BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN LỜI NÓI MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠO CHƠI QUAN SÁT THIÊN NHIÊN
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (792.52 KB, 89 trang )
<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">
UBND TỈNH QUẢNG NAM
<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA: TIỂU HỌC – MẦM NON </b>
------
<b>ĐẶNG THỊ DIỄM</b>
<b>BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN LỜI NÓI MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG </b>
<b>DẠO CHƠI QUAN SÁT THIÊN NHIÊN</b>
<i><b>KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC </b></i>
<i><b>Quảng Nam, tháng 5 năm 2017 </b></i>
</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">UBND TỈNH QUẢNG NAM
<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA:TIỂU HỌC – MẦM NON </b>
------
<b>KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC </b>
<i><b>Tên đề tài: </b></i>
<i><b> BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN LỜI NÓI MẠCH LẠC </b></i>
<b> CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠO CHƠI QUAN SÁT THIÊN NHIÊN</b>
Sinh viên thực hiện
<b>ĐẶNG THỊ DIỄM </b>
MSSV: 2113011205
<b>CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC MẦM NON </b>
KHÓA 2013 – 2017 Cán bộ hướng dẫn
<i><b>Th.S VÕ THỊ THANH LƯƠNG </b></i>
<i><b>MSCB: </b></i>
<i><b>Quảng Nam, tháng 5 năm 2017 </b></i>
</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3"><b>LỜI CẢM ƠN </b>
Lời đầu tiên cho em xin gửi lời cảm ơn đến toàn thể Giảng viên Khoa Tiểu học – Mầm non trường Đại học Quảng Nam đã truyền đạt cho em những kiến thức quý báu và tạo điều kiện cho em được làm khóa luận tốt nghiệp này, đây là một cơ hội tốt để cho em có thể thực hành các kỹ năng được học trên lớp và có thể giúp ích rất lớn để em có thể ngày càng tự tin với bản thân mình hơn.
Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến cô Võ Thị Thanh Lương giảng viên Khoa Tiểu học - Mầm non, người đã hướng dẫn em chu đáo, tận tình chỉ dạy, giúp đỡ em trong suốt thời gian vừa qua để em có thể hồn thành tốt bài khóa luận tốt nghiệp này.
Em xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiệu và giáo viên các lớp mẫu giáo lớn của trường Mầm non Thực hành đã hướng dẫn, chỉ bảo cho em nhiều kinh nghiệm quý báu trong suốt thời gian tìm hiểu và thực nghiệm tại trường.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng và nỗ lực để hoàn thành tốt bài khóa luận, nhưng kinh nghiệm và năng lực của bản thân còn hạn chế nên bài khóa luận khơng trách khỏi những thiếu sót. Vì vậy, em kính mong nhận được những ý kiến nhận xét, đóng góp của q thầy cơ giáo để bài khóa luận được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
<i> Quảng Nam, tháng 05 năm 2017 </i>
Người thực hiện
Đặng Thị Diễm
</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5"><b>MỤC LỤC </b>
MỞ ĐẦU ... 1
1. Lý do chọn đề tài ... 1
2. Mục đích nghiên cứu ... 2
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ... 2
3.1. Đối tượng nghiên cứu ... 2
3.2. Khách thể nghiên cứu ... 2
4. Giả thuyết khoa học ... 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ... 2
6. Phương pháp nghiên cứu ... 3
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận ... 3
6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn ... 3
6.3. Phương pháp thống kê toán học ... 3
7. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ... 3
8. Đóng góp của đề tài ... 4
9. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ... 5
10. Cấu trúc đề tài ... 5
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ... 6
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN LỜI NÓI MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠO CHƠI QUAN SÁT THIÊN NHIÊN. ... 6
1.1. Một số khái niệm cơ bản ... 6
1.1.1. Mạch lạc ... 6
1.1.2. Lời nói mạch lạc ... 6
1.1.3. Dạo chơi ... 6
1.1.4. Quan sát thiên nhiên ... 6
1.1.5. Dạo chơi quan sát thiên nhiên ... 6
1.1.6. Biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi ... 7
1.2. Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo ... 7
1.2.1. Các qui luật lĩnh hội tiếng mẹ đẻ của trẻ ... 7
</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">1.2.2. Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ 5-6 tuổi ... 9
1.3. Các kiểu lời nói mạch lạc ... 10
1.4. Đặc trưng lời nói mạch lạc của trẻ 5-6 tuổi ... 10
1.5. Phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ... 11
1.5.1. Nhiệm vụ phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ... 11
1.5.2. Ý nghĩa của việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi .... 13
1.6. Tầm quan trọng của hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên trong trường mầm non ... 13
1.7. Vai trò của hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên trong việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi ... 14
1.8. Vai trò của giáo viên trong việc tổ chức hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi ... 15
1.9. Tiểu kết chương 1 ... 15
Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN LỜI NÓI MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠO CHƠI QUAN SÁT THIÊN NHIÊN TẠI TRƯỜNG MẦM NON THỰC HÀNH ... 17
2.1. Vài nét về trường Mầm non Thực hành ... 17
</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">2.4.2. Hạn chế ... 28
2.5. Nguyên nhân thực trạng trên ... 28
2.5.1. Nguyên nhân khách quan ... 28
2.5.2. Nguyên nhân chủ quan ... 28
2.6. Đề xuất các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên ... 29
2.6.1. Nguyên tắc xây dựng một số biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt đông dạo chơi quan sát thiên nhiên ... 29
2.6.2. Đề xuất các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt đông dạo chơi quan sát thiên nhiên ... 31
2.6.3. Mối quan hệ các biện pháp trên ... 49
2.6.4. Điều kiện thực hiện các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ thông qua hoạt đông dạo chơi quan sát thiên nhiên ... 49
2.7. Tiểu kết chương 2 ... 51
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ... 52
3.1. Thực nghiệm một số biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên ... 52
3.1.1. Khái quát quá trình thực nghiệm ... 52
2.1. Đối với các cấp lãnh đạo ... 63
2.2. Đối với nhà trường ... 63
2.3. Đối với giáo viên ... 63
TÀI LIỆU THAM KHẢO ... 65
</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8"><b>MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài </b>
Trong chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ mầm non, phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục mầm non. Ngôn ngữ là công cụ để giao tiếp, học tập, vui chơi, ngôn ngữ giữ vai trò quyết định cho sự phát triển tâm lý trẻ em. Bên cạnh đó, ngơn ngữ cịn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện bao gồm sự phát triển về đạo đức, tư duy nhận thức và các chuẩn mực hành vi văn hóa.
Ngôn ngữ của trẻ phát triển tốt sẽ giúp cho trẻ nhận thức và giao tiếp tốt góp phần quan trọng vào việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ. Một trong những nội dung phát triển ngôn ngữ cho trẻ thì phát triển lời nói mạch lạc chiếm một vị trí khá quan trọng.
Phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ là phát triển khả năng nghe, hiểu ngơn ngữ, khả năng trình bày có logic, trình tự, chính xác, đúng ngữ pháp và có hình ảnh một nội dung nhất định.
Phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ thực chất là rèn luyện khả năng tư duy ngôn ngữ và sử dụng lời nói để giao tiếp bởi vì sự mạch lạc của ngơn ngữ chính là sự mạch lạc của tư duy.
Việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ trong giao tiếp sẽ giúp trẻ dễ dàng tiếp cận với các môn khoa học khác như : Môn làm quen với mơi trường xung quanh, làm quen với tốn, âm nhạc, tạo hình... tạo điều kiện cho trẻ được hoạt động nhiều, giúp trẻ khả năng phát triển trí nhớ, tư duy và ngôn ngữ, khả năng cảm thụ cái hay, cái đẹp, cái tốt, cái xấu của mọi vật xung quanh trẻ. Vì thế, sự phát triển lời nói mạch lạc của lời nói rất cần thiết, nó được phát triển ngay từ khi trẻ bắt đầu học nói.
Như ta đã biết, vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mầm non. Đối với trẻ thơ thì thiên nhiên quanh trẻ được xem là một chủ đề rất thú vị, nó rất đa dạng và phong phú mà trẻ rất muốn tìm tịi và khám phá. Vì vậy có thể thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên sẽ giúp trẻ phát triển năng lực tư duy, óc tưởng tượng sáng tạo, biết yêu quý cái đẹp, hướng tới cái đẹp. Khi trẻ tìm hiểu về
</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">thiên nhiên, ngôn ngữ của trẻ phát triển, trẻ phát âm rõ ràng mạch lạc, vốn từ được mở rộng và phong phú hơn. Trẻ biết trình bày ý kiến, suy nghĩ, kể về một sự vật hay sự kiện nào đó…bằng chính ngơn ngữ của trẻ
Việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi là việc làm hết sức quan trọng, để tạo tiền đề vững chắc cho trẻ trong việc học đọc, học viết khi vào lớp một phổ thông. Đồng thời giúp trẻ biết diễn đạt rõ ràng những suy nghĩ mong muốn của mình với mọi người và thể hiện cảm xúc với môi trường xung quanh, tuy nhiên, trên thực tế giáo dục mầm non hiện nay đặc biệt là trường mầm non tơi đang tìm hiểu, việc chú trọng phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ ít được quan tâm. Đa số giáo viên mầm non chưa có ý thức và chưa biết cách tận dụng tối đa các ưu thế của hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên để lồng ghép vào thực hiện mục tiêu phát triển ngôn ngữ cụ thể ở đây là phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ. Với những lý do nêu trên, tôi quyết định chọn đề tài “Biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên”để làm đề tài nghiên cứu cho bài khóa luận của mình.
Q trình tổ chức hoạt động dạo chơi cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non.
<b>4. Giả thuyết khoa học </b>
Nếu xây dựng được biện pháp khoa học hợp lí thì sẽ phát triển được lời nói mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên
<b>5. Nhiệm vụ nghiên cứu </b>
Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">Nghiên cứu thực trạng và đề xuất biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
Thực nghiệm một số biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
<b>6. Phương pháp nghiên cứu </b>
<b>6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận </b>
Đọc sách báo, phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa những tài liệu trong và ngồi nước có liên quan đến đề tài.
<b>6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn </b>
+ PP điều tra: Sử dụng phiếu điều tra cho GVMN nhằm tìm hiểu về nhận thức thái độ của GV về thực trạng dạy trẻ 5 - 6 tuổi khả năng nói mạch lạc thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
+ PP đàm thoại: Trao đổi, trò chuyện với GVMN về cách thức dạy trẻ 5 - 6 tuổi khả năng nói mạch lạc thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
+ PP quan sát: Quan sát, đánh giá cách thức sử dụng hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên trong việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc ở trường mầm non Thực hành.
+ PP thực nghiệm sư phạm: Chúng tôi sử dụng những thử nghiệm nhằm mục đích tìm ra những biện pháp tác động vào quá trình tổ chức nhằm nâng cao khả năng nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
<b>6.3. Phương pháp thống kê tốn học </b>
Chúng tơi sử dụng các cơng thức tốn thống kê để tính: giá trị trung bình độ lệch chuẩn, giá trị kiểm định,...
</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">của trẻ ở lứa tuổi này, dựa trên mối quan hệ của bộ môn ngôn ngữ học với những bộ môn khác ông đã đưa ra một số phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non trong đó bao gồm cả vấn đề phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ. Cuốn sách là tài liệu bổ ích cho giáo viên và sinh viên ngành mầm non cũng như các nhà nghiên cứu về lĩnh vực này.
Cùng với Nguyễn Xuân Khoa, cuốn “Giáo trình phương pháp phát triển lời nói trẻ em” của Đinh Hồng Thái, NXBĐHSP, năm 2007 đã viết rất chi tiết về lời nói mạch lạc và các hình thức, phương pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ mẫu giáo.
Trẻ 5-6 tuổi là lứa tuổi phát triển nhất trong giai đoạn mẫu giáo, sắp bước vào mơi trường hồn tồn mới mẻ nên lời nói mạc lạc trở thành một yếu tố khơng thể thiếu. Tạp chí Giáo dục Mầm non có rất nhiều bài viết về cách tổ chức, quản lí, tin hoạt động, những sáng kiến kinh nghiệm dạy học của giáo viên và các cán bộ quản lí ngành mầm non. Ở đó cũng có khá nhiều bài viết về phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Trong tạp chí số 1/2006, Đinh Thị Uyên có bài dịch tìm hiểu về chương trình phát triển ngơn ngữ của trẻ em Hàn Quốc. Đây là một góc nhìn mở cho nền giáo dục Việt Nam hiện nay.
Tóm lại, nhiều cơng trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn của các tác giả trong và ngoài nước đều đã đề cập đến nhiều khía cạnh của sự phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ ở lứa tuổi mầm non: nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức, điều kiện phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Song chưa có tác giả nào đi sâu nghiên cứu biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5- 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
<b>8. Đóng góp của đề tài </b>
Vấn đề nghiên cứu góp phần làm phong phú thêm lý luận và thực tiễn về biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên ở trường mầm non, cụ thể:
+ Về lý luận: Góp phần hệ thống hóa các vấn đề lý luận về các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ mầm non nói chung và trẻ 5 - 6 tuổi nói riêng thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">+ Về thực tiễn: Đề tài giúp GVMN hiểu được vai trò cũng như cách khai thác, lồng ghép các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
<b>9. Giới hạn phạm vi nghiên cứu </b>
Do thời gian có hạn nên chúng tôi chỉ nghiên cứu một số biện pháp nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên tại trường mầm non Thực hành.
Theo các nghiên cứu, ta biết rằng thiên nhiên chia làm 2 loại là thiên nhiên vô sinh và thiên nhiên hữu sinh. Thiên nhiên hữu sinh bao gồm động thực vật, thiên nhiên vơ sinh thì gồm nước và các hiện tượng tự nhiên. Ở đề tài này tôi chỉ tập trung nghiên cứu thiên nhiên vô sinh.
Chương 3: Thực nghiệm một số biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13"><b>NỘI DUNG NGHIÊN CỨU </b>
<b>Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN LỜI NÓI MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT </b>
<b>ĐỘNG DẠO CHƠI QUAN SÁT THIÊN NHIÊN. 1.1. Một số khái niệm cơ bản </b>
<i><b>1.1.1. Mạch lạc </b></i>
Xét về danh từ: Mach lạc là trật tự hợp lí giữa các ý, các phần trong nội dung diễn đạt.
Xét về tính từ: Mạch lạc là (cách diễn đạt) có từng đoạn, từng ý rành mạch và gãy gọn.
<i><b>1.1.2. Lời nói mạch lạc </b></i>
Lời nói mach lạc được hiểu là khả năng diễn đạt rõ ràng, lưu loát một nội dung nhất định, thể hiện trọn vẹn ý nghĩ của trẻ, đạt được sự thông hiểu của người nghe. Nó được biểu hiện ở các dấu hiệu đặc trưng sau: phát âm đúng, rõ ràng, ngắt nghỉ giọng đúng chỗ, sử dụng từ đúng nghĩa trong từng hồn cảnh phát ngơn (danh từ, động từ, tính từ, trạng từ, quan hệ từ mở rộng, câu phức hợp) lời nói có nội dung thơng báo đầy đủ, có lơgic, trình tự, có tính liên kết, thể hiện được mối quan hệ, liên hệ giữa các sự vật hiện tượng trẻ nhận thức được.
<i><b>1.1.3. Dạo chơi </b></i>
Là hoạt động được tổ chức dưới hình thức hoạt động ngồi trời, trẻ được vui chơi các trò chơi dưới sự tổ chức của cơ, bên cạnh đó trẻ sẽ tham gia một hoạt động có chủ đích và ngồi ra trẻ cịn được chơi tự do theo ý thích
<i><b>1.1.4. Quan sát thiên nhiên </b></i>
Quan sát thiên nhiên là một hoạt động nằm trong hoạt động học có chủ đích trong hoạt động ngoài trời ở trường mầm non, qua hoạt động này, trẻ được khám phá những sự vật hiện tượng của thiên nhiên xung quanh như mây, mưa, bầu trời…Qua đây, trẻ sẽ được tìm hiểu các đặc điểm, tính chất của sự vật, hiện tượng nhờ sự hướng dẫn của cô giáo.
<i><b>1.1.5. Dạo chơi quan sát thiên nhiên </b></i>
Là hoạt động nằm trong nội dung của hoạt động ngoài trời ở trường mầm non, bao gồm hoạt động vui chơi dưới sự tổ chức của cô giáo và vui chơi theo ý thích của trẻ, và một hoạt động học có chủ đích ở đây là hoạt động quan sát thiên nhiên.
</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14"><i><b>1.1.6. Biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi </b></i>
Biện pháp là cách làm, cách thức tiến hành giải quyết một vấn đề cụ thể. Biện pháp là phạm trù mang tính biện chứng, nó ln thay đổi theo sự thay đổi của thực tiễn để đáp ứng với nhu cầu đòi hỏi của thực tiễn. Biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cũng là một loại biện pháp, cho nên nó được hiểu là cách làm, cách thức thực hiện một trong những nội dung phát triển kỹ năng ngôn ngữ, đó là phát triển lời nói mạch lạc của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi nhằm giúp trẻ có kỹ năng diễn đạt rõ ràng, khúc chiết, có nội dung, có lôgic một vấn đề cụ thể, đạt được sự thông hiểu của người khác và đạt được mục đích phát ngơn của mình. Biện pháp phát triển lời nói mạch lạc của trẻ 5-6 tuổi được xác định dựa trên cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn. Có nhiều biện pháp để phát triển lời nói mạch lạc của trẻ 5-6 tuổi. Việc xác định đúng và đầy đủ các biện pháp tác động có ảnh hưởng tích cực đến tốc độ và chất lượng phát triển lời nói mạch lạc của trẻ lứa tuổi này.
<b>1.2. Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo </b>
<i><b>1.2.1. Các qui luật lĩnh hội tiếng mẹ đẻ của trẻ </b></i>
Các tác giả trong và ngoài nước đã nghiên cứu đã nghiên cứu đặc điểm phát triền ngôn ngữ của trẻ trước tuổi học và rút ra một số qui luật sau:
Đối với trẻ trước tuổi học, ngôn ngữ phát triển và nảy sinh và phát triển khơng phải vì bản thân nó mà vì những nhu cầu khác. Đó là nhu cầu giao tiếp, nhu cầu nhận thức thế giới xung quanh để thích ứng với nó, nhu cầu tự khẳng định mình bằng cách bắt chước (tập làm) người lớn và nhu cầu tham gia vào các hoạt động...Việc thỏa mãn các nhu cầu trên sẽ trở thành điều kiện cho sự phát triển ngơn ngữ của trẻ. Chính vì vậy mà q trình lĩnh hội kỹ năng sử dụng tiếng mẹ đẻ của trẻ không thể tách rời các hoạt động của trẻ, đặc biệt là hoạt động vui chơi.
Trẻ học nói nhờ vào hoạt động vui chơi và khả năng bắt chước của mình. Như chúng ta đã biết, đứa trẻ bị điếc khơng thể học nói được và đứa trẻ khơng nghe người lớn nói thì cũng khơng thể học nói được. Lời nói của trẻ mẫu giáo ở những mức độ khác nhau phản ánh màu sắc ngôn ngữ của người lớn sống gần gũi với trẻ. Điều đó được thể hiện ở cách dùng từ, ở ngữ điệu, sắc thái biểu cảm của lời nói. Chính vì vậy một trong những nhiệm vụ phát triển lời nói cho trẻ là xây
</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">dựng môi trường ngơn ngữ mang tính sư phạm và chuẩn mực, đặc biệt là môi trường ngôn ngữ ở gia đình và ở trường lớp mẫu giáo của trẻ. Tuy nhiên trẻ bắt chước người lớn để sử dụng tiếng mẹ đẻ chứ trẻ chưa có đủ khả năng để sử dụng tiếng mẹ đẻ như người lớn.
Ngơn ngữ có liên hệ với những biểu hiện của tư duy và bị tư duy chi phối. Lời nói giúp trẻ giải bày ý nghĩ của mình cho người khác hiểu trong khi giao tiếp với họ. Từ ngữ giúp trẻ vật chất hóa q trình cảm giác, tri giác đối tượng. Từ ngữ còn là phương tiện thực hiện chức năng lập kế hoạch hoạt động của trẻ. Về phương diện này ngôn ngữ là phương tiện phát triển tư duy của trẻ. Mặt khác ngôn ngữ của trẻ cũng bị tư duy chi phối. Nếu trẻ có khả năng cảm giác, tri giác một cách chính xác và tinh tường, vốn kinh nghiệm của trẻ giàu có thì đó là điều kiện làm phong phú vốn từ cho trẻ. Kiểu tư duy trực quan hình tượng (trực quan- sơ đồ) xuất hiện ở trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, giúp trẻ có khả năng suy luận phán đốn..., góp phần phát triển lời nói mạch lạc của trẻ. Như vậy tư duy phát triển đã góp phần thúc đẩy sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Điều đó khơng có nghĩa là tư duy phát triển đến mức độ nào thì ngơn ngữ phát triển đến mức độ đó và ngược lại.
Q trình học nói của trẻ được diễn ra cùng với sự hoàn thiện dần của sự phát triển tâm lý và sinh lý trẻ. Sự phát triển đúng đắn và không chậm trễ cơ chế vận động ngơn ngữ có tác dụng to lớn đối với sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Cũng như các thuộc tính tâm lý khác của con người, ngôn ngữ không phải là thiên chức bẩm sinh. Kỹ năng ngơn ngữ được hình thành và phát triển trong quá trình trẻ tham gia và hoạt động tổ chức, hướng dẫn của người lớn ( hoạt động giao tiếp, hoạt động với đồ vật, hoạt động vui chơi, hoạt động học tập, hoạt động lao động, tham quan). Sự hình thành và phát triển kỹ năng ngơn ngữ được diễn ra cùng với sự hình thành và phát triển các thuộc tính, các q trình tâm lý khác.
Trẻ học tiếng mẹ đẻ nhờ những ấn tượng tổng quát chứ không tách bạch từng nội dung, phát âm, từ ngữ, ngữ pháp. Trong quá trình học nắm kỹ năng ngôn ngữ, vốn từ, ngữ âm và ngữ pháp được phát triển trong mối quan hệ chặt chẽ với nhau.
</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">Các yếu tố xã hội (trình độ văn hóa của bố mẹ, trình độ ngôn ngữ của những người xung quanh, sự tiếp xúc của trẻ với môi trường, với các phương tiện thông tin đại chúng như: ti vi, đài, tranh ảnh..) có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Nó có thể làm nhanh hoặc chậm quá trình phát triển, cịn sự phát triển thực sự phụ thuộc vào quy luật nội tại, quy luật hoạt động.
Tóm lại: Trẻ mẫu giáo học tiếng mẹ đẻ theo cách riêng của mình, nó tuân theo những qui luật riêng, không giống người lớn. Chính vì vậy chúng ta khơng thể sử dụng phương pháp dạy tiếng cho người lớn để dạy kỹ năng ngôn ngữ cho trẻ.
<i><b>1.2.2. Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ 5-6 tuổi </b></i>
Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ 5-6 tuổi ngoài việc vẫn tuân theo những quy luật chung đối với trẻ mẫu giáo nó còn mang những nét riêng, gắn với đặc điểm phát triển tâm lý của trẻ ở giai đoạn này:
Về phát âm: Trẻ 5-6 tuổi phát triển khả năng tri giác âm thanh nhanh nhạy và khả năng phát âm mềm dẻo, tự nhiên. Về cơ bản, trẻ 5-6 tuổi đã phát âm đúng hầu hết các âm.
Về từ loại: Đối với trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, tỷ lệ từ loại tăng lên, ý nghĩa của từ phong phú hơn, khả năng nắm bắt nghĩa của từ phát triển hơn...Những đặc điểm này phản ánh mức độ phát triển của trẻ mẫu giáo lớn (vốn hiểu biết của trẻ tăng nhanh, các quá trình tâm lý nhận thức của trẻ phát triển, đặc biệt là tư duy...)
Về khả năng sử dụng câu: Do nhận thức của trẻ phát triển, kinh nghiệm phong phú, phạm vi giao tiếp mở rộng..., nên trẻ có nhu cầu rõ rệt trong việc sử dụng ngôn ngữ để biểu đạt nguyện vọng, suy nghĩ, cũng như nhu cầu sử dụng ngôn ngữ để lập luận, giải thích các vấn đề để bảo vệ ý kiến của mình trước tập thể. Chính vì vậy trong lời nói của trẻ sử dụng các loại câu phong phú: câu đơn, câu đơn mở rộng, câu phức hợp các loại, đặc biệt là khả năng liên kết câu bằng các quan hệ từ...để diễn đạt ý nghĩ của mình một cách rõ ràng và chính xác hơn.
Tuy nhiên, trong q trình phát triển, có lúc khả năng ngôn ngữ của trẻ chưa theo kịp khả năng nhận thức, mức độ phát triển tư duy. Đây là một trong những nguyên nhân của các câu nói thiếu thành phần, câu sai trật tự từ, của việc dùng từ sai ý nghĩa ở một số trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17"><b>1.3. Các kiểu lời nói mạch lạc </b>
Các nhà ngơn ngữ học đã nghiên cứu và cho rằng có hai kiểu lời nói mạch lạc là hội thoại và độc thoại.
- Lời nói hội thoại bao gồm những phản ứng tương hỗ của hai cá nhân giao tiếp với nhau, các phản ứng tự phát một cách bình thường được xác định bời hoàn cảnh hoặc lời nói của những người tham gia đối thoại.
Có hai hình thức hội thoại đó là nói chuyện và đàm thoại
+ Nói chuyện là câu chuyện giữa hai người trở lên, không được chuẩn bị kĩ từ trước
+ Đàm thoại là câu chuyện về một chủ đề nào đó được chuẩn bị kĩ càng với hệ thống câu hỏi, nó mang tính hồn cảnh và nó sử dụng nhiều hình thức ngơn ngữ tỉnh lược, những phương tiện biểu cảm phi ngơn ngữ, các đặc tính biểu cảm của lời nói đóng vai trị quan trọng.
- Lời nói hội thoại, trẻ nắm tương đối dễ vì nghe nhiều trong đời sống hàng ngày.
- Lời nói độc thoại là câu chuyện của một chủ thể nói năng với nhiều đối tượng, đây là hình thức ngơn ngữ phức tạp nhất về tư duy và hình thức, chủ thể phải có kiến thức về ngơn ngữ đủ rộng và chuẩn bị kĩ bài nói cẩn thận về nội dung và phải có kĩ năng ngơn ngữ phát triển tốt.
<b>1.4. Đặc trưng lời nói mạch lạc của trẻ 5-6 tuổi </b>
Ở trẻ mẫu giáo lớn, lời nói mạch lạc đã đạt tới mức độ cao hơn hẵn so với hai độ tuổi trước (mẫu giáo bé và mẫu giáo nhỡ).
Ở trẻ mẫu giáo bé phù hợp với hình thức đơn giản của lời đối thoại ( trả lời câu hỏi), nhưng ở đây trẻ thường xa rời với nội dung câu hỏi. Chúng mới chỉ bắt đầu nắm được kĩ năng bày tỏ một cách mạch lạc những ý nghĩ của mình, mắc nhiều lỗi trong xây dựng câu, đặc biệt là câu phức.
Lời nói của trẻ mang tính tình huống chủ yếu là diễn đạt một cách vội vàng. Những lời nói mạch lạc đầu tiên của trẻ được cấu tạo từ hai đến ba câu, nhưng cũng cần phải xem đó là chính sự thể hiện mạch lạc. Dạy lời nói hội thoại cho trẻ mẫu giáo bé và sự phát triển của trẻ sau này là cơ sở để hình thành lời nói độc thoại.
</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">Ở lứa tuổi mẫu giáo nhỡ sự phát triển lời nói mạch lạc chịu ảnh hưởng lớn của việc tích cực hóa vốn từ (khối lượng lúc này đã đạt đến khoảng 700 từ) lời nói mạch lạc cho trẻ đã trở nên được mở rộng hơn, có trật tự hơn, mặc dù cấu trúc cịn chưa hồn thiện.
Trẻ mẫu giáo nhỡ bắt đầu được học đặt những câu chuyện nhỏ theo tranh, theo đồ chơi. Nhưng phần lớn câu chuyện của trẻ giờ đây chỉ đơn thuần là mô phỏng lại mẫu của người lớn. Trong độ tuổi này diễn ra sự phát triển mạnh mẽ của lời nói văn cảnh, có nghĩa là nói chỉ tự mình hiểu được.
Nhưng ở trẻ mẫu giáo lớn, để trả lời các câu hỏi trẻ đã sử dụng các câu tương đối chính xác, ngắn gọn và khi cần thì mở rộng. Ở trẻ phát triển kĩ năng nhận xét lời nói và câu hỏi trả lời của các bạn bổ sung hoặc sửa chữa các câu trả lời đó.
<b>1.5. Phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi </b>
<i><b>1.5.1. Nhiệm vụ phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi </b></i>
Phát triển lời nói mạch lạc của trẻ 5-6 tuổi là phát triển kỹ năng diễn đạt mạch lạc trong hai kiểu lời nói (đối thoại và độc thoại) thơng qua 3 nhiệm vụ sau: Nhiệm vụ thứ nhất: Phát triển vốn từ và kỹ năng sử dụng từ ngữ trong lời nói của trẻ. Từ là một thể thống nhất giữa âm thanh và ý nghĩa, cho nên cung cấp cho trẻ cần phải tiến hành song song các nhiệm vụ như: giúp trẻ nhận thức mặt ý
</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">nghĩa của từ, dạy trẻ phát âm đúng từ đó, đồng thời giúp trẻ biết sử dụng từ để nói năng rõ ràng, mạch lạc, có nội dung.
Việc phát triển nội dung từ ngữ, mở rộng vốn từ và dạy trẻ biết cách sử dụng từ ngữ để diễn đạt ý nghĩ của mình được tiến hành đồng thời trong mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau, khơng thể tách rời nhau trong q trình trẻ tham gia vào các hoạt động ở trường mầm non.
Nhiệm vụ thứ hai: Hình thành và phát triển cấu trúc ngữ pháp cho trẻ. Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi học nắm cấu trúc ngữ pháp tiếng Việt mà trẻ học bằng cách trực tiếp tham gia vào các hoạt động ở trường mầm non (hoạt động vui chơi, hoạt động học tập, hoạt động lao động, tham quan, dạo chơi...). Dưới sự hướng dẫn của cô giáo, trẻ được nghe cơ nói, bạn nói, trẻ ghi nhớ các cấu trúc ngữ pháp một cách tổng quát. Nhờ sự lặp đi lặp lại các cấu trúc ngữ pháp mà trẻ nghe được, kể nhập tâm, bắt chước và tập sử dụng vào các tình huống khác trong hoạt động ngơn ngữ của trẻ.
Nhiệm vụ thứ ba: Giáo dục ngữ âm cho trẻ 5-6 tuổi là một trong những nhiệm vụ của việc phát triển lời nói mạch lạc của trẻ. Giáo dục ngữ âm cho trẻ 5-6 tuổi là giáo dục kĩ năng ghi nhận, phân biệt các loại âm thanh và quá trình tái hiện âm thanh. Hai quá trình này được phát triển đồng thời trong mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau. Phát triển ngữ âm cho trẻ 5-6 tuổi được tiến hành dựa trên cơ sở trực quan và hành động. Để phát triển khả năng ghi nhận và phân biệt các loại âm thanh cho trẻ, cô giáo không cần phát âm rõ ràng các âm tiết rời rạc cho trẻ nghe mà phải gắn với lời nói của mình, với các tình huống cụ thể trong quá trình tổ chức các hoạt động đa dạng của trẻ ở trường mầm non nhằm giúp trẻ được nghe các âm thanh đa dạng, các ngữ điệu khác nhau trong lời nói. Đồng thời, để rèn luyện kĩ năng tái hiện âm thanh, cơ giáo có thể tổ chức cho trẻ tham gia vào hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
Tóm lại việc phát triển lời nói mạch lạc của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi được thực hiện thông qua 3 nhiệm vụ phát triển vốn từ, đặc biệt là mặt ngữ nghĩa của từ, hình thành cấu trúc ngữ pháp tiếng Việt và rèn luyện kỹ năng phát âm. Ba nhiệm vụ này được tiến hành đồng thời trong mối quan hệ chặt chẽ với nhau, tương hỗ
</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">lẫn nhau. Sự mạch lạc trong lời nói của trẻ 5-6 tuổi được thể hiện ở cách dùng từ ngữ, cách sử dụng câu và cách cấu âm như thế nào để người nghe hiểu một cách trọn vẹn, đầy đủ ý nghĩa, tình cảm của trẻ. Nếu như việc trao đổi, đàm thoại giữa cô giáo với trẻ, giữa trẻ với trẻ là hình thức phát triển khả năng mạch lạc trong lời nói đối thoại thì việc cho trẻ dạo chơi quan sát thiên nhiên là hình thức phát triển lời nói mạch lạc trong lời nói độc thoại.
<i><b>1.5.2. Ý nghĩa của việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi </b></i>
Phát triển lời nói mạch lạc của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi góp phần chuẩn bị phương tiện phát triển tư duy trực quan hình tượng ở giai đoạn cao hơn, hình thành những cơ sở ban đầu cho sự xuất hiện kiểu tư duy lôgic ở giai đoạn phát triển tiếp theo; giúp trẻ nhận thức thế giới xung quanh mình một cách đầy đủ, chính xác và sâu sắc hơn, góp phần mở rộng phạm vi giao tiếp, phát triển cảm xúc, tình cảm và tâm lí trẻ nói chung và năng cao kĩ năng ngơn ngữ nói chung của trẻ lứa tuổi này.
Như vậy lời nói mạch lạc là một hình thức ngơn ngữ rất cần thiết cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Nó là phương tiện thỏa mãn hàng loạt nhu cầu phát triển của trẻ (nhu cầu nhận thức, giao tiếp,phối hơp hoạt động)...đáp ứng sự phát triển của trẻ ở giai đoạn này. Chính vì vậy một trong những nội dung phát triển ngơn ngữ cho trẻ ở trường mầm non là cần phát triển lời nói mạch lạc của trẻ mẫu giáo, đặc biệt là trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi).
<b>1.6. Tầm quan trọng của hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên trong trường mầm non </b>
Hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên là một hoạt động rất quan trọng trong trường mầm non. Nó ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển tồn diện của trẻ về nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm, thẫm mỹ. Đây là hoạt động mang tính chất vừa học vừa chơi. Thơng qua hoạt động này, trẻ sẽ được tiếp xúc, gần gũi với thiên nhiên, hít thở khơng khí trong lành, được khám phá, thỏa mãn tính tị mị, thích thú của trẻ. Giai đoạn bé đi mẫu giáo là giai đoạn phát triển quan trọng của cuộc đời, ở giai đoạn này trẻ sẽ hình thành, phát triển giao tiếp xã hội, tư duy, trí tuệ, thể chất, nhiều kĩ năng khác. Nếu được tham gia hoạt động dạo chơi quan sát
</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">thiên nhiên thì sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển tâm lý, tình cảm, kỹ năng giao tiếp của trẻ, trẻ sẽ khơng cịn mất tự tin, sẽ trở nên linh hoạt, hòa đồng hơn. Hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên gồm hoạt động chủ đích và các trò chơi xen kẽ động tỉnh nhằm giúp trẻ nhận biết, khám phá về thiên nhiên xung quanh, trẻ được đùa nghịch, cười nói, chạy nhảy tạo điều kiện tốt nhất để trẻ phát triển tích cực những cảm xúc của mình và ngồi ra hoạt động này còn giúp phát triển về mặt thể chất, vận động giúp trẻ tiêu hao năng lượng, trẻ sẽ ăn ngon hơn. Việc chạy nhảy, vui đùa, hít thở khơng khí trong lành giúp trẻ thoải mái, tiếp thu các bài học trong lớp dễ dàng hơn. Vì vậy có thể nói hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên là một hoạt động không thể thiếu trong trường mầm non.
<b>1.7. Vai trò của hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên trong việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi </b>
Hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên có vai trò rất lớn đối với sự phát triển của trẻ mầm non nói chung và trẻ 5-6 tuổi nói riêng. Hoạt động này khơng chỉ góp phần giúp cho trẻ phát triển về thể chất, về trí tuệ mà bên cạnh đó thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên ngôn ngữ của trẻ cũng được phát triển tốt hơn. Ta biết rằng với trẻ vạn vật diễn ra trong thế giới này đều mới mẻ, sống động, cuốn hút và ln ln kích thích trí tị mị của trẻ. Chơi đùa ngoài thiên nhiên thực chất là trẻ đang khám phá, học hỏi và có điều kiện phát triển tốt nhất những cảm xúc tích cực của mình và trẻ sẽ thể hiện cảm xúc đó bằng ngơn ngữ, có thể bày tỏ với mọi người về cái đẹp của một bông hoa bằng một câu cảm thán chẳng hạn: “ Ồ, bông hoa này đẹp quá!”hoặc trẻ sẽ đưa ra những câu hỏi có nội dung liên quan đến những thắc mắc, tò mò mà trẻ đang được nhìn thấy, đươc chứng kiến. Điều này sẽ giúp cho trẻ phát triển được lời nói mạch lạc tức là trẻ thực hiện được khả năng diễn đạt rõ ràng, lưu loát một nội dung và thể hiện được trọn vẹn ý nghĩ của mình. Đồng thời dưới sự tổ chức của giáo viên trẻ sẽ được trả lời theo hệ thống câu hỏi mà giáo viên đặt ra, lúc này trẻ sẽ phát triển được khả năng nghe, hiểu ngôn ngữ, khả năng trình bày có lơgic, chính xác. Trong hoạt dộng dạo chơi ngồi trời thì trẻ sẽ cảm thấy thoải mái, tư tin và vui vẻ hơn khi được chạm tay vào sự vật, hiện tượng của thiên nhiên xung quanh và trẻ sẽ tự
</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">khám phá các sự vât, hiện tượng bằng các giác quan, cảm xúc của mình, điều này sẽ giúp phát triển khả năng tư duy ngôn ngữ của trẻ, đây cũng là một yếu tố góp phần phát triển lời nói mach lạc cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non.
<b>1.8. Vai trò của giáo viên trong việc tổ chức hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi </b>
Ta biết rằng trẻ em không đứng một mình đối diện với thế giới xung quanh nó. Những quan hệ của nó với thế giới xung quanh bao giờ cũng thông qua người lớn. Người lớn là trung tâm của mọi tình huống mà đứa trẻ ở trong đó. Sở dĩ nói lên đặc điểm này để cho thấy được sự quan trọng của người giáo viên trong tổ chức hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi. Giáo viên là người đứng ra tổ chức hoạt động, hướng dẫn cho trẻ thực hiện hoạt động một cách hiệu quả. Trong quá trình cho trẻ quan sát, giáo viên sẽ đặt ra hệ thống câu hỏi để đàm thoại- trò chuyện cùng trẻ nhằm giúp trẻ có những hiểu biết và rèn kỹ năng trả lời câu hỏi, khả năng trình bày lơgic. Đặc biệt giáo viên đặt ra những câu hỏi dạng mở để phát triển khả năng tư duy ngôn ngữ và sử dụng lời nói để giao tiếp, điều này cũng giúp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ bởi vì vốn dĩ sự mạch lạc của ngơn ngữ chính là sự mạch lạc của ngơn ngữ chính là sự mạch lạc của tư duy. Việc chọn nội dung tích hợp phù hợp với hoạt động của giáo viên cũng giúp cho trẻ phát triển lời nói mạch lạc. Ví dụ lồng ghép thơ vào trong hoạt động giúp phát triển vốn từ, khả năng phát âm rõ ràng… Và đặc biệt hơn thông qua việc tạo môi trường, tâm thế thoải mái, kích thích hứng thú cho trẻ bằng những kinh nghiệm và sự sáng tạo trong giảng dạy cùng với lòng yêu nghề mến trẻ sẽ tạo được sự gần gũi, hứng thú cho trẻ vào hoạt động, trẻ sẽ tích cực và mạnh dạn để bày tỏ những thắc mắc hay tò mò của bản thân bằng việc đưa ra những câu hỏi ngược lại với cơ giáo điều này sẽ góp phần rất quan trọng trong việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ.
<b>1.9. Tiểu kết chương 1 </b>
Ngơn ngữ mạch lạc nói chung và lời nói mạch lạc nói riêng phản ánh một trình độ phát triển tương đối cao khơng chỉ về phương diện ngơn ngữ mà cịn cả về phương diện tư duy. Để có kỹ năng ngơn ngữ mạch lạc mỗi người phải trải
</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">qua quá trình học tập, rèn luyện vất vả. Quá trình này được bắt đầu từ lứa tuổi mầm non và nó diễn ra liên tục trong suốt cuộc đời của mỗi con người. Giai đoạn tuổi mầm non, điển hình là trẻ mẫu giáo lớn được coi là giai đoạn đặt nền móng cho sự hình thành kỹ năng ngơn ngữ mạch lạc. Phát triển lời nói mạch lạc của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi không thể tiến hành một cách tùy tiện. Sự phát triển này phải tuân theo những qui luật nhất định, phản ánh đặc điểm kỹ năng ngơn ngữ nói riêng và đặc điểm phát triển tâm sinh lý nói chung của trẻ lứa tuổi này. Một trong những nhiệm vụ quan trọng ở trường mầm non là hình thành kỹ năng sử dụng tiếng mẹ đẻ cho trẻ, đảm bảo cho trẻ 5-6 tuổi sau khi kết thúc trường mẫu giáo phải có kỹ năng sử dụng tiếng mẹ đẻ tương đối thành thạo, trẻ có thể nói năng lưu loát, rõ ràng, mạch lạc, khúc chiết về một nội dung nhất định. Làm được điều đó giáo dục mầm non mới thật sự thành công.
</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24"><b>Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN LỜI NĨI MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI THƠNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠO CHƠI </b>
<b>QUAN SÁT THIÊN NHIÊN TẠI TRƯỜNG MẦM NON THỰC HÀNH 2.1. Vài nét về trường Mầm non Thực hành </b>
Nhà trường hiện nay có 7 lớp học, một phòng hiệu trưởng, các phòng chức năng riêng biệt: âm nhạc, hội trường thể chất và các phòng ban khác: y tế, tài vụ, nhân viên, bảo vệ và một bếp ăn được trang bị đầy đủ trang thiết bị phục vụ tốt cho nhu cầu bán trú.
Với cơ sở vật chất tương đối tốt, thuận lợi cho chúng tơi có thể vận dụng các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
<i><b>2.1.2. Đội ngũ giáo viên </b></i>
Cán bộ, giáo viên và nhân viên là 22 người trong đó có 1 quản lí, 14 giáo viên, 1 văn thư, 1 kế toán, 2 cấp dưỡng, 2 bảo vệ, 1 tạp vụ.. Tất cả các giáo viên của trường Mầm non Thực hành đều là người có phẩm chất và năng lực cần thiết của một giáo viên mầm non, các cô đều là những giáo viên đạt chuẩn. Để làm được điều đó các cơ khơng ngừng học hỏi và tìm tịi như qua các sáng kiến kinh nghiệm ở trường, các giáo viên ln muốn tìm các phương pháp mới để nâng cao hiệu quả cho trẻ. Đây là một đội ngũ nồng cốt quyết định đến sự đi lên của trường mầm non Thực hành.
Trong số 22 cán bộ giáo viên nhân viên của nhà trường, đội ngũ giáo viên có 14 người, cơ cấu trình độ chun mơn như sau:
</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">Trong chương trình ở lĩnh vực phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 – 6 tuổi có nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ. Các nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi chủ yếu được cấu trúc tích hợp với các chủ đề gần gũi thông qua các hoạt động đa dạng phù hợp với trẻ, với điều kiện trường lớp ở địa phương. Chương trình này cho phép GV linh hoạt chọn lựa, sáng tạo trong việc thiết kế các nội dung và các hoạt động dạy để phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ
</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">5-6 tuổi xoay quanh chủ đề sao cho có sự gắn kết, tác động, bổ trợ cho nhau một cách hợp lý, tự nhiên.
Những nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi theo qui định của chương trình cụ thể:
+ Giáo dục ngữ âm cho trẻ
+ Hình thành và phát triển cấu trúc ngữ pháp cho trẻ
+ Phát triển vốn từ và kỹ năng sử dụng từ ngữ trong lời nói của trẻ
Nhìn chung các nội dung mà giáo viên thực hiện nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ đã phù hợp với chương trình phát triển ngơn ngữ cho trẻ mầm non nói chung và trẻ 5-6 tuổi nói riêng. Tuy nhiên việc lập kế hoạch hoạt động để đưa nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ của giáo viên chủ yếu dựa hoàn toàn vào chương trình GDMN, chưa dựa vào khả năng ngơn ngữ của trẻ lớp mình cũng như điều kiện thực tế của trường, lớp. Vì vậy nội dung giảng dạy chưa phù hợp khơng phát huy được tính tích cực của trẻ và trẻ khơng có hứng thú tham gia vào hoạt động cũng như không phát triển được ngôn ngữ của trẻ.
<b>2.3. Thực trạng việc phát triển lời nói mạch lạc của trẻ 5-6 tuổi tại trường Mầm non Thực hành </b>
<i><b>2.3.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi tại trường Mầm non Thực hành. </b></i>
<i>2.3.1.1. Nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi tại trường Mầm non Thực hành. </i>
Chúng tôi thực hiện khảo sát và tìm hiểu thực trạng nhận thức, thái độ của GV về việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 - 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên
Chúng tôi đã tiến hành điều tra 6 giáo viên bao gồm 4 giáo viên dạy lớp mẫu giáo 5-6 tuổi và 2 cô giáo trong Ban giám hiệu bằng phiếu điều tra và sau thời gian chúng tôi đã tổng kết được những kết quả sau:
</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27"><i><b>Bảng 2.1. Nhận thức của GV về tầm quan trọng của việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên ( Câu hỏi 1 phụ lục 1) </b></i>
<i>2.3.1.2. Nhận thức của giáo viên về mức độ quan tâm đến việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi tại trường Mầm non Thực hành </i>
<i><b> Bảng 2.2. Nhận thức của GV về mức độ quan tâm của giáo viên đến việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên ở trường mầm non. (Câu hỏi 2 phụ lục 1) </b></i>
</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">Qua bảng 2.2. cho thấy hầu hết GV chưa quan tâm đến việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên. Trong đó 4/6 giáo viên thỉnh thoảng mới chú ý đến việc phát triển lời nói mạch lạc khi tổ chức dạo chơi quan sát thiên nhiên chiếm tỉ lệ 66.7% và có 2/6 giáo viên khơng quan tâm đến việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ chiếm tỉ lệ 33.3%. Điều này chứng tỏ hầu hết GV đã chưa nhận thấy được ưu thế của việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
<i>2.3.1.3. Nhận thức của giáo viên về cách sử dụng các biện pháp nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi tại trường Mầm non Thực hành. </i>
Qua điều tra thực trạng sử dụng các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên của 6 GV ở trường Mầm non Thực hành. Chúng tôi thu được kết quả thể hiện ở các bảng sau.
<i><b>Bảng 2.3. Những khó khăn giáo viên gặp phải khi dạy trẻ 5-6 tuổi phát triển lời nói mạch lạc thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên (Câu hỏi 4, phụ lục 1) </b></i>
Tổng số Đồ dùng không đáp ứng
Ngôn ngữ của trẻ hạn chế
Yếu tố môi trường sống
Mức độ hiểu biết của trẻ có sự chênh lệch
Qua bảng 2.3 cho thấy 100% giáo viên đều gặp khó khăn trong việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên, giáo viên phải gặp khó khăn về điều kiện cơ sở vật chất, đồ dùng chưa đáp ứng cho việc tổ chức cho trẻ quan sát, bên cạnh đó thì do khả năng nhận thức và ngơn ngữ của trẻ cịn hạn chế do đó q trình giúp trẻ phát triển lời nói mạch lạc thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên lại khơng được thuận lợi vì vậy giáo viên cần có nhiều biện pháp khác nhau để việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ được diễn ra thuận lợi.
</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29"><i><b>Bảng 2.4. Thực trạng sử dụng các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên. ( Câu 5 phụ lục 1 ) </b></i>
Mức độ sử dụng Thường
2
Tạo môi trường hợp lí và có tính phát triển cho trẻ tham gia vào hoạt động
3 <sup>Tạo bầu khơng khí thoải mái trước khi </sup>
4 Đa dạng hóa các loại trị chơi cho trẻ 1 16.7% 2 33.3% 3 50%
5
Sưu tầm tuyển chọn thơ, đồng dao, câu
đố về đề tài thiên nhiên cho trẻ nghe. 0 0% <sub>2 </sub> <sub>33.3% </sub> <sub>4 </sub> <sub>66.7%</sub>
6 <sup>Lồng ghép âm nhạc vào trong hoạt </sup>
động dạo chơi quan sát thiên nhiên. 1 16.7% 2 33.3% 3 50%
(Tổng số phiếu điều tra là 6)
Với kết quả điều tra được thể hiện ở bảng 2.3. chúng tơi nhận thấy rằng, nhìn chung GV đã sử dụng tất cả các biện pháp nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên. Tuy nhiên, mỗi biện pháp được sử dụng ở các mức độ khác nhau như có biện pháp thì thường xuyên sử dụng nhưng cũng có biện pháp GV sử dụng với mức độ rất thấp. Cụ thể:
* Lập kế hoach lồng ghép nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt đông dạo chơi quan sát thiên nhiên
</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">Qua phiếu điều tra có khoảng 16.7% (chiếm 1/6) số GV thỉnh thoảng sử dụng biện pháp này và có tới 66.3% (chiếm 5/6) số GV khơng sử dụng biện pháp này bao giờ.
Qua việc trao đổi và kiểm tra kế hoạch giảng dạy của các GV trường mầm non Thực hành, chúng tôi nhận thấy hầu hết GV nhận thức tầm quan trọng của việc lập kế hoạch trong q trình phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên . Tuy nhiên phần lớn giáo viên đều cho rằng, việc lập kế hoạch tổ chức các hoạt động nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ là khá phức tạp, mất nhiều thời gian, nếu có lập kế hoạch thì chỉ mang tính hình thức để các cấp trên kiểm tra chứ khơng nhằm mục đích thực hiện nội dung chương trình để phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
* Tạo môi trường hợp lí và có tính phát triển cho trẻ tham gia vào hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên
Qua phiếu điều tra chỉ có 1/6 GV (chiếm khoảng 16.7 %) là thường xuyên sử dụng và 2/6 GV (chiếm khoảng 33.3%) là thỉnh thoảng sử dụng các biện pháp nêu trên. Có 3/6 GV (chiếm khoảng 50%) cho rằng chưa bao giờ sử dụng các biện pháp này. Trong thực tế thì GV sử dụng biện pháp này vẫn chưa khoa học, giáo viên chưa khai thác hết những lợi thế từ mơi trường hoạt động để phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ. Và bên cạnh đó, mơi trường mà giáo viên chuẩn bị với các đồ dùng, đồ chơi được sắp xếp chưa khoa học, tính thẫm mỹ chưa cao, đồ dùng cịn ít. Đồng thời giáo viên tạo môi trường chủ yếu là để giúp trẻ vui chơi, khám phá sau những giờ lên lớp căng thẳng. Trong quá trình tổ chức hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên, giáo viên chưa thật sự chú trọng đến việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động này.
* Tạo bầu khơng khí thoải mái trước khi quan sát
Ở biện pháp này có 5/6 GV (chiếm tỉ lệ 83.3,%) thỉnh thoảng tạọ không khí thoải mái cho trẻ hoạt động nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ nhưng vẫn chưa thực sự tạo được sự gần gũi với trẻ. Ngoài ra một phần ít GV chưa bao giờ sử dụng 1/6 GV (chiếm khoảng 16,7%). Có thể đây là do giáo viên vẫn chưa
</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">nhiệt huyết với nghề và chưa thực sự cởi mở với trẻ, đồng thời giáo viên cho rằng việc quá gần gũi, tạo sự thoải mái sẽ làm cho trẻ ỉ lại và không nghiêm túc trong hoạt động của cơ. Vì vậy điều này có thể làm cho trẻ cảm thấy áp lực và khơng có được sự hứng thú với hoạt động, lúc này trẻ sẽ không mạnh dạn, tự tin trong hoạt động quan sát mà cô tổ chức, đây là một bất lợi cho việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ.
* Đa dạng hóa các loại trị chơi cho trẻ
Có 1/6 GV (chiếm 16.7%) thường xuyên sử dụng biện pháp, thỉnh thoảng có 2/6 GV (chiếm 33.3%), cịn lại có tới khoảng 3/6 GV (chiếm 50%) chưa bao giờ sử dụng biện pháp này. Điều này cho thấy rằng việc đa dạng hóa các loại trị chơi cho trẻ của GV ở trường Mầm non Thực hành còn hạn chế, GV đa phần sử dụng các trò chơi dân gian mà khơng chú trọng xây dựng các trị chơi nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ.
* Sưu tầm tuyển chọn các bài thơ, đồng dao, câu đố về đề tài thiên nhiên cho trẻ nghe
Ở biện pháp này có 2/6 GV (chiếm tỉ lệ 33.3,%) thỉnh thoảng sử dụng, ngồi ra có tới 4/6 GV chưa bao giờ sử dụng biện pháp này, con số này cho thấy đa số các giáo viên vẫn chưa quan tâm đến việc sưu tầm các bài thơ, đồng dao, câu đố về đề tài thiên nhiên cho trẻ nghe để nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ.
* Lồng ghép âm nhạc vào trong hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên. Ở biện pháp này có 1/6 GV (chiếm 16.7%) thường xuyên sử dụng, có 2/6 GV thì thỉnh thoảng đưa âm nhạc vào trong hoạt động quan sát thiên nhiên, còn lại 3/6 GV (chiếm 50%) chưa bao giờ sử dụng biện pháp này. Đây là một hạn chế rất lớn vì việc lồng ghép âm nhạc vào hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên là một biện pháp rất hay và sẽ giúp cho trẻ phát triển tốt được vốn từ của mình.
- Nhận xét:
Tóm lại, qua quá trình khảo sát thực trạng việc sử dụng các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ, chúng tôi nhận thấy rằng phần lớn GV đều cho rằng có thể phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ thơng qua hoạt động dạo chơi quan
</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">sát thiên nhiên. Như vậy phần lớn GV đều coi hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên là phương tiện để phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ.
Song trên thực tế việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua các hoạt động ở trường mầm non còn quá hạn chế, điều này làm ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục của trẻ.
<i><b>2.3.2. Thực trạng việc tổ chức hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên của giáo viên lớp mẫu giáo 5-6 tuổi tại trường Mầm non Thực hành. </b></i>
<i>2.3.2.1. Quan sát nguồn nước </i>
Qua dự giờ, quan sát tiết dạy hoạt động ngoài trời của lớp lớn 1 do cơ Đồn Thị Tường Vi, tơi ghi chép lại được các hoạt động mà cô đã tiến hành như sau:
HOẠT ĐỘNG DẠO CHƠI QUAN SÁT THIÊN NHIÊN Hoạt động có chủ đích: “Quan sát nước sạch, nước bẩn”
Trò chơi vận động: “Kéo co” Chơi tự do: “Chơi theo ý thích’’
Độ tuổi: 5-6 tuổi 1. Hoạt động 1: Quan sát nước sạch, nước bẩn - Cô đưa chậu nước ra và hỏi trẻ:
+ Đây là cái gì?
+ Chậu nước này có đặc điểm gì? (Hỏi 2-3 trẻ)
=> Đúng rồi đây là chậu nước và chậu nước này là chậu nước trong hay chậu nước sạch đấy các con ạ !
- Nước sạch dùng để làm gì? - Nước sạch có màu gì?
- Cơ đưa chậu nước bẩn ra cho trẻ quan sát? - Đây là chậu nước gì? ( Hỏi 2-3 trẻ)
- Vì sao con biết đây là chậu nước bẩn?
=> Đúng rồi đây là chậu nước đục hay còn gọi là nước bẩn. - Nước bẩn có tắm, giặt được khơng?
- Nước bẩn có nấu ăn được khơng?
- Làm thế nào để giữ được nguồn nước sạch?
</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">- Cơ con mình vừa quan sát gì?
2. Hoạt động 2: Trị chơi vận động “Kéo co” - Cơ nêu luật chơi cách chơi
+ Cách chơi:
Chia trẻ thành hai nhóm bằng nhau, tương đương sức nhau, xếp thành hai hàng dọc đối diện nhau. Mỗi nhóm chọn một cháu khoẻ nhất đứng đầu hàng ở vạch chuẩn, cầm vào sợi dây thừng và các bạn khác cũng cầm vào dây. Khi có hiệu lệnh của cơ thì tất cả kéo mạnh dây về phía mình. Nếu người đứng đầu hàng nhóm nào dẫm chân vào vạch chuẩn trước là thua cuộc.
+ Luật chơi:
Bên nào giẫm vào vạch chuẩn trước là thua cuộc - Cho trẻ chơi 2-3 lần?
- Cô quan sát hướng dẫn trẻ chơi.
- Sau mỗi lần chơi cô nhận xét, tuyên dương trẻ. 3. Hoạt động 3: Chơi tự do
- Cho trẻ chơi theo ý thích? - Cơ bao qt trẻ chơi.
* Kết thúc: Trẻ vệ sinh vào lớp
<i>2.3.2.2. Quan sát hiện tượng thời tiết mùa hè </i>
Qua dự giờ, quan sát tiết dạy hoạt động ngoài trời của lớp lớn 2 do cô Nguyễn
<i>Thị Ngọc, tôi ghi chép lại được các hoạt động mà cô đã tiến hành như sau: </i>
HOẠT ĐỘNG DẠO CHƠI QUAN SÁT THIÊN NHIÊN Nội dung quan sát: Quan sát hiện tượng thời tiết mùa hè
Trò chơi: “ Trời mưa”
Chơi tự do: Chơi tự do với đồ chơi ngoài trời 1. Hoạt động 1 : Quan sát hiện tượng thời tiết mùa hè
- Ổn định trẻ, diểm danh, dặn dò trẻ trước khi ra sân. Giới thiệu nội dung hoạt động.
- Cho trẻ đứng quan sát tại sân, tự trao đổi với nhau, sau đó về tập trung lại và cùng trao đổi.
</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">- Trong quá trình trẻ quan sát cô gợi ý cho trẻ cách quan sát bầu trời - Cô đàm thoại với trẻ:
- Hôm nay bầu trời như thế nào? Gió như thế nào? - Cây cối ra sao? Tại sao?
- Bầu trời và cảnh vật thế này thể hiện đặc điểm của mùa gì? - Có loại hoa nào đặc trưng cho mùa hè?
- Mọi người phải mặc quần áo như thế nào vào mùa hè?
- Cho trẻ thảo luận vì sao mọi người phải mặc quần áo thoáng mát trong mùa hè.
- Sau đó cho trẻ quan sát, nhận xét những hình ảnh trong tranh để nhận biết tranh vẽ cảnh mùa hè.
- Lồng ghép giáo dục trẻ biết giữ vệ sinh thân thể, quần áo sạch sẽ trong mùa hè.
Luật chơi:Ai chạy chậm khơng có "gốc cây" thì phải ra ngồi một lần chơi. - Cô cho trẻ nhắc lại cách chơi và luật chơi.
- Cô tổ chức cho trẻ chơi. 3. Hoạt động 3 :Chơi tự do
- Trẻ chơi tự do với đồ chơi trên sân trường.
- Cô dẫn trẻ lại gần từng loại đồ chơi, giới thiệu với trẻ về những đồ chơi mà cơ đã chuẩn bị và phân định các góc chơi, dặn dị trẻ khi chơi khơng được chen lấn xơ đẩy nhau. Cho trẻ chơi tự do theo ý thích, quan sát trẻ chơi đảm bảo an toàn cho trẻ.
* Kết thúc: Cô tập trung trẻ, nhận xét chung buổi hoạt động, kiểm tra sĩ số trẻ và cho trẻ về lớp
</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35"><b>2.4. Đánh giá việc tổ chức hoạt động quan sát của giáo viên </b>
- Trị chơi cơ tổ chức thì cũng q quen thuộc, khơng có sự mới mẻ và chưa đem lại hiệu quả trong việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ.
<b>2.5. Nguyên nhân thực trạng trên </b>
<i><b>2.5.1. Nguyên nhân khách quan </b></i>
- Chưa được sự quan tâm hỗ trợ từ phía nhà trường như cơ sở vật chất chưa đầy đủ.
- Chưa được sự hỗ trợ giúp đỡ từ phía phụ huynh về các vật liệu cũng như kinh phí để tạo mơi trường và làm đồ dùng hoạt động cho trẻ.
- Trình độ nhận thức của trẻ chưa đồng đều
<i><b>2.5.2. Nguyên nhân chủ quan </b></i>
- Khả năng lập kế hoạch của giáo viên còn hạn chế
- Giáo viên còn xem nhẹ việc phát triển lời nói mạch lạc thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên
- Giáo viên sử dụng chưa hợp lí các phương pháp dạy học và những đồ dùng trực quan khi tổ chức hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên.
</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36"><b>2.6. Đề xuất các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên </b>
<i><b>2.6.1. Nguyên tắc xây dựng một số biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt đông dạo chơi quan sát thiên nhiên </b></i>
<i>2.6.1.1. Đảm bảo mục tiêu giáo dục trẻ nói chung và trẻ 5-6 tuổi nói riêng </i>
Phát triển lời nói mạch lạc thuộc lĩnh vực phát triển ngơn ngữ trong chương trình chăm sóc- giáo dục trẻ mầm non. Với đặc điểm, vị trí có sự phối hợp với các nội dung giáo dục khác đã góp phần thực hiện mục tiêu GDMN, hình thành ở trẻ cơ sở ban đầu về nhân cách con người, tạo nền tảng và chuẩn bị cho trẻ bước vào học phổ thông sau này.
Việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ thơng qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên cần phải góp phần thực hiện mục tiêu GDMN và mục tiêu phát triển ngơn ngữ cho trẻ. Có thể nói, mục tiêu chương trình chăm sóc- giáo dục trẻ mầm non đưa ra khá toàn diện và phù hợp với yêu cầu thời đại. Nội dung phát triển lời nói mạch lạc là một trong những nội dung của chương trình chăm sóc giáo dục trẻ mầm non được phối hợp và lồng ghép với các nội dung giáo dục khác (làm quen văn học, làm quen chữ cái..).
Bên cạnh đó, trong q trình tổ chức các hoat động giáo dục. Hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên được coi là hoạt động cũng khá quan trọng, ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi. Hoạt động này mang tính chất vừa học,vừa chơi, sẽ là một lợi thế giúp cho trẻ được phát triển tốt ngơn ngữ của mình. Vì vậy khi tổ chức hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên cần hướng tới thực hiện nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi cụ thể: phát triển vốn từ và kỹ năng sử dụng từ ngữ trong lời nói của trẻ; hình thành và phát triển cấu trúc ngữ pháp cho trẻ; giáo dục ngữ âm cho trẻ. Giải quyết được những vấn trên là chúng ta sẽ đạt được mục tiêu chung của ngành học đó là lấy trẻ làm trung tâm, trẻ được trực tiếp tham gia vào hoạt động một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, trẻ tự học là chính, học qua chơi, qua khám phá, qua tìm hiểu, qua trải nghiệm bằng cách sử dụng các giác quan và khám phá, nhờ vậy mà trẻ
</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">có thêm vốn hiểu biết, ngôn ngữ được mở rộng và vốn từ phong phú hơn. Trẻ biết bày tỏ nhu cầu, tình cảm và hiểu biết của bản thân bằng các loại câu khác nhau. Tất cả điều này sẽ góp phần phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi.
<i>2.6.1.2. Phù hợp với đặc điểm ngôn ngữ của trẻ 5-6 tuổi </i>
Ta biết rằng, nói đến đặc điểm ngơn ngữ của trẻ 5-6 tuổi thì ta phải đề cập đến 3 đặc điểm chính: đặc điểm phát âm, đặc điểm về vốn từ, đặc điểm về ngữ pháp. Xét về đặc điểm phát âm. Nói chung trẻ đã phát âm tốt hơn, rõ hơn, ít ê a, ậm ừ, trẻ vẫn còn phát âm sai những âm thanh khó, những từ có 2-3 âm tiết như: lựu - lịu, hươu - hiu, mướp - mớp, chim - chíp, rắn - dắn, kể - kệ. Tuy nhiên lỗi sai đã ít hơn. Về đặc điểm vốn từ, vốn từ của trẻ tăng nhanh khoảng từ 1300 - 2000 từ. Danh từ và động từ trẻ vẫn chiếm ưu thế. tính từ và các loại từ khác trẻ đã sử dụng nhiều hơn. Trẻ đã sử dụng chính xác các từ chỉ tính chất khơng gian như : Cao thấp, dài ngắn, rộng hẹp, các từ chỉ tốc độ như: nhanh - chậm, các từ chỉ màu sắc: đỏ, vàng, trắng, đen, ngồi ra các từ có khái niệm tương đối như: hôm qua, hôm nay, ngày mai, trẻ dùng chưa chính xác. Một số trẻ biết sử dụng các từ chỉ màu sắc như: Xám, xanh lá cây, tím, da cam, trẻ biết sử dụng các từ cao, thấp, dài, ngắn, rộng, hẹp, trẻ đếm được 1-10, tuy nhiên trẻ sử dụng một số từ cịn chưa chính xác. Và đặc điểm cuối cùng, đặc điểm về ngữ pháp, câu trẻ dùng đã chính xác và dài hơn. Trẻ ít sử dụng câu cụt hơn: Tuy nhiên trong một số trường hợp trẻ dùng từ trong câu vẫn chưa thật chính xác, chủ yếu trẻ sử dụng câu đơn mở rộng.
Xuất phát từ những đặc điểm ngôn ngữ trên mà chúng ta có thể lựa chọn đưa ra những biện pháp phù hợp nhằm giúp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ, tức là biện pháp mà ta đưa ra sẽ giúp trẻ phát triển hơn về thế mạnh ngơn ngữ của mình và bên cạnh đó u cầu quan trọng hơn là cũng thơng qua các biện pháp đó sẽ rèn luyện được những đặc điểm về ngơn ngữ mà trẻ cịn hạn chế, từ đó sẽ giúp cho trẻ được hồn thiện hơn về khả năng ngơn ngữ của mình góp phần quan trọng trong việc phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi.
</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38"><i><b>2.6.2. Đề xuất các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thơng qua hoạt đông dạo chơi quan sát thiên nhiên </b></i>
<i>2.6.2.1. Lập kế hoạch lồng ghép nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt đông dạo chơi quan sát thiên nhiên </i>
a. Mục đích và ý nghĩa.
Việc lập kế hoạch là khâu đầu tiên không thể thiếu được trong công tác tổ chức thực hiện hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 - 6 tuổi. Nó có vai trị định hướng cho giáo viên trong việc lựa chọn và tìm kiếm nội dung tổ chức phù hợp với mục tiêu, nhiệm vụ phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ và phù hợp với đặc điểm ngôn ngữ của trẻ. Đặc biệt giúp trẻ tích cực, hứng thú tham gia vào hoạt động, kích thích hoạt động giao tiếp và giúp trẻ dễ dàng phát triển được lời nói mạch lạc của mình.
b. Yêu cầu.
Lập kế hoạch có lồng ghép nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên cần đảm bảo một số yêu cầu chung của giáo dục như: tính mục đích, tính định hướng, tính phát triển, tính tồn vẹn và tính thực tiễn.
Khi lập kế hoạch lồng ghép nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên, giáo viên cần nghiên cứu kỹ nội dung nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ được tổ chức ở hoạt động học có chủ đích đó là hoạt động quan sát thiên nhiên và ở trong hoạt động tổ chức trò chơi vận động cho trẻ. Những nội dung này được thể hiện trong các loại kế hoạch như: kế hoạch năm học, kế hoach theo chủ đề, kế hoạch tuần, kế hoạch một ngày...vì vậy việc lập kế hoạch phụ thuộc vào từng loại kế hoạch, năng lực của giáo viên, phụ thuộc vào khả năng nhận thức và ngôn ngữ của trẻ
Kế hoạch cần xây dựng rõ ràng, cụ thể và theo trình tự thời gian hướng tới mục tiêu cao hơn, đảm bảo cho sự phát triển liên tục thường xuyên của trẻ.
Những nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi được lồng ghép thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên gồm: phát triển vốn từ và khả năng sử dụng từ ngữ trong lời nói của trẻ; hình thành và phát triển cấu trúc ngữ pháp cho trẻ; giáo dục ngữ âm cho trẻ.
</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">Cấu trúc một bản kế hoạch lồng ghép nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên bao gồm:
+ Mục đích u cầu: Đó chính là mục tiêu trẻ đạt được khi lồng ghép nội dung phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ, cụ thể thơng qua hoạt động học có chủ đích là quan sát thiên nhiên và qua trò chơi vận động do cơ tổ chức.
+ Nội dung và hình thức hoạt động.
+ Các biện pháp được lựa chọn. Các cách thức cụ thể thực hiện hoạt động của cô và của trẻ.
+ Chuẩn bị phương tiện thực hiện: không gian, đồ dùng đồ chơi, các trang thiết bị cần thiết cho việc lồng ghép thông qua hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên ở tiết hoạt động ngoài trời.
+ Đánh giá kết quả hoạt động của trẻ c. Cách tiến hành.
Để lập kế hoạch cụ thể cho từng hoạt động, giáo viên cần phải căn cứ vào mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung phát triển lời nói mạch lạc trên cơ sở phân tích khả năng vận động và mức độ phát triển của trẻ mà tiến hành lập kế hoạch. Để lập kế hoạch hoạt động học có chủ đích, chúng tơi tiến hành theo 5 bước sau:
+ Bước 1: Xác định tên đề tài
Dựa vào nội dung kiến thức, kỹ năng cần cung cấp cho trẻ ở từng chủ đề và mức độ nhận thức của trẻ để lựa chọn tên đề tài.
+ Bước 4: Tiến hành thực hiện hoạt động
Giáo viên cần sử dụng phối hợp những phương pháp, biện pháp để tạo điều kiện phát huy tính tích cực của trẻ nhằm lĩnh hội những kiến thức, kỹ năng cần thiết. Trong quá trình tiến hành hoạt động, giáo viên cần chú ý đến việc sử dụng
</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">các tình huống có vấn đề, yếu tố chơi nhằm kích thích, lơi cuốn trẻ tham gia vào q trình hoạt động nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi.
+ Bước 5: Đánh giá kết quả thực hiện của trẻ
<i>Bảng kế hoạch hoạt động dạo chơi quan sát thiên nhiên cho trẻ 5-6 tuổi </i>
* Chủ đề: “ Hiện tượng thiên nhiên” (2 tuần đến 3 tuần)
đề
Mục đích quan sát
Nội dung quan sát/
1
Quan sát bầu trời
- Nhận biết, phân
biệt được bầu trời ban ngày,
bầu trời ban đêm
- Ban ngày
+ Ngày có nắng (bầu trời trong xanh, có mặt trời, các đám mây trơi lỡ lững).
+ Ngày khơng có nắng (Trời dâm mát, trời nhiều mây hay ít mây, những đám mây có màu gì, ánh mặt trời có chói chang hay như thế nào). - Ban đêm
+ Đêm trời khơng có trăng. + Những đêm trời có trăng trịn và sáng.
+ Bầu trời đêm với các vì sao
Trò chơi “ Bé tập đếm sao” Cách chơi:Tất cả trẻ đi vòng tròn, vừa đi vừa đọc bài đồng dao “ Đếm sao” Bắt đầu từ một người bất kỳ, khi đọc đến từ “sao” là đập vào vai một người, đến từ “sao” cuối cùng, trúng vào người nào thì người ấy phải đọc một hơi khơng nghỉ cả bài đồng dao vừa đọc.
Luật chơi: Nếu hết hơi hay đọc sai là bị phạt.
2
Quan sát trời mưa
-Biết được bầu trời khi mưa âm u. - Khơng nhìn thấy mặt trời. - Đất trời trắng xóa
- Bầu trời trước cơn mưa - Bầu trời trong cơn mưa - Bầu trời sau cơn mưa
Trò chơi “ Trời nắng, trời mưa”
Cách chơi:
Cơ nói trời nắng thì trẻ sẽ nói đội mũ;trời nắng nhẹ trẻ nói dìu dịu, dễ chịu; trời nắng to trẻ nói gay gắt, oi bức.
</div>
