CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐI TÌM Ý TƯỞNG SÁNG TẠO Thạc sĩ Nguyễn Hoàng Khắc Hiếu - Tiến sĩ Huỳnh Văn Sơn pptx

1
CÁC PHƯƠNG PHÁP
ĐI TÌM Ý TƯỞNG
SÁNG T
ẠO
Ths Nguyễn Hoàng Khắc Hiếu
Ts Huỳnh Văn Sơn
(Biên soạn & Tổng hợp)
(Tài liệu tham khảo môn Tâm lý học sáng tạo
dành cho sinh viên Khoa tâm lý Giáo dục -
trường ĐH Sư phạm Tp.HCM)
2
LỜI NÓI ĐẦU
“CÓ MỘT THỨ MẠNH HƠN TẤT CẢ CÁC ĐẠO QUÂN TR
ÊN
THẾ GIỚI ĐÓ LÀ Ý TƯỞNG, THỜI ĐẠI CỦA Ý TƯỞNG ĐÃ ĐẾN.”
- VICTOR HUGO -
Chắc hẳn trong mỗi chúng ta, kể từ khi còn cắp sách đến trường phổ
thông cho đến những năm tháng l
ê la trên ghế giảng đường Đại học rồi bước
chân vào đời với biết bao khát khao cháy bỏng về tương lai và những ho
ài
bão t
ừng ấp ủ… Ắt hẳn cũng như bao người khác, luôn nghe nói đến từ “Ý
TƯỞNG”. Vậy có bao giờ chúng ta chợt hỏi: Ý tưởng l
à gì và làm sao để có
ý tưởng?
Ý tưởng là hai từ thật ngắn gọn nhưng lại làm cho mỗi người có những
suy nghĩ khác nhau về nó. Ý tưởng - không chỉ ý tưởng về quảng cáo mà
còn là ý t
ưởng về mọi lĩnh vực trong cuộc sống hàng ngày; đó là hoạt động

của cả một đời người, một công việc không bao giờ dừng lại, một mục tiêu
không bao gi
ờ hoàn toàn thỏa mãn. Một cán bộ kế toán, nhà lập kế hoạch
truyền thông, một nhà nghiên cứu chứ không chỉ là người soạn thảo các
chương tr
ình quảng cáo hay người chỉ đạo nghệ thuật; một người mới vào
ngh
ề hay một người được xem là “gạo cội” chuyên nghiệp và cũng như bao
người khác d
ù là doanh nhân hay công chức, giáo viên hay nội trợ… tất cả
họ cần biết cách nảy sinh ý tưởng. Tại sao?
 Trước tiên, vì ý tưởng mới là bánh xe của sự tiến bộ, khả năng nảy
sinh ý tưởng tốt chính là điều kiện sống còn cho thành công của mỗi người.
Không có ý tưởng đồng nghĩa với sự trì truệ, sự hạn định, sự ngưng đọng
như cái “chết”
.
3
 Thứ hai, máy vi tính hiện nay đang cáng đáng hầu hết những công
việc tầm thường mà chúng ta phải làm, do đó (ít ra là trên lý thuyết) con
người được tự do và tất nhiên đòi hỏi phải thực hiện công việc lao động sáng
tạo mà máy vi tính không thể đáp ứng. Chỉ có ý tưởng mới là thứ mà máy
móc chưa thể đáp ứng và lẽ đương nhiên, việc tạo ra máy móc cũng là ý
tưởng của con người.
 Thứ ba, con người đang sống trong kỷ nguyên mà người ta gọi là “Kỷ
nguyên của thông tin”, một kỷ nguyên luôn yêu cầu dòng chảy liên tục của
những ý tưởng mới nếu muốn khai thác hết tiềm năng của con người và
thành t
ựu của vận mệnh nhân loại. Chính ý tưởng là sản phẩm hay nguồn tài
nguyên vô t
ận được khai thác một cách lý thú và vô biên. Nguồn tải sản quý

báu này được xem l
à một trong những thước đo hiếm thấy để minh chứng về
sự phát triển và sự thành công một cách đúng nghĩa.
Tóm lại, giá trị thật của ý tưởng là vô biên. Không thể đánh giá một
cách đầy đủ hay đúng nghĩa đến mức tr
òn trĩnh về ý tưởng. Càng không thể
định h
ình những ý tưởng hay định giá ý tưởng một cách thô thiển vì có
nh
ững ý tưởng là vô giá. Những nghiên cứu hay những lý luận về ý tưởng sẽ
giúp mỗi người hiểu sự vật thấu đáo hơn, có những định hướng sâu sắc và lý
thú hơn. Khi những thông tin bùng nổ một cách bất ngờ, những khám phá
chỉ thực có khi được phối hợp với những thông tin khác để hình thành ý
tưởng mới: ý tưởng giải quyết vấn đề; ý tưởng giúp đỡ người khác; ý tưởng
để tiết kiệm, sửa chữa v
à tạo ra sự vật; ý tưởng làm cho sự vật tốt hơn, rẻ
hơn và có ích hơn; những tưởng có khả năng soi sáng, động vi
ên, tiếp sức,
tạo cảm hứng và làm cho cuộc sống thêm phong phú.
Ý t
ưởng là một danh từ nhưng ý tưởng cũng chính là một mỹ từ thật
đẹp. Ý tưởng d
ành cho mỗi người nếu như những cá nhân biết suy nghĩ, biết
cảm xúc, biết trăn trở và biết sáng tạo một cách tích cực. Ý tưởng không tự
4
đến nhưng ý tưởng có thể được gửi trao bằng hình thức thắp sáng niềm đam
mê, khát khao và nỗ lực ý chí. Cuộc sống vẫn ngày ngày diễn ra, mỗi người
sẽ bắt đầu thực hiện những nhiệm vụ khác nhau, mỗi người sẽ có thể có
những sự thay đổi hay phát triển nhưng chắc chắn mọi thứ đó không thể tách
rời ý tưởng. Ý tưởng là ngọn nguồn của mọi thứ trong cuộc sống này hiểu

theo nghĩa rộng của nó là như thế!
Quyển tài liệu này ra đời cũng bắt nguồn từ một ý tưởng. Ý tưởng rất
thú vị đó là ý tưởng tạo ra một tài liệu về ý tưởng. Không hẳn là chưa có
quyển tài liệu nào viết chuyên biệt về quảng cáo, sáng tạo, tư duy sáng tạo
hay những vấn đề có liên quan nhưng một quyển tài liệu chuyên sâu về ý
tưởng quả thật l
à một ý tưởng thú vị. Tại sao không thực hiện ý tưởng thành
hi
ện thực? Đó là những suy nghĩ mang tính chất ý tưởng của chúng tôi. Hy
vọng ý tưởng ấy sẽ được đón nhận. Ý tưởng ấy không chỉ là ý tưởng mà nó
đã là một sản phẩm có thật dù rằng những hạn chế hay những thiếu sót của
nó là khó tránh khỏi.
5
CHƯƠNG 1. THẾ NÀO LÀ MỘT Ý TƯỞNG
I. Ý TƯỞNG VÀ Ý TƯỞNG SÁNG TẠO
Như đã đề cập, khái niệm ý tưởng là một khái niệm hết sức độc đáo.
Khi con người lóe sáng một suy nghĩ, đó cũng l
à một ý tưởng. Khi con
người quan sát một sự vật hiện tượng xung quanh - đó cũng là ý tưởng. Ý
tưởng luôn hiện hữu trong cuộc sống xung quanh và mỗi người chúng ta
hoàn toàn có th
ể lấy nó ra một cách hết sức giản đơn. Hãy bắt đầu bằng một
ví dụ trong thực tiễn để thấy rằng ý tưởng là ngọn nguồn của mọi sự sáng tạo
hay mọi thành tựu.
Món ăn mà nhiều người đều có thể dùng hoặc đều phải dùng trong
cu
ộc sống hiện đại này đó chính là mì gói. Thế nhưng cũng chính khi con
người d
ùng món này thì chúng ta lại nảy sinh một ý tưởng rằng món mì gói
th

ật sự có khá nhiều “ưu điểm” nhưng cũng không thể tránh khỏi quá nhiều
khuyết điểm. Hãy liệt kê thật nhiều khuyết điểm của gói mì theo nghĩa chưa
hài lòng về nó và mong muốn nó sẽ được cải tiến một cách thú vị. Từ việc
đánh gi
á về hình thức bên ngoài cho đến những “phản ánh” về chất lượng
c
ủa gói mì đều thể hiện những ý tưởng của con người. Đó chính là: “mì này
sao mà ít hay nhi
ều thế”, “có quá nhiều dầu”, “mùi có vẻ không thực sự
thơm lắm
”, “thiếu chất dinh dưỡng”, “thiếu độ xanh tươi vì không có rau”,
“
ăn vào khá nóng”, “có thể tăng cân một cách nhanh chóng” Tất cả những
điều đó
là những yếu tố phục vụ cho ý tưởng đánh giá về gói mì ăn liền. Mọi
thứ chưa dừng lại vì con người vẫn có quyền đưa ra những mong đợi lý
tưởng về gói mì như: “phải chi có thể thêm vài hạt bắp”, “phải chi có thể có
một chiếc tô hay cái muỗng kèm theo”, “phải chi có vài viên thịt băm”,
“ph
ải chi có một chút rau xanh được nén lại”, “phải chi có thể có nhiều chất
6
dinh dưỡng cộng thêm”, “phải chi có một chút nước chấm hay một tí ớt để
riêng” Tất cả lại tiếp tục trở thành những dữ liệu phục vụ cho ý tưởng của
con ng
ười trong cuộc sống. Thoạt đầu, khi ý tưởng “phản kích” gói mì ăn
liền ra đời, con người cũng không hiểu đó là ý tưởng nhưng khi mọi thứ
được h
ình thành thì có vẻ ý tưởng này cũng thật sự thú vị. Cái thú vị của nó
không chỉ thể hiện ở sự nhận thức ban đầu mà ở những sản phẩm của tư duy.
Con người chợt nhận

ra rằng những ý kiến và suy nghĩ của mình có khá
nhi
ều điều lý thú và hoàn toàn có cơ sở để thán phục những ý tưởng đó.
Thế nhưng mọi ý kiến xoay quanh gói mì gói có thể sẽ không trở
thành một ý tưởng mới lạ đến mức độc đáo nếu như không có một cơ duyên
m
ới. Một người phụ trách kỹ thuật hay phụ trách tiếp thị hoặc kinh doanh
c
ủa một hãng mì ăn liền hay thực phẩm công nghiệp có thể nảy sinh một suy
nghĩ tương tự. Ý tưởng đó sẽ không chỉ dừng lại thông qua những lời nói
hay những chia sẻ vui trong cuộc sống mà ý tưởng đó bắt đầu làm ra tiền để
nảy sinh vòng quay cho một ý tưởng mới. Đó là ý tưởng đổi mới cho dây
chuy
ền sản xuất cải tiến về chất lượng gói mì để gói mì đạt đến những chất
lượng cao hơn. Hay nga
y chính ý tưởng rất bình thường của nhiều cá nhân là
“tín đồ” của mì ăn liền sẽ được sử dụng để chuyển đến những nhà sản xuất
hay bộ phận chăm sóc khách hàng hoặc quản lý chất lượng của một công ty
chuyên về mì ăn liền thì chắc chắn ý tưởng này lại được quay vòng một cách
thú vị. Đó là lúc ý tưởng của người chia sẻ có thể “chạm” đến sự quy đổi giá
tr
ị, ý tưởng của người tiếp nhận có thể mau chóng trở thành một hệ thống
giải pháp đổi mới Tất cả ý tưởng đều có thể có “điểm đến” một cách bất
ngờ nếu mỗi người hết lòng vì nó và tạo cho nó một cơ hội tỏa sáng.
Trong th
ực tế cuộc sống, ý tưởng luôn có thể “xuất phát” một cách hết
sức tình cờ và ngẫu nhiên. Không hẳn chỉ có những người chuyên biệt tìm
tòi và khám phá v
ề ý tưởng mới, có năng lực tìm ra hay sáng tạo những ý
7

tưởng mà ai cũng có thể tạo ra những ý tưởng nếu mỗi người đều có quyền
suy nghĩ, đều có quyền phát kiến hay đều có quyền chia sẻ những ý tưởng
của mình trong cuộc sống hôm nay.
Bàn về ý tưởng, không thể bỏ qua khái niệm ý tưởng. Ý tưởng hiểu
theo ngh
ĩa dân gian đó chính là một suy nghĩ, một tư tưởng hàm ý được đưa
ra một cách thú vị nhờ quá trình động não hay quá trình tìm tòi của chính
con người. Ngay từ rất xa xưa, những ý tưởng của con người thường xuất
phát trực tiếp trong lúc con người lao động, trong lúc con người gặp khó
khăn hay gặp những thách thức nhất định.
Thử bàn về câu chuyện “Trí khôn của ta đây” để thấy ý tưởng con
người được gửi gắm một cách hết sức sâu sắc và đậm nét Đứng giữa cái
khó khăn và ác liệt của cuộc sống, đó l
à làm thế nào để có thể bảo vệ chính
bản thân mình khi bị cọp - một con vật rất hung ác tấn công. Con người cũng
thực sự trăn trở một cách đặc biệt. Nhiều suy nghĩ lóe lên để có thể giải
quyết vấn đề như van xin, bỏ chạy, nhờ sự giúp sức của người khác - của vật
nuôi Nhưng cuối c
ùng ý tưởng dùng mưu được lựa chọn như một điểm
đến. Sợi đây thừng sẵn có, cái cây to, mồi lửa l
à tất cả những gì có thể sử
dụng thì tại sao lại không sử dụng để dạy cho con cọp một bài học nhớ đời
về trí khôn của con người? Thế nhưng cũng chính câu chuyện này lại có thể
xuất phát từ một ý tưởng rất tự nhiên trong cuộc sống để giải thích cho
những hiện tượng không kém tự nhiên, đó chính là hàm răng rất lạ lùng của
chú trâu, đó chính là những vết loang lổ hay những đốm vằn vện tr
ên lưng
của chú hổ Những ý tưởng đó quả thật là đáng kinh ngạc khi nó xuất hiện
và tồn tại trong cuộc sống.
Theo từ điển Tiếng Việt thì ý tưởng là những gì con người nghĩ trong

đầu óc. Ý tưởng có thể l
à một hình ảnh, một biểu tượng hay một suy nghĩ
8
hướng về một cái gì đó trong cuộc sống và trong định hướng hành động của
con người.
Ý tưởng hiểu theo nghĩa Tâm lý học đó là những suy nghĩ của con
người như l
à sản phẩm của quá trình tư duy hoặc tưởng tượng mà ở đó con
người có thể hướng đến một cái mới trước đó con người chưa biết hoặc chưa
nghĩ đến. Ý tưởng có được nhờ vào sự tham gia đặc biệt của hoạt động trí óc
để tìm tòi hoặc chinh phục hay sáng tạo ra một sản phẩm nào đó trên bình
di
ện tinh thần và bình diện vật chất cho chính đời sống của con người
Hãy nhận ra rằng trong cuộc sống này, ý tưởng có thể tràn ngập trong
tâm trí nhưng nếu con người không cho nó l
à một ý tưởng thì chắc chắn nó
cũng không thể là ý tưởng. Thế nhưng nếu chính con người cho rằng nó là ý
t
ưởng thì con người sẽ mạnh dạn phát kiến, sẽ mạnh dạn bộc lộ một cách hết
mình cùng đồng đội hay cộng sự thì ý tưởng sẽ dễ dàng trở thành ý tưởng
một cách thú vị đến bất ngờ. Ý tưởng bản thân nó không thể quy định hay
th
ẩm định giá trị của nó mà chính người sử dụng nó hay chính môi trường
xung quanh “chứa trong” quá trình thực thi ý tưởng sẽ dần dần làm cho ý
tưởng bộc lộ một cách hết sức đáng trân trọng.
B
ản chất của ý tưởng là gì cũng là một câu hỏi khó. Xem ra hành trình
trình tìm
đến bản chất của ý tưởng không khác gì so với quá trình đi tìm
chân tr

ời trong thế giới thực. Có người cho rằng bản chất của ý tưởng là một
ý niệm, có người cho rằng bản chất của ý tưởng là một suy nghĩ mang tính
ch
ất mới mẻ. Thực ra, nếu cho rằng ý tưởng chỉ là ý tưởng thì quả thật là ý
tưởng có thể là một ý niệm thoáng qua trong cuộc đời của con người. Ý
t
ưởng có thể bay bổng hay thậm chí có thể nhẹ nhàng, có thể “trì nặng” và bị
rơi mất trong cuộc sống xung
quanh. Thế nhưng trong thực tế cũng có nhiều
người nói rằng nếu quan niệm như thế thì ý tưởng rõ ràng là không có giá trị.
Hãy b
ắt đầu bằng một tình huống để con người nhận ra rằng ý tưởng về bản
9
chất của nó thực sự rất đa dạng. Trong cuộc sống của con người, nhu cầu đi
lại là nhu cầu không thể thiếu được nhưng mấy ai có thể dễ dàng nảy sinh ý
tưởng trong nhu cầu đó. Ngay cả khi con người nảy sinh những ý tưởng
xoay quanh việc đi lại, di chuyển cũng không phải cá nhân nào cũng nghĩ
đến
việc sẽ đi lại theo hướng nhanh hơn, tiện lợi hơn. Cùng dạo bước trên
m
ột chuyến phà để con người thấy mọi ý tưởng có thể sẽ bắt nguồn hết sức
thú vị.
Khi bắt đầu bước lên một chuyến phà, có thể dễ dàng quan sát xung
quanh
để nhận ra con người trong cuộc sống này thực sự da dạng. Thế
nhưng khi họ đến với chuyến ph
à thì dường như tất cả đều trở thành hành
khách. V
ới nhu cầu an toàn, với kinh nghiệm của một người có quan tâm
đến quy định đường thủy bạn sẽ xem xét xem áo phao có đầy đủ hay

không, việc lên xuống phà có thực sự an toàn hay không Đó là một ý
tưởng không hơn không kém. Thế nhưng nếu
bạn là một người quan tâm đến
những vấn đề xã hội - con người trong bạn sẽ thôi thúc bạn nhìn về những
đứa bé ăn xin, những người b
án hàng rong hay một cụ già lê từng bước nặng
nhọc với tiếng rao yếu ớt: “Số đây Số đây ” một cách đầy thương cảm
Nếu bạn là một người quản lý nguồn nhân lực, bạn sẽ tính toán xem có bao
nhiêu người sẽ phục vụ chuyến phà này, mỗi chuyến phà sẽ đem lại một
khoản kinh phí bao nhiêu, lương mỗi tháng dành cho cán bộ phục vụ trên
phà N
ếu nhìn xa hơn, bạn sẽ có thể nhận ra nếu một ngày gần đây, khi có
chiếc cầu nối liền hai bờ sông thì bao nhiêu người lao động trên chuyến phà
này ph
ải chuyển đổi nghề nghiệp mà chính xác hơn là công việc. Đồng hành
cùng v
ới niềm vui của những người hành khách thì bao nhiêu người có thể
nhận ra nỗi buồn của mình khi giã từ công việc cũ hay nơi chốn mình gắn bó
khá lâu trong cuộc sống này Không thể phủ nhận đó là ý tưởng nhưng
cũng sẽ có những ý tưởng mà chúng ta không thể phủ nhận rằng chính nó đã
10
đem lại một “mùa xuân” đích thực nếu như con người thực thi được nó. Một
bài toán gấp rút được đặt ra là với một chiếc phà có chiều rộng khoảng 10
mét và chiều dài là 30 mét, bề mặt của chiếc phà có thể sử dụng là 24 mét
bao g
ồm cả mặt trong và mặt ngoài, hướng xa của chiếc phà mọi người có
thể nhìn thấy hình dáng và những những hình ảnh “đặt trên nó” khoảng 50 -
100 mét. Th
ế là một ý tưởng kinh doanh bắt đầu xuất hiện. Ước lượng với
những thông số kỹ thuật ấy cùng với những dự toán bằng quy chuẩn về hiệu

ứng thính
- thị hay hiệu ứng quảng cáo, những chuyên gia ý tưởng kinh
doanh đã mạnh dạn “mua đứt” khoảng không của chiếc phà để rồi “nhượng
lại” hay “chia lại” cho những những doanh nghiệp với một số tiền không
nhỏ Doanh số được tính bằng tỉ và có thể đem lại lợi nhuận không chỉ cho
người khai thác ý tưởng mà còn dành cho đơn vị quản lý cầu phà - người có
tài sản quý mà cũng chưa kịp khai thác hay chưa biết khai thác một cách
khéo léo và tinh tế.
Rõ ràng b
ản chất của ý tưởng là sự sáng tạo. Ý tưởng không thể tự
dưng mọc lên theo hướng nảy sinh một cách bất thường h
ay tuân thủ theo
nh
ững quy luật bất di bất dịch mà ý tưởng nó được hướng theo sự sáng tạo
của con người để quay lại phục vụ cho suộc sống của con người. Ở một góc
độ khác, kh
i nhu cầu của con người “quẫy đạp” theo hướng con người cần
nảy sinh ý tưởng thì dẫu là những ý tưởng rất thực tế hay những ý tưởng có
phần “lan man” hay “bay bổng” cũng đem lại những giá trị nhất định cho
hoạt động của con người mà hơn hết là sự sáng tạo.
Vì sao bản chất của ý tưởng được quy về sự sáng tạo?
Bản chất của sáng tạo là bắt đầu từ ý tưởng hay nói khác đi ý tưởng là
ng
ọn nguồn của quá trình sáng tạo vì đơn giản nếu không có ý tưởng thì
không th
ể có sự sáng tạo. Nói một cách ví von, ý tưởng là mồi lửa đầu tiên
cho ng
ọn lửa bắt đầu bừng sáng. Khởi đầu của sáng tạo dù ở bất kỳ cấp độ
11
nào đều phải là ý tưởng. Ý tưởng này nảy sinh trong suy nghĩ, tâm trí của

một con người cụ thể và ý tưởng đó sẽ được đào sâu, nghiên cứu. Sau khi
đào sâu th
ì quá trình thực hiện sẽ diễn ra và kết thúc bằng bằng một loại sản
phẩm nhất định. Sản phẩm ấy có thể là một kết quả hữu hình nhưng cũng có
thể là một thay đổi chưa thật sự hữu hình.
Ý
tưởng và sản phẩm của ý tưởng có kết quả đó là khởi đầu và kết
thúc của sự sáng tạo. Khi con người bắt đầu suy nghĩ và lóe sáng lên những
ý tưởng thì đó là lúc con người bắt đầu cho sự sáng tạo hoạt động đích thực.
Khi sản phẩm được hình thành thì chính là lúc ý tưởng hoàn thành nhiệm vụ
của nó. Vòng quay của ý tưởng từ lúc manh nha cho đến khi được thực thi sẽ
đem lại cho con người những h
ình ảnh, những sản phẩm mới mẽ, có lợi và
hướng đến con người - phục vụ cho con người. Đó chính là quá trình con
người sáng tạo và hoạt động sáng tạo. Bắt đầu từ ý tưởng hay quá trình sáng
t
ạo có hiệu quả đều có thể dẫn đến việc thu được một sản phẩm cần thiết và
mong mu
ốn. Rõ ràng, ý tưởng là khởi nguồn của sáng tạo và khi ý tưởng trở
thành hiện thực nghĩa là hoạt động sáng tạo gần như được viên mãn. Sự sáng
tạo bắt nguồn từ ý tưởng là thế và khi ý tưởng được thực thi cũng là lúc sự
sáng tạo của con người xuất hiện một cách đích thực.
Lẽ đương nhiên, dù sản phẩm sáng tạo có thật sự tuyệt vời hay chỉ
dừng ở mức cải tiến và thay đổi một phần đi nữa thì tất cả đều phải bắt đầu
từ ý tưởng. Đôi lúc rất khó có thể “phán quyết” một ý tưởng là ý tưởng tồi
hay một ý tưởng là ý tưởng độc đáo đến mức khó lường mà những ý tưởng
dù ở cấp độ này hay cấp độ khác đều có thể thôi thúc con người sáng tạo và
khám phá. N
ếu ý tưởng có nhiều loại khác nhau thì sáng tạo cũng có nhiều
cấp độ khác nhau. Mỗi loại ý tưởng đều đem đến những sự sáng tạo khác

nhau nhưng chắc
chắn rằng ý tưởng là một nguồn lực hết sức đặc biệt gắn
chặt với sự sáng tạo. Nếu không có ý tưởng thì sự sáng tạo không thể và
12
không bao giờ diễn ra được. Chính vì vậy, con người “hơn hay thua” nhau là
ở ý tưởng và ý tưởng về bản chất của nó chính là sự sáng tạo.
Bên c
ạnh đó, khi xem xét ngược lại về mối quan hệ giữa sáng tạo và ý
tưởng, những cái nhìn thú vị cũng có thể đề cập ở đây. Sáng tạo còn được
cho rằng là việc thực hiện hai chức năng: tạo ra ý tưởng mới - giải quyết
nhiệm vụ và tạo ra sản phẩm mới. Ở đây bản chất của sáng tạo là tư duy có
định hướng để đạt đến một hiệu quả của việc giải quyết vấn đề.
Nếu như thế
thì ngay khi bắt đầu hoạt động sáng tạo, con người không thể lầm lũi hay
ngây ngô thực hiện bằng những thao tác thuần túy về kỹ thuật của sự sáng
tạo. Chính con người phải thực sự hoạt động để đẩy ý tưởng ra đời, phải
sáng tạo ra được ý tưởng và dựa vào đó để hoạt động sáng tạo. Như vậy sáng
tạo hàm chứa trong nó quá trình tạo ra ý tưởng hay bản chất của sáng tạo
cũng là quá trình tạo ra ý tưởng.
Với sự nhìn nhận sáng tạo như một quá trình tranh đấu về tinh thần
giữa con người với con người. Đó có thể là sự tranh đấu giữa hai cá thể, giữa
nhóm này và nhóm khác, giữa cá nhân với tổ chức và thậm chí là giữa cái tôi
của mình với chính mình, ý tưởng của sự sáng tạo xuất hiện như một ánh
sáng. Ánh sáng ấy được tạo nên khi con người tập trung hết tư duy, tưởng
tượng v
à thậm chí kể cả những rung cảm đích thực của chính mình để hướng
đến một suy nghĩ mới, một khám phá mới. Ý tưởng ra đời như thế. Như vậy,
sáng tạo còn được xem là sự đối thoại mở, đó là sự đối thoại hai chiều để
khẳng định hoặc phủ định tư tưởng và tư tưởng còn phát triển, không thể
hoàn tất nên phải luôn tìm đến cái mới nhờ vào sự đối thoại. Nhờ vào sự đối

thọai này, ý tưởng xuất hiện và nó trở thành một sản phẩm sự kỳ độc đáo và
thú v
ị trong cuộc sống của con người và nó gắn chặt với sự sáng tạo từ điểm
khởi đầu đến kết thúc, từ thao tác nhận thức đến thao tác hành vi
13
Ý tưởng còn được nhìn nhận về bản chất của nó như là “đặt vấn đề”.
Cụ thể hơn đó là sự nêu lên vấn đề mới. Xuất phát từ những gì đã quan sát,
phân tích, t
ổng hợp phải đạt đến mức nêu lên được giả thuyết, nêu lên vấn
đề mới dựa tr
ên sự nhìn nhận vấn đề cũ dưới góc độ mới của sự tư duy, đặc
biệt là tưởng tượng. Vấn đề khi con người đặt ra ở đây đó chính là những ý
tưởng. Có thể đó l
à một suy nghĩ ban đầu, có thể đó là một giả định về
nguyên nhân, đó cũng có thể l
à một biện pháp nào đó để làm cho vấn đề
được giải quyết. Nói thế th
ì ý tưởng càng không thể tách rời khỏi sáng tạo và
h
ọat động sáng tạo.
Bên cạnh đó, có thể quy bản chất của ý tưởng khi đặt nó trong mối
quan hệ với bản chất của sự sáng tạo trên phương diện chức năng. Một số
cách nhìn về bản chất của ý tưởng lại hướng theo việc nghiên cứu các chức
năng của s
áng tạo để nhìn nhận mối quan hệ đặc biệt này. Xét về bản chất,
sáng tạo nghĩa là nghĩ ra - mà nghĩ ra có nghĩa là hình dung và sáng chế. Bất
kỳ quá trình sáng tạo nào có hiệu quả cũng phải thực hiện hai chức năng
hoàn toàn khác nhau. Sau khi có ý tưởng mới, người thực thi ý tưởng sẽ làm
vi
ệc sáng tạo còn lại để giải quyết tất cả các nhiệm vụ và tạo ra sản phẩm

mới. Lẽ đương nhiên, quá trình sáng tạo luôn đòi hỏi phải có sự động viên,
hướng dẫn, thậm chí là điều khiển khi cần thiết. Mối quan hệ này là quan hệ
hai chức năng: thực hiện và điều khiển. Dù mỗi một chức năng đòi hỏi người
chịu trách nhiệm sẽ có những nhiệm vụ khác nhau nhưng chắc chắn rằng chỉ
khi mỗi phía đều phải tư duy tích cực và hiệu quả thì “cái mới” mới có thể
xuất hiện và được thực thi đến độ tốt nhất.
Einstein cũng đưa ra những luận điểm khá độc đáo có liên quan đến
vấn đề ý tưởng. Theo ông, việc thiết lập vấn đề mà cụ thể là nghĩ ra ý tưởng
thường quan yếu hơn việc giải quyết vấn đề v
ì giải quyết vấn đề chỉ là công
vi
ệc của kỹ năng toán học hay kinh nghiệm. Nêu lên được vấn đề mới,
14
những khả năng mới, nhìn nhận những vấn đề dưới một góc độ mới đòi hỏi
phải có trí tưởng tượng và nó đánh dấu bước tiến bộ thực sự của khoa học.
Rõ ràng, hướng nghiên cứu của Einstein đã đánh vào gốc của vấn đề sáng
t
ạo. Cũng như một số cá nhân khác, ông đánh giá rất cao về việc nêu ra vấn
đề hay ý tưởng. Đương nhiên,
ý tưởng này là ý tưởng dưới dạng “đã được
biểu đạt”. Nếu vấn đề đã đạt được biểu đạt một cách hợp lý và mới mẻ, hấp
dẫn, chắc chắn việc tìm kiếm phương thức để giải quyết không còn là vấn đề
quá quan trọng hay phức tạp.
L.X. Vưgốtxki không những đưa ra khái niệm sáng tạo m
à ông còn
phân tích khá sâu v
ề bản chất của sáng tạo dưới góc nhìn hoạt động. L.X.
Vưgốtxki khẳng định hoạt động sáng tạo được c
oi là hoạt động cao nhất của
con người. Chính hoạt động sáng tạo của con người đ

ã làm cho nó thành
m
ột sinh vật hướng về tương lai, xây dựng tương lai và cải biến hiện tại của
mình. Ông nhận định: “Bộ não không những là một cơ quan gần gũi lại và
tái hi
ện kinh nghiệm cũ của chúng ta, nó còn là cơ quan phối hợp, chỉnh lý
một cách sáng tạo và xây dựng nên những tình thế mới và hành vi mới bằng
những kinh nghiệm cũ đó”.[11 – trích lại]
L.X.Vưgốtxki còn khẳng định thêm rằng thông thường chúng ta có
quan niệm sáng tạo là lĩnh vực của một số ít người, đó là những thiên tài,
nh
ững tài năng đã sáng tác ra những tác phẩm nghệ thuật vĩ đại hoặc nghĩ ra
những cải tiến nào đó trong kỹ thuật. Thế nhưng L.X. Vưgốtxki cũng khẳng
định “
Sự sáng tạo thật ra không phải chỉ có ở nơi nó tạo ra những tác phẩm
lịch sử vĩ đại, mà ở khắp nơi nào con người tưởng tượng, phối hợp, biến đổi
và tạo ra một cái gì mới, cho dù cái mới ấy nhỏ bé đến đâu đi nữa so với
những sáng tạo của các thiên tài”. [11]Trong đời sống hàng ngày, xoay
quanh chúng ta, sáng t
ạo là một một điều kiện cần thiết của sự tồn tại và tất
cả cái gì vượt qua khuôn khổ cũ và chứa đựng dù chỉ một nét của cái mới,
15
thì nguồn gốc của nó đều do quá trình sáng tạo của con người. Rõ ràng ở đây
Vưgốtxki quan niệm về sáng tạo rất
rộng và quan niệm này có thể nói thể
hiện rõ tính nhân văn của con người. Rõ ràng là với quan niệm này,
Vưgốtxki đã thực sự xem xét ý tưởng như mấu chốt của sự sáng tạo mà ở đó
ý tưởng được quy về sự thay đổi, đổi mới của sự sáng tạo.
Dưới góc độ Tâm lý
học, khi xem xét về giá trị của ý tưởng hay sự tồn

tại đích thực của ý tưởng, có thể đặt mối quan hệ của ý tưởng với những
thuộc tính cơ bản của sự sáng tạo để nhìn nhận mối liên quan này. Sự sáng
tạo bao gồm ba thuộc tính cơ bản hay nó bộc lộ ở ba tính chất: tính mới mẻ,
tính độc lập v
à tính có lợi và dường như cả ba thuộc tính này đều có mối
quan hệ chặt chẽ với ý tưởng hay nói khác đi, ý tưởng thực sự cũng phải
thỏa những điều kiện này nếu đó là một ý thưởng thực tế và hữu hiệu.
+ Tính m
ới mẻ
Sáng tạo phải tạo ra cái gì đó “mới mẻ”. Cái mới mẻ này có thể là mới
đối với cá nhân hoặc đối với x
ã hội, đứng giữa từ “hoặc” đó chính là hai
quan ni
ệm nhưng quan niệm hai là quan niệm phù hợp hơn vì sáng tạo hay
hoạt động sáng tạo luôn có thể tồn tại và bộc lộ trong đời sống thường nhật
của mỗi người và mọi người. Nếu đã gọi là ý tưởng thì chắc chắn rằng ý
tưởng đó phải mới mẻ. Một ý tưởng đ
ã cũ nát hay một ý tưởng đã thực sự
quen thuộc đến mức nhàm chán thì chẳng sử dụng để tìm ra được một sản
phẩm đích thực.
+ Tính độc lập - tự lập
Tính độc lập
- tự lập ở đây tồn tại trong cả tư duy và trong cả hoạt
động. Nhờ vào tư duy độc lập th
ì sáng tạo lấy nó làm tiền đề để nảy sinh giải
pháp mới. Khả năng độc lập bộc lộ cả trong việc đặt mục đích tìm giải pháp
giải quyết vấn đề. Quá trình giải quyết vấn đề một cách độc lập - tự lập phải
bao gồm ba khâu: nhận ra - giải quyết - kiểm tra, đánh giá giải pháp giải
16
quyết vấn đề. Tuy nhiên tính độc lập - tự lập không phải là tính cá nhân hay

s
ự đơn độc mà vẫn có thể có sự phối hợp của nhiều cá nhân dù rằng mỗi cá
nhân vẫn giữ sự độc lập của chính mình trong sự phối hợp. Ở đây, bất kỳ
một cá nhân nào hay tổ chức - nhóm nào sáng tạo ra ý tưởng, khám phá ra ý
tưởng cũng bắt đầu từ việc phải độc lập suy nghĩ v
à tác chiến. Nếu tất cả
những kinh nhiệm cũ cứ ám thị, nếu các cá nhân khác cứ ám thị thì chắc
chắn rằng thật khó có thể giải quyết vấn đề tạo ra ý tưởng một cách thực thụ
và mang tính khả thi.
+ Tính có lợi
Sáng tạo phải tạo ra cái mới nhưng cái mới ấy phải đảm bảo tính hiện
thực, phục vụ cho lợi ích của con người, của xã hội. Sáng tạo không thể phủ
nhận hoàn toàn hiện thực mà là sự phản ánh hiện thực tối đa trong tình
hu
ống mới, chất lượng mới và mục đích mới để tạo ra cái mới độc đáo hơn,
đẹp hơn và có lợi hơn và quay về phục
vụ cho thực tiễn cuộc sống. Ở đây, cá
thể nói cũng có khá nhiều dạng ý tưởng khác nhau như loại ý tưởng thực tế,
loại ý tưởng bay bổng, loại ý tưởng điên rồ Thế nhưng mong ước cuối
cùng của ý tưởng là phải phục vụ cho đời sống con người và đó là một tiêu
chí đúng nghĩa của ý tưởng. Khi ý tưởng có lợi, ý tưởng được sử dụng, ý
tưởng được chấp nhận hoặc ý tưởng được xem xét đó l
à lúc ý tưởng được
trả về đúng những hình dạng của nó một cách đúng màu sắc nhất.
Như vậy,
ý tưởng xét về bản chất đó chính là sự sáng tạo. Mối quan
hệ giữa ý tưởng và sự sáng tạo là mối quan hệ cộng sinh, mối quan hệ xuất
phát và là mối quan hệ chứa trong. Ý tưởng xét về bản chất chính là sự sáng
tạo vì:
- Ý t

ưởng hướng đến việc tạo ra cái mới là ở những mức độ khác
nhau.
17
- Ý tưởng của con người tạo ra nhằm để phục vụ cho cuộc sống con
người, nhu cầu của x
ã hội.
- Ý tưởng là sự tạo ra cái mới của sáng tạo có sự tham gia khá đầy đủ
của các quá trình tâm lý của cá nhân.
II. SỨC MẠNH CỦA Ý TƯỞNG
Không thể phủ nhận sức mạnh của ý tưởng khi có thể nói rằng ý
tưởng l
à ngọn nguồn của mọi sức mạnh. Con người muốn chinh phục cuộc
sống xung quanh, con người muốn cải thiện chính mình và cải thiện người
khác, con người muốn hưống đến sự th
ành công không thể tách rời khỏi ý
tưởng. Nói khác đi, sức mạnh của ý tưởng thực sự làm cho con người trở
nên mạnh mẽ và kỳ bí. Sức mạnh của ý tưởng làm cho xã hội loài người
chúng ta hướng đến một giá trị mới, một đẳng cấp mới.
Đầu ti
ên, có thể nhận thấy sức mạnh của ý tưởng đối với sự phát triển
nói chung của con người và xã hội loài người. Ngay từ thời mông muội, con
người đ
ã nhận ra những ý tưởng rất sơ đẳng để có thể phục vụ cho chính
mình. Từ những hình ảnh rất đơn giản của thú rừng bị cháy thông qua trận
hỏa hoạn với mùi thịt thơm, con người dần dần nảy sinh ra những ý tưởng ăn
chín. Ý tưởng này đưa con người lên một nấc thang mới thoát khỏi suy nghĩ
của chuyện ăn sống - uống tươi trước đó. Con người cũng bắt đầu nhận ra
không thể sống một cách giản đơn hoàn toàn phụ thuộc vào tự nhiên thế là
vi
ệc sống ở hang động từng bầy từng đàn bắt đầu xuất hiện. Không dừng ở

đó, với của ăn kiếm được quá nhiều m
à không thể dùng hết, con người bắt
đầu nảy sinh nhiều ý tưởng mới lạ m
à cụ thể là biết chăn nuôi để dành, biết
dùng những nguyên liệu hay những kỹ thuật để trữ đông Tất cả dần dần
đẩy con người đi đến một sự phát triển mới về mặt nhận thức v
à hành vi.
Con người cùng với xã hội bắt đầu hướng đến một sự phát triển mới mà ở đó
bao gồm nhiều thách thức trong cuộc sống đã được giải quyết. Ngay trên
18
bình diện xã hội cũng thế, cộng đồng người luôn hướng đến những phương
tiện mới, điều kiện mới và những công cụ mới để phục vụ cho xã hội loài
người hướng đến một đỉnh cao của cuộc sống. Đó chính là một xã hội phát
triển, văn minh và tiến bộ. Những gì con người có được và xã hội loài người
có được ng
ày hôm nay không thể không bắt đầu từ ý tưởng. Từ những tờ
ngân phiếu rất xa xưa trong những bộ phim cổ trang đến tiền giấy ngày nay
hay nh
ững cổ phiếu ngất ngưởng ở các công ty đều mang màu sắc của sự
phát triển xã hội. Đó là sự phát triển đích thực của xã hội loài người nhằm
hướng đến một tầm cao mới.
Sức mạnh của ý tưởng còn thể hiện khá rõ ở sự phát triển của thể chất
và tinh thần trong đời sống con người. Hãy nhìn về sự phát triển của thể chất
con người để có thể nhậ
n ra những ý tưởng khoa học không bao giờ ngừng
lại. Ngay từ rất xa, chiều cao con người thật khiêm tốn và nhiều quốc gia
trong khu vực, chiều cao trung bình của nam giới chưa thể đạt được mức
165 cm. Thế nhưng với những ý tưởng phải cải thiện chiều cao của con
người, gia tăng sức khỏe thì nhiều quốc gia hiện nay như Nhật Bản, Hàn
Qu

ốc thì chiều cao trung bình của đàn ông đã không dừng lại ở mức trên 165
cm mà ti
ệm cận 170 cm, thậm chí là hơn thế. Quả thật là đáng nể khi ý
tưởng cải thiện về sức khỏe của con người bằng các dưỡng chất, bằng các
bài tập thể dục, bằng sự vận động của con người đã được đền đáp một cách
xứng đáng. Con người không dừng lại ở việc cao hay thấp mà đã hướng đến
một ý tưởng mới: kéo dài tuổi thọ. Ngay từ rất lâu, ý tưởng này có thể là
huy
ễn hoặc hoặc thực sự là “vô lối” khi không có quá nhiều cơ sở khoa học
của nó. Thực tế cho thấy ngay trong những dã sử khác nhau trong cuộc sống,
nhiều kỳ nhận dị sĩ bắt đầu tu đạo để hướng đến việc sống thọ ngàn năm.
Ngay cả những bậc đế vương ở các triều đại khác nhau của Trung Quốc
cũng rất muốn mình sẽ trường sinh bất lão. Nào là dược thảo kỳ hoa, nào là
19
tiên đơn diệu dược Nào là khí công võ thuật, nào là đạo hạnh pháp thuật
đều được sử dụng nhưng thách thức vẫn tồn tại sừng sững như một ngọn
núi Tất cả đều được cải thiện dần dần và ước mong trường sinh bất lão có
l
ẽ vẫn đang ở phía trước. Thế nhưng những bằng chứng về tuổi thọ của con
người được nâng l
ên một cách đáng kể trong vài chục năm qua cũng là
nh
ững minh chứng về sức mạnh của ý tưởng. Đã có không ít cụ ông và cụ bà
có tu
ổi thọ trên dưới 120 tuổi để thấy rằng những ý tưởng ấy của con người
không phải là không có căn cứ hay không phải là không khả thi nếu như mọi
thứ ý tưởng đều được cân nhắc để thực thi một cách khoa học.
Ngay trong thời đại ngày nay, con người khó có thể hướng đến những
thành công về mặt kinh tế hay những định hướng khác nếu không có những
ý tưởng. Hãy bắt đầu bằng sự nỗ lực của nhiều doanh nhân thành đạt trong

cuộc sống thực tiễn để minh chứng thêm về sức mạnh của ý tưởng. Khi con
người có ý tưởng, không ít người đ
ã thực sự thành công nếu biết khai thác ý
tưởng đó một cách thú vị. H
ãy suy ngẫm những ý tưởng rất bình dị trong
cuộc sống như mở một quầy bán hàng chuyên bán trái cây tươi làm lạnh và
đóng gói thật đẹp kèm với hoa tươi được bó sang trọng để có thể nhận thấy
rằng đó chính là ý tưởng làm giàu một cách thú vị Không ít gian hàng
thành công m
ột cách bất ngờ khi những người chủ dự án ấy là những sinh
viên năm cuối ở một vài trường Đại học đ
ã mạnh dạn khai thác ý tưởng của
mình dưới dạng dự án để rồi thành công có được là thương hiệu và số lãi tìm
được không dưới vài trăm triệu một năm. Rồi kế đến đó là những ý tưởng
hết sức thú vị khác có thể “hái ra tiền” thông qua những thương hiệu rất nổi
tiếng như cà phê Trung Nguyên, Phở 24, Coop mart và nhiều nhãn hàng -
thương hiệu khác nữa. Vấn đề ở đây chưa hẳn về xuất phát điểm của tiềm
lực kinh tế cao hay thấp - nhiều hay ít, vấn đề cũng không hẳn về chuyện
khả năng điều hành hay quản lý nhưng xuất phát điểm đích thực của nó
20
chính là ý tưởng. Bạn không không thể kinh doanh thành công nếu bạn
không có suy nghĩ hay không có ý tưởng để thôi thúc. Bạn hãy sống hết
mình vì nó Khi bạn có một ý tưởng tốt, bạn hãy làm tất cả vì nó, sống vì
nó, ch
ết vì nó, bạn sẽ có thể gặt hái được những thành công cực kỳ thú vị và
h
ấp dẫn
III. NGỌN NGUỒN CỦA Ý TƯỞNG
Không thể tự dưng con người nảy sinh ý tưởng vậy thì đâu là ngọn
nguồn của ý tưởng?. Có thể nói ý tưởng của một câu chuyện, ý tưởng của

một bài thơ, ý tưởng của một quyển sách hay ý tưởng kinh doanh, ý tưởng
đột ph
á về mặt quân sự, “ý tưởng” chính trị tất cả đều có ngọn nguồn của
nó. Truy tìm ngọn nguồn của ý tưởng cũng nên bắt đầu bằng một câu chuyện
thú v
ị trong cuộc sống.
Màu trắng là màu của sự tinh khiết hay là màu của huyền thoại khởi
thủy cùng với màu đen. Ở màu trắng có cả sự hấp dẫn đến trong veo, có cả
sự lôi cuốn đến diệu kỳ, có cả sự lý thú của khám phá và có cả sự tươi tắn
của xuất phát Không ít người trong cuộc sống đã đắm đuối vì màu trắng
khi gặp nó và trải nghiệm cùng màu trắng. Và cũng chính vì thế, màu trắng
trở thành màu của cuộc sống và màu cung cấp dữ liệu độc đáo cho nhiều ý
tưởng thú vị.
“Dạ tiệc trắng” là một ý tưởng khá lý thú trong thời gian gần đây.
Bình thường, nếu một người chưa thể phát kiến ý tưởng, màu trắng cũng chỉ
là màu trắng hoặc chí ít chỉ làm cho con người cảm thấy xúc cảm về nó, lay
động khi gặp nó Gặp một chiếc áo trắng, ta cảm thấy sao m
à tinh tế thế,
gặp một dãi lụa trắng, cảm nhận được sự đáng yêu của nó, gặp một đóa hoa
tr
ắng muốt hay một bó hoa trắng, sự xuýt xoa hay thoải mái về yếu tố đơn
giản của nó được tôn vinh ở mức cao nhất được khai thác Tuy nhiên, điều
quan trọng ở đây là ý tưởng có thể nảy sinh trong “Dạ tiệc trắng” bằng
21
những suy nghĩ rất táo bạo và lý thú. Đó là dạ tiệc dành cho tất cả những ai
yêu thích màu trắng, đến đấy cũng bằng chính trang phục trắng, khăn ăn
màu trắng, đồ dùng ở bàn tiệc cũng màu trắng và nhiều thứ khác cùng
tr
ắng Tất cả là một ý tưởng được khai thác tạo ra điểm nhấn hết sức ấn
tượng và lý thú

S
ẽ không phải là sang trọng nếu như một buổi họp báo sẽ chỉ là họp
báo. Cũng xuất phát từ màu trắng thì nhiều mặt hàng của cuộc sống có thể
bám sát vào màu trắng để khai thác một cách lý thú. Tuy nhiên, nhãn hàng
b
ột giặt lại khai thác ý tưởng trắng một cách hết sức thông minh để họp báo
không chỉ là họp báo. Đó là một buổi trò chuyện hay một diễn đàn mà thậm
chí gọi là một sự kiện cũng có thể được. Cũng là trang phục trắng, cũng là
nh
ững dãi lụa trắng được trang trí một cách ấn tượng, cũng là những người
mẫu trình diễn trang phục trắng, cũng là những chiếc áo trắng được quyên
góp. Tuy nhiên, hơn thế nữa đó là sự trao đổi về ý nghĩa của màu trắng với
cuộc sống, ý nghĩa của màu trắng đối với đồng phục học sinh kèm theo đó là
chiến dịch quyên góp áo trắng kèm theo những bài cảm nhận về chiếc áo học
trò đã làm cho buổi “tiệc trắng” ấy lại hết sức thú vị. Tính chất của họp báo
đ
ã được giải thoát khi nhiều thông tin và nhiều hình thức chuyển tải trong
buổi họp báo hoàn toàn có thể được khai thác một cách thú vị để sức lan tỏa
của chiến dịch viết bài cảm nhận về màu trắng tuổi học trò hay những suy
nghĩ khác về màu trắng tinh khôi của chiếc áo học trò đã được đẩy lên đến
đỉnh. Đó chính l
à những ý tưởng khởi thủy từ cái nhìn rất tự nhiên trong
cu
ộc sống nhưng người khai thác ý tưởng lại biết cách “đẩy” ý tưởng của
mình trở thành điểm đến của nhiều sự quan tâm, của nhiều cảm xúc
Có thể nói mấu chốt của hoạt động sáng tạo chính là ý tưởng. Những
nghiên cứu tâm lý cho thấy chỉ khi ý tưởng xuất hiện thì hoạt động sáng tạo
mới được thực thi một cách thực sự. Ý tưởng sáng tạo dù giản đơn hay phức
22
tạp thì chính nó là điểm mấu chốt của hoạt động sáng tạo vì nó vừa là cơ sở,

vừa là đích đến của sáng tạo. Ý tưởng được xem là ngọn nguồn của sự sáng
tạo cũng như sáng tạo là bản chất của ý tưởng. Ý tưởng có thể bắt nguồn từ
những hình tượng mà con người quan sát trong cuộc sống, những biểu tượng
có được của trí nhớ v
à cả những biểu tượng đầy tính lãng mạn của tưởng
tượng.
Trước hết, có thể nói rằng ý tưởng xuất phát thật sự b
ình dị trong cuộc
sống thường nhật. Không những thế, ý tưởng có thể xuất phát một cách bất
ngờ từ những gì đó thật cụ thể trong quá trình con người tiếp nhận những
thông tin của thế giới bên ngoài hay thế giới thông tin mạng. Hãy bắt đầu
bằng những hình ảnh của một chiến dịch quảng cáo của một hãng kem đánh
răng để nhận ra được những vấn đề có li
ên quan. Giả định ban đầu về câu
chuyện của một chàng trai tình cờ gặp một người con gái rất dễ thương và
tốt bụng trong một chiều mưa đã làm cho chàng trai rung động đích thực.
Chàng vội vã và ngô nghê khi không xin số điện thoại người con gái đã gửi
tặng mình chiếc áo mưa thế nên thực sự buồn bã và thất vọng. Dán cả tờ rơi
ở các trạm xe bus khác nhau giữa trưa nắng gắt hay giữa trời mưa tầm t
ã để
tìm nàng, mua cả vài chùm bong bóng to dong ruổi trên con ngựa sắt kèm
theo nh
ững thông điệp: “em ở nơi nào” với hy vọng cô nàng sẽ quan tâm và
chú ý Nh
ững hình ảnh lãng mạn tại sao lại không trở thành một ý tưởng
mang tính nhân văn để hỗ trợ và giúp đỡ
. Thế là một cuộc hỗ trợ đúng nghĩa
kèm theo ý tưởng quảng cáo xuất hiện và nhãn hàng kem đánh răng ấy đã
đồng hành cùng với chàng trai để câu chuyện thú vị ấy trở thành ý tưởng
sáng tạo cũng khá độc đáo trong suốt năm 2008. Những ý tưởng mới lại tiếp

tục nảy sinh từ những ý tưởng khởi xuất: lập blog - nhật ký điện tử để tìm
chàng trai, mô t
ả chân dung cô gái và gửi lên mạng để tìm kiếm, đoán tiếp
kết quả của hành trình tìm kiếm hoặc viết tiếp câu chuyện tình diễm lệ giữa
23
hai người, đoán xem điều gì sẽ xảy ra trong thực tế về mối quan hệ của hai
người Tất cả đều l
à những ý tưởng có sức hút đối với những bạn trẻ thực
sự quan tâm đến chính vấn đề của câu chuyện cũng như những diễn tiến tâm
lý của con người Những tranh cãi rằng câu chuyện này không biết có phải
là có thực hay nó bắt chước với một câu chuyện tình diễm lệ và lãng mạn
đến mức “vượt khung” trên internet nhưng r
õ ràng là khi ý tưởng này được
khai thác, không ít người đ
ã thực sự cảm nhận những giá trị của sự lãng mạn
trong tình yêu, không ít người hiểu rằng hãy trả về cho tình yêu những giá trị
diệu kỳ của nó mà không phải là cứ đến với tình yêu bằng sự toan tính hay
ích kỷ Cũng không ít người cho rằng cần nhìn về tình yêu bằng một sự bao
dung, bằng chữ duyên kỳ ngộ Lẽ đương nhiên, giá trị đính kèm là những
người y
êu thích nhãn hàng có thể tăng lên, sự lan tỏa của nhãn hàng sẽ dày
hơn và ấn tượng về nhãn hàng sẽ thực sự đến một cách hết sức bất ngờ
nhưng nằm trong dự định của người khai thác ý tưởng đ
ã dự tính một cách
chi tiết và chính xác
Trong ho
ạt động của con người, có thể nói rằng vấn đề ý tưởng sáng
tạo cũng tạo ra sự tranh cãi một cách quyết liệt. Sự hơn thua giữa nhiều cá
nhân cùng sự tranh chấp ý tưởng đang diễn ra một cách hết sức phức tạp. Để
đưa ra những ý tưởng sáng tạo hay để kích thích những ý tưởng sáng tạo nảy

sinh cần chú ý và quan tâm đến những yêu cầu: đừng vội truy tìm nguồn gốc
của ý tưởng hay diễn trình của ý tưởng khi phát triển ý tưởng, càng tạo ra
nhiều ý tưởng càng tốt, hãy ghi chép hoặc lưu giữ ý tưởng khi chúng xuất
hiện, luôn phát triển những ý tưởng đang được lưu giữ Vấn đề quan trọng
khi nhận ra một ý tưởng lóe sáng, dù ở bất kỳ nguồn nào đi chăng nữa thì
đừng vội vã dành thời gian và công sức truy tìm nguồn gốc bằng những
nhưng câu hỏi tại sao hay ý tưởn
g này từ đâu ra mà những câu hỏi rằng ý
24
tưởng này sẽ được phát triển như thế nào, được vận dụng ra sao sẽ là những
câu hỏi thực sự thú vị để khai thác sức mạnh tối đa của ý tưởng.
Thói quen của nhiều người là hay chỉ trích hoặc phê bình ý tưởng của
người
khác mà không có sự chân thành theo hướng chấp nhận. Ở đây, chính
thái độ chỉ trích, ph
ê phán một chiều sẽ là yếu tố tiêu diệt ý tưởng sáng tạo
và cả sự sáng tạo một cách hữu hiệu. Bản năng phê phán ngay tức khắc
những ý tưởng sẽ làm cho việc rơi rớt những ý tưởng sẽ xuất hiện, đó là
chưa kể đến việc chính người phát kiến ý tưởng sẽ chán nản và mất hết động
lực để phát kiến ý tưởng nảy sinh. Nếu điều này tiếp tục xảy ra thì sự an toàn
trong vi
ệc lựa chọn các ý tưởng sẽ xuất hiện vì những ý tưởng đột phá sẽ bị
giết chết mà thay vào đó là những ý tưởng yếu, an toàn và dè dặt được lựa
chọn. Nguồn gốc ý tưởng cho thấy ý tưởng có thể xuất hiện một cách bất
ngờ và đa dạng, mỗi nguồn gốc của ý tưởng đều đem lại những gợi ý thú vị
cho quá trình làm việc nếu như những người tiếp nhận ý tưởng có đủ tầm
nhìn và có đủ sức tưởng tượng tiếp nối. Mỗi khung cảnh, mỗi điều kiện, mỗi
sự tương tác giữa người và người, mỗi nhiệm vụ cấp bách được đặt ra từ
thực tiễn cuộc sống hay của chính những đối tác đều có thể là những “đòn
b

ẫy” quan trọng tạo thành điều kiện đinh để những ý tưởng xuất hiện. Vấn
đề l
à hãy cho ý tưởng lóe sáng ấy một bầu không khí có đủ oxy để thở, có đủ
nước để uống, có đủ phân bón để vươn lên và điều quan trọng l
à hãy trả về ý
tưởng những ý nghĩa vẹn nguy
ên của nó: chỉ là ý tưởng mà chưa phải là sự
thật vẹn nguyên.
Theo m
ột nguyên lý phát kiến ý tưởng, suy nghĩ của con người được
diễn ra một cách liên tục, tự do. Trong nhiều trường hợp, con người có thể
đưa ra các
ý tưởng hoàn toàn độc lập hoặc dựa trên ý tưởng đã có hoặc của
những cá nhân khác để tạo ra nhiều ý tưởng mới. Ý tưởng mới có thể bật lên
t
ừ ý tưởng đã có, khơi dậy thêm nhiều ý tưởng phụ và sự kết hợp giữa các ý
25
tưởng có thể diễn ra một cách liên tục. Thế nhưng để ý tưởng liên tục diễn ra
nhất thiết cần phải dẹp qua bản năng ưa chỉ trích hay phán xét vội vàng mà
ch
ấp nhận ngay cả những ý tưởng hiển nhiên và mới lạ của chính mình và
c
ủa cả người khác. Khi đã có ý tưởng, điều quan trọng kế tiếp cần thực hiện
là chuyển sang bước tư duy thực tiễn, đánh giá, nhận xét để định lượng
những giá trị của ý tưởng.
Cũng nên nhớ rằng việc xem xét giá trị của ý tưởng có thể rất chủ
quan cho nên không vội vàng bỏ qua bất kỳ ý tưởng nào mà phải luôn lưu
giữ theo kiểu “cất kho” có mã số. Có thể rằng những ý tưởng không bao giờ
đủ cho nên để có kho tư liệu nhằm đánh giá th
ì những ý tưởng cần được

chính chủ thể sáng tạo đặt ra chỉ tiêu. Trong những ý tưởng được xem xét,
những ý tưởng đầu tiên thường có chất lượng kém hơn những ý tưởng sau và
có th
ể những ý tưởng ban đầu chưa phải là ý tưởng đích thực nhưng chắc
chắn rằng nó là cơ sở quan trọng cho dòng chảy liên tục của những ý tưởng.
Nếu định lượng những ý tưởng, có thể chia thành ba phần. Những ý tưởng
đầu ti
ên là những ý tưởng cũ, lặp lại; một phần ba kế tiếp là ý tưởng thú vị,
sáng tạo và một phần ba cuối cùng là những thấu hiểu sâu sắc đầy phức tạp
và cũng thật triển vọng.
M
ột phương châm cũng khá quan trọng khi đề cập đến việc chọn lựa ý
tưởng hay kết hợp ý tưởng l
à hãy “dàn” các ý tưởng để nhìn nó một cách sâu
sắc nhất. Điều này đòi hỏi chủ thể ý tưởng phải chọn ngay những ý tưởng
với các thuộc tính có quan hệ gần với các thuộc tính của đối tượng, áp dụng
những ý tưởng vào thực tế dù là một phần hay trọn vẹn, sau đó là kết hợp
hay sử dụng các thuộc tính hay phương thức tương ứng từ một hay nhiều ý
tưởng.
Cách thức này sẽ làm cho ý tưởng trở nên sắc sảo hơn, mang tính ứng
dụng hơn và thực tế hơn với những định hướng của người khai thác, người
sử dụng để đảm bảo tính khách quan và khả thi của nó.