tài liệu học tập tin học đại cương

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.64 MB, 338 trang )

Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

TIN HịC ắI CĂNG

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

Tai lißu thußc b¿n quyßn cÿa Tr±ßng i hòc i Nam

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

TI LIịU HịC TắP

TIN HịC ắI CĂNG

(L u hnh n i b )

Hà Nßi - 2023

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

T P TH TÁC GI

Ph¿m Vn Tißp Ph¿m Thß Tß Nga Tr¿n Thu Trang Tr¿n Thu Giang

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

1.2.4. Sÿ dÿng Web 50 1.2.5. Gißi thißu mßt sß d¿ng trun thơng sß

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

2.1.4. Thao tác vßi thanh Ribbon 82

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

2.2.9. Xóa vn b¿n 91 2.2.10. Sÿ dÿng lßnh Undo và Redo 92 2.2.11. Sao chép và di chuyßn vn b¿n 92

2.3.1. In ¿m, in nghiêng, g¿ch chân 93 2.3.2. Thay ßi font và kích cÿ chÿ 93

2.3.5. Sÿ dÿng Bullets và Numbering 95 2.3.6. óng khung, tơ màu nßn cho vn b¿n 97 2.3.7. Copy kißu ßnh d¿ng font chÿ 98

2.3.11. Chia vn b¿n thành nhißu cßt 104 2.4. Chèn ký tÿ ¿c bißt và ßi t±ÿng ß hßa 107

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

2.4.1. Chèn bißu t±ÿng và ký tÿ ¿c bißt 107 2.4.2. Chèn hình ¿nh vào tài lißu 108 2.4.3. Di chun và chßnh kích th±ßc ¿nh 108

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

2.5.5. Chuyßn b¿ng thành vn b¿n và ng±ÿc l¿i 115 2.5.6. Gßp, tách các ô trong b¿ng 116 2.5.7. Canh lß cho vn b¿n trong b¿ng 117 2.5.8. Thay ßi h±ßng vn b¿n trong ơ 117 2.5.9. T¿o ±ßng vißn, tơ màu nßn cho b¿ng 117

2.7.4. Xem tài lißu ó c tròn 128

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

BắNG TNH IịN Tỵ MICROSOFT EXCEL 2016 140

3.1.1. Giòi thißu vß Microsoft Excel 140

3.1.3. Các thành ph¿n trong trong cÿa sß làm vißc

3.2.1. Chßn ơ, dịng, cßt, b¿ng tính 146 3.2.2. Chèn ơ, dịng, cßt vào b¿ng tính 147

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

3.2.3. Xóa ơ, dịng, cßt khßi b¿ng tính 147 3.2.4. Hißu chßnh kích th±ßc dịng và cßt 148 3.2.5. Trßn, tách ơ trong b¿ng tính 150

3.2.7. Cß ßnh tiêu ß cÿa b¿ng tính cho các trang 151 3.2.8. T¿o và hÿy bß ±ßng vißn trong b¿ng tính 152

3.2.10. Sao chép, di chun, xóa dÿ lißu trong

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

3.3.2. Sÿ dÿng hàm 166 3.3.3. Chèn các hàm vào công thÿc 174 3.3.4. Sÿ dÿng các hàm thßng kê có ißu kißn 177 3.3.5. Sÿ dÿng các hàm ngày và giß (*) 181 3.3.6. Tham chi¿u tuyßt ßi và t±¡ng ßi 184 3.3.7. Hißn thß và in các cơng thÿc 186

3.3.9. Sÿ dÿng các hàm tìm ki¿m (*) 188

3.3.11. Sÿ dÿng các hàm tài chính (*) 199 3.4. ßnh d¿ng các trang tính và c¿u hình các sß tính 204

3.4.4. Thay ßi Font và Size chÿ 211

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

3.4.6. ßnh d¿ng có ißu kißn (Conditional Formating) 213

4.1.2. Cÿa sß làm vißc PowerPoint 239

4.2.2. Gán các Themes t¿o s¿n cho Slide 242

4.2.4. Chßn m¿u bß cÿc (Layout) cho Slide 243

4.2.6. ßnh d¿ng vn b¿n trong Text box trên Slide 243 4.2.7. Sao chép, di chun, xóa Slide 244

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

4.3. Chèn các ßi t±ÿng ß hßa vào Slide 246

4.4.3. Thi¿t l¿p ch¿ ß tÿ ßng l¿p l¿i trình chi¿u 253 4.4.4. T¿o liên k¿t cho các ßi t±ÿng 254

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

4.5.1. Thi¿t l¿p trang in 256

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

DANH MỵC HèNH

Trang Hỡnh 1.1: SĂ ò quỏ trình xÿ lý thơng tin 27

Hình 1.2: Ph¿n mßm hß thßng Microsoft Windows 32

Hình 1.3: Ph¿n mßm ÿng dÿng Microsoft Office 2016 33

Hình 1.4: S¡ ß ¿u nßi thi¿t bß bo m¿ch chÿ 33

Hình 1.5: S¡ ß ¿u nßi, l¿p ¿t thi¿t bß trên vß máy 34

Hình 1.6: Tính nng UAC (Kißm sốt tài kho¿n

Hình 1.7: Giao dißn chính cÿa trình dut 48

Hình 1.8: Cài ¿t tùy chßn trong trình dut FireFox 49

Hình 1.9: Cài ¿t thơng sß trình dut Chrome 49

Hình 1.10: Giao dißn chính trang tìm ki¿m Google 50

Hình 1.11: Giao dißn tìm ki¿m chính xác tÿ khóa 51

Hình 1.12: Giao dißn tìm ki¿m (intitle: tÿ khóa) 52

Hình 1.13: Tìm ki¿m nâng cao theo tên file tài lißu 53

Hình 1.14: Hßp tho¿i ng nh¿p Gmail 54

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

Hình 1.15: Vào Google Drive 56

Hình 1.16: T¿i dÿ lißu lên Google Drive 57

Hình 1.17: Các Website th±¡ng m¿i nßi ti¿ng ß

Hình 1.19: Giao dißn màn hình nßn Hß ißu hành

Hình 1.25: Quy ±ßc kißu gõ ti¿ng Vißt 77

Hình 2.2: Giao dißn chính ch±¡ng trình Microsoft

Hình 2.3: Thêm bißu t±ÿng vào thanh Quick Access

Hình 2.4: Thao tác vßi thanh Ribbon 83

Hình 2.5: Ch¿ ß hißn thß trong Word 84

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

Hình 2.10: File mßi theo m¿u ã thi¿t l¿p 88

Hình 2.11: Tùy chßn óng khung cho vn b¿n ánh d¿u 97

Hình 2.12: Chßt trên Thanh th±ßc o 98

Hình 2.15: ißm Tab trên thanh th±ßc o 101

Hình 2.16: Chèn liên k¿t vßi Hyperlinks 102

Hình 2.17: Hßp tho¿i chèn siêu liên k¿t 103

Hình 2.19: Tùy chßnh kißu dáng Word Art 104

Hình 2.20: Hßp tho¿i chia cßt vn b¿n Columns 105

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

Hình 2.36: Thay ßi h±ßng vn b¿n trong b¿ng 117

Hình 2.37: Thi¿t l¿p lß cho trang in 118

Hình 2.38: ±a vn b¿n vào giÿa trang in 119

Hình 2.41: Chèn hình mß Water Mark 121

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

Hình 2.42: M¿u nßi dung tài lißu trßn th± 122

Hình 2.44: Khßi t¿o hßp tho¿i trßn th± Mail Merge 123

Hình 2.46: Mail Merge - Step 2 of 6 124

Hình 2.47: Mail Merge - Step 3 of 6 125

Hình 2.50: Thi¿t l¿p chèn các tr±ßng dÿ lißu 126

Hình 2.52: Chèn các tr±ßng t±¡ng ÿng vào nßi dung 127

Hình 2.54: Xu¿t b¿n k¿t qu¿ trßn th± 128

Hình 2.55: Lÿa chßn nßi dung xu¿t b¿n 129

Hình 2.56: Xem tài lißu tr±ßc khi in 129

Hình 4.1. Cÿa sß làm vißc cÿa Microsoft PowerPoint

Hình 4.2. Hßp tho¿i Format Background 242

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

Hình 4.4. Hßp tho¿i picture online 247

Hình 4.7. Khung thi¿t l¿p âm thanh, thßi gian xu¿t

Hình 4.9. Khung thi¿t l¿p thßi gian xu¿t hißn các ßi

Hình 4.11. Hßp tho¿i Insert Hyperlink 254

Hình 4.12. Hßp tho¿i Insert Hyperlink (Existing File

Hình 4.13. Hßp tho¿i Select Place in Document 256

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

LịI NểI ắU

Tin hòc ¿i c±¡ng là mßt nßi dung quan trßng trong ch±¡ng trình giáo dÿc ¿i c±¡ng ß b¿c ¿i hßc, và là mơn hßc b¿t bc ßi vßi t¿t c¿ sinh viên trong các tr±ßng ¿i hßc ß Vißt Nam. Tÿ nhißu nm nay, mơn hßc này ±ÿc gi¿ng d¿y ß h¿u h¿t các tr±ßng ¿i hßc và Cao ¿ng ß n±ßc ta vßi nhÿng mÿc ß khác nhau, và cing có nhißu sách, giáo trình Tin hßc ¿i c±¡ng khác nhau do nhißu tác gi¿ biên so¿n. Do sÿ phát trißn nhanh chóng cÿa ngành Cơng nghß thơng tin và u c¿u ßi mßi trong ch±¡ng trình ào t¿o cÿa Bß Giáo dÿc và ào t¿o, chúng tôi ã

biên so¿n bài gi¿ng mơn hßc Tin hßc ¿i c±¡ng cho t¿t c¿

sinh viên các ngành ß b¿c ¿i hßc vßi mÿc ích giúp cho sinh viên có ±ÿc mßt tài lißu hßc t¿p c¿n thi¿t cho mơn hßc này và cing ß áp ÿng ph¿n nào nhu c¿u ngày càng cao vß t± lißu d¿y và hßc Tin hßc.

Khi biên so¿n chúng tơi cing ã tham kh¿o nhißu giáo trình cÿa mßt sß tr±ßng ¿i hßc ho¿c vi¿t l¿i tÿ mßt sß cn sách. Do khơng có ißu kißn ti¿p xúc, trao ßi ß xin phép vißc trích d¿n cÿa các tác gi¿, mong q vß vui lịng mißn ch¿p.

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

Chúng tơi xin chân thành c¿m ¡n các ßng nghißp ß Bß mơn Khoa hßc máy tính - Khoa Cơng nghß thơng tin ã t¿o r¿t nhißu ißu kißn vß tài lißu và ph±¡ng tißn cho chúng tơi hồn thành tài lißu hßc t¿p này.

Dù có nhißu cß g¿ng nh±ng chúng tơi v¿n khơng thß tránh ±ÿc nhÿng sai sót. R¿t mong ±ÿc sÿ óng góp ý ki¿n cÿa các ßng nghißp, các em sinh viên và các ßc gi¿ ß ch¿t l±ÿng tài lißu hßc t¿p ngy cng hon thiòn.

T/M. BAN SOắN THắO

ThS. Ph¿m Vn Tißp

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

1.1. Tßng quan vß Cơng nghß thơng tin

1.1.1. Thơng tin và xÿ lý thông tin

Thông tin: Thu¿t ngÿ “thông tin” ±ÿc sÿ dÿng rßng rãi trên tồn c¿u trong kÿ nguyên sß. V¿y thơng tin là gì?

Thơng tin là sÿ hißu bi¿t cÿa con ng±ßi ßi vßi mßt sÿ v¿t hißn t±ÿng nào ó thơng qua quá trình nghiên cÿu, trao ßi, nh¿n xét, hßc t¿p, truyßn thÿ, c¿m nh¿n.

Thơng tin giúp phát trißn sÿ hißu bi¿t cÿa con ng±ßi, là ngußn gßc cÿa nh¿n thÿc và là c¡ sß ß con ng±ßi ±a ra

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

quy¿t ßnh cho mßt v¿n ß cÿ thß. Hißn nay, chúng ta có q nhißu thơng tin ß chßn lÿa làm cho vißc nghiên cÿu trß nên khó khn h¡n. Ng±ßi dùng c¿n bi¿t chßn lßc và khai thác thơng tin mßt cách nhanh chóng và hißu qu¿.

Dÿ lißu: Dÿ lißu là thơng tin d±ßi d¿ng ký hißu, chÿ

vi¿t, chÿ sß, hình ¿nh, âm thanh ho¿c d¿ng t±¡ng tÿ. Khái nißm dÿ lißu ra ßi cùng vßi vißc xÿ lý thơng tin b¿ng máy

tính nên có thß nói: dÿ lißu là thơng tin ±ÿc l±u trÿ trong máy tính.

Xÿ lý thơng tin: Sau khi ti¿p nh¿n thông tin, chúng ta

chun ßi nhÿng thơng tin ti¿p nh¿n ó thành nhÿng thơng tin phù hÿp vßi mÿc ích sÿ dÿng ±ÿc gßi là q trình xÿ lý thơng tin. Q trình xÿ lý thông tin trên máy tính gßm bßn giai o¿n nh± sau:

+ Giai o¿n ti¿p nh¿n thông tin: là quá trình ti¿p nh¿n thơng tin tÿ th¿ gißi bên ngồi vào máy tính. ây là q trình chun ßi các thơng tin ß th¿ gißi thÿc sang d¿ng bißu dißn thơng tin trong máy tính thơng qua các thi¿t bß nh¿p.

+ Giai o¿n xÿ lý thơng tin: là q trình chun ßi nhÿng thơng tin ban ¿u ß có ±ÿc nhÿng thơng tin phù hÿp vßi mÿc ích sÿ dÿng.

+ Giai o¿n xu¿t thơng tin: là q trình ±a các k¿t qu¿ ra trß l¿i th¿ gißi bên ngồi. ây là q trình ng±ÿc l¿i vßi q trình ti¿p nh¿n thơng tin, máy tính s¿ chun ßi các thơng tin trong máy tính sang d¿ng thơng tin ß th¿ gißi thÿc thơng qua các thi¿t bß xu¿t.

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

+ Giai o¿n l±u trÿ thông tin: là q trình ghi nhß l¿i các thông tin ã ±ÿc ghi nh¿n ß có thß em ra sÿ dÿng trong nhÿng l¿n xÿ lý sau ó.

Hình 1.1: S¡ ß q trình xÿ lý thơng tin

1.1.2. Máy vi tính

1.1.2.1. Ph¿n cÿng

Vß máy (Case): Vß máy tính là mßt thi¿t bß dùng ß g¿n

k¿t và b¿o vß các thi¿t bß ph¿n cÿng trong máy tính. Vß máy tính có nhißu lo¿i khác nhau, các thi¿t k¿ riêng bißt cÿa vß máy tính ã t¿o ra sÿ khác bißt cÿa các hãng máy tính khác nhau và các kißu dáng khác nhau trong cùng mßt hãng.

Bß ngußn (Power Supply Unit): Là thi¿t bß cung c¿p ißn

nng cho bo m¿ch chÿ, ß cÿng và các thi¿t bß khác, áp ÿng nng l±ÿng cho t¿t c¿ các thi¿t bß ph¿n cÿng cÿa máy tính ho¿t ßng. Bên c¿nh các thi¿t bß chính (bo m¿ch chÿ, khßi

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

xÿ lý trung tâm CPU, bß nhß truy c¿p ng¿u nhiên RAM, ß cÿng, v.v.) thì sÿ ßn ßnh cÿa máy tính phÿ thc nhißu vào ngn máy tính bßi nó cung c¿p nng l±ÿng cho các thi¿t bß này ho¿t ßng.

Bo m¿ch chÿ (Main board hay Motherboard): Là b¿n

m¿ch óng vai trị trung gian giao ti¿p giÿa các thi¿t bß vßi nhau. Mßt cách tßng qt, bo m¿ch chÿ là m¿ch ißn chính cÿa mßt hß thßng có r¿t nhißu các thi¿t bß g¿n trên bo m¿ch chÿ thơng qua các k¿t nßi c¿m vào ho¿c dây d¿n liên k¿t.

Khßi xÿ lý trung tâm (CPU - Central Processing Unit):

Có thß ±ÿc xem nh± bß não, là mßt trong nhÿng ph¿n tÿ cßt lõi nh¿t cÿa máy tính. Nhißm vÿ chính cÿa CPU là xÿ lý các ch±¡ng trình và dÿ kiòn. CPU cú nhiòu kiòu dỏng khỏc nhau. ị hỡnh thÿc ¡n gi¿n nh¿t, CPU là mßt con chip vßi vài chÿc chân. Phÿc t¿p h¡n, CPU ±ÿc ráp s¿n vßi hàng trißu transistor trên mßt b¿ng m¿ch nhß.

Bß nhß RAM (Random Access Memory): Là bß nhß cÿa

máy tính dùng ß ghi l¿i các dÿ lißu t¿m thßi trong phiên làm vißc cÿa máy tính, cing ±ÿc hißu là mßt bß nhß ßc - ghi ß l±u trÿ các thơng tin thay ßi và các thơng tin ±ÿc sÿ dÿng hißn hành. Thơng tin l±u trên RAM chß là t¿m thßi, chúng s¿ m¿t i khi m¿t ngußn ißn cung c¿p.

)a cÿng (HDD - Hard Disk Drive): Hay cịn gßi là ß

)a cÿng, là thi¿t bß dùng ß l±u trÿ dÿ lißu trên bß m¿t các t¿m )a hình trịn phÿ v¿t lißu tÿ tính. Þ )a cÿng là mßt thi¿t bß r¿t quan trßng trong hß thßng bßi chúng chÿa dÿ

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

lißu, thành qu¿ c¿ quá trình làm vißc cÿa ng±ßi sÿ dÿng máy tính. Nhÿng sÿ h± hßng cÿa các thi¿t bß khác trong hß thßng máy tính có thß sÿa chÿa ho¿c thay th¿ ±ÿc, nh±ng dÿ lißu bß m¿t do y¿u tß h± hßng ph¿n cÿng cÿa ß )a cÿng th±ßng khó có thß l¿y l¿i ±ÿc.

Thi¿t bß l±u trÿ ngoi (External Storage)

+ ị cng di òng/ USB (Universal Serial Bus): Là thi¿t bß dùng ß l±u trÿ dÿ lißu ngồi máy tính, các tiêu chí c¿n quan tâm khi mua ß cÿng di ßng là dung l±ÿng l±u trÿ dÿ lißu (tính b¿ng Gb), tßc ß sao l±u dÿ lißu, chu¿n k¿t nßi và ß bßn cÿa s¿n ph¿m.

+ )a CD (Compact Disc) và )a DVD (Digital Versatile Disc ho¿c Digital Video Disc).

Các thi¿t bß ¿u vào (Input Devices)

+ Cht máy tính (Mouse): Là thi¿t bß ngo¿i vi cÿa máy tính dùng ß ißu khißn và làm vißc vßi máy tính. ß sÿ dÿng cht máy tính nh¿t thi¿t ph¿i sÿ dÿng màn hình máy tính ß quan sát tßa ß và thao tác di chun cÿa cht trên màn hình.

+ Bàn phím (Keyboard): Là thi¿t bß ngo¿i vi cÿa máy tính. Vß hình dáng, bàn phím là sÿ s¿p ¿t các nút hay phím. Mßt bàn phím thơng th±ßng có các ký tÿ ±ÿc kh¿c ho¿c in trên phím.

+ Máy qt (Scanner): Là thi¿t bß có kh¿ nng qt ¿nh

ß ±a vào )a cÿng cÿa máy tính d±ßi d¿ng file ¿nh, giúp

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

cho vißc l±u trÿ ho¿c gÿi file i n¡i khác dß dàng, ngồi ra ng±ßi sÿ dÿng có thß dùng các ph¿n mßm khác ß chßnh sÿa file cho ¿p h¡n, v.v.

+ Webcam (WC - Web Camera): Là thi¿t bß ghi hình kÿ thu¿t sß ±ÿc k¿t nßi vßi máy tính ß trun trÿc ti¿p hình ¿nh lên mßt website nào ó hay ¿n mßt máy tính khác thơng qua m¿ng Internet.

Các thi¿t bß ¿u ra (Output Devices)

+ Màn hình (Monitor): Là thi¿t bß ißn tÿ g¿n lißn vßi máy tính dùng ß hißn thß và giao ti¿p giÿa ng±ßi sÿ dÿng vßi máy tính. ßi vßi máy tính cá nhân (PC), màn hình máy tính là mßt bß ph¿n tách rßi. ßi vßi máy tính xách tay (Laptop), màn hình là mßt bß ph¿n g¿n chung khơng tách rßi.

+ Máy chi¿u (Projector): Là thi¿t bß dùng ß chun ßi dÿ lißu hình ¿nh tÿ máy tính hay ngn video cho sang hình ¿nh sáng, rßng trên mßt nßn xa th±ßng là t±ßng hay phơng nßn. Máy chi¿u phÿc vÿ vißc trình chi¿u, thuy¿t trình, hß trÿ cho vißc gi¿i trí màn ¿nh rßng nh± xem phim, xem bóng á, v.v. Cùng lúc hß trÿ cho nhißu ng±ßi cùng xem.

+ Máy in (Printer): Máy in là thi¿t bß dùng ß thß hißn ra các ch¿t lißu khác nhau các nßi dung ±ÿc so¿n th¿o ho¿c thi¿t k¿ s¿n. Máy in dùng trong vn phịng bao gßm nhißu lo¿i và cơng nghß khác nhau. Thông dÿng nh¿t và chi¿m ph¿n nhißu nh¿t hißn nay là lo¿i máy in ra gi¿y và sÿ dÿng cơng nghß laser.

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

+ Loa (Speaker): Là thi¿t bß dùng ß phát ra âm thanh phÿc vÿ nhu c¿u làm vißc và gi¿i trí cÿa ng±ßi sÿ dÿng vßi máy tính. Loa máy tính th±ßng ±ÿc k¿t nßi vßi máy tính thơng qua ngõ xu¿t audio cÿa c¿c âm thanh trên máy tính. Loa máy tính g¿n ngoài dùng cho phát âm thanh phÿc vÿ giao ti¿p và gi¿i trí th±ßng ±ÿc tích hÿp s¿n m¿ch cơng su¿t, do ó loa máy tính có thß sÿ dÿng trÿc ti¿p vßi các ngn tín hißu ¿u vào mà khơng c¿n ¿n bß khu¿ch ¿i cơng su¿t (Amply).

1.1.2.2. Ph¿n mßm

Là mßt t¿p hÿp nhÿng câu lßnh ±ÿc vi¿t b¿ng mßt ho¿c nhißu ngơn ngÿ l¿p trình theo mßt tr¿t tÿ xác ßnh nh¿m tÿ ßng thÿc hißn mßt sß nhißm vÿ, chÿc nng ho¿c gi¿i quy¿t mßt v¿n ß cÿ thß nào ó. Ph¿n mßm thÿc hißn các chÿc nng cÿa nó b¿ng cách gÿi các lßnh trÿc ti¿p ¿n ph¿n cÿng máy tính ho¿c cung c¿p dÿ lißu ß phÿc vÿ các ch±¡ng trình hay ph¿n mßm khác. Ph¿n mßm là mßt khái nißm trìu t±ÿng, khác vßi ph¿n cÿng ß chß là “ph¿n mßm khơng thß sß hay ÿng vào” và c¿n ph¿i có ph¿n cÿng mßi có thß thÿc thi ±ÿc.

Ph¿n mßm hß thßng

Là ph¿n mßm giúp ÿ hß thßng máy tính ho¿t ßng. Nhißm vÿ chính cÿa ph¿n mßm hß thßng là tích hÿp, ißu khißn và qu¿n lý các ph¿n cÿng riêng bißt cÿa hß thßng máy tính. Ví dÿ: Hß ißu hành dành cho máy tính cá nhân nh± Microsoft Windows, Microsoft Windows Vista, Microsoft

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

Windows 7, Hß ißu hành mã ngußn mß Ubuntu, v.v. Hß ißu hành dành cho máy chÿ nh± Microsoft Windows Server 2003, Microsoft Windows Server 2008, MAC OS, v.v. ch±¡ng trình ißu khißn thi¿t bß hay trình v¿n hành (Driver) c¿c màn hình, c¿c âm thanh, ch±¡ng trình k¿t nßi máy in, v.v.

Hình 1.2: Ph¿n mßm hß thßng Microsoft Windows

Ph¿n mßm ÿng dÿng

Là ch±¡ng trình giúp cho máy tính thÿc hißn trÿc ti¿p mßt cơng vißc nào ó mà ng±ßi dùng mußn thÿc hißn. Trên thß tr±ßng có hai lo¿i ph¿n mßm: Ph¿n mßm óng gói và ph¿n mßm phát trißn theo yêu c¿u riêng. Ph¿n mßm óng gói là ph¿n mßm làm cho mßt l)nh vÿc nào ó th¿t cÿ thß ho¿c có tính dùng chung r¿t cao. Ph¿n mßm phát trißn theo yêu c¿u riêng là ph¿n mßm ±ÿc xây dÿng theo ¡n ¿t hàng cÿa tÿng khách hàng.

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

Hình 1.3: Ph¿n mßm ÿng dÿng Microsoft Office

2016

1.1.2.3. C¿u trúc máy tính

S¡ ß ¿u nßi, l¿p ¿t thi¿t bß trên bo m¿ch chÿ

Hình 1.4: S¡ ß ¿u nßi thi¿t bß bo m¿ch chÿ

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

S¡ ß ¿u nßi, l¿p ¿t thi¿t bß trên vß máy tính

Hình 1.5: S¡ ß ¿u nßi, l¿p ¿t thi¿t bß trên vß máy

1.1.3. Các ÿng dÿng cơng nghß thơng tin

1.1.3.1. Mßt sß v¿n ß c¡ b¿n liên quan ¿n pháp lu¿t trong sÿ dÿng công nghß thơng tin

B¿n qun/ Sß hÿu trí t

Qun tác gi¿ hay tác quyßn ho¿c b¿n quyßn (copyright) là ßc quyßn cÿa mßt tác gi¿ cho tác ph¿m cÿa ng±ßi này. Quyßn tác gi¿ ±ÿc dùng ß b¿o vß các sáng t¿o tinh th¿n có tính ch¿t vn hóa (cing c¿n ±ÿc gßi là tác ph¿m) khơng bß vi phm bn quyòn. ị Vißt Nam, Lu¿t Sß hÿu trí t ±ÿc Qc hßi (khóa XI) thông qua ngày 29/11/2005 có hißu lÿc thi hành tÿ ngày 01/07/2006. Mßt sß khái nißm c¿n chú ý liên quan ¿n b¿n quyßn nh± sau:

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

+ Gi¿y phép ph¿n mßm (software license): là mßt tài lißu cung c¿p nguyên t¿c ràng bußc vß m¿t pháp lý cho vißc

sÿ dÿng và phân phßi ph¿n mßm.

+ Thßa thu¿n c¿p phép ng±ßi dùng cußi (end-user license agreement - EULA) ho¿c thßa thu¿n c¿p phép ph¿n mßm: là hÿp ßng giÿa ng±ßi c¿p phép và ng±ßi mua, thi¿t

l¿p quyßn cÿa ng±ßi mua ß sÿ dÿng ph¿n mßm.

+ Ph¿n mßm mißn phí (freeware): là ph¿n mßm hồn tồn mißn phí ß sÿ dÿng. Khơng gißng nh± các ph¿n mßm

th±¡ng m¿i, ph¿n mßm mißn phí khơng ịi hßi b¿t kÿ thanh tốn ho¿c chi phí c¿p gi¿y phép (licensing fee). M¿c dù mißn phí, tác gi¿ v¿n giÿ b¿n qun, có ngh)a là chúng ta khơng thß làm b¿t cÿ ißu gì vßi ph¿n mßm mißn phí mà khơng ±ÿc cho phép cÿa tác gi¿.

+ Ph¿n mßm chia s¿ (shareware): là ph¿n mßm ban ¿u sÿ dÿng khơng tßn phí, nh±ng sau mßt thßi gian nh¿t ßnh

ng±ßi dùng ±ÿc yêu c¿u ph¿i tr¿ kho¿n phí ho¿c ph¿i xóa ph¿n mßm. Khơng gißng nh± các ph¿n mßm mißn phí, ph¿n mßm chia s¿ th±ßng bß h¿n ch¿ chÿc nng ho¿c chß có thß ±ÿc sÿ dÿng trong mßt thßi gian h¿n ch¿ tr±ßc khi u c¿u thanh tốn và ng ký.

ß nh¿n dißn mßt ph¿n mßm có b¿n qun, chúng ta c¿n quan sát mã b¿n quyßn (License number) ß tÿng ph¿n mßm. Sÿ dÿng ph¿n mßm có b¿n qun có nhißu ±u ißm cho ng±ßi dùng nh± th±ßng xuyên ±ÿc c¿p nh¿t nhÿng tính nng mßi nh¿t tÿ hãng, do v¿y có thß giúp máy tính

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

cÿa ng±ßi dùng áp ÿng tßt h¡n vßi các phát sinh mßi cÿa mơi tr±ßng ÿng dÿng, ßng thßi có thß sÿ dÿng máy tính tßi ±u h¡n.

B¿o vß dÿ lißu

Theo mÿc 5, ißu 4 Lu¿t Giao dßch ißn tÿ ban hành ngày 29 tháng 11 nm 2005, dÿ lißu là thơng tin d±ßi d¿ng ký hißu, chÿ vi¿t, chÿ sß, hình ¿nh, âm thanh ho¿c d¿ng t±¡ng tÿ. Vißc b¿o vß dÿ lißu cing có nhÿng mÿc ß khác nhau tùy vào t¿m quan trßng cÿa dÿ lißu. Các tác nhân có thß gây h¿i ¿n dÿ lißu nh± sau: hßa ho¿n, thiên tai, sÿ cß vß ph¿n cÿng, ph¿n mßm, virus máy tính, sÿ phá ho¿i cÿa gián ißp ho¿c cÿa các tin t¿c, sÿ vơ ý cÿa ng±ßi dùng.

Pháp lu¿t Vißt Nam kh¿ng ßnh trong Bß lu¿t Dân sÿ 2015: “ßi sßng riêng t±, bí m¿t cá nhân, bí m¿t gia ình là b¿t kh¿ xâm ph¿m và ±ÿc pháp lu¿t b¿o vß” và “Vißc thu th¿p, l±u giÿ, sÿ dÿng, cơng khai thơng tin liên quan ¿n ßi sßng riêng t±, bí m¿t cá nhân ph¿i ±ÿc ng±ßi ó ßng ý; vißc thu th¿p, l±u giÿ, sÿ dÿng, cơng khai thơng tin liên quan ¿n bí m¿t gia ình ph¿i ±ÿc các thành viên gia ình ßng ý, trÿ tr±ßng hÿp lu¿t có quy ßnh khác”. Nh± v¿y, vß nguyên t¿c, b¿t cÿ ¡n vß nào mußn ti¿p c¿n, sÿ dÿng dÿ lißu cá nhân thì ph¿i ±ÿc sÿ ßng ý cÿa chÿ sß hÿu dÿ lißu ó.

Lu¿t An tồn thơng tin m¿ng 2015 cing nghiêm c¿m hành vi thu th¿p, sÿ dÿng, phát tán, kinh doanh trái pháp lu¿t thông tin cá nhân cÿa ng±ßi khác, lÿi dÿng s¡ hß, ißm y¿u cÿa hß thßng thơng tin ß thu th¿p, khai thác thông tin cá nhân.

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

1.1.3.2. An tồn lao ßng và b¿o vß trong sÿ dÿng cơng nghß thơng tin

An tồn lao ßng

Cùng vßi sÿ gia tng sß l±ÿng ng±ßi dùng máy tính, các v¿n ß vß sÿc khße cing phát trißn vßi mßt tßc ß nhanh chóng mang ¿n sÿ lo ng¿i cho nhißu ng±ßi. Sau ây là mßt sß v¿n ß sÿc khße liên quan ¿n sÿ dÿng máy tính:

+ V¿n ß c¡ x±¡ng khßp: au nhÿc và mßt mßi c¡ b¿p là nhÿng bßnh phß bi¿n nh¿t cÿa ng±ßi dùng máy tính th±ßng

xun. au l±ng, au ngÿc, au ho¿c tê ß cánh tay, vai và chân x¿y ra phß bi¿n nh¿t. Nhÿng v¿n ß này x¿y ra chÿ y¿u do t± th¿ ngßi khơng úng trong khi sÿ dÿng máy tính. Do ó, c¿n ißu chßnh vß trí gh¿ và bàn cho phù hÿp vßi màn hình, có thß ngang t¿m m¿t ho¿c th¿p h¡n. Ngßi vßi l±ng th¿ng và chân vng góc vßi sàn nhà vßi ơi chân nghß ng¡i trên sàn nhà, khu tay nên ¿t nghß ng¡i hai bên. Nghß gi¿i lao ho¿c i bß ng¿n sau khi làm vißc lâu vßi máy tính.

+ V¿n ß thß giác: ánh sáng ho¿c sÿ nh¿p nháy cÿa hình ¿nh có thß cng m¿t. Th±ßng xun t¿p trung vào màn hình

mà khơng chßp m¿t có thß gây khô m¿t. Do v¿y c¿n ißu chßnh ß t±¡ng ph¿n và ß sáng mà m¿t khơng bß cng th¿ng, có thß nghiêng màn hình ß tránh chói, duy trì mßt kho¿ng cách thích hÿp tÿ màn hình và ÿng quên nh¿p nháy m¿t.

+ V¿n ß au ¿u: au ß cß, au ¿u là v¿n ß th±ßng g¿p khi sÿ dÿng máy tính. C¿n giÿ th¿ng cß khi ß phía tr±ßc

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

máy tính vì th±ßng xun nhìn xng hay kéo cng cß sang mßt bên cing có thß gây au. Nghß gi¿i lao và xoay trịn cß mßt ít ß gi¿i phóng cng th¿ng.

+ V¿n ß béo phì: các nghiên cÿu ã chß ra r¿ng vißc sÿ

dÿng máy tính kéo dài, ¿c bißt là ß tr¿ em, là nhÿng y¿u tß góp ph¿n quan trßng cÿa lßi sßng ít v¿n ßng và béo phì. C¿n chÿ ßng thi¿t l¿p gißi h¿n thßi gian cho tr¿ n¿u bé ch¡i trị ch¡i máy tính khơng ngÿng. Ng±ßi lßn làm vißc 7 - 8 giß nên tránh dành thßi gian trên máy tính sau khi vß ¿n nhà.

B¿o vß mơi tr±ßng

Sÿ bùng nß cơng nghß thơng tin d¿n ¿n vißc các thi¿t bß ißn tÿ gia tng nhanh chóng, v¿n ß ¿m b¿o mơi tr±ßng khi sÿ dÿng và tái ch¿ các thi¿t bß ißn tÿ là v¿n ß c¿n xem xét mßt cách nghiêm túc ß cơng tác b¿o vß mơi tr±ßng ±ÿc hißu qu¿.

Sÿ dÿng các thi¿t bß ißn tÿ hißu qu¿ ß ti¿t kißm nng l±ÿng cing góp ph¿n chung tay vào b¿o vß mơi tr±ßng thơng qua vißc gi¿m l±ÿng khí CO2 th¿i ra tÿ các thi¿t bß. ßi vßi máy tính, màn hình là thi¿t bß tiêu thÿ nhißu ißn nng nh¿t. Do ó, gi¿m ißn nng tiêu thÿ màn hình s¿ giúp ißn nng tiêu thÿ tồn bß máy tính gi¿m mßt cách áng kß. Tái ch¿ các bß ph¿n máy tính, pin, hßp mÿc in, v.v. khi khơng cịn sÿ dÿng ±ÿc xem là thân thißn vßi mơi tr±ßng vì nó ngn ch¿n ch¿t th¿i nguy h¿i nh± ch¿t gây ung th± và chì xâm nh¿p vào khí qun. Nhißu thi¿t bß ißn tÿ ci chÿa

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

các v¿t lißu ßc h¿i nh± chì và thÿy ngân. Do ó, n¿u xÿ lý khơng úng cách, có thß gây h¿i cho ng±ßi và mơi tr±ßng.

1.2. M¿ng máy tính và Internet

1.2.1. M¿ng máy tính

1.2.1.1. Các khái nißm trong m¿ng máy tính

Máy tính là mßt phát minh v) ¿i cÿa lồi ng±ßi. Tuy nhiên, n¿u các máy tính chß ho¿t ßng riêng l¿ tÿng máy, khơng k¿t nßi ±ÿc vßi nhau thì v¿n ch±a áp ÿng ±ÿc h¿t nhu c¿u ngày càng cao cÿa con ng±ßi. M¿ng máy tính ra ßi là mßt b±ßc ti¿n k¿ ti¿p giúp mang l¿i nhißu tißn ích trong mßi l)nh vÿc cc sßng cÿa con ng±ßi. V¿y m¿ng máy tính là gì?

M¿ng máy tính là sÿ k¿t hÿp giÿa các máy tính l¿i vßi nhau thơng qua các thi¿t bß k¿t nßi m¿ng ph±¡ng tißn trun thơng (giao thÿc m¿ng mơi tr±¡ng trun d¿n) và các máy tính này có kh¿ nng trao ßi thơng tin qua l¿i vßi nhau.

M¿ng máy tính có thß ±ÿc c¿u hình theo nhißu cách khác nhau. Có hai hình thÿc phß bi¿n ó là: M¿ng ngang hàng (Peer to Peer - P2P), M¿ng máy khách - máy chÿ (Client - Server), M¿ng cÿc bß (Local Area Network - LAN), M¿ng ơ thß (Metropolitan Area Network - MAN) M¿ng dißn rßng (Wide Area Network - WAN).

1.2.1.2. Các ÿng dÿng cÿa m¿ng máy tính

Mßt sß ÿng dÿng cơng nghß thơng tin và ÿng dÿng trong kinh doanh nh±: th±¡ng m¿i ißn tÿ, ngân hàng ißn tÿ,

</div>