Ảnh hưởng và sự tồn lưu đioxin trong môi trường đất vùng mã đà - tỉnh bình phước pptx

ĐI HC QUC GIA TP HCM
TRƯNG ĐI HC KHOA HC T NHIÊN
KHOA MÔI TRƯNG


 !"#$%&'(
 !"#$%&'(
)#*
)#*
+,-./012314
+,-./012314
1 !1%5
1 !1%5
6*
6*
7.%#891:
7.%#891:
0517099
0517099
;.1<12!=10
;.1<12!=10
0717110
0717110
>.,?89@A
>.,?89@A
0717040
0717040
B.@C121&
B.@C121&
0717096
0717096

D.,E89,C
D.,E89,C
0717135
0717135
F.1<12C/
F.1<12C/
0717055
0717055
G.@C12/H
G.@C12/H
0717058
0717058
I.1<12!J
I.1<12!J
0617007
0617007


.1K!-LM
.1K!-LM
N;O>OGOI1JP
N;O>OGOI1JP
QM+

ĐỊNH NGHĨA
ĐỊNH NGHĨA

NGUỒN GỐC PHÁT SINH
NGUỒN GỐC PHÁT SINH


TÍNH CHẤT, ĐỘC TÍNH
TÍNH CHẤT, ĐỘC TÍNH

DIỄN THẾ CỦA DIOXIN TRONG MÔI TRƯỜNG
DIỄN THẾ CỦA DIOXIN TRONG MÔI TRƯỜNG

CÁC ẢNH HƯỞNG CỦA DIOXIN
CÁC ẢNH HƯỞNG CỦA DIOXIN

CÁC GIẢI PHÁP BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
CÁC GIẢI PHÁP BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
R-+-ST
DIOXINS :
DIOXINS :
US EPA (06/2001) :
US EPA (06/2001) :
là một tập hợp của 17 hợp chất hữu cơ
là một tập hợp của 17 hợp chất hữu cơ
gây nhiều tác động sinh hóa lên động vật gồm 7 hợp chất
gây nhiều tác động sinh hóa lên động vật gồm 7 hợp chất
đồng phân của
đồng phân của
TetraChloroDibenzo-p-Dioxin
TetraChloroDibenzo-p-Dioxin
(TCDD) và
(TCDD) và
10 hợp chất đồng phân của furans.
10 hợp chất đồng phân của furans.
Châu Âu : Gồm tất cả 210 hợp chất trong nhóm

Châu Âu : Gồm tất cả 210 hợp chất trong nhóm
dibenzodioxin, dibenzofurans, và polychlorinate
dibenzodioxin, dibenzofurans, và polychlorinate
biphenyls (PCBs).
biphenyls (PCBs).
DIOXIN
DIOXIN


:
:


là hợp chất hữu cơ c
là hợp chất hữu cơ c
ủa
ủa
TCDD có các nguyên tử
TCDD có các nguyên tử
Chlor kết nối ở các vị trí 2,3,7,8 và có tên là 2,3,7,8-
Chlor kết nối ở các vị trí 2,3,7,8 và có tên là 2,3,7,8-
tetrachlorodibenzo-p-Dioxin.
tetrachlorodibenzo-p-Dioxin.
J
J
J
J

1
46

9

+MU+VJ'-W1X-

Dioxin là một tạp chất xuất hiện mặc nhiên trong nhiều qui
Dioxin là một tạp chất xuất hiện mặc nhiên trong nhiều qui
trình sản xuất công nghiệp có liên quan đến chất Chlor (Cl):
trình sản xuất công nghiệp có liên quan đến chất Chlor (Cl):

Sản xuất các thuốc trừ sâu, các chất diệt cỏ, phát quang, chủ
Sản xuất các thuốc trừ sâu, các chất diệt cỏ, phát quang, chủ
yếu là chất
yếu là chất
2,4,5-T
2,4,5-T
(2,4,5-Tetrachloro phenoxy acetic acid).
(2,4,5-Tetrachloro phenoxy acetic acid).

Sản xuất bột giấy và tẩy trắng giấy bằng Chlor.
Sản xuất bột giấy và tẩy trắng giấy bằng Chlor.

Sản xuất chất dẻo P.V.C.
Sản xuất chất dẻo P.V.C.

Các quá trình đốt cháy : đốt rác thải, bùn thải,…
Các quá trình đốt cháy : đốt rác thải, bùn thải,…

Ở Việt Nam, một nguồn gốc đáng lưu ý là từ chiến dịch
Ở Việt Nam, một nguồn gốc đáng lưu ý là từ chiến dịch
Ranch Hand

Ranch Hand
(1961 - 1971). Quân đội Mỹ đã rải hơn 44 triệu lít
(1961 - 1971). Quân đội Mỹ đã rải hơn 44 triệu lít
chất da cam có chứa khoảng 170 kg Dioxin xuống khoảng
chất da cam có chứa khoảng 170 kg Dioxin xuống khoảng
30.000 km
30.000 km
2
2
đất thuộc các địa phương ở nam vĩ tuyến 17.
đất thuộc các địa phương ở nam vĩ tuyến 17.


1Y-J-Z1

Đây là hợp chất nhân tạo. Trong tự nhiên không có TCDD ở
Đây là hợp chất nhân tạo. Trong tự nhiên không có TCDD ở
dạng nguyên chất.
dạng nguyên chất.

Hợp chất 2,3,7,8-TCDD tinh khiết tổng hợp được vào năm
Hợp chất 2,3,7,8-TCDD tinh khiết tổng hợp được vào năm
1968. Đó là một chất :
1968. Đó là một chất :

Vi tinh thể rắn,
Vi tinh thể rắn,

Màu trắng,
Màu trắng,


Nhiệt nóng chảy là 295
Nhiệt nóng chảy là 295
0
0
C
C
. Ở
. Ở
750
750
0
0
C bị phân huỷ nhanh, 1.200
C bị phân huỷ nhanh, 1.200
0
0
C
C
bị phân huỷ hoàn toàn
bị phân huỷ hoàn toàn

Không tan trong nước (độ hoà tan ước tính là 1,26 x 10
Không tan trong nước (độ hoà tan ước tính là 1,26 x 10
-5
-5
ppm)
ppm)
và
và

tan hạn chế trong một vài dung môi hữu cơ,
tan hạn chế trong một vài dung môi hữu cơ,

Bị phá huỷ bởi ánh sáng mặt trời, tia cực tím,
Bị phá huỷ bởi ánh sáng mặt trời, tia cực tím,

Không bị phân huỷ bởi các VSV thông thường,
Không bị phân huỷ bởi các VSV thông thường,

Dioxin bền vững trong điều kiện thường với một thời gian bán
Dioxin bền vững trong điều kiện thường với một thời gian bán
huỷ tạm được thống nhất hiện nay là 15 đến 20 năm,
huỷ tạm được thống nhất hiện nay là 15 đến 20 năm,

Dioxin là ch
Dioxin là ch
ấ
ấ
t đ
t đ
ộ
ộ
c nh
c nh
ấ
ấ
t mà hi
t mà hi
ệ
ệ

n nay ngư
n nay ngư
ờ
ờ
i ta bi
i ta bi
ế
ế
t.
t.
Động vật
Động vật
LD
LD
50
50
Thời gian chết
Thời gian chết
Chuột lang
Chuột lang
0,6 µg/kg
0,6 µg/kg
5 đến 20 ngày
5 đến 20 ngày
Chuột thường
Chuột thường
22 dưới 100 µg/kg
22 dưới 100 µg/kg
9 đến 43 ngày
9 đến 43 ngày

Khỉ
Khỉ
1 đến 20 µg/kg
1 đến 20 µg/kg
12 đến 78 ngày
12 đến 78 ngày
Chó
Chó
30 đến 300 µg/kg
30 đến 300 µg/kg
9 đến 15 ngày
9 đến 15 ngày
Gà
Gà
25 - 30 µg/kg
25 - 30 µg/kg
17 đến 21 ngày
17 đến 21 ngày
QJ1Y-
QJ1Y-

Làm cây rụng lá, khô héo và chết
Làm cây rụng lá, khô héo và chết

100 µg/kg (ppm) gây tử vong ở người
100 µg/kg (ppm) gây tử vong ở người

Tác động lên nhiều cơ quan nội tạng : làm teo tuyến ức, tác động
Tác động lên nhiều cơ quan nội tạng : làm teo tuyến ức, tác động
lên hệ lympho, làm suy giảm miễn dịch, gây thương tổn nặng nề

lên hệ lympho, làm suy giảm miễn dịch, gây thương tổn nặng nề
các tế bào gan,…
các tế bào gan,…

Có khả năng gây ung thư ở liều lượng thấp chỉ cỡ ng/kg (ppb)
Có khả năng gây ung thư ở liều lượng thấp chỉ cỡ ng/kg (ppb)
[1-\J]T1^+!_1^`a+
Quang phân
Quang phân
Quang
Quang
phân
phân
Con người
Con người
Khí quyển
Khí quyển
Địa quyển
Địa quyển
Thủy quyển
Thủy quyển
Sinh quyển
Sinh quyển
Tích lũy sinh học
Tích lũy sinh học
- Đốt cháy rác, bùn,…
- Đốt cháy rác, bùn,…
- Sử dụng hóa chất có
- Sử dụng hóa chất có
dioxin

dioxin
- Mưa
- Mưa
- Sa lắng
- Sa lắng
Tích tụ
Tích tụ
Cháy rừng
Cháy rừng
Lắng
Lắng
đọng
đọng
Rửa
Rửa
trôi
trôi
VSV
VSV
phân hủy
phân hủy
Quang phân
Quang phân
b--`c+J]T

Đối với thực vật:
Đối với thực vật:
Dioxin làm cây rụng hết lá, bị chết khô,
Dioxin làm cây rụng hết lá, bị chết khô,
hoặc chết từng phần. Tán rừng bị phá vỡ làm thay đổi

hoặc chết từng phần. Tán rừng bị phá vỡ làm thay đổi
sự cân bằng sinh thái
sự cân bằng sinh thái
b--`c+J]T

Đối với động vật:
Đối với động vật:
dioxin gây sụt cân, teo tuyến ức, ức
dioxin gây sụt cân, teo tuyến ức, ức
chế miễn dịch, sinh ung thư, và gây quái thai.
chế miễn dịch, sinh ung thư, và gây quái thai.

Đối với người:
Đối với người:

Gây kích thích da, chóng mặt, đau đầu, buồn nôn, có thể
Gây kích thích da, chóng mặt, đau đầu, buồn nôn, có thể
gây ngộ độc cấp tính và tử vong.
gây ngộ độc cấp tính và tử vong.
Viktor Yushchenko
Tổng thống Ukraina
b--`c+J]T

Dioxin tác động lên toàn bộ tế bào trong cơ thể của thế
Dioxin tác động lên toàn bộ tế bào trong cơ thể của thế
hệ F, chủ yếu các cơ quan có nguồn gốc từ lớp ngoại bì
hệ F, chủ yếu các cơ quan có nguồn gốc từ lớp ngoại bì
trong quá trình phát triển của phôi như thần kinh, các
trong quá trình phát triển của phôi như thần kinh, các
giác quan; lên hệ thống miễn dịch, gan, các tế bào mầm,

giác quan; lên hệ thống miễn dịch, gan, các tế bào mầm,
gây ung thư da, gan vv
gây ung thư da, gan vv

Các thương tổn do Dioxin gây nên ở thế hệ F1 có thể
Các thương tổn do Dioxin gây nên ở thế hệ F1 có thể
xuất hiện rất sớm trong thời kỳ bào thai, tạo nên các
xuất hiện rất sớm trong thời kỳ bào thai, tạo nên các
trạng thái bệnh lí, các dị tật bẩm sinh , và có thể xuất
trạng thái bệnh lí, các dị tật bẩm sinh , và có thể xuất
hiện rất chậm ở thế hệ F1 nhiều năm sau khi sinh.
hiện rất chậm ở thế hệ F1 nhiều năm sau khi sinh.

Dioxin có trong sữa mẹ nên việc nuôi con bằng sữa sẽ
Dioxin có trong sữa mẹ nên việc nuôi con bằng sữa sẽ
ảnh hưởng đến con cái
ảnh hưởng đến con cái
b--`c+J]T

Dioxin có tính gây đột biến
Dioxin có tính gây đột biến

Các thương tổn do Dioxin gây nên không thuyên giảm,
Các thương tổn do Dioxin gây nên không thuyên giảm,
có thể được coi như vĩnh viễn.
có thể được coi như vĩnh viễn.

Tuy nhiên, cho đến nay người ta vẫn chưa tìm thấy
Tuy nhiên, cho đến nay người ta vẫn chưa tìm thấy
những dấu hiệu mang tính đặc trưng

những dấu hiệu mang tính đặc trưng
để phân biệt tác
để phân biệt tác
hại của dioxin với tác hại của một số yếu tố độc hại có
hại của dioxin với tác hại của một số yếu tố độc hại có
thể có trong môi trường.
thể có trong môi trường.
JWJ+b'-W'%b,d!_1^`a+

Giải pháp xử lý:
Giải pháp xử lý:

Cô lập đất bị nhiễm dioxin bằng vật liệu cách ly HDPE
Cô lập đất bị nhiễm dioxin bằng vật liệu cách ly HDPE

Sử dụng các dung môi hòa tan được dioxin (như
Sử dụng các dung môi hòa tan được dioxin (như
tetradecane và 1-butanol) để dioxin nhanh chóng di
tetradecane và 1-butanol) để dioxin nhanh chóng di
chuyển lên lớp đất mặt
chuyển lên lớp đất mặt

Dùng than hoạt tính hấp thụ dioxin trong nước
Dùng than hoạt tính hấp thụ dioxin trong nước

Phân hủy dioxin bằng nhiệt : đốt trong lò chuyên dụng
Phân hủy dioxin bằng nhiệt : đốt trong lò chuyên dụng
với nhiệt độ 1.500
với nhiệt độ 1.500
0

0
C trong ít nhất 30 phút
C trong ít nhất 30 phút

Phân hủy bằng ánh sáng mặt trời
Phân hủy bằng ánh sáng mặt trời

Phân hủy bằng VSV: Nấm trắng
Phân hủy bằng VSV: Nấm trắng
Phanerochaete
Phanerochaete


chryosporium
chryosporium
khi nuôi cấy trong môi trường thiếu
khi nuôi cấy trong môi trường thiếu
cacbonhydrat sẽ tiết ra men Ligninaza có khả năng
cacbonhydrat sẽ tiết ra men Ligninaza có khả năng
phân huỷ được dioxin làm nguồn cung cấp cácbon
phân huỷ được dioxin làm nguồn cung cấp cácbon
cho cơ thể.
cho cơ thể.
JWJ+b'-W'%b,d!_1^`a+

Xây dựng chương trình nghiên cứu lâu dài:
Xây dựng chương trình nghiên cứu lâu dài:

Tìm được phương pháp ước định mức độ phơi nhiễm độc
Tìm được phương pháp ước định mức độ phơi nhiễm độc

chất cho từng cá nhân trong những vùng từng bị ảnh hưởng
chất cho từng cá nhân trong những vùng từng bị ảnh hưởng
dioxin;
dioxin;

Thiết lập mối liên hệ giữa mức độ phơi nhiễm dioxin với các
Thiết lập mối liên hệ giữa mức độ phơi nhiễm dioxin với các
bệnh như ung thư, dị tật bẩm sinh, tiểu đường, và tỉ lệ giới
bệnh như ung thư, dị tật bẩm sinh, tiểu đường, và tỉ lệ giới
tính;
tính;

Thẩm định tác hại của dioxin đối với cấu trúc di truyền (gen).
Thẩm định tác hại của dioxin đối với cấu trúc di truyền (gen).

Xây dựng tiêu chuẩn :
Xây dựng tiêu chuẩn :

Phân tích tìm dioxin bằng phương pháp US EPA 8290A - phân
Phân tích tìm dioxin bằng phương pháp US EPA 8290A - phân
tích PCDDs và PCDFs bằng sắc ký khí khối phổ độ phân giải
tích PCDDs và PCDFs bằng sắc ký khí khối phổ độ phân giải
cao (Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ, 1998)
cao (Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ, 1998)

Việt Nam chưa có tiêu chuẩn so sánh.
Việt Nam chưa có tiêu chuẩn so sánh.

Tiêu chuẩn nồng độ dioxin trong đất phi nông nghiệp của Mỹ
Tiêu chuẩn nồng độ dioxin trong đất phi nông nghiệp của Mỹ

là 1.000 ppt (part per trillion)
là 1.000 ppt (part per trillion)
JWJ+b'-W'%b,d!_1^`a+

Xây dựng định mức chấp nhận hấp thụ hằng ngày
Xây dựng định mức chấp nhận hấp thụ hằng ngày
Định mức chấp nhận hấp thụ hàng ngày (tolerable daily
Định mức chấp nhận hấp thụ hàng ngày (tolerable daily
intake – TDI) của dioxins được ước tính bằng pg (10
intake – TDI) của dioxins được ước tính bằng pg (10
-12
-12


g) như sau:
g) như sau:

Hà Lan :
Hà Lan :
4 pg/ngày/Kg (cân lượng cơ thể);
4 pg/ngày/Kg (cân lượng cơ thể);

WHO :
WHO :
10 pg/ngày/Kg;
10 pg/ngày/Kg;

Đức :
Đức :
1 pg/ngày/Kg;

1 pg/ngày/Kg;

FDA :
FDA :
0,03 pg/ngày/Kg;
0,03 pg/ngày/Kg;

US EPA :
US EPA :
0,006 pg/ngày/Kg;
0,006 pg/ngày/Kg;

Canada :
Canada :
10 pg/ngày/Kg.
10 pg/ngày/Kg.
JWJ+b'-W'%b,d!_1^`a+
Ví dụ:
Ví dụ:

Định mức 1 pg/ngày/Kg
Định mức 1 pg/ngày/Kg

Một người cân nặng 50 Kg có thể hấp thụ 50 pg/ngày.
Một người cân nặng 50 Kg có thể hấp thụ 50 pg/ngày.

Trong một năm sẽ hấp thụ: 18.250 pg hay 18,25 ng.
Trong một năm sẽ hấp thụ: 18.250 pg hay 18,25 ng.

Trong 20 năm 365 ng/20 năm.

Trong 20 năm 365 ng/20 năm.

Nếu ước tính thời gian bán hủy của dioxins là 10 năm,
Nếu ước tính thời gian bán hủy của dioxins là 10 năm,
thì tổng lượng dioxins trong cơ thể mỗi người là 182,5
thì tổng lượng dioxins trong cơ thể mỗi người là 182,5
ng, tức
ng, tức
3,65 ng/kg hay pg/g
3,65 ng/kg hay pg/g

So sánh với lượng dioxin trong máu
So sánh với lượng dioxin trong máu
(31 pg/g)
(31 pg/g)
hay
hay
trong sữa mẹ
trong sữa mẹ
(18 pg/g)
(18 pg/g)
cuả cư dân sống ở vùng A
cuả cư dân sống ở vùng A
Lưới, A So cho thấy người dân bị nhiễm độc quá cao!
Lưới, A So cho thấy người dân bị nhiễm độc quá cao!
JWJ+b'-W'%b,d!_1^`a+

Giải pháp ngăn ngừa:
Giải pháp ngăn ngừa:


Tìm ra các phương thức sản xuất công nghiệp không tạo ra
Tìm ra các phương thức sản xuất công nghiệp không tạo ra
tạp chất Dioxin kèm theo sản phẩm hay chỉ tạo ra với một
tạp chất Dioxin kèm theo sản phẩm hay chỉ tạo ra với một
hàm lượng rất nhỏ không đáng kể và không gây nguy hại.
hàm lượng rất nhỏ không đáng kể và không gây nguy hại.

Không sử dụng các sản phẩm có chứa dioxin. Theo US EPA
Không sử dụng các sản phẩm có chứa dioxin. Theo US EPA
95% lượng dioxins xân nhập vào cơ thể con người qua thức
95% lượng dioxins xân nhập vào cơ thể con người qua thức
ăn. Các loại thức ăn bị có khả năng nhiễm độc dioxins từ
ăn. Các loại thức ăn bị có khả năng nhiễm độc dioxins từ
cao xuống thấp là: cá nước ngọt, cá nước mặn, heo, bò, gà,
cao xuống thấp là: cá nước ngọt, cá nước mặn, heo, bò, gà,
vịt, và thực phẩm chế biến từ sữa
vịt, và thực phẩm chế biến từ sữa

Thu gom rác cần tách nhựa, nylon và phân huỷ trên 900
Thu gom rác cần tách nhựa, nylon và phân huỷ trên 900
0
0
C
C

Hợp tác đa quốc gia : giúp đỡ kinh phí, hợp tác nghiên cứu
Hợp tác đa quốc gia : giúp đỡ kinh phí, hợp tác nghiên cứu
II. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Sơ lược về khu Mã Đà


Thuộc địa bàn tỉnh Đồng Nai và Bình Phước
Thuộc địa bàn tỉnh Đồng Nai và Bình Phước

Đồng bằng vùng cao và đồi núi là đặc trưng của địa
Đồng bằng vùng cao và đồi núi là đặc trưng của địa
hình vùng Mã Đà
hình vùng Mã Đà

Dân cư ở vùng tỷ lệ này khá thưa thớt
Dân cư ở vùng tỷ lệ này khá thưa thớt

khu vực Mã Đà bị rải 1 lượng lớn chất độc da cam và
khu vực Mã Đà bị rải 1 lượng lớn chất độc da cam và
rải nhiều lần
rải nhiều lần
Địa bàn nghiên cứu
Địa bàn nghiên cứu
2.Phương pháp nghiên cứu
- Chọn khu vực khảo sát
- Chọn khu vực khảo sát
-
Lấy mẫu
Lấy mẫu
-
Phân tích mẫu
Phân tích mẫu
a.Vị trí lấy mẫu
b. Phương pháp phân 'ch

P

P
hân tích bằng phương pháp “sắc kí khí _phổ khối “ tức Gas
hân tích bằng phương pháp “sắc kí khí _phổ khối “ tức Gas
chromatography – mass spectrometry (GC-MS
chromatography – mass spectrometry (GC-MS
)
)
3. Nội dung nghiên cứu
1.Đánh giá sự tồn lưu của TCDD trong các lớp đất (của
1.Đánh giá sự tồn lưu của TCDD trong các lớp đất (của
phẫu diện đất )của các loại đất trong vùng Mã Đà .
phẫu diện đất )của các loại đất trong vùng Mã Đà .
2.Đánh giá sự phân hủy và phân tán của TCDD do các
2.Đánh giá sự phân hủy và phân tán của TCDD do các
quá trình phong hóa đất ,xói mòn đất ,ảnh hưởng của
quá trình phong hóa đất ,xói mòn đất ,ảnh hưởng của
các yếu tố khí hậu và của các hoạt động nhân sinh .
các yếu tố khí hậu và của các hoạt động nhân sinh .
3.Đánh giá tác động của mức độ tồn lưu của TCDD đến
3.Đánh giá tác động của mức độ tồn lưu của TCDD đến
hệ sinh thái trong khu vực Mã Đà và vùng phụ cận .
hệ sinh thái trong khu vực Mã Đà và vùng phụ cận .