skkn cấp tỉnh thiết kế và tổ chức dạy học bài 8 hệ tuần hoàn ở động vật sinh học 11 cánh diều nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh thpt

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

<b>TRƯỜNG THPT SẦM SƠN------</b>

<b>SÁNG KIẾN KINH NGHIỆMTHIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC </b>

<b>BÀI 8: HỆ TUẦN HOÀN Ở ĐỘNG VẬT, SINH HỌC 11 - CÁNH DIỀUNHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC CHO </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

MỤC LỤC

I. MỞ ĐẦU...1

1.1. Lý do chọn đề tài...1

1.2. Mục đích nghiên cứu...1

1.3. Đối tượng nghiên cứu...2

1.4. Phương pháp nghiên cứu...2

1.4.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết...2

1.4.2. Phương pháp điều tra – thống kê...2

1.4.3. Phương pháp tham vấn chuyên gia...2

1.4.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm...2

II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU...3

2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm...3

2.1.1 Cơ sở lý luận của hoạt động dạy học chủ đề...3

2.1.2. Cơ sở lý luận của năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn...3

2.1.3. Một số công cụ để phát triển và đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vàothực tiễn của học sinh:...4

2.2. Thực trạng đề tài trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm ...

62.2.1. Thực trạng tổ chức hoạt động dạy học Bài 8: Hệ tuần hoàn ở động vật ở trường THPT... 6

2.2.2. Thực trạng tổ chức dạy học phát triển năng lực vận dụng kiến thức chohọc sinh trong dạy học môn Sinh học ở trườngTHPT ... 7

2.2.3. Thực trạng năng lực vận dụng kiến thức của học sinh ...

92.3. Thiết kế và tổ chức dạy học “Bài 8: Hệ tuần hoàn ở độngvật” ...11

2.3.1. Xác định mục tiêu năng lực cần đạt của “Bài 8: Hệ tuần hồn ở động vật”trong chương trình Sinh học11 ...11

2.3.2. Xây dựng bài tập thực tiễn và bài tập dự án trong dạy học “Bài 8: Hệ tuầnhoàn ở động vật” chương trình Sinh học 11 ... 12

2.3.3. Thực nghiệm sư phạm ...

162.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm ... 18

2.4.1. Đối với nhà trường ...

182.4.2. Đối với GV ...

192.4.3. Đối với HS ... 19

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>I. MỞ ĐẦU1.1. Lý do chọn đề tài</b>

Tại Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 4-11-2013 "Về đổi mới căn bản, toàndiện giáo dục và đào tạo, đáp ứng u cầu cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa trongđiều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế" đãđược Hội nghị TW VIII (khóa XI) thơng qua. Nghị quyết cũng chỉ rõ mục tiêuđối với giáo dục phổ thơng là “...tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thànhphẩm chất, năng lực cơng dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướngnghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọnggiáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lựcvà kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn...”.

Hiện nay, chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018 đã được BộGiáo dục và Đào tạo ban hành. Trong đó, mơn Sinh học THPT được xây dựngtheo hướng góp phần hình thành, phát triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu,năng lực chung cốt lõi và năng lực chuyên môn; phát triển ở HS năng lực nhậnthức kiến thức sinh học, năng lực tìm tịi, khám phá thế giới sống và năng lựcvận dụng kiến thức sinh học vào thực tiễn thông qua việc hệ thống hoá, củng cốkiến thức, phát triển kỹ năng và giá trị cốt lõi của sinh học đã được học ở giai đoạn giáodục cơ bản.

Thực tế, chúng ta đang chuyển dần từ dạy học tiếp cận kiến thức sang dạyhọc tiếp cận phẩm chất và năng lực. Các kì thi chọn học sinh giỏi các cấp haytuyển sinh vào các trường đại học đều hướng đến mục tiêu chọn ra những họcsinh có năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo hay năng lực vận dụng kiến thức đãhọc... Tuy nhiên, hiện nay việc tổ chức dạy học phần lớn vẫn đang nặng về lốitruyền thụ kiến thức hoặc giáo viên cùng lúc hướng yêu cầu cần đạt của học sinhđến quá nhiều năng lực trong một tiết dạy học - điều này vơ tình làm học sinhcảm thấy áp lực và thiếu hứng thú đối với mơn Sinh học. “Hệ tuần hồn” là nộidung được đề cập trong chương trình Sinh học 11, phần kiến thức này khá khóđối với học sinh khi tiếp cận nhưng lại có yếu tố thực tiễn cao và gần gũi vớicuộc sống hàng ngày. Trước những mục tiêu về đổi mới giáo dục cũng như thựctrạng dạy học phát triển năng lực môn Sinh học ở trường THPT, tơi đã tiến hànhnghiên cứu cơ sở về lí luận cũng như thực tiễn, thực nghiệm Sư phạm để xâydựng đề tài

<i><b>“Thiết kế và tổ chức dạy học Bài 8: Hệ tuần hoàn ở động vật, Sinh học 11 Cánh Diều nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh THPT ”</b></i>

<b>-1.2. Mục đích nghiên cứu</b>

- Thiết kế và tổ chức quá trình dạy học “ Bài 8: Hệ tuần hoàn ở động vật”để phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh.

<b>1.3. Đối tượng nghiên cứu</b>

- Đề tài được thực hiện trong nội dung bài 8: Hệ tuần hoàn ở động vật”chủ đề Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở sinh vật, Sinh học 11 – Cánhdiều nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh.

- Đối tượng: Học sinh lớp 11A2 trường THPT Sầm Sơn

<b>1.4. Phương pháp nghiên cứu</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

<i><b>1.4.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết</b></i>

Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến nội dung kiến thức về nội dungchủ đề 1: Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở sinh vật, chương trình Sinhhọc lớp học 11 THPT đặc biệt nghiên cứu về các vấn đề liên quan về hệ tuần hoàn ởđộng vật.

Nghiên cứu các tài liệu về năng lực, các công cụ phát triển và đánh giánăng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh.

<i><b>1.4.2. Phương pháp điều tra – thống kê</b></i>

Điều tra thực trạng việc dạy học theo hướng phát triển năng lực vận dụngkiến thức vào thực tiễn cho HS trong mơn Sinh học thơng qua phiếu thăm dị ýkiến, khảo sát giáo viên.

Sử dụng công cụ đánh giá năng lực của học sinh như bài tập thực tiễn, bàitập tình huống, dự án học tập cùng với các bảng hỏi, bảng kiểm, rubric.

Sử dụng phương pháp thống kê toán học để phân tích, đánh giá thực trạngchính xác và khách quan. Căn cứ vào kết quả thu được sau thực nghiệm, các sốliệu sẽ được sắp xếp và xử lý bằng ứng dụng Google forms (biểu mẫu Google)và phần mềm Microsoft Excel.

<i><b>1.4.3. Phương pháp tham vấn chuyên gia</b></i>

Sau khi thiết kế và xây dựng câu hỏi, bài tập đánh giá năng lực của họcsinh, tôi sẽ tham khảo ý kiến của một số giảng viên, giáo viên có kinh nghiệm.

<i><b>1.4.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm</b></i>

Sau khi xây dựng câu hỏi, bài tập đánh giá năng lực học sinh, tôi tiếnhành thực nghiệm ở trường THPT để kiểm tra tính đúng đắn của giả thuyếtnghiên cứu. Kết quả thực nghiệm được đánh giá qua phiếu quan sát và bài kiểmtra.

<b>1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm</b>

- Góp phần hệ thống hóa lý luận và cơ sở thực tiễn của việc tổ chức dạyhọc chủ đề; Xây dựng quy trình tổ chức dạy học “ Bài 8: Hệ tuần hoàn ở độngvật” theo chủ đề để phát triển phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thựctiễn cho học sinh hệ chuyên Sinh học và học sinh hệ không chuyên.

- Xây dựng công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức cho học sinhqua bài tập thực tiễn, bài tập tình huống và dạy học dự án.

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm </b>

<i>2.1.1. Cơ sở lý luận của hoạt động dạy học chủ đề</i>

* Khái niệm dạy học theo chủ đề

Dạy học theo chủ đề là sự kết hợp giữa mô hình dạy học truyền thống vàhiện đại, ở đó GV ngồi truyền thụ kiến thức cịn hướng dẫn HS tự mình tìmkiếm thơng tin, sử dụng kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ có liên quan thựctiễn.

<i>Theo tác giả Phan Thị Thanh Hội và Lê Thị Thanh Hoa: “Chủ đề dạy học</i>

<i>có thể xem như là một nội dung học tập/ đơn vị kiến thức tương đối trọn vẹntrang bị cho học sinh một số kiến thức, kĩ năng, năng lực nhất định trong quátrình học tập. Dạy học theo chủ đề là hình thức dạy học dựa vào thiết kế chủ đềdạy học và tổ chức dạy học chủ đề đó. Giáo viên sử dụng các phương pháp dạyhọc tích cực, khơng chỉ truyền thụ kiến thức mà tập trung vào việc hướng dẫnhọc sinh tự lực tìm kiếm thơng tin, sử dụng kiến thức vào giải quyết các nhiệmvụ. Dạy học theo chủ đề tăng cường sự tích hợp kiến thức, làm cho các kiếnthức có mối liên hệ mạng lưới đa chiều, tích hợp vào nội dung kiến thức các ứngdụng kĩ thuật và thực tiễn đời sống, làm cho nội dung học có ý nghĩa hơn, hấp dẫnngười học hơn”. [7]</i>

* So với cách dạy truyền thống, dạy học theo chủ đề có những ưu điểmsau:

- Các nhiệm vụ học tập được HS chủ động tìm hướng giải quyết vấn đề.- HS được tổng hợp kiến thức có hệ thống và các nội dung liên quan chặtchẽ với nhau.

- Qua mỗi tiết học, ngoài những kĩ năng hiểu, biết, vận dụng HS còn rènluyện cho chính mình kĩ năng phân tích, tổng hợp và đánh giá.

- Ngồi những kiến thức lí thuyết trên lớp, HS cịn biết vận dụng nhữngkiến thức đó vào để giải quyết những vấn đề liên quan đến thực tiễn.

* Vai trò, ý nghĩa của dạy học theo chủ đề (DHTCĐ)

DHTCĐ là mơ hình DH có nhiều ưu điểm, đặc biệt là góp phần thực hiệnđược mục tiêu giáo dục – đào tạo những con người tích cực, năng động, vừathực hiện được chủ trương giảm tải, tránh được sự trùng lặp gây nhàm chán chongười học, giúp HS có khả năng tổng hợp các kiến thức đã học, đảm bảo được

<i>thời gian tổ chức DH của GV. </i>

Phương pháp DHTCĐ đã mang lại ý nghĩa như sau:

- HS được học tập theo từng chủ đề và nghiên cứu sâu các chủ đề dưới sựhướng dẫn của GV. HS được giao bài tập hoặc bài thực nghiệm làm việc theotừng nhóm với từng đề án riêng của mơn học. Việc thảo luận và hợp tác tìm ragiải pháp cho vấn đề giúp HS phát triển khả năng học độc lập rất nhiều. Chính

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

q trình tự khám phá và thực hành, HS hiểu biết vấn đề sâu hơn là chỉ nghegiảng và chép bài.

<i>2.1.2. Cơ sở lý luận của năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn</i>

* Khái niệm năng lực.

Theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể của Bộ GD&ĐT ban hànhtháng 12 năm 2018 đã đưa ra khái niệm năng lực như sau: “Năng lực là thuộctính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và q trình học tập,rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và cácthuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,...” [1]

* Khái niệm năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn

Vận dụng kiến thức vào thực tiễn là mức độ nhận thức cao nhất của conngười, quá trình này vừa giúp HS củng cố, nâng cao kiến thức vừa góp phần rènluyện kĩ năng học tập và kĩ năng sống.

<i>Theo tác giả Phan Thị Thanh Hội và Nguyễn Thị Tuyết Mai: “Vận dụng</i>

<i>kiến thức vào thực tiễn là quá trình đem tri thức áp dụng vào những hoạt độngcủa con người nhằm tạo ra những điều kiện cần thiết cho sự tồn tại và pháttriển của xã hội”.[8]</i>

<i>Theo tác giả Nguyễn Công Khanh, Đào Thị Oanh: “NL VDKT là khả</i>

<i>năng của bản thân người học tự giải quyết những vấn đề đặt ra một cách nhanhchóng và hiệu quả bằng cách áp dụng kiến thức lĩnh hội vào những tình huống,những hoạt động thực tiễn để tìm hiểu thế giới xung quanh và khả năng biến đổinó. NLVDKT thể hiện phẩm chất, nhân cách của con người trong quá trình hoạtđộng để thỏa mãn nhu cầu chiếm lĩnh tri thức”.[10]</i>

Từ những định nghĩa trên, chúng tôi định nghĩa ngắn gọn như sau: “NLVDKT vào thực tiễn là khả năng vận dụng tổng hợp kiến thức, kĩ năng, kĩ xảovà sự hiểu biết của mình vào để giải quyết các vấn đề, sự việc có liên quan đếnthực tiễn xã hội một cách có hiệu quả”

* Cấu trúc và biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễnTheo tác giả Phan Thị Thanh Hội, NL VDKT vào thực tiễn có cấu trúc vàcác mức độ biểu hiện như sau:[9]

<b>Các năng lực thành phần</b>

<b>Các biểu hiện của năng lực VDKT vào thực tiễn</b>

Phát hiện được vấn đềtrong thực tiễn

- HS phát hiện được vấn đề có liên quan đến thựctiễn, phân tích và làm rõ nội dung của vấn đề

Xác định các vấn đềliên quan đến thực tiễn

- HS thiết lập được mối quan hệ giữa kiến thức đãhọc hoặc kiến thức cần tìm hiểu với vấn đề thực tiễn,- HS sắp xếp những nội dung kiến thức liên quanmột cách logic, khoa học.

Đề xuất biện pháp giảiquyết vấn đề thực tiễnvà báo cáo giải trìnhbiện pháp đề xuất

- HS đề xuất các giải pháp giải quyết vấn đề:

+ Nêu các căn cứ để đưa ra biện pháp giải quyết đó.+ Lập luận logic, chặt chẽ để trình bày giải pháp giảiquyết vấn đề thực tiễn.

Thực hiện giải quyếtvấn đề và thảo luận,báo cáo kết quả giải

- HS có thể điều tra, khảo sát thực địa làm thínghiệm, quan sát để nghiên cứu sâu vấn đề.

- Báo cáo, thảo luận kết quả giải quyết, rút kinh

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

quyết nghiệm.

<i>2.1.3. Một số công cụ để phát triển và đánh giá năng lực vận dụng kiến thứcvào thực tiễn của học sinh:</i>

a. Dạy học theo dự án (DHDA)

DHDA là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệmvụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, nhằm tạo ra sảnphẩm cụ thể. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trongtồn bộ q trình học tập, từ việc xác định mục đích, ý tưởng, lập kế hoạch,kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện.

* Các bước tổ chức dạy học dự án

- Bước 1: Khởi động (xác định mục tiêu): GV tạo ra một tình huống dạyhọc có liên quan đến đời sống thực tiễn của con người , xã hội và câu hỏi kháiquát, chứa đựng một vấn đề hoặc một nhiệm vụ nào đó cần giải quyết.

- Bước 2: Lập kế hoạch: GV thiết kế các nhiệm cho HS và chuẩn bị cáctài liệu để hỗ trợ HS trong quá trình làm DA. HS cần phân cơng nhiệm vụ chocác thành viên trong nhóm đồng thời chuẩn bị các nguồn thông tin đáng tin cậyđể sẵn sàng làm dự án.

- Bước 3: Thực hiện dự án: Các thành viên trong nhóm thực hiện nhiệmvụ phân cơng từ nhóm trưởng, sau đó tiến hành thu thập, xử lí thơng tin thuđược. GV hỗ trợ các nhóm khi cần.

- Bước 4: Trình bày sản phẩm: HS các nhóm cơng bố sản phẩm củanhóm. Sản phẩm của dự án có thể là bài thu hoạch, báo cáo, bài tiểu luận,...

- Bước 5: Đánh giá dự án: GV theo dõi, đánh giá sản phẩm dự án của cácnhóm. HS tham gia cùng GV trong quá trình đánh giá và tự đánh giá.

b. Bài tập thực tiễn

Theo tác giả Đinh Quang Báo và Phùng Thị Mai Hoa, quy trình thiết kếbài tập thực tiễn gồm 4 bước: [4]

Bước 1: Xác định tên và mạch kiến thức chủ đề

Bước 2: Thiết kế bảng ma trận quan hệ chủ đề giữa các nội dung và cáccơ hội có thể xây dựng được các bài tập thực tiễn

Bước 3: Thu thập dữ liệu, thiết kế bài tập thực tiễnBước 4: Chỉnh sửa các bài tập thực tiễn

c. Phiếu hướng dẫn đánh giá theo tiêu chí (rubric):

Phiếu hướng dẫn đánh giá theo tiêu chí là một tập hợp các tiêu chí (đượccụ thể hóa thành các chỉ báo, chỉ số hay các biểu hiện hành vi có thể quan sát, đođếm được), thể hiện mức độ đạt được của mục tiêu học tập và được sử dụng đểđánh giá hoặc thông báo về sản phẩm, năng lực thực hiện hoặc quá trình thựchiện nhiệm vụ của người học. Phiếu hướng dẫn đánh giá theo tiêu chí bao gồmmột hoặc nhiều khía cạnh, các khía cạnh thường được gọi là tiêu chí, thang đánhgiá gọi là mức độ và định nghĩa năng lực còn gọi là thông tin mô tả.

Theo tác giả Phan Thị Thanh Hội và Nguyễn Thị Thu Hằng, NL VDKTvào thực tiễn gồm 4 tiêu chí, mỗi tiêu chí được đánh giá theo 3 mức độ, trong đómức 1 là mức biểu hiện thấp nhất, mức 3 là mức biểu hiện cao nhất, cụ thể nhưsau: [9]

<b>Tiêu chíMức độ</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>Mức 3Mức 2Mức 1</b>

Tiêu chí 1:Phát hiệnđược vấn đềthực tiễn

- Phát hiện đượcvấn đề thực tiễn. - Chỉ ra được mâuthuẫn trong vấn đề.- Đặt được các câuhỏi có vấn đề

- Phát hiện đượcvấn đề thực tiễn.- Chỉ ra được mâuthuẫn trong vấn đề.

- Phát hiện đượcvấn đề thực tiễn.

Tiêu chí 2:Huy độngđược kiếnthức liênquan đến vấnđề thực tiễnvà đề xuấtđược giảthuyết

- Phân tích làm rõđược nội dung vấnđề.

- Nêu được các kiếnthức liên quan vàthiết lập các mốiquan hệ giữa kiếnthức đã học hoặckiến thức cần tìmhiểu với vấn đềthực tiễn.

- Đề xuất được giảthuyết khoa học.

- Phân tích làm rõđược nội dung vấnđề.

- Nêu được cáckiến thức liên quanvà thiết lập các mốiquan hệ giữa kiếnthức đã học hoặckiến thức cần tìmhiểu với vấn đềthực tiễn.

- Phân tích làm rõđược nội dung vấnđề.

Tiêu chí 3:

khám phákiến thức liênquan đếnthực tiễn

- Đề xuất được mộtsố phương án tìmtịi, khám phá kiếnthức chứng minhgiả thuyết.

- Lựa chọn phươngán tối ưu và thiết kếkế hoạch thực hiệnnghiên cứu, điềutra, khảo sát thựcđịa, làm thínghiệm... để chứngminh giả thuyết.

- Đề xuất được mộtsố phương án tìmtịi, khám phá kiếnthức chứng minhgiả thuyết.

- Đề xuất đượcmột phương ántìm tịi, khám phákiến thức chứngminh giả thuyết.

Tiêu chí 4:Thực hiệngiải quyếtvấn đề thựctiễn và có thểđề xuất vấnđề mới

- Thực hiện nghiêncứu, điều tra, khảosát thực địa, làm thínghiệm để chứngminh giả thuyết.- Đề xuất ý tưởngmới về vấn đề thựctiễn đặt ra hoặc cácvấn đề thực tiễnliên quan.

- Thực hiện nghiêncứu, điều tra, khảosát thực địa, làm thínghiệm để chứngminh giả thuyết.

- Bước đầu thựchiện nghiên cứu,điều tra, khảo sátthực địa, làm thínghiệm để chứngminh giả thuyết.

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

<b>2.2. Thực trạng đề tài trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm </b>

<i>2.2.1. Thực trạng tổ chức hoạt động dạy học Bài 8: Hệ tuần hoàn ở động vật ở trường THPT</i>

Tôi đã tiến hành khảo sát đối với 40 giáo viên môn Sinh học tại cáctrường THPT trên địa bàn thành phố Sầm Sơn và huyện Quảng Xương thôngqua hệ thống câu hỏi điều tra, sử dụng công cụ google forms để thu thập và xửlý số liệu nhằm khảo sát hình thức dạy học theo chủ đề và nội dung dạy học Bài8: Hệ tuần hoàn ở động vật.

Kết quả thu được như sau:

- Có 40/40 giáo viên (tỉ lệ 100%) đã dạy học chủ đề, trong đó 60% GVthường xuyên sử dụng phương pháp dạy học này trong khi đó khoảng 40% GV ít sửdụng hơn.

- Đối với chương trình Sinh học lớp 11, bản thân tôi đánh giá nội dungmang nhiều vấn đề thực tiễn. Kết quả khảo sát cho thấy các giáo viên có thểthiết kế được nhiều chủ đề dạy học trong chương trình này, trong đó khoảng40% GV thiết kế được từ 5-6 chủ đề và 20% GV có thể thiết kế được nhiều hơn6 chủ đề.

<i>2.2.2. Thực trạng tổ chức dạy học phát triển năng lực vận dụng kiến thức chohọc sinh trong dạy học môn Sinh học ở trường THPT</i>

Sử dụng ứng dụng Google form để điều tra và thăm dò ý kiến của 40 giáoviên THPT về vai trị và tính cấp thiết của việc rèn luyện và phát triển năng lựcvận dụng kiến thức cho học sinh, kết quả thu được như sau:

- Hơn 75% GV được khảo sát cho rằng dạy học phát triển năng lực trongđó có năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn là rất cần thiết.

- Tuy nhiên trong số đó chỉ có khoảng 55% GV thường xuyên tổ chức dạyhọc phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh, 45% GVcó mức độ thấp hơn (thỉnh thoảng).

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

Bằng các nghiên cứu của mình, tác giả Đinh Quang Báo và tác giả PhanThị Thanh Hội đều cho rằng các công cụ để dạy học phát triển năng lực vậndụng kiến thức vào thực tiễn phổ biến là: bài tập tình huống, bài tập thực tiễn,bài tập dự án. Tuy nhiên, dựa trên khảo sát ta có thể thấy rằng có 16/40 GV(40%) thường xuyên sử dụng bài tập tình huống; 13/40 GV (32,5%) thườngxuyên sử dụng bài tập thực tiễn; trong khi có 3/40 GV (7,5%) chưa bao giờ sửdụng bài tập dự án. Các phương án thực hành – thí nghiệm là cơng cụ có tínhphù hợp chưa cao để phát triển năng lực này lại có 37/40 GV sử dụng ở mứcthường xuyên và thỉnh thoảng.

- Trong quá trình dạy học phát triển năng lực VDKT cho học sinh GVthường gặp một số khó khăn nhất định như chưa nắm được cấu trúc năng lựcVDKT vào thực tiễn (30/40 GV) hoặc chưa hiểu rõ cách thức xây dựng các côngcụ để dạy học phát triển năng lực vận dụng kiến thức và đánh giá năng lực ngườihọc (24/40 GV), ngồi ra một khó khăn mà khá nhiều giáo viên gặp phải là sốhọc sinh trong lớp khá đông nên việc tổ chức các hoạt động dạy học cũng gặpkhó khăn khơng nhỏ (30/40 GV gặp phải).

1. Nội dung chương trình dạy học chưa phù hợp 10/40 30/402. Số lượng các bài học có ứng dụng thực tiễn chưa cao 15/40 25/403. Chưa nắm rõ cấu trúc và các tiêu chí của năng lực

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

4. Chưa hiểu rõ cách thức xây dựng các công cụ để dạyhọc phát triển năng lực vận dụng kiến thức và đánh giánăng lực người học

24/40 16/405. Chưa nắm được quy trình sử dụng các phương pháp

và kĩ thuật dạy học hiện đại để phát triển năng lực ngườihọc.

14/40 26/406. Nhà trường thiếu trang thiết bị dạy học. 0/40 40/407. Số lượng học sinh trong lớp quá đông nên khó tổ

chức các hoạt động dạy học tích cực. ^10/40 ^30/408. Thời lượng bài học quá ngắn nên phân bổ thời gian

<i>2.2.3. Thực trạng năng lực vận dụng kiến thức của học sinh</i>

Để khảo sát và đánh giá NL VDKT của học sinh, tôi đã tiến hành đánh giánăng lực này của 70 HS thuộc 2 lớp 11A2 và 11A3 trường THPT Sầm Sơnthông bài tập thực tiễn cùng hệ thống câu hỏi gợi ý:

<b>Bài tập thực tiễn về quang hợp</b>

Hãy đọc đoạn thông tin sau và trả lời câu hỏi:

<i><b>Ánh sáng nhân tạo (Artificial light) là một hình thức sử dụng ánh sángtừ đèn led có dải quang phổ từ đỏ đến xanh, nhằm mơ phỏng ánh sáng mặttrời một cách gần đúng nhất. Theo nghiên cứu và nhiều cuộc thử nghiệm,nhiều nhà khoa học đã kết luận rằng ánh sáng nhân tạo có thể đảm bảo sựphát triển của cây trồng, thậm chí cịn làm tăng năng suất cây trồng. Sử dụng</b></i>

<i>ánh sáng nhân tạo thay ánh sáng mặt trời là bước tiến lớn trong ngành nơngnghiệp, khi sự biến đầu khí hậu dẫn đến khó kiểm sốt ánh sáng và nhiệt độ chocây trồng. Tuy nhiên hiện nay mơ hình trồng cây bằng ánh sáng nhân tạo chưađược phổ biến rộng rãi ở Việt Nam, nếu có thì quy mơ các vườn trồng còn rấtnhỏ lẻ.</i>

(1) Vấn đề nào được đề cập trong đoạn thông tin trên?

(2) Vấn đề mâu thuẫn được đặt ra trong đoạn thơng tin trên là gì?(3) Hãy đặt ít nhất 2 câu hỏi về vấn đề trên.

(4) Nội dung kiến thức được đề cập ở thí nghiệm trên là gì?

(5) Hãy nêu giả thuyết để giải thích tại sao trồng cây dưới ánh sáng nhântạo cho năng suất cao nhưng chưa phổ biến ở Việt Nam?

(6) Thu thập các dẫn chứng để chứng minh năng suất cây trồng khi trồngcây dưới ánh sáng nhân tạo.

</div>