TẠP CHÍ CÔNG THƯƠNG THU THẬP VÀ ĐÁNH GIÁ CHỨNG CỨ TRONG TÔ TỤNG DÂN SỰ VÀ MỘT SÔ VÂN ĐỀ ĐẶT RA HIỆN NAY 10 ĐIỂM
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (535.26 KB, 5 trang )
<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">
<b>THUTHẬPVĂĐÂNHGIÂ </b>
<b>• NGUYỄN THITHU THỦY</b>
<b>TĨM TẮT:</b>
Nếunhư chứngcứlăyếu tốcốt lõi củatoăn bộ quâ trình giảiquyết vụ việc dđn sự thì đânhgiâchứng cứ lă mộthoạtđộng nhằmkhai thâc câc giâ trị của chứng cứ trong quâtrình giải quyết vụ việc dđnsự.Băi viết phđn tích câckhía cạnhcủa hoạt động đânhgiâchứngcứ từthựctiễn âp dụng
phâp luật tố tụng dđn sựtrong một số vụ việc cụ thể.
<b>Từ khóa:</b>tốtụng dđnsự, thu thập chứng cứ, đânhgiâchứng cứ.
vấn đề bất cập. Băi viết tập trung phđn tích câckhía cạnh phâp lý liín quan đến thuthập văđânh
giâ chứngcứ từ một vụ việc cụ thể.
<b>2.Câc khía cạnh phâplý liín quan đến thuthập vă đânhgiâ chứngcứ từ mộtvụ việctranh chđp quyền sử dụng đất, đòi tăi sảnlă tiền bồihoăn đất, yíu cầu thâo dỡ, di dời vật kiến trúcvă hủy giấychứngnhậnquyền sửdụng đất</b>
Nội dung vụ việc tranh chấp quyền sử dụng
đất, đòi tăisảnlă tiền bồi hoăn đất, yíucầu thâo
dỡ, di dời vật kiến trúc vă hủy giấy chứng nhận
quyềnsử dụng đất: nguyín đơn lă bă X đang trực tiếp quản lý, sử dụngdiện tích đấtkhoảng 4.243,3
m2 do chính quyền chế độ cũ cấp năm 1944 cho
cha của bălẵng Ngô Văn Khl. Năm 1985, bă X
chuyển nhượng cho vợ chồng bă Ngơ Thị Q vă
ơngLí HồngS2diệntích khoảng 2.000m2, cólăm
giấy tay nhưng đê bị that lạc. Diện tíchphần đất
tăi liệu, chứng cứđể chứng minhcho u cầucủa
mình lă có căncứ vă hợp phâp. Trong trườnghợp đương sựđê âp dụng câc biện phâp cần thiết để
thu thập tăi liệu, mă không thu thập được chứng
cứ thì có thể đề nghị tịa ân ra quyếtđịnh u cầu
cơ quan, tổ chức, câ nhđnđang lưu giữ, quản lý tăi
liệu,chứngcứcungcấp cho mìnhhoặc đề nghị tịa
ân tiến hănh thu thập tăi liệu, chứng cứ1.Ngoăi ra,
khi xĩt thấy cần thiết, tịa ân ra quyết định u
cầu cơ quan, tổ chức, câ nhđn đang quản lý, lưu
giữ cung cđp tăi liệu cho tịa ân2.
Tuy nhiín, trong nhiều vụ việc, hoạt động thu
thập văđânh giâ chứngcứ cho thấy cịncó nhiều
</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">bân chobă Q câch nhă câc hộ dđn ở, nằm ở phíasaucâchQuốc lộ91khoảng 25m. Bă Q lại kí khai
toăn bộ gồm cả diện tíchđất của bă X nằm ở phía
ngoăi giâp Quốc lộ 91 vă được úy ban nhđn dđn huyện TB cấp giấychứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu số 02778/hK ngăy 27/11/2001, thửa số 273, 274, tờ bản đố số 2, diện tích5.004m2 (theo
bản trích đo địa chính ngăy 29/1/2019 của Văn
phịng đăng ký đất đai chi nhânhTB thì toăn bộ diện tích đất níu trín theo đo đạc thực tế lă
5.463m2). Sau khi được cấp giấy, bă Q chuyển nhượng lại một phần cho 5 hộ khâc. Nguyín đơn
u cầutịa ânbuộc bă Q phải trả lại cho bă diện
tích 2.243.3m2, vì đất của bă lă 4.243.3m2 mă băchỉ chuyển nhượng cho bă Q2.000m2,yíu cầu hủy
câc giấychứng nhận quyền sử dụngđất được cấptrín cơ sở chuyển nhượng lại của bă Q. Ngăy
21/3/2019, ngun đơn có đơn khởi kiện bổ sungu cầu tịa ân buộc bă NgơThịQ trả lạidiệntích 3.463m2 theo đo đạcthực tế.
Để chứngminh cho yíu cầu khởi kiện, ngunđơn đê xuất trình bằng khôn điền thổ<i>số</i>446 ngăy 03/01/1944 của chế độ cũ cđp cho ông Ngô Văn
C1 (cha của ơng Ngơ Văn Khl).
Bịđơnkhơngđồng ý với u cầu khởi kiệncủabă X vớilý dochồng bă QlẵngS2trực tiếp mua
đất với bă X, băX trực tiếp chỉmốc ranh sât mĩplộ chạy văo đất ơng Tống, phía bín kia cũng từ mĩp lộ sât văo phía sau đất ơngba Ch. Bă Q đê xuất trình tờ bân đứt miếng đất ruộng lập ngăy
05/6/1985 văđêđược thẩm phânPhạm TđnT6 ký xâc nhận đê đốichiếubản<i>gốc </i>ngăy 05/5/2016.
Câcvấn đề đặtra:
<i>Thứnhất lă về vấn đề giaonộp vă thu thập chứng cứ của đươngsự.</i>
Trong vụ việc năy, cùng với đơn khởi kiện, ngun đơn xuất trình bằng khôn điền thổ 446
dochính quyền chếđộ cũ cấp năm1944 với diệntích 3.463m2. Tuy nhiín, bản trích đo địa chính ngăy 29/01/2019 củaVănphịng đăng ký đấtđai
chi nhânh TP khơng thể hiện vị trí, ranh giới, kích
thướctứ cận củadiệntích đất tranh chấp3.463m2 trong tổng diện tích đất đo đạc thực tế 5.463m2Tuy nhiín, tịa ân cấp sơ thẩm đê khơng tiến hănh xâc minh, thu thập chứng cứ nhằm lăm rõ
đấttranh chấp có nằm trong diện tích đất thuộc
bằng khônđiềnthổsơ' 446 ngăy 03/01/1944 trín
hay khơng.
Tờ bânmiếng đất ruộng lập ngăy 05/6/1085 do bă Q xuất trình có hai người lăm chứng lă ôngĐặng Văn V, ông Ngô Văn T7 nhưng cả hai ơngđều khai khơng có ký tín văo người chứng kiến.
Hơn nữa, khi phíangun đơn đê có đơnu cầugiâm định chữký tín của bă Ngơ Thị X tại tờ tăi
liệu năy vă nguyín đơn cũng đê nộp 5.000.000
đồngtiền tạmứng chi phí giâm định vă cung cấpcâc chữ ký của bă X để lăm mẫugiâm định theo
ucầucủa tịa âncđp sơ thẩm. Tuy nhiín, tịa ân
cấp sơ thẩmraquyếtđịnh u cầu ngun đơnbă Ngơ Thị X vă câcbị đơncung cấp tăi liệu, chứng cứ phục vụ cho việc giâm định nhưng khơng ucầu bị đơn phải cung cấp bản <i>gốc</i> tăi liệu tờ tăi liệunăy để tiến hănh giâmđịnhtheo yíu cầu của
nguyín đơn.
<i>Thứhai,về xâc định chứngcứ.</i>
Chứng cứ trong vụ việc dđn sự lă những gì có thật đượcđương sự vă cơ quan, tổ chức, câ nhđn khâc giao nộp, xuất trình cho tịa ân trong q
trình tơ' tụng hoặc do tịa ân thu thập được theo
trình tự, thủ tục do Bộ luật Tô' tụng dđn sự quyđịnh vă được tịa ân sử dụng lăm căn cứđể xâc
định câctìnhtiết khâchquan của vụ ân cũng như
xâcđịnhyíu cầu hay sự phản đơicủa đương sự lă
cócăncứ văhợp phâp3.Chứng cứ trong vụ ân dđnsự phải đảm bảo tínhkhâch quan, tính liín quan vă tính hợpphâp. Tính khâch quan của chứng cứ
thể hiện ởchỗ chứng cứ lă câi có thật, tồn tạiđộc
lập,khơng phụ thuộc vă chí chủ quan của con
người. Tính liín quan củachứng cứ lă việc chứng cứ có liín quan mật thiết đến vụ, việc mă tịa ân
cần giải quyết vă liín quan, phù hợp với câc chứngcứ khâc. Tính hợp phâp của chứng cứ yíucầu chứng cứ phảiđượcthu thập, bảo quản, củng cơ, nghiín cứuvă đânh giâ theo trình tự, thủ tục
do phâp luật quy định nhằm đảm bảo giâ trị của
chứng cứ.
Như vậy, để xâc định mộttăi liệu lă chứngcứ cần đảm bảo câc thuộc tính trín. Tờ bân đứt miếng đất ruộng mă bă Q xuất trình lă văn bản
đượcthẩm phân Phạm Tấn T6ký xâc nhậnđêđối
<b>SỐ 24</b>
-Thâng 11/2022 49
</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">chiếu bản gốc ngày 05/5/2016, do bị đơn xuất
trình vàngunđơnđã có đơn u cầu giámđịnh
chữký tên của bà Ngơ Thị X tại tờ tài liệu này.Tuy nhiên, dù chưa đượcgiámđịnh nhưng tòa án
cấp sơ thẩm đã sử dụng tờ bán đứt miếng đấtruộng trên để làm chứng cứ, quyết định bác yêucầu khởi kiện của nguyên đơn là không đảm bảo
minhông Ngô Văn Khl đượcchia tại phầnđấtđangtranh chấp diện tích đất bao nhiêuvà chưachứng
minh được đất đangtranh chấpcó thuộc phần đấtnằm trong bằng khốn số 446 ngày03/01/1044 dochế độ cũcấp hay khônglà không đúngquyđịnh tại khoản 2 Điều 97BộluậtTô' tụng dânsự.
Theo Bộ luật Tô'tụngdânsự, trongtranhchấp
dânsự, nghĩa vụ chứng minhthuộc về bên có yêucầu và phải thu thập, cung cấp, giao nộpcho tòa
án tàiliệu, chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu
đó là có căn cứ và hợp pháp. Trong trường hợp
đương sự không tự mình thu thập được thì cóquyền u cầu tịa án thu thập, tàiliệu, chứng cứ. Trong trườnghợp tòa án thấy cần thiết, tòa án sẽ
yêu cầu đương sự bổ sungtài liệu chứngcứ hoặc
tự mìnhthuthậptàiliệu,chứng cứ. Nhưvậy cóthể
thấy theo pháp luật tô' tụng dân sự, nghĩa vụ thuthập, cung cấpchứngcứchứng minh của đương sựđóng vai trị quan trọng trongtô' tụngdân sự, ảnhhưởngtrực tiếp để khả năng được chấp nhận yêucầu trước tòa án. Đây là sự phát triển của pháp luật tô'tụng dân sự phù hợp với định hướng cải cách tư pháp, trong đó đề cao vaitrị của các bên
tranh chấp và đảmbảo nguyên tắc tranh tụng. Tuy
nhiên, tịa án vẫn đóng vai trị quan trọng trong việcthu thập tài liệu, chứng cứ bởi ảnhhưởng từ
truyền thông tô' tụng thẩm vấn đã được áp dụng trước đây, trong đó tịa án có trách nhiệm xác
minh, thu thập chứngcứ để làm cơ sở choviệcgiảiquyết vụ ándânsự. Việc chuyển đổi mơ hìnhxét xử sang kết hợp giữa thẩm vấn và tranh tụng cầnmột quá trình nhất định cho việc chuyển giao
nghĩa vụ sangcác bên đương su4. Ngồi ra, trình
độ hiểu biết pháp luật của người dân còn hạn chê'
nên không thể biết những loại tài liệu, giấy tờ gì cần thiết để bảo vệ quyền và lợi ích của mình. Bên cạnh đó, việc tiếp cận thơng tin của người dân, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến hoạt
động của các cơ quan quản lý hành chính nhà
nước cịn hạn chê'nên sựhỗ trợ của tịa án đốì vớithuthập tài liệu, chứng cứlàcần thiết.
Mặtkhác, tịa án có nghĩa vụ chứng minh để
làm sáng tỏ chân lý khách quan của vụ việc dân
sự, để từ đó ban hành cácquyết định,bản án đảmbảo quyềnvà lợi ích hợp pháp của các đươngsự.
Phápluậttô' tụng dânsựmặc dù quyđịnh nghĩa vụ chứng minh của đương sự đô'i với yêu cầu của
mình nhưng cũngquy định về sự hỗ trợ của tịa án
cũng nhưcáctrườnghợptòa ánchủ động yêucầu
đươngsự cung cấp thêm chứng cứ cần thiết hoặc tựmìnhthực hiệncácbiện phápthuthậptài liệu, chứng cứ nhằmmục đích đảmbảoquyền tiếp cận
cơng lýcủa cơng dân.
Tuy nhiên, vaitrịcủa tòa án trong việcthu thập
chứng cứ hiện naycòn chưarõ ràng. Cụ thể, việc
xác định nghĩa vụ chứng minh của đương sự và
trong trường hợp không đưara đượcchứng cứ hoặc khơngđưara đủ chứng cứthì tịa ángiải quyết vụviệcdân sựtheo những chứng cứ đã thu thập được
có trong hồsơvụ việc5 phù hợp với nguyên tắc về quyền tựđịnh đoạt của đương sự, buộc đương sự
phải có trách nhiệm đơ'i với yêu cầu mà mình đã
đưa ra. Nhưng quy địnhnàycũng tiềm ẩn nguy cơ chứng cứ của vụ việckhông được thu thập một cách
đầyđủ xuấtphát từ cácyếutô'như khả năngnhận thức các vấn đề pháp lý của đương sự, khả năng
tiếpcậncác nguồn thông tin (từ cácbêntrongtranhchấp, cơ quannhà nước, tổ chức, cá nhân khác)...
Các quy định về sự hỗ trợ của tòa án đối với các
yêu cầu của đương sự trong thu thập và bảo vệ
chứng cứ, yêucầu bổ sungchứng cứ hoặcquyền tựmìnhthu thập các chứng cứcủa tịa án nhằm đảm bảo việc thu thậpchứngcứcủa vụ án được đầy đủ.
Trongtrườnghợptịa ánkhơng thực hiện hoặc thực
hiệnkhơng đầy đủ thì bản án, quyết định giải quyết vụ việc dân sự có thể được xem xét lại bằng các thủ
tục tô' tụng tiếptheo. Tuy nhiên, thựctiễn cho thấy
<b>50 SỐ24</b>
-Tháng 11/2022
</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">cịn nhiều thẩm phán sai sóttrong thu thập, đánh
giá chứng cứ một cách đầy đủ và toàn diện dẫn đến phán quyết củahộiđồng xét xử bị sai sót6.
Như vậy, có thể thấy chế định về thu thập
chứng cứ trongBộ luật Tố tụng dân sự chưa bảo
đảm được tính tích cực của tịa ántrong việc hỗ trợ
đương sự hoặc thực hiện các hoạtđộng theo thẩm
quyền để đảm bảo việc thu thập và đánh giáchứngcứ được đầy đủvà chính xác.
Để đảm bảohiệuquả của thuthập và đánhgiáchứng cứ, cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật theo
hướng đảm bảo sự tham gia tíchcực của đươngsự
trong hoạt động thu thập và đánh giá chứng cứ
cũng như tăng cườngtráchnhiệm của tòa ántrongthuthập và đánh giá chứng cứ.
Thúc đẩy sự tham gia của đương sự vào quá
trình tố tụng là một trong những yêu cầu củađảmbảoquyền tiếpcận công lý của công dân. Đươngsự tham giabằng việc thu thập, giao nộp chứng cứ
có liên quan đếnyêucầubảo vệcácquyền vàlợi
íchhợp pháp của mình. Pháp luật quyđịnh đương
sự có quyền tiếp cận thơng tin về chứng cứ do tịấn thu thập được và chứng cứ do các đương sự, cánhân, cơ quan, tổ chứckhác giaonộp cho tòa án,
các chứng cứ được công khai trong phiên họpkiểm traviệc giao nộp, tiếp cận,cơng khai chứng cứ và hịa giải. Đây là quy định nhằm nâng cao
chất lượng tranh tụng tại phiên tịa, tạo sự cơng
bằng trong tiếp cậnchứngcứđơivới đương sự để
họ có sựchuẩnbị cần thiết cho việc tranh tụng với
nhau tại phiên tòa, bởi trong phiên họp này cũng
đánh giá việc thu thập chứng cứ đã đầy đủ hay
chưa. Thực tiễn ápdụng cho thấy, quy định này đã góp phần tạo sự cơng bằng trong tiếp cận chứng
cứđốìvới đương sựđể họ có sự chuẩnbị cần thiết cho việctranhtụng tại phiên tòa7.
Tuy nhiên, vai trò của tòa án nhân dân trong
việc thu thập chứng cứ là rất lớn nhưng đều dựavào nhận định chủ quan của tòa án khi “xét thấycần thiết” nên dễ dẫn đến sự tùy tiện không thu
thập đầy đủ các chứng cứcần thiếtcho việc giải
quyết vụ án. Mặc dù tại việc ban hành bản án,quyết định dân sự có saisót trong thu thập, đánhgiá có thể được sửa chữa thơng qua thủ tục phúc thẩm hoặcgiám đốcthẩm,tái thẩmnhưng các thủ
tụcnày mang tính “hậu kiểm”, khơng ngăn chặn
được cácsaisót trong q trình tơ' tụngliênquan đến thuthập vàđánh giá chứngcứ chứng minh.
Phiênhọp kiểmtra việc giao nộp, tiếp cận và
công khai chứngcứ là phương thức để các bên trao
đổi chứng cứ, bổ sungtài liệu, chứngcứ(nếu có);trao đổi ý kiến và xác nhận những vấn đề đãthơng nhất, nhữngvấnđề chưa thốngnhấtucầu
tịa án giảiquyết;trình bày ý kiến về những vấn
đề cần thiết khác... Tuy nhiên, cần nghiên cứu tổ
chức phiên họp vềđánh giá chứng cứ trước phiên
tịasơ thẩm nhằmxácđịnh tính đầy đủ của chứng
cứđốì vớiyêu cầu của các bên cũng nhưxác định các chứng cứ được sửdụng trong việc giảiquyết vụ việcdân sự.
Trong phiên họp này, các bên đều có cơ hội
trình bày quanđiểmvề tính hợp pháp, tínhkhách quan và tínhliênquan của các tài liệu của vụ việcđể làmcơsởchoviệc xác định tài liệu nào đượcsử dụng làm chứng cứ cho việc giảiquyết vụ việc,
tài liệu nào cần tiếp tục xác minh làm rõ để sử
dụng làm chứng cứ. Quyết định của tòa án liên quan đến phiên họp này là quyết định liên quan
đến giải quyết vụ việc dân sự và có thể bị khiếunạinhưđơ'ivớicácquyết định tốtụng khác.
Trong vụ án trên, các ý kiến của đươngsự và
người bảo vệ quyền lợi của đương sự hên quan
đến việc thuthập vàđánhgiá chứngcứ củatịa án
sơthẩm chỉ được trình bàytrong phiên phúc thẩm
nên đãlàm giảm hiệu quả giải quyết vụ việc, q trình giải quyếttranhchấpkéodài, lãng phí nguồn lực xãhội.
<b>3. Kết luận</b>
Bàinghiên cứu đã phân tíchcác khía cạnh của
hoạt động đánh giá chứng cứ từ thực tiễnáp dụng pháp luật tố tụng dân sự trong vụ tranh chấp quyền sử dụngđất,địi tài sản là tiềnbồihồnđất,u cầutháo dỡ, di dời vật kiếntrúc và hủy giấy
chứng nhận quyềnsử dụng đất.
Từ việcphân tích trên có thể thấy việc thu thập
và đánhgiáchứng cứ củatịa án sơ thẩmcùngcác ý
kiến của đương sự và người bảo vệ quyềnlợi củađương sự đã làm giảm tínhhiệu quả trongviệc giảiquyếtvụ việc, dẫnđếnkéo dài quátrình giải quyết
tranhchấp, từ đó làm lãng phí nguồn lực xã hội ■
<b>Sơ'24</b>
-Tháng 11/2022 51
</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5"><b>TÀILIỆUTHAM KHẢOVÀTRÍCH DAN:</b>
1 Khoản 2 Điều 106 Bộ luật Tố tụng dân sự.2Khoản 3 Điều 106 Bộ luật Tố tụng dân sự.’Điều 93 Bộ luật Tố tụng dân sự.
4Nguyễn Văn Linh, Nguyễn Thị Hạnh (2012). Vai trò của thẩm phán trong thu thập chứng cứ, xây dựng hồ sơ giải quyết vụ án dân sự. Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, 4.
’Khoản 4 Điều 91 Bộ luật Tố tụng dân sự.
6Tòa án Nhân dân tối cao (2019). Báo cáo tổng hợp những hạn chế, thiếu sót trong công tác chuyên môn nghiệp vụ năm 2018 của các tịa án thơng qua kiểm tra số 15/BC -TA ngày 15/3/2019, tr. 9.
7Lương Thị Chung (2020). Bàn về phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ trong trường hợp khơng tiến hành hịa giải được, cổng Thông tin điện tử Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Đà Nấng, truy cập ngày
<b>Ngày nhận bài: 27/9/2022</b>
<b>Ngày phản biệnđánh giá và sửa chữa: 15/10/2022Ngày chấp nhận đăng bài: 25/10/2022</b>
<i>Thông tin tác giả:</i>
<b>TS. NGUYỄN THỊTHU THỦYViện Nhànước và Pháp luật</b>
<b>EVIDENCE COLLECTION AND EVIDENCE ASSESSMENTIN CIVIL PROCEEDINGS </b>
<b>AND SOME RELATED ISSUES</b>
• Ph D
<b>NGUYEN THI THU THUY</b>Institute of State and Law
If evidence is the core element of theentire civil caseresolution process, evidence assessment is an activity aimed at exploiting the value of evidence inthe process of settling civil cases. This
paper analyzes aspects of the assessment of evidence from the practical enforcement of civil
procedureprovisions in some specific cases.
<b>Keywords:</b>civil proceedings, evidencecollection, evidenceassessment.
