tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán việt nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (223.6 KB, 15 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS.TS. Bùi Văn Dương 2. TS. Nguyễn Đình Hùng

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2020

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khốn Việt Nam là cơng trình nghiên cứu của tôi. </b>

Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ cơng trình khác.

Nghiên cứu sinh

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

Lời đầu tiên em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới thầy PGS.TS Bùi Văn Dương và thầy TS. Nguyễn Đình Hùng – những người thầy tận tâm đã luôn động viên, tận tình hướng dẫn, tạo điều kiện giúp em từng bước trong quá trình thực hiện luận án.

Em cũng xin gửi lời cảm ơn tới các thầy, cô trong Khoa Kế toán Trường Đại học Kinh tế Hồ Chí Minh cũng như các cán bộ/viên chức ở Viện Sau Đại học, Thư viện đã hỗ trợ trong quá trình học tập, tìm tài liệu và nghiên cứu.

Tơi cũng xin cảm ơn các Quý anh/ chị chuyên gia, Ban chủ nhiệm Khoa Tài chính Kế tốn, các bạn đồng nghiệp và các em cựu sinh viên Khoa Tài chính Kế tốn trường Đại học Nguyễn Tất Thành đã luôn tạo điều kiện, hỗ trợ và giúp đỡ tơi trong suốt q trình phỏng vấn, khảo sát, thu thập dữ liệu và hoàn thành luận án.

Cuối cùng con xin gửi lời cảm ơn tới bố mẹ đã luôn giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất cho con hoàn thành được luận án. Cảm ơn chồng và các con đã luôn động viên và là nguồn động lực để em có thể hồn thành luận án đúng tiến độ.

Em xin trân trọng cảm ơn !!!

Nghiên cứu sinh

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

<b>ABSTRACT ... XIII </b>

<b>CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ... 8 </b>

<b>1.1 Các nghiên cứu liên quan trên thế giới ... 8 </b>

1.1.1 Nghiên cứu liên quan đến trách nhiệm xã hội trên thế giới ... 8

1.1.2 Các nghiên cứu liên quan đến tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp trên thế giới ... 12

<b>1.2 Các nghiên cứu liên quan tại việt nam ... 16 </b>

1.2.1 Nghiên cứu liên quan đến trách nhiệm xã hội tại VN ... 16

1.2.2 Các nghiên cứu liên quan đến tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp tại Việt Nam ... 20

<b>1.3 Nhận xét các nghiên cứu trước và định hướng nghiên cứu của luận án .... 23 </b>

1.3.1 Nhận xét các nghiên cứu trước ... 23

1.3.2 Khoảng trống nghiên cứu và định hướng nghiên cứu của luận án ... 24

<b>KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ... 27 </b>

<b>CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT ... 28 </b>

<b>2.1 Tổng quan về trách nhiệm xã hội ... 28 </b>

2.1.1 Lý thuyết về trách nhiệm xã hội ... 28

2.1.2 Khái niệm Báo cáo trách nhiệm xã hội ... 32

<b>2.2 Trình bày Báo cáo trách nhiệm xã hội ... 34 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

2.2.1 Nội dung trình bày Báo cáo trách nhiệm xã hội theo các tổ chức trên thế giới .

... 34

2.2.2 Nội dung trình bày Báo cáo trách nhiệm xã hội theo pháp luật VN ... 39

<b>2.3 Công bố thông tin Báo cáo trách nhiệm xã hội ... 41 </b>

2.3.1 Cách thức Công bố thông tin Báo cáo trách nhiệm xã hội ... 41

2.3.2 Tiêu chuẩn công bố thông tin ... 41

2.3.3 Các loại thông tin được công bố ... 42

2.3.4 Chất lượng của thông tin công bố... 44

<b>2.4 Đo lường thông tin công bố của Báo cáo trách nhiệm xã hội ... 45 </b>

2.4.1 Các phương pháp đo lường công bố thông tin trách nhiệm xã hội trên thế giới ... 45

2.4.2 Các phương pháp đo lường công bố thông tin trách nhiệm xã hội hiện nay tại VN ... 48

2.4.3 So sánh các phương pháp đo lường trách nhiệm xã hội ... 49

<b>2.5 Tổng quan về hiệu quả tài chính của doanh nghiệp ... 50 </b>

2.5.1 Khái niệm về hiệu quả tài chính ... 50

2.5.2 Đánh giá và đo lường hiệu quả tài chính ... 52

<b>2.6 Tác động của công bố Báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của Doanh nghiệp ... 54 </b>

<b>2.7 Lý thuyết nền ... 57 </b>

2.7.1 Lý thuyết về tính hợp pháp ... 58

2.7.2 Lý thuyết đại diện ... 61

2.7.3 Lý thuyết các bên liên quan... 62

2.7.4 Lý thuyết kinh tế chính trị ... 64

<b>KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ... 67 </b>

<b>CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 68 </b>

<b>3.1 Khung phân tích và quy trình nghiên cứu ... 68 </b>

3.1.1 Khung phân tích ... 68

3.1.2 Quy trình nghiên cứu ... 68

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

<b>3.2 Phương pháp nghiên cứu ... 70 </b>

3.2.1 Nghiên cứu định tính ... 72

3.2.2 Nghiên cứu định lượng ... 76

<b>3.3 Mơ hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ... 79 </b>

3.3.1 Mơ hình nghiên cứu ... 79

3.3.2 Giả thuyết nghiên cứu ... 82

3.3.3 Thử nghiệm mơ hình và giả thuyết nghiên cứu... 84

<b>3.4 Đo Lường các biến trong mơ hình hồi quy. ... 87 </b>

3.4.1 Đo lường mức độ công bố thông tin Báo cáo trách nhiệm xã hội ... 87

3.4.2 Đo lường các chỉ số phản ánh hiệu quả tài chính... 91

3.4.3 Đo lường các biến kiểm soát ... 96

<b>3.5 Mẫu nghiên cứu, phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu ... 99 </b>

3.5.1 Mẫu nghiên cứu ... 99

3.5.2 Quy trình tính tốn và phân tích dữ liệu nghiên cứu ... 102

<b>KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ... 106 </b>

<b>CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ... 107 </b>

<b>4.1 Kết quả nghiên cứu định tính ... 107 </b>

4.1.1 Nhận diện các yếu tố xác lập nên thang đo công bố Báo cáo trách nhiệm xã hội và các chỉ số hiệu quả tài chính ... 107

4.1.2 Thực trạng cơng bố Báo cáo trách nhiệm xã hội trong thời gian qua ... 110

<b>4.2 Kết quả nghiên cứu định lượng ... 116 </b>

4.2.1 Phân tích tương quan ... 116

4.2.2 Kết quả tác động của công bố Báo cáo TNXH đến hiệu quả tài chính ... 118

4.2.3 Kết quả nghiên cứu về tác động giữa các yếu tố trong thông tin công bố Báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính ... 126

4.3.1 Bàn luận các yếu tố liên quan đến thông tin công bố trên Báo cáo trách nhiệm xã hội ... 133

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

4.3.2 Bàn luận về tác động của công bố Báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả

<b>5.4 Những hạn chế của nghiên cứu ... 150 </b>

<b>5.5 Định hướng cho các nghiên cứu trong tương lai ... 151 </b>

<b>DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ... 153 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

CBTT Công bố thông tin

CSR Corporate social responsibility

EPS Lợi nhuận trên một cổ phiếu ( Earning per Share) FEM Mô hình hồi quy tác động cố định

FGLS Mơ hình hồi quy có trọng số

GDCK TP.HCM Giao dịch chứng khốn Thành phố Hồ Chí Minh

GP/SALE Tỷ số lợi nhuận gộp trên doanh thu ( Gross Profit on Sale) HĐQT Hội đồng quản trị

HNX Sở giao dịch chứng khoán Hà nội

HOSE Sở giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh LHQ Liên Hợp Quốc

MVA Giá trị gia tăng của thị trường ( Market value add) NPM Biên lợi nhuận ròng ( Net profit margin)

P/B <sup>Tỷ số giá trị thị trường trên giá trị sổ sách của doanh nghiệp ( </sup>Price/ Book Value)

P/E Tỷ số giá trên lợi nhuận một cổ phiếu (Price to Earning ratio) POOL OLS Mơ hình hồi quy theopPhương pháp bình phương nhỏ nhất PTBV Phát triển bền vững

REM Mơ hình hồi quy tác động ngẫu nhiên

ROA Tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản (Return on Assets)

ROE Tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu(Return on Equity)

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

ROI Tỷ số thu nhập trên đầu tư (Return On Investment) ROS Tỷ số lợi nhuận trên doanh thu (Return on Sale)

TBQ <sup>Tỷ số tổng giá trị thị trường/ tổng giá trị tài sản của doanh </sup>nghiệp

VBCSD Hội đồng doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững VCCI Phịng Thương mại và Cơng nghiệp Việt Nam VN Việt Nam

3BL The triple bottom line – Báo cáo 3 dòng dưới cùng

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

Bảng 2-1 Quy định về trình bày và cơng bố báo cáo trách nhiệm xã hội ... 3838

Bảng 2-2 So sánh các phương pháp đo lường trách nhiệm xã hội ... 49

Bảng 3-1 Bảng tổng hợp giả thuyết và kỳ vọng nghiên cứu ... 833

Bảng 3-2 Bảng tổng hợp đo lường biến trong nghiên cứu ... 98

Bảng 3-3 Quy ước mã ngành trong nghiên cứu ... 1011

Bảng 3-4 Bảng tổng hợp số lượng mẫu trong nghiên cứu ... 1022

Bảng 4-1 Thống kê các biến về từng nội dung công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội ... 1166

Bảng 4-2 Phân tích tương quan giữa các biến trong mơ hình ... 11818

Bảng 4-3 Kết quả kiểm định sự phù hợp của mơ hình ... 11919

Bảng 4-4 Kết quả kiểm tra đa cộng tuyến ... 1200

Bảng 4-5 Kết quả kiểm định Wooldridge test ... 1211

Bảng 4-6 Kết quả các mơ hình tác động của cơng bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính ... 1244

Bảng 4-7 Kết quả kiểm định sự phù hợp của mơ hình ... 1277

Bảng 4-8 Kết quả kiểm định đa cộng tuyến ... 12829

Bảng 4-9 Kết quả kiểm định Wooldridge test ... 12929

Bảng 4-10 Tác động của từng yếu tố nội dung thông tin công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính ... 1322

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

Biểu đồ 4-1 So sánh mức độ công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp niêm yết trong giai đoạn 2013-2015 và 2016-2018 ... 1122 Biểu đồ 4-2 Biểu đồ thực trạng mức độ công bố thông tin ở từng nội dung báo cáo trách nhiệm xã hội theo ngành sản xuất và ngành phi sản xuất ... 1122 Biểu đồ 4-3 Biểu đồ so sánh thực trạng công bố thông tin báo cáo trách nhiệm giữa ngành sản xuất và ngành phi sản xuất trong giai đoạn 2013-2015 và 2016-2018 1133 Biểu đồ 4-4 Biểu đồ so sánh thực trạng công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội của ngành phi sản xuất ... 1144 Biểu đồ 4-5 Biểu đồ so sánh thực trạng công bố về báo cáo trách nhiệm xã hội của ngành sản xuất ... 1144

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

Sơ đồ 3-1 Khung phân tích ... 688

Sơ đồ 3-2 Quy trình nghiên cứu ... 700

Sơ đồ 3-3 Các bước thiết kế hỗn hợp đa phương pháp ... 722

Sơ đồ 3-4 Quy trình nghiên cứu định tính ... 722

Sơ đồ 3-5 Quy trình phỏng vấn và thu thập dữ liệu ... 755

Sơ đồ 3-6 Quy trình nghiên cứu định lượng ... 777

Sơ đồ 3-7 Mơ hình nghiên cứu ... 811

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

Dựa trên phân tích tác động của cơng bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các công ty niêm yết, bài nghiên cứu hướng đến việc đo lường thực trạng công bố thông tin trách nhiệm xã hội của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khốn VN và phân tích sự tác động tích cực của việc cơng bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính. Đồng thời đóng góp thêm một góc nhìn tổng quan trong nghiên cứu thực nghiệm về tác động của công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội trong bối cảnh thị trường VN. Bài nghiên cứu đã áp dụng các phương pháp định tính để tổng hợp các nghiên cứu trước và lý thuyết nền nhằm khẳng định các nội dung chính trong cơng bố thơng tin về trách nhiệm xã hội cũng như các chỉ số hiệu quả tài chính được sử dụng để đo lường mối quan hệ trong nghiên cứu. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng sử dụng phương pháp định lượng để kiểm tra sự tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính trên mẫu khảo sát là 149 công ty với tổng số 894 quan sát từ giai đoạn 2013-2018. Các kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ công bố thông tin Trách nhiệm xã hội của các công ty ngày càng đa dạng và phong phú hơn cả về số lượng lẫn chất lượng. Đồng thời kết quả nghiên cứu định lượng cũng cho thấy sự tác động tích cực của việc công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính thơng qua các chỉ số ROA, ROE, TBQ, và tác động mang tính hỗn hợp đối với chỉ số P/B.

<b>Từ khóa: TNXH, hiệu quả tài chính, cơng bố thơng tin trách nhiệm xã hội, </b>

trách nhiệm xã hội, báo cáo trách nhiệm xã hội.

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

<b>ABSTRACT </b>

Based on the analysis of the impact of the publication of the CSR to the financial performance of enterprises, the study aims to measure the status of social responsibility disclosure of listed companies in the Vietnam market. At the same time, it contributes an overview of the empirical research on the relationship between the presentation and the social responsibility disclosure in the context of the Vietnamese market. The research paper has applied qualitative methods to summarize previous studies and background theory to confirm the main contents in disclosing information on social responsibility as well as financial performance indicators used to measure relationships in research. In addition, the study also used quantitative methods to examine the impact of the CSR report on financial efficiency on the survey sample of 149 companies with a total of 894 observations from the period 2013-2018. The research results show that the level of social responsibility of enterprises is increasingly diverse and richer in both quantity and quality. At the same time, the quantitative research results also show the positive impact of the disclosure of CSR information on financial efficiency through ROA, ROE, TBQ, and mixed effects on P/B.

<b>Keywords: CSR, CSRD, FP, Corporate Social Responsibility Disclosure, </b>

financial performance.

</div>