn và quan trãng nhất giúp kiểm soát quyÃn lực Nhà n°ãc, bÁo vỏ quyn con ngòi.

Hin phỏp do cÂ quan lÁp pháp ban hành (nghá vián hay quốc hái), đ°ÿc sāa đái, thơng qua theo mát quy trình trình riêng khác vãi lt thơng th°ßng.

– HiÁn pháp đ°ÿc bÁo vỏ theo cÂ ch bo hin

à Viát Nam, tr°ãc khi có hiÁn pháp, n°ãc ta là n°ãc thuác đáa nāa phong kiÁn vì vÁy, t° t°áng, quan điểm vÃ hiÁn pháp gÃn liÃn vãi đác lÁp, tự do căa dân tác và quyÃn làm chă đất n°ãc căa nhân dân. Chă tách Hß Chí Minh đã tÿng viÁt: <Tr°ãc chúng ta đã bá chÁ đá chuyên chÁ cai trá, rßi đÁn chÁ đá thực dân không kém phần chuyên chÁ nên n°ãc ta khơng có HiÁn pháp, nhân dân ta không đ°ÿc h°áng các quyÃn tự do dân chă. Chúng ta phÁi có mát bÁn HiÁn pháp dân chă=. Nh° vÁy, có thể

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

thấy quan điểm vÃ hiÁn pháp căa Chă tách Hß Chí Minh là văn bÁn mà á đó ghi nhÁn nÃn đác lÁp, tự do căa dân tác và các quyÃn tự do dân chă căa nhân dân.

<b>2. Đái t°ÿng nghiên cứu căa khoa hãc lu¿t hi¿n pháp. </b>

Đối t°ÿng nghiên cứu:

– Những mối quan há xã hái có liên quan đÁn ngn gốc và bÁn chất quyÃn lực Nhà n°ãc

– Mối quan há giữa các c¢ quan Nhà n°ãc vãi nhau

– Những mối quan há c¢ bÁn giữa các c¢ quan Nhà n°ãc vãi công dân

– Mối quan há xã hái liên quán đÁn c¢ sá kinh tÁ, văn hóa, xã hái căa viác tá chức Nhà n°ãc Viát Nam.

<b>3. Nêu khái quát lách sā phát triển căa hi¿n pháp trên th¿ giái </b>

– Khi t° hữu xuất hián, xuất hián các giai cấp. Giai cấp thống trá lấy thần quyÃn để đặt ra các quy tÃc chă quan, t¿o thành thể thức tá chức quyÃn lực Nhà n°ãc – những thể thức bất thành văn. QuyÃn lực Nhà n°ãc bá l¿m dāng, vi ph¿m quyÃn lÿi căa ng°ßi dân.

– Xã hái phát triển, lồi ng°ßi nhÁn ra viác tá chức Nhà n°ãc xuất phát tÿ nhân dân. Các cá nhân không thể sống mát cách biát lÁp, cần liên kÁt thành mát cáng đßng d°ãi sự quÁn lý căa NN. Nhà n°ãc có chức năng kiểm sốt, duy trì, bÁo đÁm cuác sống con ng°ßi. Tuy nhiên nÁu khơng kiểm sốt qun lực s¿ trá thành mát chă thể xâm ph¿m đÁn qun con ng°ßi. Do đó, hiÁn pháp ra đßi nh° mát khÁ °ãc giữa những ng°ßi dân vãi ng°ßi đ¿i dián cho nhân dân quÁn lý xã hái.

– BÁn văn có tính chất HiÁn pháp đầu tiên là Đ¿i HiÁn ch°¢ng Anh Magna Carta (1215) giãi h¿n quyÃn lực Nhà n°ãc Anh và thÿa nhÁn mát số quyÃn tự do căa con ng°ßi. Tuy nhiên, theo ngh*a hián đ¿i,HiÁn pháp thành văn đầu tiên là HiÁn pháp Hoa Kỳ (1787).

– Trong thßi kì đầu (cuối TKXVIII đÁn hÁt TKXIX), các HiÁn pháp chă yÁu đ°ÿc xây dựng á BÃc M* và Châu Âu, sau đó lan dần ra mát số n°ãc Châu Á và Châu M* – Latinh. PhÁi tÿ sau thÁp kß 1949. số quốc gia trên thÁ giãi có HiÁn pháp tăng m¿nh, đặc biát á khu vực châu Á và châu Phi, cùng vãi thÃng lÿi căa phong trào giành đác lÁp dân tác và sự tan rã căa há thống thuác đáa căa các n°ãc thực dân châu Âu. Hián nay, khơng chß các quốc gia mà mát số lãnh thá trên thÁ giãi cũng ban hành HiÁn pháp.

– Trong giai đo¿n đầu (còn gãi là HiÁn pháp cá điển) th°ßng có nái dung hẹp. Kể tÿ sau 1917. xuất hián mơ hình hiÁn pháp căa các n°ãc xã hái chă ngh*a vãi nái dung ráng hÂn nhiu. Xen gia 2 tròng phỏi ny l mỏt d¿nh hiÁn pháp có nái dung trung hịa.

– Q trình phát triển bao gßm cÁ viác sāa đái hoặc thay thÁ hiên pháp. Hầu hÁt các quốc gia trên thÁ giãi đÃu đã tÿng nhiÃu lần sāa đái hoặc thay thÁ HiÁn pháp (VD: HiÁn pháp Mỹ tÿ 1787 đÁn nay đã trÁi qua 27 lần tu chính)

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

– Để cho bÁn hÿp đßng trao đái này đ°ÿc công bằng, trong KhÁ °ãc xã hái cần phÁi đánh rõ nguyên tÃc lựa chãn ng°ßi cầm qun. Ngun tÃc bình đẳng thể hián á chß ai cũng có thể lên nÃm quyÃn mißn là đ°ÿc đa số thành viên ăng há. VÃ phía ng°ßi cầm qun, đối trãng vãi quyÃn lực anh ta có, là những ràng buác vÃ mặt trách nhiám vãi cáng đßng. NÁu ng°ßi cầm qun khơng hồn thành trách nhiám căa mình, bÁn hÿp đßng giữa anh và cáng đßng phÁi bá coi nh° vơ hiáu, và cáng đßng phÁi có qun tìm ra mát ng°ßi thay thÁ mãi.

<b>5. T¿i sao nói Hi¿n pháp là công cā giái h¿n quyÁn lực Nhà n°ác? </b>

– Nhà n°ãc có ngn gốc xuất phát tÿ nhân dân, đ°ÿc nhân dân tin t°áng giao cho quyÃn lực để có thể qn lí xã hái, duy trì và đÁm bÁo cho cuác sống căa nhân dân.

– Bên c¿nh viác Nhà n°ãc có chức năng phÁi duy trì và đÁm bÁo cho cuác sống căa con ng°ßi, nÁu khơng kiểm sốt qun lực, Nhà n°ãc s¿ trá nên l¿m qun, xâm h¿i đÁn qun con ng°ßi. Vì Nhà n°ãc xét cho cùng cũng chính do con ng°ßi t¿o nên, nên Nhà n°ãc cũng mang theo những bÁn tính tốt và xấu căa con ng°ßi.

– Nái dung c¢ bÁn căa HiÁn pháp có những quy đánh ngăn ngÿa bÁn tính xấu vốn có căa ng°ßi cầm quyÃn (tức giãi h¿n quyên lực NN). ĐiÃu này đ°ÿc thể hián qua 2 nái dung chính mà HiÁn pháp đÃ cÁp là phân quyÃn và nhân quyÃn. Đi đôi vãi quyÃn lực đ°ÿc trao, Nhà n°ãc cũng phÁi thực hián các ngh*a vā căa mình vãi nhân dân theo hiÁn pháp quy đánh.

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

<b>CHĂNG 3 : LCH S LắP HIắN VIịT NAM </b>

<b>Giái thißu: Tÿ khi n°ãc Viát Nam Dân chă Cáng hịa ra đßi cho đÁn nay, n°ãc </b>

ta đã ban hành năm bÁn HiÁn pháp, đó là HiÁn pháp năm 1946, HiÁn pháp năm 1959, HiÁn pháp năm 1980, HiÁn pháp năm 1992 (sāa đái, bá sung mát số điÃu năm 2001), HiÁn pháp năm 2013. Các bÁn HiÁn pháp này đÃu ra đßi trong những hồn cÁnh thßi điểm lách sā nhất đánh nhằm thể chÁ hóa quan im, òng li, ch trÂng cỏch mng ca ng Cỏng sÁn Viát Nam cho tÿng giai đo¿n phát triển căa đất n°ãc

<i><small>- </small> N<b>ắm bắt hoàn cảnh ra đời, nội dung, ý nghĩa của hiến pháp. </b></i>

<b>Nßi dung chính: </b>

<b>1.T° t°ång l¿p hi¿n Vißt nam tr°ác cách m¿ng tháng Tám </b>

Tr°ãc Cách m¿ng tháng Tám năm 1945, n°ãc ta là mát n°ãc thuác đáa nāa phong kiÁn vãi chính thể quân chă chun chÁ nên khơng có HiÁn pháp. Vào những năm đầu thÁ kß XX, do Ánh h°áng căa t° t°áng cách m¿ng dân chă t° sÁn Pháp năm 1789, Ánh h°áng căa cách m¿ng Trung Hoa năm 1911 và chính sách duy tân mà Minh Trá thiên hoàng đã áp dāng t¿i NhÁt BÁn, trong giãi trẻ thức Viát Nam đã xuất hián t° t°áng lÁp hiÁn. Có hai khuynh h°ãng chính trá chă u trong thßi gian này. Khuynh h°ãng thứ nhất, xây dựng nhà n°ãc quân chă lÁp hiÁn trong sự thÿa nhÁn quyÃn bÁo há căa chính phă Pháp. Khuynh h°ãng thứ hai, chă tr°¢ng giành đác lÁp, tự do cho dân tác, sau đó xây dựng HiÁn pháp căa nhà n°ãc đác lÁp vì khơng có đác lÁp, tự do thì khơng thể có HiÁn pháp thực sự.

Đầu năm 1919, nhà cách m¿ng Nguyßn Ái Quốc đã gāi tám điểm yêu sách căa nhân dân An Nam cho Hái nghá Versailles căa các n°ãc đßng minh, trong đó đã thể hián rõ t° t°áng lÁp hiÁn căa Ng°ßi. Năm 1922, Nguyßn Ái Quốc đã dách và dißn thành lßi ca bÁn <Yêu sách căa nhân dân An Nam= để tuyên truyÃn trong đßng bào Viát kiÃu sống trên đất Pháp. Trong tám điÃu yêu sách, đáng l°u ý là điÃu thứ 7 – đó là yêu cầu lÁp hiÁn, lÁp pháp cho nhân dân Viát Nam.

Năm 1926, Nguyßn Ái Quốc l¿i cho công bố mát bÁn yêu sách nữa mang đầu đÃ: <Lßi hơ hốn cùng V¿n quốc hái=. BÁn yêu sách đòi trÁ quyÃn tự quyÁt cho nhân dân Viát Nam và địi qun đác lÁp hồn toàn và tức khÃc ngay cho dân tác Viát Nam. BÁn yêu sách tuyên bố: <NÁu đ°ÿc đác lÁp ngay thì Viát Nam s¿ tình nguyán trÁ (dần tÿng năm) mát phần nÿ mà n°ãc Pháp đã vay Mỹ và Anh trong hßi u chiÁn, Viát Nam s¿ kí Hoà °ãc liên minh vãi n°ãc Pháp và s¿ xÁp đặt mát nÃn HiÁn pháp theo lí t°áng dân quyÃn=.

Sau khi đãc bÁn <Tuyên ngôn đác lÁp= lách sā ngày 02/9/1945 khai sinh n°ãc Viát Nam dân chă cáng hoà, trong phiên hãp đầu tiên căa Chính phă ngày 03/9/1945, Hß Chă tách đã đÃ ra sáu nhiám vā cấp bách căa Chính phă; mát trong những nhiám

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

Ngày 02/3/1946, trên c¢ sá BÁn dự thÁo HiÁn pháp căa Chính phă, Quốc hái (khố I, kì hãp thứ nhất) đã thành lÁp Ban dự thÁo HiÁn pháp gßm 11 ng°ßi đ¿i biểu căa nhiÃu tá chức, đÁng phái khác nhau do Chă tách Hß Chí Minh đứng đầu. Ban dự thÁo có nhiám vā táng kÁt các ý kiÁn đóng góp căa nhân dân và xây dựng BÁn dự thÁo

<i>cuối cùng để đ°a ra Quốc hái xem xét và thông qua. </i>

Ngày 28/10/1946, t¿i Nhà hát lãn Hà Nái, kì hãp thứ hai căa Quốc hái khoá I đã khai m¿c. Ngày 09/11/1946, sau h¢n 10 ngày làm viác khẩn tr°¢ng, Quốc hái đã

<i>thông qua bÁn HiÁn pháp đầu tiên căa n°ãc ta vãi 240 phiÁu thuÁn, 2 phiÁu chống. </i>

Ngày 19/12/1946, cuác kháng chiÁn toàn quốc bùng ná. Do hoàn cÁnh chiÁn tranh mà HiÁn pháp năm 1946 khơng đ°ÿc chính thức công bố, viác tá chức táng tuyển cā bầu Nghá vián nhân dân khơng có điÃu kián thực hián. Tuy nhiên, Chính phă d°ãi sự lãnh đ¿o căa Chă tách Hß Chí Minh cùng vãi Ban th°ßng vā Quốc hái ln ln dựa vào tinh thần và nái dung căa HiÁn pháp năm 1946 để điÃu hành mãi ho¿t

b. Nái dung c¢ bÁn căa HiÁn pháp năm 1946

HiÁn pháp năm 1946 bao gßm lßi nói đầu, 7 chÂng v 70 iu.

Lòi núi u xỏc ỏnh nhiỏm vā căa dân tác ta trong giai đo¿n này là bÁo toàn lãnh thá, giành đác lÁp hoàn toàn và kiÁn thiÁt quốc gia trên nÃn tÁng dân chă. Lßi nói đầu cịn xác đánh ba ngun tÃc c¢ bÁn căa hiÁn pháp. Đó là những nguyên tÃc sau đây:

- Đồn kÁt tồn dân khơng phân biát giống nịi, gái trai, giai cấp, tôn giáo; - ĐÁm bÁo các quyÃn tự do dân chă;

- Thực hián chính quyÃn m¿nh m¿ và sáng suốt căa nhân dân.

Toàn bá 7 ch°¢ng căa HiÁn pháp đÃu đ°ÿc xây dựng dựa trên ba ngun tÃc c¢ bÁn trên. Chính ba ngun tÃc này đã thể hián ba đặc điểm c¢ bÁn căa HiÁn pháp năm 1946.

Xây dựng trên nguyên tÃc đoàn kÁt toàn dân, ĐiÃu 1 HiÁn pháp năm 1946 quy

Nam. Lần đầu tiên á n°ãc ta cũng nh° á Đông Nam Á, mát Nhà n°ãc dân chă nhân dân đ°ÿc thành lÁp. Lần đầu tiên trong lách sā Viát Nam, hình thức chính thể là hình thức cáng hồ. Đó là b°ãc ngoặt lãn trong sự phát triển căa t° t°áng dân chă. Quy đánh trên đây cũng đÃ cao tính dân tác căa Nhà n°ãc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

Tuân thă nguyên tÃc <đÁm bÁo các quyÃn tự do dân chă=, HiÁn pháp năm 1946 rất chú trãng đÁn chÁ đánh cơng dân. ĐiÃu đó thể hián á chò Hin phỏp cú 7 chÂng thỡ ChÂng II dnh cho chÁ đánh công dân. Lần đầu tiên trong lách sā Viát Nam, nhân dân Viát Nam đ°ÿc đÁm bÁo các quyÃn tự do, dân chă. ĐiÃu 10 HiÁn pháp quy đánh:

HiÁn pháp năm 1946 là mát bÁn hiÁn pháp dân chă ráng rãi. Lần đầu tiên trong lách sā Viát Nam quyÃn bình đẳng tr°ãc pháp lt căa mãi cơng dân đ°ÿc pháp luÁt ghi nhÁn (ĐiÃu 6 và ĐiÃu 7 HiÁn pháp năm 1946). Và cũng lần đầu tiên trong lách sā dân tác, phā nữ đ°ÿc ngang quyÃn vãi nam giãi trong mãi ph°¢ng dián. Vãi bÁn hiÁn pháp đầu tiên căa n°ãc ta, công dân Viát Nam đ°ÿc h°áng qun bầu cā, nhân dân có qun bãi mißn các đ¿i biểu mình bầu ra khi hã khơng tå ra xứng đáng vãi danh hiáu đó.

Dựa trên nguyên tÃc thực hián chính quyÃn m¿nh m¿ và sáng suốt căa nhân dân, hình thức nhà n°ãc theo HiÁn pháp năm 1946 có nhiÃu nét đác đáo đáng chú ý. Theo quy đánh căa HiÁn pháp, Chă tách n°ãc vÿa là ng°ßi đứng đầu Nhà n°ãc, vÿa là ng°ßi đứng đầu Chính phă. Mặt khác, Chă tách n°ãc có quyÃn phă quyÁt. QuyÃn đó thể hián á ĐiÃu 31 và ĐiÃu 54 HiÁn pháp năm 1946. ĐiÃu 31 HiÁn pháp năm 1946 quy

phần nào giống hình thức cáng hồ táng thong. Nh°ng Chă tách căa n°ãc ta theo HiÁn pháp năm 1946 không phÁi do cā tri trực tiÁp bầu ra mà do Nghá vián nhân dân bàu ra. Mặt khác, Chă tách n°ãc chãn Thă t°ãng trong Nghá vián và đ°a ra Nghá vián biểu quyÁt. Thă t°ãng chãn Bá tr°áng trong Nghá vián và đ°a ra Nghá vián biểu qut. Chính phă cháu sự kiểm sốt căa Nghá vián. Bá tr°áng nào khơng đ°ÿc Nghá vián tín nhiám thì phÁi tÿ chức. Những quy đánh trên cho thấy hình thức chính thể căa Nhà n°ãc ta theo HiÁn pháp năm 1946 là hình thức kÁt hÿp giữa cáng hồ táng thống và cáng hoà nghá vián. Những nét đác đáo căa nó cịn thể hián á chß nó khơng hÃ giống hồn tồn hình thức chính thể căa những n°ãc cùng có hình thức pha trán nh° Pháp, Phần Lan, Bß Đào Nha...

Qua những nét phân tích trên chúng ta thấy rằng HiÁn pháp đầu tiên căa n°ãc ta - HiÁn pháp năm 1946 là mát bÁn HiÁn pháp dân chă, tiÁn bá khơng kém bất kì mát bÁn hiÁn pháp nào trên thÁ giãi.

VÃ k* thuÁt lÁp pháp, HiÁn pháp năm 1946 là mát bÁn HiÁn pháp cơ đãng, khúc chiÁt, m¿ch l¿c và dß hiểu vãi tất cÁ mãi ng°ßi. Nó là mát bÁn HiÁn pháp m¿u mực trên nhiÃu ph°¢ng dián.

HiÁn pháp Viát Nam năm 1946 là đ¿o luÁt gốc, c¢ bÁn đ°ÿc Quốc hái n°ãc Viát Nam dân chă cáng hồ khố I, kì hãp thứ 2 thơng qua ngày 09.11.1946, gßm 7 ch°¢ng, 70 điÃu.

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

BÁn HiÁn pháp đầu tiên căa n°ãc Viát Nam đác lÁp, ra đßi khi nhân dân Viát Nam đã đánh đá đ°ÿc xiểng xích thực dân, làm chă n°ãc nhà, lÁp nên n°ãc Viát Nam dân chă cáng hoà, trong khi các thÁ lực thù đách trong và ngoài n°ãc đang ra sức phá ho¿i, rÃp tâm thă tiêu chính quyÃn nhân dân.

Mát ngày sau khi đãc Tuyên ngôn đác lÁp, t¿i phiên hãp đầu tiên căa Hái đßng Chính phă lâm thßi, Chă tách Hß Chí Minh đã đÃ ra nhiám vā xây dựng mát HiÁn pháp dân chă, nhiám vā có tính lách sā đó đã đ°ÿc chß đ¿o thực hián bằng con đ°ßng dân chă: tá chức táng tuyển cā tự do phá thông đầu phiÁu để cā tri trong cÁ n°ãc khơng có bất kì mát sự phân biát nào bầu ra Quốc hái lÁp hiÁn làm ra HiÁn pháp dân chă hoà đ¿i nghá hoặc cán hai hình thức tá chức này.

Để xây dựng dự thÁo HiÁn pháp trình Quốc hái lÁp hiÁn, cùng vãi công viác chuẩn bá tiÁn hành táng tuyển cā, mát Uỷ ban dự thÁo HiÁn pháp do chính Chă tách Hß Chí Minh đứng đầu đã đ°ÿc thành lÁp. <Mặc dù đất n°ãc đang hÁt sức bán bÃ vãi muôn vàn công viác khẩn cấp, Ban dự thÁo HiÁn pháp đã hãp nhiÃu phiên d°ãi sự chă to¿ trực tiÁp căa Bác. Vãi trí tuá uyên bác, vãi quan điểm lấy dân làm gốc, Bác đã đ°a vào HiÁn pháp đầu tiên căa n°ãc ta những điÃu luÁt ngang tâm vãi nÃn chính trá tiên tiÁn căa thÁ giãi lúc bấy giß và nhiÃu điÃu cịn có giá trá nóng hái bái tính thßi sự cho đÁn hơm nay (Võ Nguyên Giáp).

Sau gần 2 tháng xây dựng, tÿ ngày thành lÁp Uỷ ban dự thÁo (tÿ 20.9 đÁn 10.11.1945) mát dự thÁo HiÁn pháp đã đ°ÿc công bố trên Báo cứu quốc để lấy ý kiÁn nhân dân đóng góp. T¿i kì hãp thứ nhất ngày 02.3.1946 căa Quốc hái khoá Ï, Tiểu ban HiÁn pháp căa Quốc hái đã đ°ÿc thành lÁp để tiÁp tāc nghiên cứu bÁn dự thÁo và các kiÁn nghá căa nhân dân tham gia ý kiÁn. Kì hãp thứ 2 căa Quốc hái Khố Ì khai m¿c ngày 28.10.1946, đã quyÁt đánh các thành phần trong Tiểu ban, HiÁn pháp để sāa đái, bá sung Dự thÁo và đÁn ngày 09.11.1946 thì chính thức thơng qua HiÁn pháp - Đ¿o luÁt c¢ bÁn đầu tiên căa Viát Nam.

HiÁn pháp năm 1946 là bÁn HiÁn pháp ghß nhÁn thành quÁ đấu tranh gần 100 năm căa dân tác Viát Nam giành đác lÁp, tự do. TiÁp theo "Tuyên ngôn đác lÁp" ngày 02.9.1945, HiÁn pháp năm 1946 trang trãng xác nhÁn: "Cuác cách m¿ng tháng Tám đã giành l¿i chă quyÃn cho đất n°ãc, tự do cho nhân dân và lÁp ra nÃn dân chă cáng hồ=. Là đ¿o lt c¢ bÁn căa chính quyển nhân dân, tr°ãc tình hình phức t¿p trong và ngồi n°ãc, tr°ãc các âm m°u thâm đác căa thù trong giặc ngoài mong lÁt đá chÁ đá cáng hoà dân chă, thă tiêu quyÃn đác lÁp, t°ãc đo¿t mát lần nữa chă quyÃn lãnh thá quốc gia, HiÁn pháp năm 1946 kiên nghá xác đánh: <Nhiám vā căa dân tác ta trong giai đo¿n này là bÁo toàn lãnh thá, giành đác lÁp hoàn toàn và kiÁn thiÁt quốc gia 2% trên nÃn tÁng dân chă.

NhÁn thức trách nhiám tr°ãc nhân dân cÁ n°ãc xây dựng bÁn HiÁn pháp đầu tiên căa n°ãc Viát Nam dân chă cáng hoà, Quốc hái khẳng đánh: HiÁn pháp Viát Nam phÁi ghi nhÁn những thành quÁ vẻ vang căa cách m¿ng và phÁi xây dựng trên những nguyên tÃc: đoàn kÁt toàn dân khơng phân biát giống nịi, gái trai, giai cấp, tơn giáo; đÁm bÁo quyÃn tự do dân chă; thực hián chính quyÃn m¿nh m¿ và sáng suốt căa nhân dân (Lßi nói đầu). Cùng vãi <Lßi nói đầu" thể hián nhng t tỏng chò o cÂ bn, nỏi dung ca Hin phỏp nm 1946 gòm cú 7 chÂng, 70 iu quy đánh mát cách cô đãng,

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

Ch°¢ng II - Ngh*a vā và qun lÿi căa cơng dân: vãi 3 māc: Ngh*a vā (māc A); QuyÃn lÿi (māc Bì); Bầu cā, bãi mißn và phă qut (māc C), quy đánh các quyÃn lÿi, ngh*a vā c¢ bÁn căa công dân. Đáng chú ý, đây là lần đầu tiên trong lách sā lÁp hiÁn các n°ãc, trong mát bÁn HiÁn pháp, chÁ đánh quyÃn và ngh*a vā công dân l¿i đ°ÿc đặt cao nh° vÁy, ngay t¿i Ch°¢ng II chò sau ChÂng I v chớnh th. Viỏc t ngh*a vā cơng dân lên đầu ch°¢ng này cũng rất đáng chú ý. Các quyÃn lÿi công dân quy đánh t¿i 16 điÃu, đ°ÿc tách thành hai māc B và €. Māc B vãi tiêu đÃ: "quyÃn lÿi công dân" vãi 11 điÃu, quy đánh rất bao quát, tÿ vá trí ngang qun căa tất cÁ cơng dân Viát Nam vÃ mãi ph°¢ng dián: chính trá, kinh tÁ, văn hố (ĐiÃu 6); và đÃu bình đẳng tr°ãc pháp luÁt, đÃu đ°ÿc tham gia chính qun và cơng cc kiÁn quốc, tất nhiên khơng thể nh° nhau vì cịn tuỳ theo tài năng và đức h¿nh căa mßi ng°ßi (ĐiÃu 7), thể hián mát cách tiÁp cÁn cực kì tßnh tÁ căa các nhà lÁp hiÁn. VÃ các quyÃn tự do dân chă, HiÁn pháp quy đánh công dân Viát Nam có qun tự do ngơn ln; tự do xuất bÁn; tự do tá chức và hái hãp; tự do tín ng°ỡng; tự do c° trú, đi l¿i trong n°ãc và ra n°ãc ngồi. Nh° vÁy, hai lo¿i qun c¢ bÁn đối vãi mßi cá nhân: quyển bình đẳng, ngang qun vÃ mãi ph°¢ng dián và các quyÃn tự do dân chă căa mßi cá nhân đã đ°ÿc HiÁn pháp quan tâm quy đánh đầy đă, khơng hÃ có mát phân biát đối xā nào. Đßng thßi, tính đÁn hồn cÁnh thực tÁ, đáa vá xã hái căa tÿng bá phÁn, tầng lãp dân c° trong xã hái nh° là há quÁ căa sự phát triển lách sā trong điÃu kián xã hái phong kiÁn, thực dân tr°ãc đây, HiÁn pháp đã dành mát số điÃu căa māc B đ°a ra những quy đánh có tính đặc thù thể hián sự quan tâm, chăm lo đÁn tÿng bá phÁn dân c° vốn cháu sự thiát thịi và đối xā bất cơng trong các xã hái phong kiÁn, thực dân vì lí do vÃ giãi, vÃ thành phần dân tác, vÃ những h¿n chÁ vÃ tuái tác, vÃ tÁt nguyÃn... Cā thể, ĐiÃu 9 quy đánh <đàn bà ngang quyÃn vãi đàn ơng vÃ mãi ph°¢ng dián"; <Ngồi sự bình đẳng vÃ quyÃn lÿi, những quốc dân thiu s c giỳp ò v mói phÂng diỏn chóng tiÁn káp trình đá chung= (ĐiÃu 8); "những cơng dân già cÁ hoặc tàn tÁt không làm đ°ÿc viác thì đ°ÿc giúp đỡ. Trẻ em đ°ÿc săn sóc vÃ mặt giáo d°ỡng" (ĐiÃu 14); <Hãc trị nghèo đ°ÿc Chính phă giúp đỡ (ĐiÃu 15).

HiÁn pháp còn dành mát số điÃu quy đánh những chÁ đánh giữ vá trí trung tâm trong đßi sống kinh tÁ - xã hái căa đất n°ãc. ĐiÃu 12 ghß: <QuyÃn t° hữu tài sÁn căa công dân Viát Nam đ°ÿc bÁo đÁm"; ĐiÃu 13: <QuyÃn lÿi các giãi cần lao trí thức và chân tay đ°ÿc bÁo đÁm". ĐiÃu 11 cũng là điÃu đ°ÿc đặc biát chú ý: <T° pháp ch°a quyÁt đánh thì khơng đ°ÿc bÃt bã và giam cầm ng°ßi cơng dân Viát Nam. Nhà á và th° tín căa cơng dân Viát Nam không ai đ°ÿc xâm ph¿m mát cách trái pháp luÁt" và

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

cuối māc B này, trung thành vãi các lí t°áng dân chă, tự do, các nhà lÁp hiÁn Viát Nam đã dành ĐiÃu 16 để quy đánh: <Những ng°ßi ngo¿i quốc tranh đấu cho dân chă và tự do mà phÁi trốn tránh thì đ°ÿc trú ngā trên đất Viát Nam". Māc C Ch°¢ng ¡l đã đ°ÿc dành riêng để quy đánh vÃ bầu cā, bãi mißn và phă quyÁt t¿i 5 điÃu. VÃ mặt này, có thể nói HiÁn pháp không t¿o khung, v¿ch hành lang cho chÁ đá bầu cā mà là ghi nhÁn, đ°a vào HiÁn pháp thực tÁ cuác bầu cā đã đ°ÿc tiÁn hành tr°ãc đó gần mát năm. Nói mát cách khác, đã dißn ra mát tình huống rất đặc thù căa cuác vÁn đáng cách m¿ng dân tác, dân chă căa Viát Nam, khi HiÁn pháp đi sau thực tÁ tiÁn trình cách m¿ng đã dißn ra và HiÁn pháp khơng cịn phÁi làm chức năng dãn đ°ßng, v¿ch hành lang, t¿o khung pháp luÁt cho dißn tiÁn căa cuác cách m¿ng mà là ghi nhÁn l¿i cái đã dißn ra, thể chÁ hoá các thành quÁ đã đ¿t đ°ÿc thành quy tÃc có tính hiÁn đánh vÃ chÁ đá bầu cā: phá thông đầu phiÁu; bå phiÁu phÁi tự do, trực tiÁp và kín; tất cÁ cơng dân tÿ 18 tuái trá lên không phân biát trai gái, đÃu có qun bầu cā; nhân dân có qun bãi mißn các đ¿i biểu mình đã bầu ra; nhân dân có quyÃn phă quyÁt vÃ HiÁn pháp và những viác quan há đÁn vÁn mánh quốc gia.

Ch°¢ng III- Nghá vián nhân dân: gßm 23 điÃu (tÿ ĐiÃu 22 đÁn ĐiÃu 42), là ch°¢ng lãn nhất căa HiÁn pháp. Nghá vián nhân dân là c¢ quan có qun cao nhất căa n°ãc Viát Nam dân chă cáng hoà (ĐiÃu 22); giÁi quyÁt mãi vấn để chung cho toàn quốc; đặt ra pháp luÁt, biểu quyÁt ngân sách, chuẩn y các hiáp °ãc mà Chính phă kí vãi n°ãc ngồi (ĐiÃu 24), Nghá vián quyÁt nghá theo quá nāa số nghá viên có mặt, nh°ng muốn tun chiÁn thì phÁi có hai phần ba số nghá viên có mặt bå phiÁu thuÁn (ĐiÃu 29), Các luÁt đã đ°ÿc Nghá vián biểu quyÁt phÁi đ°ÿc Chă tách n°ãc ban bố chÁm nhất 10 ngày sau khi nhÁn đ°ÿc thơng tin. Chă tách n°ãc có qun u cầu Nghá vián thÁo luÁn l¿i nh°ng nÁu luÁt v¿n đ°ÿc Nghá vián °ng chuẩn thì Chă tách n°ãc bÃt buác phÁi ban bố (ĐiÃu 31). Nghá vián lÁp Ban th°ßng vā gßm 1 nghá tr°áng, 2 phó nghá tr°áng, 12 uỷ viên chính thức, 3 uỷ viên dự khuyÁt và đÃu đ°ÿc bầu bái Nghá vián (ĐiÃu 27). Khi Nghá vián khơng hãp, Ban th°ßng vā có qun biểu qut những dự án sÃc lt do Chính phă trình và phÁi đem trình Nghá vián vào phiên hãp gần nhất để Nghá vián °ng chuẩn hoặc phÁ bå; triáu tÁp Nghá vián nhân dân; kiểm sốt và phê bình Chính phă (ĐiÃu 36). Khi Nghá vián không hãp đ°ÿc, Ban th°ßng vā cùng vãi Chính phă có quyển qut đánh tun chiÁn hay đình chiÁn (ĐiÃu 38).

Ch°¢ng IV - Chính phă: có 14 điÃu, tÿ ĐiÃu 43 đÁn ĐiÃu 56. ĐiÃu 43 xác đánh Chính phă là c¢ quan hành chính cao nhất căa tồn quốc. Chính phă gßm có Chă tách n°ãc, Phó Chă tách và Nái các. Nái các có Thă t°ãng, các Bá tr°áng, Thứ tr°áng. Có thể có Phó Thă t°ãng (ĐiÃu 44). Chă tách n°ãc đ°ÿc chãn trong Nghá vián nhân dân và phÁi đ°ÿc hai phần ba trong táng sÁ nghá viên bå phiÁu thn; nÁu khơng đă số phiÁu ấy thì lần bá phiÁu thứ nhì s¿ theo đa số t°¢ng đố: (ĐiÃu 45). Chă tách n°ãc đ°ÿc HiÁn pháp quy đánh có những quyÃn h¿n rất ráng rãi: thay mặt cho n°ãc; giữ qun táng chß huy qn đái tồn quốc, chß đánh hoặc cách chức các t°ãng sối...; kí sÃc lánh bá nhiám Thă t°ãng, nhân viên nái các...; chă tãa Hái đßng Chính phă; ban bố các đ¿o luÁt đã đ°ÿc Nghá vián nhân dân quyÁt nghá; th°áng huy ch°¢ng và các bằng cấp danh dự, đặc xá; kí hiáp °ãc vãi các n°ãc; phái đ¿i biểu Viát Nam đÁn n°ãc ngoài và tiÁp nhÁn đ¿i biểu ngoÁt giao căa các n°ãc; trong tr°ßng hÿp Nghá vián nhân dân khơng hãp đ°ÿc, cùng Ban th°ßng vā qut đánh tuyên chiÁn hay đình chiÁn.

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

Những quyÃn h¿n mà HiÁn pháp giao cho Chă tách n°ãc là hÁt sức ráng rãi, vÃ đ¿i thể có nhiu nột tÂng òng vói quyn hn ca Tỏng thng các n°ãc theo chÁ đá táng thống. ĐiÃu đó khơng ng¿u nhiên. Mát trong ba nguyên tÃc lãn đ°ÿc đÃ ra ngay trong Lòi núi u lm phÂng chõm chò đ¿o thiÁt kÁ các thể chÁ căa HiÁn pháp đầu tiên căa n°ãc Viát Nam là: <thực hián chính quyÃn m¿nh m¿ và sáng suốt căa nhân dân=. Trong điÃu kián căa những năm đầu cách m¿ng mãi thành công, kẻ thù tàn b¿o trong và ngoài n°ãc đang ra sức phá ho¿i, hịng lÁt đá chính qun nhân dân, khi bÁn thân chính quyÃn non trẻ đang trong tình tr¿ng <ngàn cân treo sÿi tóc= và khi cơng cc <bÁo tồn lãnh thá, giành đác lÁp hồn toàn và kiÁn thiÁt quốc gia trên nÃn tẳng dân chă" đã trá thành mát nhiám vā trực tiÁp và vơ cùng bức thiÁt thì viác thiÁt kÁ mát chức danh Chă tách n°ãc, nguyên thă quốc gia vãi sự tÁp trung nhiÃu quyÃn lực là vô cùng cần thiÁt. Trong lúc đó, t¿i ĐiÃu 50 HiÁn pháp l¿i xác đánh: <Chă tách n°ãc Viát Nam không phÁi cháu mát trách nhiám nào, trÿ khi ph¿m tái phÁn quốc".

Đßng thßi, HiÁn pháp cịn quy đánh: <Thă t°ãng Chính phă phÁi cháu trách nhiám vÃ con đ°ßng chính trá căa nái các= (ĐiÃu 54), cịn các Bá tr°áng nh° quy đánh t¿i ĐiÃu 53, tuỳ theo quyÃn h¿n căa các bá, phÁi tiÁp kí vào các sÃc lánh mà Chă tách n°ãc đã kí và Bá tr°áng cháu trách nhiám tr°ãc Nghá vián vÃ các sÃc lánh đã tiÁp ký. Trong cÁ hai tr°ßng hÿp: vÃ con đ°ßng chính trá căa Nái các, vÃ các sÃc lánh mà Chă tách n°ãc đã ký, HiÁn pháp đÃu không quy đánh Chă tách n°ãc phÁi cháu bất kì mát trách nhiám nào.

Bằng những quy đánh đó, HiÁn pháp dành cho Chă tách n°ãc, trong khi thực hián những quyÃn h¿n ráng lãn trong lãnh đ¿o đất n°ãc, quyÃn chă đáng trong viác đ°a ra những quyÁt đánh há trãng, có khi sống cịn căa đất n°ãc. Đó thực sự là mát thiÁt chÁ đặc biát, vÿa phÁn ánh tính qut liát, khẩn tr°¢ng căa tình hình đất n°ãc, vÿa thể hián sự tin cÁy, sự uỷ thác rất cao mà các đ¿i biểu Quốc hái thay mặt nhân dân cÁ n°ãc dành cho Chă tách Hß Chí Minh.

Đối vãi Nái các và các Bá tr°áng, vấn đÃ tín nhiám đã đ°ÿc đặt ra: Bá tr°áng nào khơng đ°ÿc tín nhiám thì phÁi tÿ chức (Điểu 54); Nghá vián có thể biểu qut vÃ vấn đÃ tín nhiám, khi Thă t°ãng, Ban th°áng vā hoặc mát phần táng số nghá viên nêu vấn đÃ đó ra.

Ch°¢ng V - Hái đßng nhân dân và Uỷ ban hành chính: C nóc v phÂng diỏn hnh chớnh gòm cú ba bá: BÃc, Trung, Nam. Mßi bá chia thành tßnh; tßnh chia thành thành huyán; huyán chia thành xã và á tßnh, thành phố, thá xã và xã có Hái đßng nhân dân. Hái đßng nhân dân tßnh, thành phố hay xã cā ra Uỷ ban hành chính. à bá và hun chß có Uỷ ban hành chính do Hái đßng nhân dân cấp d°ãi trực tiÁp bầu ra.

ChÂng VI - CÂ quan t phỏp gòm: To án tối cao; các Toà án phúc thẩm; các Toà án đá nhá cấp và s¢ cấp (ĐiÃu 63). Thẩm phán do Chính phă bá nhiám. Xā viác hình có Phā thẩm nhân dân để: hoặc tham gia ý kiÁn, nÁu là viác tiểu hình, hoặc cùng quyÁt đánh vãi Thẩm phán nÁu là viác đ¿i hình (ĐiÃu 65). Dân tác thiểu số có quyÃn dùng tiÁng nói căa mình tr°ãc tồ (ĐiÃu 66). Bá cáo đ°ÿc qun tự bào chữa hoặc m°ÿn luÁt s° (ĐiÃu 67). Cấm tra tấn, đánh đÁp, ng°ÿc đãi bá cáo và tái nhân (ĐiÃu 68). Khi xét xā, Thẩm phán chß tn theo pháp lt, các c¢ quan khác khơng đ°ÿc can thiáp.

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

Ch°¢ng VII - Sāa đối HiÁn pháp: khi có hai phần ba táng số Nghá viên yêu cầu. Những điÃu sāa đái đ°ÿc Nghá vián °ng chuẩn phÁi đ°a ra toàn dân phúc quyÁt. Cùng vãi viác thông qua HiÁn pháp Sãš năm 1946, Quốc hái ra Nghá quyÁt giao Ban th°ßng trực Quốc hái cùng vãi Chính phă ban bố và thi hành HiÁn pháp khi có điÃu kián. Trong thßi kì ch°a thi hành đ°ÿc thì Chính phă phÁi dựa vào những nguyên tÃc đã đánh trong HiÁn pháp để ban hành các sÃc luÁt. Ngày 19.12.1946, cuác kháng chiÁn chống Pháp bùng ná nên HiÁn pháp năm 1946 chính thức ch°a đ°ÿc cơng bố thi hành, nh°ng tinh thần, lßi văn căa các thể chÁ hiÁn đánh có tác dāng to lãn đối vãi cơng tác tá chức, lãnh đ¿o, điÃu hành cơng viác căa Chính phă. HiÁn pháp năm 1946 cũng có tác dāng to lãn, khi đÁn đ°ÿc vãi nhân dân các n°ãc, giúp cho hã hiểu biÁt h¢n nhân dân ta và chÁ đá mãi mà d°ãi sự lãnh đ¿o căa Chă tách Hß Chí Minh đang xây dựng

HiÁn pháp năm 1946 đánh dấu thÃng lÿi lách sā đã giành đ°ÿc trong Cách m¿ng tháng Tám, xác lÁp Nhà n°ãc Viát Nam dân chă cáng hoà, phát triển cách m¿ng dân tác dân chă nhân dân, phāc vā cuác kháng chiÁn chống Pháp. Māc tiêu chiÁn l°ÿc căa HiÁn pháp là hoàn thành đác lÁp dân tác, xây dựng và phát huy dân chă nhân dân, chuẩn bá tiÁn lên làm cách m¿ng xã hái chă ngh*a. HiÁn pháp 1946 là bÁn hiÁn pháp đầu tiên căa n°ãc ta, là mát bÁn hiÁn pháp dân chă, tiÁn bá không kém mát bÁn hiÁn pháp nào trên thÁ giãi. Nó là bÁn hiÁn pháp m¿u mực trên nhiÃu ph°¢ng dián./.

Ngay sau khi Quốc hái thông qua HiÁn pháp năm 1946, thực dân Pháp l¿i gây ra chiÁn tranh để xâm l°ÿc n°ãc ta mát lần nữa. Nhân dân ta l¿i b°ãc vào cc kháng chiÁn tr°ßng kì và gian khá. Vãi chiÁn thÃng Đián Biên Phă và Hái nghá Gi¢nev¢ thÃng lÿi, miÃn BÃc n°ãc ta đ°ÿc hồn tồn giÁi phóng nh°ng đất n°ãc cịn t¿m thßi chia làm hai miÃn. Nhiám vā cách m¿ng trong giai đo¿n mãi này là xây dựng chă ngh*a xã hái á miÃn BÃc và đấu tranh thống nhất n°ãc nhà. Trong 3 năm (1955 - 1957), á miÃn BÃc chúng ta đã hàn gÃn vÁt th°¢ng chiÁn tranh, khôi phāc kinh tÁ. Năm 1958, chúng ta bÃt đầu thực hián kÁ ho¿ch kinh tÁ 3 năm nhằm phát triển và cÁi t¿o nÃn kinh tÁ quốc dân theo chă ngh*a xã hái. vÃ kinh tÁ và văn hố, chúng ta đã có những tiÁn bá lãn. Đi đơi vãi những thÃng lÿi đó, quan há giai cấp trong xã hái miÃn BÃc đã thay đái. Giai cấp đáa chă phong kiÁn đã bá đánh đá. Liên minh giai cấp công nhân và nông dân ngày càng đ°ÿc căng cố và vững m¿nh.

HiÁn pháp năm 1946 đã hồn thành sứ mánh căa nó nh°ng so vãi tình hình và nhiám vā cách m¿ng mãi nó cần đ°ÿc bá sung và thay đái. Vì vÁy, trong kì hãp lần thứ 6, Quốc hái n°ãc Viát Nam dân chă cáng hồ khố I đã qut đánh sāa đái HiÁn pháp năm 1946 và thành lÁp Ban dự thÁo HiÁn pháp sāa đái. Sau khi làm xong BÁn dự thÁo đầu tiên, tháng 7 năm 1958, BÁn dự thÁo đ°ÿc đ°a ra thÁo luÁn trong các cán bá trung cấp và cao cấp thc các c¢ quan Qn, Dân, Chính, ĐÁng. Sau đÿt thÁo luÁn này, BÁn dự thÁo đã đ°ÿc chßnh lý l¿i và ngày 01/4/1959, Dự thÁo đ°ÿc cơng bố để tồn dân thÁo ln và đóng góp ý kiÁn xây dựng. Cuác thÁo luÁn này kéo dài trong 4 tháng vãi sự tham gia sơi nái, tích cực căa các tầng lãp nhân dân lao đáng. Ngày 31/12/1959, Quốc hái đã nhất trí thơng qua HiÁn pháp sāa đái và ngày 01/01/1960, Chă tách Hß Chí Minh kí sÃc lánh công bố HiÁn pháp.

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

HiÁn pháp năm 1959 gßm có lßi nói đầu và 112 điÃu, chia làm 10 chÂng. Lòi núi u khng ỏnh nóc Viỏt Nam là mát n°ãc thống nhất tÿ L¿ng S¢n đÁn Cà Mau, khẳng đánh những truyÃn thống quý báu căa dân tác Viát Nam. Lßi nói đầu ghi nhÁn vai trị lãnh đ¿o căa ĐÁng Lao đáng Viát Nam (nay là ĐÁng Cáng sÁn Viát Nam), đßng thßi xác đánh bÁn chất căa Nhà n°ãc ta là Nhà n°ãc dân chă nhân dân, dựa trên nÃn tÁng liên minh công nông, do giai cấp cơng nhân lãnh đ¿o.

- Hình thức chính thể căa Nhà n°ãc là cáng hồ dân chă (ĐiÃu 2). HiÁn pháp xác đánh tất cÁ quyÃn lực trong n°ãc Viát Nam dân chă cáng hoà đÃu thuác vÃ nhân dân. Nhân dân sā dāng quyÃn lực căa mình thơng qua Quốc hái và Hái đßng nhân dân các cấp do nhân dân bầu ra và cháu trách nhiám tr°ãc nhân dân (ĐiÃu 4).

- Quy đánh Quốc hái, Hái đßng nhân dân các cấp và các c¢ quan nhà n°ãc khác đÃu thực hành nguyên tÃc tÁp trung dân chă (ĐiÃu 4)

- Cũng nh° HiÁn pháp năm 1946, HiÁn pháp năm 1959 khẳng đánh đất n°ãc Viát Nam là mát khối thống nhất không thể chia cÃt (ĐiÃu 1)

- Quy đánh nguyên tÃc bình đẳng và đồn kÁt giữa các dân tác trên đất n°ãc Viát Nam. Nghiêm cấm mãi hành vi khinh miát, áp bức, chia r¿ các dân tác (ĐiÃu 3)

- Quy đánh các nguyên tÃc bầu cā đ¿i biểu Quốc hái và Hái đßng nhân dân các cấp là: Phá thơng, bình đẳng, trực tiÁp và bå phiÁu kín (ĐiÃu 5).

- Xác đánh nguyên tÃc tất cÁ các c¢ quan nhà n°ãc đÃu phÁi dựa vào nhân dân, liên há chặt ch¿ vãi nhân dân, lÃng nghe ý kiÁn và cháu sự kiểm soát căa nhân dân (ĐiÃu 6).

<i>Chư¢ng II - Chế độ kinh tế và xã hội, gồm 13 điều quy định những vẩn đề liên quan đến nền tảng kinh tế - xã hội của Nhà nước: </i>

- Xác đánh đ°ßng lối kinh tÁ căa Nhà n°ãc ta trong giai đo¿n này là biÁn nÃn kinh tÁ l¿c hÁu thành mát nÃn kinh tÁ Xã hái chă ngh*a vãi công nghiáp và nông nghiáp hián đ¿i, khoa hãc và k* tht tiên tiÁn. Quy đánh māc đích c¢ bÁn căa chính sách kinh tÁ căa Nhà n°ãc là không ngÿng phát triển sāc sÁn xuất nhằm nâng cao đßi sống vÁt chất và văn hố căa nhân dân (ĐiÃu 9).

- Quy đánh các hình thức sá hữu chă u vÃ t° liáu sÁn xuất trong thßi kì quá đá tiÁn lên chă ngh*a xã hái là: Sá hữu nhà n°ãc (tức là căa toàn dân); sá hữu căa hÿp tác xã (tức là hình thức sá hữu tÁp thể căa nhân dân lao đáng); sá hữu căa ng°ßi lao đáng riêng lẻ và sá hữu căa nhà t° sÁn dân tác (ĐiÃu 11).

- Xác đánh kinh tÁ quốc doanh thc hình thức sá hữu căa tồn dân, giữ vai trò lãnh đ¿o trong nÃn kinh tÁ quốc dân và đ°ÿc Nhà n°ãc đÁm bÁo phát triển °u tiên. Các hầm må, sơng ngịi, những rÿng cây, đất hoang, tài nguyên khác mà pháp luÁt quy đánh là căa Nhà n°ãc đÃu thuác sá hữu căa toàn dân (ĐiÃu 12).

- Quy đánh viác Nhà n°ãc bÁo há quyÃn sá hữu vÃ ruáng đất và các t° liáu sÁn xuất khác căa nông dân (ĐiÃu 14); bÁo há quyÃn sá hữu vÃ t° liáu sÁn xuất căa những

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

ng°ßi làm nghÃ thă cơng và những ng°ßi lao đáng riêng lẻ khác (ĐiÃu 15); bÁo há quyÃn sá hữu vÃ t° liáu sÁn xuất và căa cÁi khác căa nhà t° sÁn dân tác (ĐiÃu 16); bÁo há quyÃn sá hữu căa công dân vÃ căa cÁi thu nhÁp hÿp pháp, căa cÁi để dành, nhà á và các thứ vÁt dāng riêng khác (ĐiÃu 18); bÁo há quyÃn thÿa kÁ tài sÁn t° hữu căa công dân (ĐiÃu 19). So vãi HiÁn pháp năm 1946 thì Ch°¢ng II là mát ch°¢ng hồn tồn mãi. Ch°¢ng này đ°ÿc xây dựng theo mơ hình căa hiÁn pháp các n°ãc Xã hái chă ngh*a.Vì vÁy, ngồi viác quy đánh kinh tÁ quốc doanh giữ vai trò lãnh đ¿o trong nÃn kinh tÁ quốc dân, HiÁn pháp còn quy đánh Nhà n°ãc lãnh đ¿o ho¿t đáng kinh tÁ theo mát kÁ ho¿ch thống nhất.

<i>Chư¢ng III - Quyền lợi và nghĩa vụ c¢ bản của cơng dân, bao gồm 21 điều (từ Điều 22 đến Điều 42). Theo Hiến pháp, công dân Việt Nam có các quyền và nghĩa vụ c¢ bản sau đây: </i>

- Các quyÃn vÃ chính trá và tự do dân chă nh°: QuyÃn bầu cā và ứng cā (ĐiÃu 23); quyÃn bình đẳng tr°ãc pháp luÁt (ĐiÃu 22); qun tự do ngơn ln, báo chí, hái hãp, lÁp hái, biểu tình (ĐiÃu 25); quyÃn khiÁu n¿i, tố cáo vÃ những hành vi vi ph¿m pháp luÁt căa nhân viên c¢ quan nhà n°ãc (ĐiÃu 29).

- Các quyÃn vÃ dân sự, kinh tÁ, văn hoá, xã hái nh: Quyn lm viỏc (iu 30); quyn nghò ngÂi (iu 31); quyÃn đ°ÿc giúp đỡ vÃ vÁt chất khi già yÁu, bánh tÁt hoặc mất sức lao đáng (ĐiÃu 32); quyÃn hãc tÁp (ĐiÃu 33); quyÃn tự do nghiên cứu khoa hãc, sáng tác văn hãc, nghá thuÁt và tiÁn hành các ho¿t đáng văn hoá khác (ĐiÃu 34); quyÃn tự do tín ng°ỡng (ĐiÃu 26).

- Các quyÃn vÃ tự do cá nhân nh°: QuyÃn bất khÁ xâm ph¿m vÃ thân thể (ĐiÃu 27); khơng ai có thể bá bÃt nÁu khơng có sự qut đánh căa tịa án nhân dân hoặc sự phê chuẩn căa vián kiểm sát nhân dân; quyÃn bất khÁ xâm ph¿m vÃ nhà á; quyÃn bí mÁt th° tín; quyÃn tự do c° trú và tự do đi l¿i

- Các ngh*a vā c¢ bÁn căa công dân theo quy đánh căa HiÁn pháp bao gßm: Ngh*a vā tuân theo HiÁn pháp, pháp lt, kß lt lao đáng, trÁt tự cơng cáng và những quy tÃc sinh ho¿t xã hái (ĐiÃu 39); ngh*a vā tôn trãng và bÁo vá tài sÁn công cáng (ĐiÃu 40); ngh*a vā đóng thuÁ theo quy đánh căa pháp luÁt (ĐiÃu 41); ngh*a vā bÁo vá Tá quốc (ĐiÃu 42). So vãi HiÁn pháp năm 1946, chÁ đánh qun và ngh*a vā c¢ bÁn căa cơng dân trong HiÁn pháp năm 1959 là mát b°ãc phát triển mãi.

Bên c¿nh viác quy đánh các quyÃn căa công dân, HiÁn pháp còn xác đánh ngh*a vā căa Nhà n°ãc trong viác đÁm bÁo cho các quyÃn đó đ°ÿc thực hián. Ngoài những quyÃn và ngh*a vā mà HiÁn pháp năm 1946 đã ghi nhÁn, HiÁn pháp năm 1959 còn quy đánh thêm những quyÃn và ngh*a vā mãi mà trong HiÁn pháp năm 1946 ch°a đ°ÿc thể

hoặc mất sức lao đáng; quyÃn tự do nghiên cứu khoa hãc, sáng tác văn hãc, nghá thuÁt và tiÁn hành các ho¿t đáng văn hoá khác; quyÃn khiÁu n¿i, tố cáo các hành vi vi ph¿m pháp luÁt căa nhân viên c¢ quan nhà n°ãc; ngh*a vā tơn trãng và bÁo vá tài sÁn cơng cáng.

<i>Chư¢ng IV - Quốc hội, bao gồm 18 điều, quy định các van đề liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, c¢ cấu tổ chức của Quốc hội - c¢ quan quyền lực nhà nước cao nhất. </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

So vãi nhiám kì căa Nghá vián theo HiÁn pháp năm 1946 thì nhiám kì căa Quốc hái dài h¢n (nhiám kì căa Nghá vián là 3 năm, cịn nhiám kì căa Quốc hái là 4 năm). HiÁn pháp năm 1959 quy đánh quyÃn h¿n căa Quốc hái mát cách cā thể h¢n. Theo ĐiÃu 50 HiÁn pháp năm 1959 thì Quốc hái có những quyÃn h¿n sau đây: Làm HiÁn pháp và sāa đái HiÁn pháp; làm pháp luÁt; giám sát viác thi hành HiÁn pháp; bầu Chă tách và Phó Chă tách n°ãc; theo đÃ nghá căa Chă tách n°ãc Viát Nam quyÁt đánh cā Thă t°ãng Chính phă; theo đÃ nghá căa Thă t°ãng Chính phă quyÁt đánh cā Phó Thă t°ãng và các thành viên khác căa Hái đßng Chính phă; theo đÃ nghá căa Chă tách n°ãc quyÁt đánh cā Phó Chă tách n°ãc và các thành viên khác căa Hái đßng quốc phịng; bầu Chánh án Tòa án nhân dân tối cao; bầu Vián tr°áng Vián kiểm sát nhân dân tối cao; bãi mißn Chă tách n°ãc, Phó Chă tách n°ãc, Thă t°ãng, Phó Thă t°ãng và những thành viên khác căa Hái đßng Chính phă, Phó Chă tách và những thành viên khác căa Hái đßng quốc phịng, Chánh án Tịa án nhân dân tối cao, Vián tr°áng Vián kiểm sát nhân dân tối cao; quyÁt đánh kÁ ho¿ch kinh tÁ nhà n°ãc; xét duyát và phê chuẩn dự toán và quyÁt toán ngân sách căa nhà n°ãc; ấn đánh các thứ thuÁ. Ngoài ra, Quốc hái cịn có những qun h¿n quan trãng khác nh°: Phê chuẩn viác thành lÁp và bãi bå các bá và các c¢ quan ngang bá; phê chuẩn viác phân v¿ch đáa giãi các tßnh, khu tự trá và thành phố trực thuác trung °¢ng; quyÁt đánh đ¿i xá; qut đánh vấn đÃ chiÁn ÿanh và hồ bình; những quyÃn h¿n cần thiÁt khác do Quốc hái đánh.

Quc hỏi cú cÂ quan thòng trc ca mỡnh l Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái do Quốc hái bầu ra. Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái gßm có Chă tách, các Phó Chă tách, Táng th° kí, các uỷ viên. QuyÃn h¿n căa Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái cũng đ°ÿc quy đánh rõ ràng t¿i ĐiÃu 53 HiÁn pháp năm 1959. Ngoài những quyÃn h¿n đ°ÿc quy đánh trong HiÁn pháp, Quốc hái có thể trao cho Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái những quyÃn h¿n khác khi xét thấy cần thiÁt. Theo quy đánh căa HiÁn pháp, Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái có các quyÃn h¿n sau đây: Tuyên bố và chă trì viác tuyển cā đ¿i biểu Quốc hái; triáu tÁp Quốc hái; giÁi thích pháp luÁt; ra pháp lánh; quyÁt đánh viác tr°ng cầu ý kiÁn nhân dân; giám sát cơng tác căa Hái đßng Chính phă, căa Tòa án nhân dân tối cao và căa Vián kiểm sát nhân dân tối cao; sāa đái hoặc bãi bå những nghá đánh, nghá quyÁt, chß thá căa Hái đßng Chính phă trái vãi HiÁn pháp, pháp luÁt, pháp lánh; sāa đái hoặc bãi bå những nghá qut khơng thích đáng căa Hái đßng nhân dân trong tr°ßng hãp các Hái đßng nhân dân đó làm thiát h¿i đÁn quyÃn lÿi căa nhân dân mát cách nghiêm trãng. Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái có thẩm qun bá nhiám hoặc bãi mißn Phó Chánh án, thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao; bá nhiám hoặc bãi mißn Phó Vián tr°áng và kiểm sát viên Vián kiểm sát nhân dân tối cao; bá nhiám hoặc bãi mißn các đ¿i dián tồn quyÃn ngo¿i giao căa n°ãc ta á n°ãc ngoài; quyÁt đánh viác phê chuẩn hoặc bãi bå những hiáp °ãc kí vãi n°ãc ngồi (trÿ tr°ßng hÿp mà Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái xét cần phÁi trình Quốc hái quyÁt đánh). Ngồi ra, Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái cịn có thẩm qun quy đánh hàm và Cấp quân sự, ngo¿i giao, những hàm và cấp khác; quyÁt đánh đặc xá; quy đánh và quyÁt đánh viác tặng th°áng huân ch°¢ng và danh hiáu vinh dự căa Nhà n°ãc; quyÁt đánh viác táng đáng viên hoặc đáng viên cāc bá; quyÁt đánh viác giãi nghiêm trong ton quc hoc tng ỏa phÂng. Trong thòi gian Quc hái khơng hãp, Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái có qun qut đánh viác bá nhiám hoặc bãi mißn Phó Thă t°ãng và những thành viên khác căa Hái đßng Chính phă; có qun qut đánh viác tun bố tình tr¿ng chiÁn tranh trong tr°ßng hÿp n°ãc nhà bá xâm l°ÿc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

Theo quy đánh căa HiÁn pháp năm 1959, ngồi Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái, Quốc hái còn thành lÁp các uỷ ban chuyên trách nh° Uỷ ban dự án pháp luÁt, Uỷ ban kÁ ho¿ch và ngân sách, Uỷ ban thẩm tra t° cách đ¿i biểu và các uỷ ban khác mà Quốc hái thấy cần thiÁt để giúp Quốc hái và Ăy ban Thòng v Quc hỏi (iu 56 v 57).

<i>ChÂng V - Chủ tịch nước Vỉệt Nam dân chủ cộng hoà, bao gồm 10 điều (từ Điều 61 đến Điều 70). </i>

So vãi HiÁn pháp năm 1946 thì đây là mát ch°¢ng mãi. Theo HiÁn pháp năm 1959, Chă tách n°ãc, Phó Chă tách n°ãc khơng nằm trong thành phần căa Chính phă. Đứng đầu Chính phă lúc này là Thă t°ãng Chính phă, cịn Chă tách n°ãc chß là ng°ßi đứng đầu nhà n°ãc vÃ mặt đối nái cũng nh° đối ngo¿i. Vì vÁy, chÁ đánh Chă tách n°ãc đ°ÿc quy đánh thành mát ch°¢ng riêng. Theo HiÁn pháp năm 1959, Chă tách n°ãc do Quốc hái bầu ra. Cơng dân n°ãc Viát Nam dân chă cáng hồ tÿ 35 tuái trá lên có quyÃn ứng cā chức vā Chă tách n°ãc. Nh° vÁy, khác vãi HiÁn pháp năm 1946, HiÁn pháp năm 1959 quy đánh tuái tối thiểu để có thể ứng cā chức vā Chă tách n°ãc là 35, cịn HiÁn pháp năm 1946 khơng quy đánh cā thể, mặt khác, theo HiÁn pháp năm 1946, Chă tách n°ãc phÁi đ°ÿc chãn trong Nghá vián nhân dân, tức là trong số các nghá s*, còn HiÁn pháp năm 1959 khơng địi håi ứng cā viên phÁi là đ¿i biểu Quốc hái.

So vãi HiÁn pháp năm 1946, quyÃn h¿n căa Chă tách n°ãc trong HiÁn pháp năm 1959 hẹp h¢n, vì theo HiÁn pháp năm 1946 Chă tách n°ãc vÿa là ng°ßi đứng đầu nhà n°ãc, vÿa là ng°ßi đứng đầu Chính phă. Còn theo HiÁn pháp năm 1959, chức năng căa ng°ßi đứng đầu Chính phă đã chuyển sang cho Thă t°ãng Chính phă. Tuy nhiên, th<i>eo HiÁn pháp năm 1959 quyÃn h¿n căa Chă tách n°ãc v¿n rất lãn. Ví dụ. Chă </i>

tách n°ãc thống l*nh các lực l°ÿng vũ trang toàn quốc, giữ chức vā Chă tách Hái đßng quốc phịng (ĐiÃu 65). Chă tách n°ãc, khi xét thấy cần thiÁt thì triáu tÁp và chă tãa Hái nghá chính trá đặc biát (ĐiÃu 67). Chă tách n°ãc, khi xét thấy cần thiÁt, có quyÃn tham dự và chă tãa các phiên hãp căa Hỏi òng Chớnh ph (iu 66).

<i>ChÂng VI - Hi đồng Chính phủ, bao gồm 7 điều (từ Điều 71 đến Điều 77). </i>

Theo quy đánh t¿i ĐiÃu 71, Hái òng Chớnh ph l cÂ quan chp hnh ca cÂ quan quyÃn lực nhà n°ãc cao nhất và là c¢ quan hành chính nhà n°ãc cao nhất. Quy đánh này thể hián rõ nguyên tÃc quyÃn lực nhà n°ãc tÁp trung thống nhất vào Quốc hái - c¢ quan đ¿i dián cao nhất căa nhân dân. Quy đánh này cũng cho thấy Hái đßng Chính phă theo HiÁn pháp năm 1959 đ°ÿc tá chức hồn tồn theo mơ hình chính phă căa các n°ãc Xã hái chă ngh*a. vÃ thành phần căa Hái đßng Chính phă theo quy đánh t¿i ĐiÃu 72 khác c¢ bÁn so vãi tr°ãc đây là khơng có Chă tách, Phó Chă tách n°ãc và khơng có các Thứ tr°áng.

<i>Chư¢ng VII - Hội đồng nhân dãn và uỷ ban hành chính địa phư¢ng các cẩp, bao gồm 14 điều (từ Điều 78 đến Điều 91). </i>

Trong ch°¢ng này, HiÁn pháp xác đánh các đ¢n vá hành chính á n°ãc ta là: Tßnh, thành phố trực thuác trung °¢ng; huyán, thành phố thuác tßnh, thá xã; xã, thá trấn. Ngồi ra cịn có khu tự trá (Tây BÃc và Viát BÃc). Các khu tự trá này tßn t¿i đÁn tháng 12/1975.

Nh° vÁy, theo HiÁn pháp năm 1959, cấp bá (BÃc bá, Tr°ng bá, Nam bá) đ°ÿc bãi bå. Khác vãi HiÁn pháp năm 1946 chß có cấp tßnh và cấp xã mãi có Hái đßng nhân

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

dân, HiÁn pháp năm 1959 quy đánh tất cÁ các cấp tßnh, huyán, xã đÃu có Hái đßng nhân dân. Ngồi ra, HiÁn pháp cũn ghi rừ Hỏi òng nhõn dõn l cÂ quan quyÃn lực nhà n°ãc á đáa ph°¢ng. Theo quy đánh căa HiÁn pháp, uỷ ban hành chính đ°ÿc thành lÁp á tất cÁ các cấp tßnh, huyán, xã. Uỷ ban hành chính các cấp là c¢ quan chấp hành căa Hỏi òng nhõn dõn ỏa phÂng, l cÂ quan hnh chính căa Nhà n°ãc á đáa ph°¢ng.

So vãi HiÁn pháp năm 1946, Ch°¢ng này cũng có nhiÃu thay đái. Theo HiÁn pháp năm 1959, há thống toà án á n°ãc ta bao gßm: Tịa án nhân dân tối cao, tịa án nhân dân đáa ph°¢ng và tồ án qn sự. Ngồi ra, trong tr°ßng hÿp xét xā những vā án đặc biát, Quốc hái có thể quyÁt đánh thành lÁp toà án đặc biát. ChÁ đá bá nhiám thẩm phán bá bãi bå và thực hián chÁ đá thẩm phán bầu. Viác xét xā á các tòa án nhân dân có hái thẩm nhân dân tham gia theo quy đánh căa pháp luÁt. Khi xét xā, hái thẩm nhân dân ngang quyÃn vãi thẩm phán.

Theo mô hình tá chức bá máy nhà n°ãc căa các n°ãc Xã hái chă ngh*a, HiÁn pháp năm 1959 đã quy đánh viác thành lÁp há thống vián kiểm sát nhân dân để thực hián chức năng kiểm sát viác tuân theo pháp luÁt. Há thống vián kiểm sát bao gßm Vián kiểm sát nhân dân tối cao, vián kiểm sát nhân dân đáa ph°¢ng và vián kiểm sát quân sự.

Vián kiểm sát nhân dân tá chức theo chÁ đá thă tr°áng trực thuác mát chiÃu. Vián kiểm sát cấp d°ãi cháu sự lãnh đ¿o căa vián kiểm sát cấp trên và tất cÁ đÃu đặt d°ãi sự lãnh đ¿o thống nhất căa Vián kiểm sát nhân dân tối cao. Vián kiểm sát nhân dân tối cao cháu trách nhiám và báo cáo cơng tác tr°ãc Quốc hái, trong thßi gian Quốc hái khơng hãp thì cháu trách nhiám và báo cáo cơng tác tr°ãc Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái.

Theo quy đánh căa HiÁn pháp, chß có Quốc hái mãi có quyÃn sāa đái HiÁn pháp vãi điÃu kián phÁi đ°ÿc ít nhất là hai phần ba táng số đ¿i biểu Quốc hái biểu quyÁt tán thành.

Tóm l¿i, HiÁn pháp năm 1959 là bÁn HiÁn pháp đ°ÿc xây dựng theo mơ hình hiÁn pháp Xã hái chă ngh*a. Nó là bÁn HiÁn pháp Xã hái chă ngh*a đầu tiên căa n°ãc ta

Ghi nhÁn những thành quÁ đấu tranh giữ n°ãc và xây dựng đất n°ãc căa nhân dân Viát Nam d°ãi sự lãnh đ¿o căa ĐÁng lao đáng Viát Nam (tức ĐÁng Cáng SÁn Viát Nam hián nay) trong sự nghiáp cách m¿ng á n°ãc ta, là bÁn tuyên ngôn căa tất cÁ nhân dân Viát Nam, chính thức thÿa nhÁn sự lãnh đ¿o căa ĐÁng lao đáng Viát Nam trong sự nghiáp xây dựng chă ngh*a xã hái và đấu tranh vì hịa bình, thống nhất n°ãc nhà. HiÁn pháp 1959 là hiÁn pháp xã hái chă ngh*a đầu tiên á n°ãc ta, đặt c¢ sá pháp lý nÃn tÁng cho sự nghiáp xây dựng xã hái chă ngh*a á n°ãc ta không qua giai đo¿n

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

đáng Viát Nam đã qut đánh triáu tÁp Hái nghá hiáp th°¢ng chính trá thống nhất Tá quốc. Hái nghá đã nhất trí quyÁt đánh tá chức táng tuyển cā bầu ra Quốc hái chung cho cÁ n°ãc. Cuác táng tuyển cā theo nguyên tÃc phá thông đầu phiÁu, trực tiÁp và bå phiÁu kín đã dißn ra ngày-25/4/1976 vãi sự tham gia căa h¢n 23 triáu cā tri, chiÁm gần 99% táng số cā tri.

Táng số đ¿i biểu Quốc hái đã bầu là 492, trong đó 249 đ¿i biểu miÃn BÃc và 243 đ¿i biểu miÃn Nam.1 Táng số đ¿i biểu Quốc hái đ°ÿc tính theo tỷ lá: 1 đ¿i biểu/1.000 cā tri.

Quốc hái chung căa cÁ n°ãc đã bÃt đầu kì hãp đầu tiên vào ngày 25/6/1976 và kéo dài đÁn ngày 03/7/1976. Ngày 02/7/1976, Quốc hái đã thông qua các nghá quyÁt quan trãng. Quốc hái đã quyÁt đánh trong khi ch°a có HiÁn pháp mãi, tá chức và ho¿t đáng căa Nhà n°ãc ta dựa trên c¢ sá HiÁn pháp năm 1959 căa n°ãc Viát Nam dân chă cáng hồ, đßng thßi Quốc hái khố VI đã ban hành Nghá quyÁt vÃ viác sāa đái HiÁn pháp năm 1959 và thành lÁp Uỷ ban dự thÁo HiÁn pháp gßm 36 ng°ßi do đßng chí Tr°ßng Chinh - Chă tách Ăy ban Th°ßng vā Quốc hái làm Chă tách. Sau mát năm r°ỡi làm viác khẩn tr°¢ng, Uỷ ban đã hoàn thành Dự thÁo. BÁn Dự thÁo đ°ÿc đ°a ra cho toàn dân thÁo luÁn. Tháng 9/1980, Ban chấp hành trung °¢ng ĐÁng Cáng sÁn Viát Nam đã hãp kì đặc biát để xem xét và cho ý kiÁn bá sung, sāa chữa Dự thÁo tr°ãc khi trình Quốc hái thÁo ln, thơng qua. Sau mát thßi gian thÁo ln, t¿i kì hãp thứ 7, Quốc hái khố VI đã nhất trí thơng qua HiÁn pháp.

HiÁn pháp năm 1980 bao gßm lßi nói đầu, 147 iu chia lm 12 chÂng.

Lòi núi u ca Hin pháp khẳng đánh truyÃn thống tốt đẹp căa dân tác ta, ghi nhÁn những thÃng lÿi v* đ¿i mà nhân dân Viát Nam đã giành đ°ÿc trong Cách m¿ng tháng Tám, trong kháng chiÁn chống thực dân Pháp và cuác kháng chiÁn chống đÁ quốc M* xâm l°ÿc và bè lũ tay sai. Lßi nói đầu còn xác đánh những nhiám vā căa cách m¿ng Viát Nam trong điÃu kián mãi mà Đ¿i hái đ¿i biểu toàn quốc lần thứ IV căa ĐÁng đÃ ra và nêu lên những vấn đÃ c¢ bÁn mà HiÁn pháp năm 1980 đÃ cÁp.

<i>Chư¢ng I của Hiến pháp năm 1980 quy định chế độ chính trị của Nhà nước ta. </i>

Ch°¢ng này có 14 điÃu (tÿ ĐiÃu 1 đÁn iu 14) bao gòm cỏc vn cÂ bn sau đây:

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

- Xác đánh bÁn chất giai cấp căa Nhà n°ãc ta là Nhà n°ãc chun chính vơ sÁn. Sứ mánh lách sā căa Nhà n°ãc là thực hián quyÃn làm chă tÁp thể căa nhân dân lao đáng... xây dựng thÃng lÿi chă ngh*a xã hái, tiÁn tãi chă ngh*a cáng sÁn (ĐiÃu 2).

- Khác vãi HiÁn pháp năm 1946 và HiÁn pháp năm 1959, HiÁn pháp năm 1980 quy đánh các quyÃn dõn tỏc cÂ bn bao gòm 4 yu t: ỏc lÁp, chă quyÃn, thống nhất và toàn vẹn lãnh thá. Đây là mát ph¿m trù pháp luÁt quốc tÁ do Chă tách Hß Chí Minh đÃ x°ãng dựa trên những khái niám chung vÃ quyÃn tự nhiên căa con ng°ßi. Ph¿m trù quyÃn dân tác c¢ bÁn đ°ÿc thÁ giãi thÿa nhÁn mát cách ráng rãi và trá thành mát trong những ph¿m trù quan trãng căa luÁt quốc tÁ hián đ¿i, mát đóng góp lãn căa Viát Nam vào sự nghiáp bÁo vá các quyÃn c¢ bÁn căa các dân tác.

- Lần đầu tiên trong lách sā lÁp hiÁn Viát Nam, HiÁn pháp năm 1980 thể chÁ hoá vai trò lãnh đ¿o căa ĐÁng Cáng sÁn đối vãi Nhà n°ãc và xã hái vào mát điÃu căa HiÁn pháp (ĐiÃu 4).

Sự thể chÁ hoá này thể hián sự thÿa nhÁn chính thức căa Nhà n°ãc vÃ vai trò lãnh đ¿o căa ĐÁng Cáng sÁn Viát Nam. HiÁn pháp cũng quy đánh: Các tá chức căa ĐÁng ho¿t đáng trong khn khá căa HiÁn pháp.

- Ngồi viác thể chÁ hố vai trị lãnh đ¿o căa ĐÁng, HiÁn pháp năm 1980 cịn xác đánh vá trí, vai trị căa các tá chức chính trá - xã hái quan trãng khác nh° Mặt trÁn Tá quốc Viát Nam (ĐiÃu 9), Táng cơng đồn Viát Nam (ĐiÃu 10). Đây cũng là lần đầu tiên vá trí, vai trị căa các tá chức chính trá-xã hái này đ°ÿc quy đánh trong HiÁn pháp.

- Vãi HiÁn pháp năm 1980, quan điểm vÃ quyÃn làm chă tÁp thể căa ĐÁng ta đã đ°ÿc thể chÁ hoá (ĐiÃu 3).

- Cũng nh° HiÁn pháp năm 1959, HiÁn pháp năm 1980 tiÁp tāc khẳng đánh chính sách đồn kÁt dân tác căa Nhà n°ãc ta. ĐiÃu 5 HiÁn pháp năm 1980 quy

- HiÁn pháp năm 1980 kÁ tāc t° t°áng căa HiÁn pháp năm 1959 nhấn m¿nh quyÃn lực nhà n°ãc thuác vÃ nhân dân. Nhân dân sā dāng quyÃn lực nhà n°ãc thơng qua Quốc hái và Hái đßng nhân dân các cấp do nhân dân bầu ra và cháu trách nhiám tr°ãc nhân dân. Cũng nh° HiÁn pháp năm 1959, HiÁn pháp năm 1980 quy đánh Quốc hái, Hỏi òng nhõn dõn cỏc cp cng nh cỏc cÂ quan khác căa nhà n°ãc đÃu tá chức và ho¿t đáng theo nguyên tÃc tÁp trung dân chă.

- Ngoài nguyên tÃc tÁp trung dân chă, HiÁn pháp còn quy đánh nguyên tÃc pháp chÁ Xã hái chă ngh*a. Đây là mát quy đánh hoàn toàn mãi so vãi HiÁn pháp năm 1959.

Giống nh° HiÁn pháp năm 1959, Ch°¢ng này quy đánh những vấn đÃ c¢ bÁn trong l*nh vực kinh tÁ nh° māc đích căa chính sách kinh tÁ, các hình thức sá hữu, các thành phàn kinh tÁ, các nguyên tÃc lãnh đ¿o nÃn kinh tÁ quốc dân. Tuy nhiên, HiÁn

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

pháp năm 1980 CÓ nhiÃu điểm khác vãi HiÁn pháp năm 1959. Theo HiÁn pháp năm 1959, đất đai có thể thuác sá hữu nhà n°ãc, sá hữu tÁp thể, sá hữu t° nhân, còn HiÁn pháp năm 1980 quốc hữu hố tồn bá đất đai (ĐiÃu 19). Theo HiÁn pháp năm 1959, các hình thức sá hữu vÃ t° liáu sÁn xuất là: Sá hữu nhà n°ãc (sá hữu toàn dân), sá hữu căa hÿp tác xã (sá hữu tÁp thể căa nhân dân lao đáng), sá hữu căa ng°ßi lao đáng riêng lẻ và hình thức sá hữu căa nhà t° sÁn dân tác (ĐiÃu 11). Cịn theo ĐiÃu 18 HiÁn pháp năm 1980 thì Nhà n°ãc tiÁn hành cách m¿ng vÃ quan há sÁn xuất, h°ãng d¿n, sā dāng và cÁi t¿o các thành phần kinh tÁ phi Xã hái chă ngh*a, thiÁt lÁp và căng cố chÁ đá sá hữu Xã hái chă ngh*a vÃ t° liáu sÁn xuất nhằm thực hián mát nÃn kinh tÁ quốc dân chă yÁu có hai thành phần: Thành phần kinh tÁ quốc doanh thuác sá hữu toàn dân và thành phần kinh tÁ hãp tác xã thuác sá hữu tÁp thể căa nhân dân lao đáng.

<i>Chư¢ng III - Văn hóa, giáo dục, khoa học, Kỹ thuật, bao gồm 13 điều (từ Điều 37 đến Điều 49). </i>

Đây là mát ch°¢ng hồn tồn mãi so vãi HiÁn pháp năm 1946 và HiÁn pháp năm 1959. Ch°¢ng này quy đánh māc tiêu căa cách m¿ng t° t°áng và văn hoá là xây dựng nÃn văn hoá mãi có nái dung Xã hái chă ngh*a và tính chất dân tác, có tính đÁng và tính nhân dân; xây dựng con ng°ßi mãi có ý thức làm chă tÁp thể, u lao đáng, q trãng căa cơng, có văn hố, có kiÁn thức khoa hãc, k* tht, có sức khoẻ, yêu n°ãc Xã hái chă ngh*a và có tinh thần quốc tÁ vô sÁn (ĐiÃu 37). Theo quy đánh căa HiÁn pháp, chă ngh*a Mác - Lênin là há t° t°áng chß đ¿o sự phát triển căa xã hái Viát Nam (ĐiÃu 38). Nhà n°ãc ta chă tr°¢ng bÁo vá và phát triển những giá trá văn hoá và tinh thần căa dân tác, tiÁp thu tinh hoa văn hoá thÁ giãi; chống các t° t°áng phong kiÁn, t° sÁn... và ch°¢ng trÿ mê tín, dá đoan. Ngồi những quy đánh trên, Ch°¢ng III cịn xác đánh chính sách vÃ khoa hãc, lỡ thuÁt, văn hãc, nghá thuÁt và các cơng tác thơng tin, báo chí, xuất bÁn, th° vián, phát thanh, trun hình...

<i>Chư¢ng IV - Bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, bao gồm 3 điều (từ Điều 50 đến Điều 52). </i>

Lần đầu tiên trong lách sā lÁp hiÁn Viát Nam, vấn đÃ bÁo vá Tá quốc Xã hái chă ngh*a đ°ÿc xây dựng thành mát ch°¢ng riêng trong hiÁn pháp. ĐiÃu này xuất phát tÿ tầm quan trãng đặc biát căa vấn đÃ phòng thă đất n°ãc. BÁo vá Tá quốc Xã hái chă ngh*a đ°ÿc ĐÁng ta xác đánh là mát trong hai nhiám vā chiÁn l°ÿc căa ĐÁng và Nhà n°ãc.. BÁo vá và xây dựng Tá quốc Xã hái chă ngh*a là hai nhiám vā tßn t¿i song song trong quá trình xây dựng chă ngh*a xã hái, có sự gÃn bú v tÂng hò ln nhau. Ti iu 50 Hin pháp năm 1980 xác đánh đ°ßng lối quốc phịng căa Nhà n°ãc là xây dựng mát nÃn quốc phịng tồn dân, tồn dián và hián đ¿i trên c¢ sá kÁt hÿp xây dựng Tá quốc vãi bÁo vá Tá quốc, kÁt hÿp sức m¿nh căa lực l°ÿng vũ trang nhân dân vãi sức m¿nh toàn dân, kÁt hÿp sức m¿nh truyÃn thống đoàn kÁt dân tác chống ngo¿i xâm vãi sức m¿nh căa chÁ đá Xã hái chă ngh*a. T¿i ĐiÃu 51 HiÁn pháp xác đánh nhiám vā căa các lực l°ÿng vũ trang nhân dân. ĐiÃu cuối cùng trong Ch°¢ng này là thực hián chÁ đá ngh*a vā quân sự, chăm lo cơng nghiáp quốc phịng, huy đáng nhân lực, vÁt lực nhằm xây dựng lực l°ÿng vũ trang nhân dân hùng m¿nh, khơng ngÿng tăng c°ßng khÁ năng bÁo vá đất n°ãc. Nhà n°ãc ta xây dựng nÃn quốc phịng tồn dân, vì vÁy HiÁn

</div>

giáo trình luật hiến pháp nghề pháp luật trung cấp

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về