thảo luận thống kê kinh doanh đề tài nghiên cứu thống kê lao động và thu nhập của lao động trong doanh nghiệp

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (480.62 KB, 50 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠIKHOA KẾ TOÁN – KIỂM TOÁN

---

---BÀI THẢO LUẬN

THỐNG KÊ KINH DOANH

Đề tài: Nghiên cứu thống kê lao động và thu nhập của lao động trong doanhnghiệp

Giáo viên hướng dẫn: TS. Đặng Văn LươngLớp HP: 2225ANST1211

Nhóm thực hiện: Nhóm 05

Hà Nội - 2022

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

BẢNG PHÂN CƠNG NHIỆM VỤ NHĨM 05

41 20D150097 K56D2 Trịnh Thị Thu Phương (Nhóm trưởng)

Vận dụng (Phần I) + Thuyết trình

42 20D150157 K56D3 Phạm Thị Phượng (Thư ký)

Tổng hợp Word43 20D150038 K56D1 Nguyễn Minh Quân Vận dụng (Phần IV)44 20D150098 K56D2 Nguyễn Ngọc Quý Vận dụng (Phần II)45 20D150099 K56D2 Lê Thị Thúy Quỳnh Vận dụng (Phần IV)46 20D150159 K56D3 Nguyễn Phương Quỳnh Lý thuyết

48 20D150043 K56D1 Nguyễn Thị Thảo Vận dụng (Phần II)49 20D150103 K56D2 Nguyễn Thị Phương

Vận dụng (Phần III)50 20D150165 K56D3 Đinh Thị Thúy Vận dụng (Phần III)

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

Mục lục

Lời mở đầu...4

A. Cơ sở lý thuyết...5

I.Thống kê lao động trong doanh nghiệp...5

1.Khái niệm lao động trong doanh nghiệp...5

2.Phân loại lao động...5

3.Thống kê số lượng lao động của doanh nghiệp...6

6.Thống kê năng suất lao động...13

II.Thống kê thu nhập của lao động trong doanh nghiệp...19

1.Nguồn hình thành thu nhập của người lao động...19

2.Các chỉ tiêu thống kê thu nhập của người lao động...20

3.Phân tích thống kê thu nhập của người lao động...22

4. Phân tích mối quan hệ giữa tình hình sử dụng lao động và thu nhập của người lao động...24

B. Vận dụng phân tích thống kê lao động và thu nhập của người lao động trong Công ty Cổ phần bánh kẹo Hải Châu...27

I.Giới thiệu về Công ty cổ phần bánh kẹo Hải Châu...27

1.Tên gọi, địa chỉ trụ sở chính...27

2.Q trình hình thành và phát triển...27

3.Nhà máy sản xuất...27

II.Phân tích thống kê lao động trong Công ty cổ phần bánh kẹo Hải Châu...27

1.Thống kê số lượng lao động...28

4. Thống kê chất lượng lao động...30

5. Thống kê thời gian lao động...31

6. Thống kê năng suất lao động...33

III.Phân tích thống kê thu nhập của người lao động Công ty cổ phần bánh kẹo Hải Châu...39

1.Phân tích tình hình biến động chung tổng quỹ lương của lao động trực tiếp sản xuất...39

2.Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự biến động của tổng quỹ lương cúa lao động trực tiếp sản xuất...40

3.Phân tích hiệu quả sử dụng quỹ lương của lao động trực tiếp sản xuất...43

4.Phân tích mối quan hệ giữa tiền lương bình qn và năng suất lao động bình qn...44

IV.Phân tích mối quan hệ giữa lao động và thu nhập của lao động trong Công ty cổ phần bánh kẹo Hải Châu...45

Kết luận...47

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

Lời mở đầu

Trong bất kỳ một nền kinh tế nào thì mục tiêu của các doanh nghiệp đều là hướngtới việc tối đa hóa lợi nhuận và ngày càng nâng cao lợi ích kinh tế xã hội. Để đạt đượcmục tiêu này, các doanh nghiệp phải thường xuyên đầu tư phát triển các phương thứckinh doanh, nâng cao năng suất lao động; chất lượng sản phẩm đồng thời tiết kiệm chi phíkinh doanh nhằm giảm giá bán. Các doanh nghiệp đã lấy thu nhập của người lao động làcông cụ quản lý để tăng hiệu quả kinh doanh, đồng thời thu nhập người lao động là độnglực kinh tế mạnh mẽ thúc đẩy người lao động làm việc với chất lượng và hiệu quả ngàycàng cao.

Thống kê lao động và thu nhập của người lao động là những vấn đề không thể thiếutrong tổ chức quản lý hoạt động của mỗi doanh nghiệp. Từ những thông tin thu thập đượcthông qua hoạt động thống kê lao động, các nhà quản trị doanh nghiệp có thể quản lý vàsử dụng nguồn lực này một cách hiệu quả nhất.

Bên cạnh đó, với những thơng tin thu thập từ hoạt động thống kê thu nhập của ngườilao động, phần nào chúng ta có thể đánh giá khái quát được quy mô, chất lượng của laođộng cũng như đời sống của người lao động trong doanh nghiệp.

Như vậy, trong nền kinh tế thị trường hiện nay, lao động và thu nhập của người laođộng có một ý nghĩa vơ cùng to lớn đối với cả doanh nghiệp. Do đó, nhóm chúng em đãlựa chọn đề tài: “Nghiên cứu thống kê lao động và thu nhập của lao động trong doanhnghiệp” để thảo luận.

Trong bài viết, nhóm chúng em chia làm hai phần như sau:

A. Cơ sở lý thuyết về thống kê lao động và thu nhập của lao động trong doanhnghiệp.

B. Vận dụng phân tích thống kê lao động và thu nhập người lao động trongCông ty Cổ phần bánh kẹo Hải Châu.

Do kiến thức còn hạn chế nên bài thảo luận của nhóm chúng em cịn nhiều thiếu sót.Bởi vậy nhóm em rất mong nhận được sự giúp đỡ và góp ý từ cơ, các bạn để bài thảo luậncủa nhóm em được hồn chỉnh hơn.

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

A.Cơ sở lý thuyết.

I.Thống kê lao động trong doanh nghiệp.1.Khái niệm lao động trong doanh nghiệp.

- Lao động trong thương mại: là lao động phục vụ quá trình lưu chuyển hàng hố, cụ

thể là những lao động làm các cơng việc: mua, bán, chọn lọc, đóng gói, bảo quản, vậnchuyển hàng hoá….

- Lao động trong doanh nghiệp: là lao động đã được ghi tên vào danh sách lao động

của doanh nghiệp, do doanh nghiệp trực tiếp quản lý, sử dụng sức lao động và trả lương,trả cơng hoặc bằng hình thức thu nhập hỗn hợp (tiền công và lợi nhuận của sản xuất, kinhdoanh).

2. Phân loại lao động.

Số lượng lao động trong danh sách của doanh nghiệp có thể được phân loại theonhiều tiêu thức đáp ứng yêu cầu của cơng tác quản lý kinh doanh.

a) Theo tính chất của lao động.

Có thể chia lao động trong danh sách của doanh nghiệp thành hai bộ phận:

- Số lao động không được trả lương, trả công:

+ Là những người làm việc tại doanh nghiệp nhưng thu nhập của họ không thể

hiện bằng tiền lương hoặc tiền công mà bằng thu nhập hỗn hợp gồm cả tiền công và lợinhuận của sản xuất, kinh doanh, như chủ các doanh nghiệp tư nhân, các thành viên tronggia đình của chủ doanh nghiệp.

+ Những người được tính vào chỉ tiêu này bao gồm: Tất cả những người đang sốngtrong gia đình chủ doanh nghiệp và đang làm việc trong doanh nghiệp hoặc làm chodoanh nghiệp nhung không hưởng lương đều đặn và tham gia ít nhất 1/3 thời gian làmviệc bình thường; Những người đang trong quá trình đào tạo nghề mà không được nhậntiền lương.

- Số lao động làm công ăn lương:

+ Là những người lao động được doanh nghiệp trả lương theo mức độ hồn thành

cơng việc được giao, bao gồm: tổng số lao động của doanh nghiệp và người học nghề(nếu như họ nhận được tiền công, tiền lương) trong doanh nghiệp, những người làm việcbên ngoài doanh nghiệp mà được doanh nghiệp trả lương (như nhân viên bán hàng, quảngcáo, giới thiệu sản phẩm, sửa chữa, bảo hành sản phẩm...).

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

+ Lao động làm công ăn lương là số lượng lao động chiếm tỷ trọng lớn nhất trongsố lượng lao động trong danh sách của doanh nghiệp và giữ vai trò quan trọng trong cáchoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

b) Theo tác dụng của từng loại lao động đối với quá trình sản xuất, kinh doanh.- Lao động làm công ăn lương lại được phân thành hai bộ phận:

+ Lao động trực tiếp sản xuất: Bao gồm những người lao động và số học nghề

được trả lương. Hoạt động lao động của họ trực tiếp gắn với quá trình sản xuất, kinhdoanh của doanh nghiệp.

+ Lao động làm công khác: Bao gồm tất cả những người lao động làm cơng ăn

lương cịn lại ngồi số lao động trực tiếp sản xuất và số học nghề được trả lương như: cáccán bộ kỹ thuật, cán bộ quản lý kinh tế, cán bộ quản lý hành chính, các nhân viên giámsát, bảo vệ, thu mua nguyên, vật liệu... cho doanh nghiệp.

- Cách phân loại này giúp tìm ra cơ cấu hợp lý giữa các loại lao động, tạo điều kiện

tăng năng suất và sử dụng tiết kiệm lao động. Ngồi ra, ngưịi ta cịn tiến hành phân loạilao động làm công ăn lương theo một số tiêu thức cơ bản khác nữa như: nghề nghiệp, giớitính, tuổi đời, thâm niên cơng tác, trình độ văn hóa, bậc thợ,... tùy theo từng mục đíchquản lý cụ thể.

3. Thống kê số lượng lao động của doanh nghiệp.

3.1. Phương pháp tính số lượng lao động trong danh sách của doanh nghiệp

Số lao động có trong danh sách và số lượng lao động làm công ăn lương của doanhnghiệp được thống kê theo số thời điểm (có tại thời điểm thống kê) và số bình quân.

a) Số lượng lao động có tại các thời điểm thống kê.b) Số lượng lao động bình quân trong kỳ nghiên cứu.

Số lượng lao động bình qn được tính như sau: ´L =

∑

Li

n (1) hoặc ´L =

∑

Lini

∑

ni (2)

Trong đó:

´L : Số lượng lao động bình quân;

´Li: Số lượng lao động có trong ngày i của kỳ nghiên cứu (i = l , n´ ).

Những ngày nghỉ lễ, nghỉ thứ 7 và chủ nhật thì lấy số lượng lao động có ở ngàyliền trước đó;

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

n: Số ngày theo lịch của kỳ nghiên cứu;

ni: Số ngày của thời kỳ i;

∑

ni: Tổng số ngày theo lịch của kỳ nghiên cứu (

∑

ni = n).

Nếu ni = 1, số lượng lao động bình qn được tính theo cơng thức (1); nếu ni > 1thì dùng cơng thức (2).

Trường hợp khơng có đủ tài liệu về số lượng lao động của tất cả các ngày trong kỳnghiên cứu, số lượng lao động có bình qn được tính bằng phương pháp bình quân theothứ tự thời gian từ các số lượng lao động có ở cùng một số thời điểm trong kỳ nghiên cứu.Nếu các khoảng cách thời gian bằng nhau, số lượng lao động bình qn được tínhtheo cơng thức:

3.2. Thống kê biến động số lượng lao động trong kỳ nghiên cứu của doanh nghiệp.

Nghiên cứu biến động số lượng lao động trong kỳ nghiên cứu của doanh nghiệp lànghiên cứu tình hình tăng (giảm) lao động, được tiến hành đối với lao động có trong danhsách hoặc cũng có thể chỉ tiến hành đối với bộ phận lao động làm cơng ăn lương. Bởi vìsự biến động của bộ phận lao động này gắn liền với việc mở rộng hoặc thu hẹp quy môsản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Trong nghiên cứu biến động số lượng lao động, thống kê thường sử dụng phươngpháp bảng cân đối. Bảng cân đối lao động của doanh nghiệp thường được lập vào các dịpbáo cáo tổng kết quý, năm và là báo cáo thống kê tổng hợp tình hình lao động của doanhnghiệp. Đồng thời là cơ sở để tính ra một số chỉ tiêu phục vụ phân tích biến động số lượnglao động của doanh nghiệp, gồm các chỉ tiêu:

Hệ số tăng lao động:

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

Số lượnglao động giảm trong kỳ

(theomọi nguyên nhân )Số lượng laođộng có ở đầu kỳ

x 100

Hệ số tuyển dụng mới

HS tuyển dụng mới =

Số lượnglao độngmớituyển dụng trong kỳ

Số lượnglao độngcó ở đầu kỳ

x 100

Tỷ lệ lao động nghỉ việc theo chế độ =

Số lượnglao động nghỉ việctheo chế độ trong kỳ

Số lượng lao độngcó ở đầu kỳ

x 100

Mặt khác, cũng từ bảng cân đối số lượng lao động, dựa vào số có cuối kỳ và yêucầu của nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh năm tối sẽ tính ra số lượng lao động thiếu hoặcthừa so với yêu cầu để có kế hoạch tuyển dụng (hoặc giảm) lao động.

3.3. Thống kê tình hình sử dụng số lượng lao động của doanh nghiệp (sử dụngphương pháp so sánh

- So sánh trực tiếp (hay so sánh giản đơn):

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

Nếu IL < 100: Doanh nghiệp cắt giảm lao động.

- So sánh có tính đến hệ số điều chỉnh (chỉ số biến động kết quả sản xuất):

Nếu IL < 100, ∆L < 0 : Doanh nghiệp sử dụng tiết kiệm lao động và ngược lại.

4. Thống kê chất lượng lao động.

Thống kê chất lượng lao động chất lượng lao động trong doanh nghiệp được thểhiện qua một số chỉ tiêu sau:

4.1. Bậc thợ bình quân

Bậc thợ bình quân phản ánh mức độ đại biểu về trình độ chun mơn kỹ thuật vàtay nghề của người lao động tại thời điểm nghiên cứu. Bậc thợ bình qn có thể tính chomột tổ công nhân, một phân xưởng hay cho cả doanh nghiệp. Bậc thợ bình quân càng caochứng tỏ chất lượng lao động chung càng cao.

Cơng thức tính:

´B =

∑

Trong đó:

Bi: Bậc thợ thứ i;

Li: Số lao động tương ứng với bậc thợ Bi.

4.2. Thâm niên nghề bình qn

Thơng thường thâm niên nghề bình qn gắn với tuổi đời của người lao động. Tuổiđời càng cao thường thì thâm niên nghề càng cao. Khi tuổi đời tăng, trình độ thành thạocơng việc cũng như trình độ chun mơn nghiệp vụ của người lao động cũng có xu hướngtăng. Do vậy, trong một giới hạn nhất định, thâm niên nghề bình quân càng cao cho thấychất lượng của người lao động càng cao.

Cơng thức tính:

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

T =

Trong đó:

Ti: Mức thâm niên cơng tác thứ i;

Li: Số lao động có mức thâm niên Ti.

5. Thống kê thời gian lao động

5.1. Các loại thời gian lao động của lao động trực tiếp sản xuất

Quỹ thời gian làm việc của lao động trực tiếp sản xuất trong doanh nghiệp đượctính theo hai loại đơn vị: Ngày – người và giờ – người.

a) Quỹ thời gian làm việc theo ngày.người, gồm các chỉ tiêu:

- Tổng số ngày-người (TSNN) theo lịch là toàn bộ số ngày.người tính theo ngày lịch

của kỳ nghiên cứu.

= x

TSNN theo lịch bao gồm hai bộ phận: TSNN làm việc theo quy định trong lịch vàTSNN nghỉ lễ, nghỉ thứ 7 và chủ nhật.

- TSNN làm việc theo quy định trong lịch là TSNN Nhà nước quy định người lao

động phải làm việc trong kỳ nghiên cứu.

TSNN theolịch

Số ngày.người theo lịch củakỳ nghiên cứuSố lao động bình quân kì

nghiên cứu

TSNN làm việctheo quy định

trong lịch

Số ngày.người nghỉ lễ,nghỉ thứ 7 và chủ nhậtTSNN theo lịch

Số ngày làm việc theo quy địnhtrong lịch bình quân cho 1 lao

động kỳ nghiên cứuSố lao động bình

quân kỳ nghiên cứu

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

TSNN làm việc theo quy định trong lịch bao gồm TSNN có thể sử dụng cao nhấtvào sản xuất, kinh doanh (TSNN làm việc theo chế độ lao động quy định) và sốngày.người nghỉ phép năm và nghỉ được Luật BHXH quy định.

- TSNN có thể sử dụng cao nhất vào sản xuất, kinh doanh là quỹ thời gian tính theongày-người doanh nghiệp có thể huy động tối đa vào sản xuất, kinh doanh trong kỳ.

- TSNN thực tế làm việc theo chế độ lao động là TSNN lao động đã thực tế làm việctrong TSNN có mặt theo chế độ lao động.

Số ngày. Người nghỉphép năm và nghỉđược luật BHXH quy

địnhTSNN làm việc theo

quy định trong lịchTSNN có thể sử dụng

cao nhất vào SXXD

TSNN vắng mặtTSNN có thể sử dụng cao

nhất vào SXXDTSN có mặt theo chế độ

lao động

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

Chú ý: Trường hợp người lao động làm thêm trọn ca (trọn buổi) vào các ngày nghỉ lễ,

nghỉ thứ 7 và chủ nhật được tính vào số ngày-người làm thêm ngoài chế độ lao động.- TSNN thực tế làm việc (trong và ngoài chế độ lao động):

Chỉ tiêu phản ánh tồn bộ thời gian lao động tính bằng ngày - người đã thực tế đượcsử dụng vào sản xuất, kinh doanh (kể cả trong và ngoài chế độ lao động). Chỉ tiêu này làcơ sở để tính ra một số chỉ tiêu phản ánh tình hình sử dụng lao động và thu nhập của laođộng.

b) Quỹ thời gian tính theo giờ - người, gồm các chỉ tiêu:

Tổng số giờ - người (TSGN) theo chế độ lao động là toàn bộ số giờ - người mà chếđộ (hoặc hợp đồng lao động) quy định người lao động phải làm việc trong kỳ nghiên cứu.Hiện nay ở Việt Nam, số giờ-người chế độ của một ngày làm việc (một ca làm việc) là 8giờ. Đốì với các doanh nghiệp sản xuất đặc biệt nặng nhọc, độc hại thì chế độ quy định sơgiờ.người của một ca làm việc ít hơn.

- TSGN thực tế làm việc theo chế độ lao động là toàn bộ số giờ - người lao động đãthực tế làm việc trong những ngày làm việc thực tế của kỳ nghiên cứu. Chỉ tiêu phản ánhchính xác khốỉ lượng thời gian lao động thuần theo chế độ lao động được sử dụng vào sản

Số ngày. người làmthêm ngoài chế độ

lao độngTSNN thực tế làm

việc theo chế độ laođộngTSNN thực tế làm việc

(trong và ngoài chế độlao động)

Số giờ-người của một calàm việc theo chế độ lao

độngTSGN theo chế độ

lao động

TSNN đã thực tế làm việc(trong và ngoài chế độ lao

động)

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

xuất, kinh doanh, là cơ sở để tính ra nhiều chỉ tiêu chất lượng quan trọng về sử dụng laođộng và tiền lương.

Chú ý: Trường hợp người lao động làm thêm vào thời gian ngoài ca làm việc theo chế độ

lao động (bất kể thời gian làm thêm đó là trọn ca hay khơng trọn ca) được tính vào số giờ- người làm thêm ngồi chế độ lao động.

TSGN thực tế làm việc (trong và ngoài chế độ lao động) bằng (=) TSGN thực tếlàm việc theo chế độ lao động cộng (+) Số giờ làm thêm ngoài chế độ lao động. Chỉ tiêuphản ánh tồn bộ khối lượng thời gian lao động tính bằng giờ - người trong và ngoài chếđộ lao động đã được sử dụng vào sản xuất, kinh doanh.

5.2. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình sử dụng thời gian lao dộng của lao động trựctiếp sản xuất.

- Hệ số sử dụng quỹ thời gian ngày - người theo quy định trong lịch (H1):

H2 = TSNN có mặt theo chế độ laođộng quy địnhTSNN làm việc theo quy địnhtrong lịch

- Hệ số sử dụng quỹ thời gian ngày - người có mặt theo chế độ lao động (H3): H3 = TSNN thực tế làm việc theochế độ laođộngTSNN có mặt theo chế độ laođộng

- Số ngày làm việc thực tế bình quân một lao động (N´ ): N´ = TSNN làm việc thực tế kỳ nghiêncứu ( NN )

Số laođộng có bìnhqn kỳ nghiên cứu(´L) - Độ dài bình quân ngày làm việc thực tế (´d):

D´ = TSGN làm việc thực tế (GN )

TSNN làm việc thực tế ( NN )

Việc phân tích các chỉ tiêu có thể được tiến hành theo các hướng: + Tính và đánh giá theo ý nghĩa kinh tế của từng chỉ tiêu;

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

+ Lập bảng so sánh trị số của các chỉ tiêu qua hai thời kỳ.

6. Thống kê năng suất lao động.

6.1.Khái niệm và phương pháp tính năng suất lao động

a. Khái niệm năng suất và mức năng suất lao động

Năng suất lao động (NSLĐ) là chỉ tiêu phản ánh hiệu quả hay mức hiệu quả củalao động.

Mức năng suất lao động được xác định bằng số lượng (hay giá trị) sản phẩm sảnxuất ra trong một đơn vị lao động hao phí.

b. Các loại chỉ tiêu năng suất lao động

NSLĐ thuộc nhóm chỉ tiêu hiệu quả đầy đủ (hay tồn phần). Vì thế, cần phân biệtcác chỉ tiêu NSLĐ dạng thuận và các chỉ tiêu NSLĐ dạng nghịch. Công thức tính hai loạichỉ tiêu này như sau:

- Cơng thức tính các chỉ tiêu NSLĐ dạng thuận:

Nếu ký hiệu WT là NSLĐ dạng thuận; kết quả sản xuất, kinh doanh là Q; hao phílao động để tạo ra Q là T thì theo khái niệm về NSLĐ ta có:

WT = QT

Do Q có thể tính bằng sản phẩm hiện vật (q) và tính bằng tiền tệ (GO, VA, NVA,DT, DTT), cịn T có thể được tính bằng số lao động có bình qn (´L), tổng số ngày -người (NN) và tổng giờ - người (GN) thực tế làm việc để tạo ra Q, cho nên cứ ứng vớimỗi biểu hiện cụ thể của Q và T ta sẽ xác định được một chỉ tiêu NSLĐ dạng thuận, cụthể:

(1) Xét các chỉ tiêu ỏ mẫu số của WT:

- Nếu T tính bằng số lao động có bình qn (L), ta sẽ có chỉ tiêu NSLĐ bình quânmột lao động (ký hiệu WL):

WL = Q´L

- Nếu T tính bằng tổng số ngày-người thực tế làm việc (NN), ta sẽ có chỉ tiêuNSLĐ bình quân một ngày - người làm việc (WN):

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

Chú ý: Các chỉ tiêu NSLĐ dạng nghịch có tên gọi là suất tiêu hao lao động, hay mức hao

phí lao động cho 1 đơn vị kết quả sản xuất, kinh doanh.  NSLĐ bình quân chung của một tổng thể:

Trường hợp một tổng thể bao gồm nhiều bộ phận cùng tham gia sản xuất, kinhdoanh, chẳng hạn một cơng ty có nhiều doanh nghiệp, một hãng có nhiều đơn vị thànhviên, một doanh nghiệp có nhiều phân xưởng... cần tính chỉ tiêu NSLĐ bình qn chungcủa tổng thể (ký hiệu W´ ):

W=

∑

Q

∑

L

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

Trong đó:

Q: Chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất, kinh doanh của từng bộ phận;

´L : Số lượng lao động có bình qn của từng bộ phận.Do Q = WL. ´L , cho nên:

W=

∑

WL. ´L

∑

´L hay: W´ =

∑

WL. k

Trong đó:

WL : Năng suất lao động bình quân một lao động của từng bộ phận;

k = ´L /

∑

L´ : Kết cấu lao động của từng bộ phận trong tổng số lao động của tổngthể.Ở nội dung phần sau sẽ sử dụng hệ thống chỉ số để đo lường cụ thể ảnh hưởng từngnhân tố.

- Xác định các chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất, kinh doanh để tính NSLĐ.

Qua nghiên cứu cơng thức tính hai nhóm chỉ tiêu NSLĐ, ta nhận thấy kết quả sảnxuất, kinh doanh (Q) của doanh nghiệp được tính với nhiều chỉ tiêu khác nhau.

- Nếu Q tính bằng đơn vị hiện vật (q), kết quả tính tốn cho ta các chỉ tiêu NSLĐtính bằng đơn vị hiện vật.

NSLĐ tính bằng đơn vị hiện vật có ưu điểm: (1) Đánh giá trực tiếp được hiệu quảcủa lao động; (2) Có thể dùng để so sánh trực tiếp NSLĐ của các doanh nghiệp cùng sảnxuất một loại sản phẩm. Tuy nhiên, chỉ tiêu này có mặt hạn chế cơ bản là do Q chỉ quantâm đến thành phẩm nên chỉ tiêu NSLĐ tính được khơng phản ánh đúng hiệu quả của laođộng đã hao phí cho toàn bộ khốỉ lượng sản phẩm tạo ra trong kỳ của doanh nghiệp.

NSLĐ tính bằng hiện vật chủ yếu được áp dụng đốỉ với doanh nghiệp sản xuấtsản phẩm cùng tên và có trình độ chun mơn hóa cao.

- Nếu Q tính bằng đơn vị tiền tệ (sử dụng các chỉ tiêu GO, VA, NVA, DT, DTT),kết quả tính tốn cho ta các chỉ tiêu NSLĐ tính bằng đơn vị tiền tệ.

NSLĐ tính bằng tiền có ưu điểm: (1) Phản ánh tổng hợp mức hiệu quả của laođộng; (2) Việc dùng đơn vị tiền tệ để tính kết quả sản xuất, kinh doanh cho phép tổng hợp

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

chung được các kết quả sản xuất, kinh doanh mà doanh nghiệp đã tạo ra trong kỳ (thànhphẩm, nửa thành phẩm, sản phẩm đang chế tạo dỏ dang, các công việc và dịch vụ...).

Hiện nay, trong các doanh nghiệp nước ta đang áp dụng rộng rãi cách tính NSLĐbằng tiền với Q là giá trị sản xuất.

Chỉ tiêu giá trị sản xuất có thể đáp ứng được những yêu cầu nhất định về việcphản ánh tổng hợp kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Nhưng chỉtiêu này có một số hạn chế khơng thích hợp với mục đích tính NSLĐ, đó là: (1) Chịu ảnhhưỏng của sự thay đổi cơ cấu và tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp; (2) Chịu ảnh hưởngcủa sự thay đổi quy mô và kết cấu sản phẩm sản xuất có lượng nguyên, vật liệu tiêu dùngvà giá trị nguyên, vật liệu tiêu dùng khác nhau.

Những hạn chế trên làm cho NSLĐ tính được khơng phản ánh đúng mức hiệu quảcủa lao động và do đó, ảnh hưởng đến việc đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất, kinhdoanh nói chung của doanh nghiệp.

Những hạn chế trên có thể được khắc phục về căn bản nếu thay vì tính NSLĐ vớiQ là giá trị sản xuất bằng việc tính NSLĐ với Q là giá trị gia tăng và giá trị gia tăng thuần.

6.2.Phân tích tài liệu thống kê lao động và NSLĐ của doanh nghiệp

a) Phân tích xu hướng biến động của năng suất lao động qua thời gian

Thường sử dụng phương pháp dãy số thời gian.

- Phương pháp dãy số thời gian: Sử dụng các chỉ tiêu phân tích dãy số thời gianđể phân tích biến động của năng suất lao động qua các thời kỳ khác nhau.

W0: Năng suất lao động kỳ gốc;

W1: Năng suất lao động kỳ nghiên cứu.  Chỉ số bình quân:

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

c) Phân tích biến động của NSLĐ ngày, tháng, năm do ảnh hưởng của các nhân tố.

Để phân tích bằng phương pháp hệ thống chỉ số, nguyên tắc cơ bản là xây dựngđược phương trình kinh tế phản ánh biến động của chỉ tiêu nghiên cứu do ảnh hưởng củacác nhân tố. Một số phương trình kinh tế có thể dùng để phân tích như sau:

Wn = Wg x g

Wt = Wn x n

WN = Wn x N

Trong đó:

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

Wn: Mức NSLĐ của 1 ngày làm việc; Wg: Mức NSLĐ của 1 giờ làm việc;

g: Số giờ bình quân của một ngày làm việc thực tế; Wt: Mức NSLĐ bình quân của 1 lao động trong tháng;

n: Số ngày cơng làm việc thực tế bình qn 1 lao động trong tháng; WN: Mức NSLĐ bình quân của 1 lao động trong năm;

N: Số ngày cơng làm việc thực tế bình qn của 1 lao động trong năm.Phân tích sự biến động của năng suất lao động bình quân của 1 lao động trongtháng do ảnh hưởng của các nhân tố.

Dựa vào phương trình: Wt = Wn x n´

KQ = WN  ´L Hay Q = Wn  N´  ´L

KQ = Wg  ´d  N´  ´L

Số lao động bình quân làm việcthực tế (´L)

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

Từ các phương trình trên, vận dụng các phương pháp phân tích nhân tố để phântích ảnh hưởng của các nhân tố tới kết quả sản xuất kinh doanh.

Ví dụ: Có thể phân tích theo mơ hình 3 nhân tố:

- Thu nhập trong doanh nghiệp: Là thu nhập do sự tham gia của người lao động vào

quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

- Thu nhập ngoài doanh nghiệp: Là thu nhập do nhận từ bên ngoài doanh nghiệp do

đầu tư vốn,cho thêu tài sản,do làm thêm cho bên ngoài.

Các nguồn thu nhập trong doanh nghiệp chủ yếu nhất gồm có: - Thu nhập từ tiền lương và các khoản có tính chất lương;

- Thu nhập nhận từ quỹ BHXH trả thay lương do ốm đau, thai sản, tai nạn, bệnhnghề nghiệp, thực hiện sinh đẻ có kế hoạch;

- Thu nhập khác.

Nội dung của phần này chủ yếu đề cập đến phần thu nhập của người lao động dosự tham gia,đóng góp của họ vào quá trính sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

2. Các chỉ tiêu thống kê thu nhập của người lao động.

II.1. Các Chỉ tiêu tổng quỹ lương

Tổng quỹ lương của doanh nghiệp trong một thời kỳ nhất định là tất cả các khoảntiền mà doanh nghiệp dùng để trả cho người lao động theo kết quả lao động của họ dướicác hình thức, các chế độ tiền lương và chế độ phụ cấp tiền lương hiện hành.

Có nhiều tiêu thức phân loại quỹ lương, sau đây là một số tiêu thức phân loại cơbản:

a) Căn cứ theo hình thức và chế độ trả lương:

Giá trị sảnxuất

Năng suất lao động BQ1 ngày/người làm việc

(hay NSLĐ ngày)

Số ngày làm việcBQ của 1 lao

Số lao động làmviệc BQ

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

- Quỹ lương trả theo sản phẩm, gồm các chế độ: lương sản phẩm không hạn chế,lương sản phẩm lũy tiến, lương sản phẩm có thưởng, lương trả theo sản phẩm cuối cùng.Lương trả theo sản phẩm là hình thức trả lương tiên tiến nhất hiện nay.

- Quỹ lương trả theo thời gian, gồm hai chế độ: lương thời gian giản đơn và lươngthời gian có thưởng.

b) Căn cứ theo loại lao động:

- Quỹ lương của lao động làm công ăn lương là các khoản tiền lương trả cho laođộng trực tiếp sản xuất, học nghề, cán bộ kỹ thuật, cán bộ quản lý kinh tế, cán bộ quản lýhành chính, các nhân viên giám sát, bảo vệ, thu mua nguyên, vật liệu...

- Quỹ lương của lao động trực tiếp sản xuất là các khoản tiền trả cho lao động trựctiếp sản xuất và số học nghề được doanh nghiệp trả lương.

c) Căn cứ theo các độ dài thời gian làm việc khác nhau trong kỳ nghiên cứu:

- Tổng quỹ lương giờ là tiền lương trả cho TSGN thực tế làm việc (trong và ngoàichế độ lao động), kèm theo các khoản tiền thưởng gắn liền với tiền lương giờ như: thưởngtăng năng suất, thưỏng tiết kiệm nguyên, vật liệu, thưởng nâng cao chất lượng sản phẩm...- Tổng quỹ lương ngày là tiền lương trả cho TSNN thực tế làm việc (trong vàngoài chế độ lao động), kèm theo các khoản phụ cấp trong phạm vi ngày làm việc như:tiền trả cho thời gian ngừng việc trong ca không phải lỗi do người lao động, tiền trả chophế phẩm trong mức quy định...

Tổng quỹ lương tháng (hay quý, năm) là tiền lương trả cho người lao động trựctiếp sản xuất của doanh nghiệp trong tháng (hay quý, năm), bao gồm tiền lương ngày vàcác khoản phụ cấp khác trong tháng như tiền trả cho người lao động trong thời gian nghỉphép năm, tiền trả cho thời gian ngừng việc trọn ngày không phải lỗi do người lao động,phụ cấp thâm niên, phụ cấp chức vụ...

II.2. Các chỉ tiêu tiền lương bình quân của lao động trực tiếp sản xuất

Tiền lương bình quân của lao động trực tiếp sản xuất phản ánh mức tiền công nhậnđược tính trên một đơn vị lao động đã hao phí cho sản xuất, kinh doanh. Cơng thức tổngqt tính tiền lương bình qn có dạng như sau:

Tiền lương bình quân (X) = Tổng quỹ lương(QL)

Hao phí laođộng cho SXKD (T )

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

Từ cơng thức tổng qt có thể xác định được một sơ' chỉ tiêu tiền lương bình qncụ thể sau:

Tiền lương bình quân Giờ (XG) = Tổng quỹ lương

(

QLG

)

Hao phí laođộng cho SXKD (GN )

Tiền lương bình qn Ngày (XN) = Tổng quỹ lương

(

QLG

)

Hao phí laođộng cho SXKD ( NN )

Tổng quỹ lương thánghay q , năm(QL)Số laođộng có bìnhqn(L´)

Trường hợp một tổng thể bao gồm nhiều bộ phận cùng tham gia sản xuất, kinhdoanh mức tiền lương bình quân một lao động của tổng thể (ký hiệu X) được xác địnhtheo công thức:

X =

∑

QL

∑

´L Do: QL = XL´L => X´ =

∑

XL´L

∑

´L hay X´=

∑

XLk

Trong đó:

XL: Tiền lương bình qn một lao động của từng bộ phận;

k = ´L / ´L : Kết cấu lao động của từng bộ phận trong tổng số lao động của tổngthể.

Việc phân tích các chỉ tiêu tiền lương bình qn có thể được tiến hành theo cáchướng: (1) Lập bảng tính và so sánh các chỉ tiêu qua hai thòi kỳ; (2) Sử dụng các phươngpháp phân tích nhân tố để phân tích (tương tự như phân tích năng suất lao động trung bìnhđã trình bày ở phần trước).

3. Phân tích thống kê thu nhập của người lao động

3.1.Phân tích tình hình biến dộng chung tổng quỹ lương của lao động trực tiếpsản xuất.

Sử dụng phương pháp so sánh:

Tiền lương bình quân tháng hay quý,năm 1 LĐ (XL)

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

Iq = Q1/Q0- Chỉ số kết quả sản xuất, kinh doanh qua hai kỳ.

Q có thể được tính bằng sản phẩm hiện vật (q) và tính bằng tiền tệ (GO, VA,NVA, DT, DTT);

QLQ. IQ: Tổng quỹ lương của lao động sản xuất kỳ gốc được điều chỉnh theochỉ số kết quả sản xuất, kinh doanh.

Nếu kết quả so sánh IQL < 1, QL < 0: Tình hình sử dụng quỹ lương của lao độngsản xuất kỳ nghiên cứu tiết kiệm hơn so với kỳ gốc và ngược lại.

3.2.Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự biến động của tổng quỹ lương cúalao động trực tiếp sản xuất

Việc phân tích được thực hiện thơng qua sử dụng các phương pháp phân tích nhântố để phân tích các phương trình sau đây:

a) Các phương trình kinh tế phản ánh mối quan hệ giữa tổng quỹ lương của lao độngsản xuất (QL) với các nhân tố về tiền lương bình quân và về tình hình sử dụng lao động

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

Suất tiêu hao tiền lương cho một đơn vị kết quả sản xuất, kinh doanh (H'

QL) , năngsuất bình quân một lao động (WL) và số lao động sản xuất có bình qn (´L):

3.3.Phân tích hiệu quả sử dụng quỹ lương (hay chi phí nhân cơng) của lao độngtrực tiếp sản xuất.

Việc phân tích được thực hiện thơng qua tính và so sánh các chỉ tiêu:

- Năng suất sử dụng tổng quỹ lương (hay chi phí nhân cơng) (ký hiệu HQL):

HQL = Kết quả sản xuất (Q)Tổng quỹ lương¿

Trong đó: LN: có thể dùng lợi nhuận gộp, lợi nhuận thuần trước hoặc sau thuế.

- Suất tiêu hao (hay mức hao phí) tiền lương cho 1 đơn vị kết quả sản xuất, kinhdoanh (H'QL):

QL = QLKQ với KQ gồm Q và M.

3.4.Phân tích mối quan hệ giữa tiền lương bình quân và NSLĐ bình quân

Trong sản xuất, kinh doanh, các nhà điều hành hoạt động của doanh nghiệp phảiphấn đấu một mặt thường xuyên cải thiện đời sông vật chất cho người lao động (tăng đơngiá nhân công), mặt khác phải đảm bảo tái sản xuất mở rộng hoạt động sản xuất, kinhdoanh. Muốn vậy, một trong các quy luật phải được tôn trọng là tốc độ tăng tiền lươngphải chậm hơn tốc độ tăng NSLĐ. Cơng thức phân tích mốỉ quan hệ này như sau:

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

4.1. Đánh giá chung tình hình thu nhập của lao động trong doanh nghiệp.

Thơng qua tính và phân tích các chỉ tiêu:

= - - x x

-Thu nhập thực tế của lao động là thu nhập đã tính đến tốc độ lạm phát của nền kinhtế. Thu nhập thực tế tăng lên phản ánh đòi sống của người lao động được cải thiện.

= Thunhập thực tế bìnhquân của 1 laođộng kỳ báo cáothu nhập thực tế bình quân của 1lao động kỳ gốc

Nếu kết quả tính chỉ số > 1, phản ánh thu nhập thực tế của lao động có chiều hướnggia tăng.

= Chỉ số thu nhập danh nghĩaChỉ số giá tiêu dùng (CPl)

1

Chỉ số giá tiêu dùng (CPl)Thu nhập

danh nghĩa

Thuế thu nhậpđã nộpThu nhập thực tế

của lao động

Chỉ số thu nhập thựctế bình quân của lao

So sánh tốc độ tăng của thu nhậpdanh nghĩa với tốc độ tăng giá

hàng tiêu dùng

</div>