LUẬN VĂN: Tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đối với nông hộ ở tỉnh Quảng Nam doc

LUẬN VĂN:

Tín dụng của Ngân hàng Nông
nghiệp và Phát triển Nông thôn đối
với nông hộ ở tỉnh Quảng Nam








MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Từ khi nước ta chuyển nền kinh tế từ cơ chế quản lý tập trung, quan liờu bao cấp sang
nền kinh tế hàng hoỏ nhiều thành phần theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần
thứ VI, nền kinh tế đó chuyển biến khởi sắc, trong đó hộ sản xuất được xác định là đơn vị kinh
tế tự chủ và là tế bào của nền kinh tế nông nghiệp nông thôn. Từ khi xác định vai trũ kinh tế
của hộ nụng dõn, phong trào nụng dõn sản xuất giỏi đang được mở rộng, nhiều hộ bỏ vốn đầu
tư tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật để phát triển sản xuất, góp phần không nhỏ vào việc tăng

trưởng và phát triển nền kinh tế nói chung và sản xuất nông nghiệp nói riêng, từng bước nâng
cao đời sống nông dân và bộ mặt nông thôn.
Để có một nền nông nghiệp theo hướng CNH-HĐH, đẩy mạnh quá trỡnh chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nông thôn, nền nông nghiệp nói chung và kinh tế nông nghiệp nói riêng đang
rất cần những nguồn vốn lớn, do đó tác động của ngân hàng nông nghiệp đối với nông nghiệp
nói chung, hộ sản xuất nói riêng đang là một nhu cầu mang tính cấp bách. Với chức năng của
mỡnh, ngõn hàng nụng nghiệp và phỏt triển nụng thụn (NHNo&PTNT) Quảng Nam đó xỏc
định lấy nông nghiệp, nông thôn làm thị trường hoạt động chủ yếu. Hộ sản xuất là khách hàng
cơ bản và chủ yếu của NHNo&PTNT Quảng Nam hiện tại và trong tương lai, trong đó phần
nhiều là nông hộ (hộ sản xuất nông nghiệp). NHNo&PTNT Quảng Nam xác định rằng được
phục vụ hộ sản xuất nông nghiệp, lực lượng sản xuất kinh doanh đông đảo, tạo ra một lượng sản
phẩm hàng hoá lớn cho xó hội là nhiệm vụ cú ý nghĩa cả về mặt kinh tế, chớnh trị và xó hội.
Trong cơ chế thị trường, phương châm của ngân hàng là “đi vay để cho vay”, lấy
nhu cầu của nền kinh tế làm cơ sở đặt kế hoạch huy động vốn, quy mô cấp tín dụng và các
dịch vụ khác theo hướng đa dạng hoá hỡnh thức, cũng như phạm vi áp dụng đáp ứng được
nhu cầu ngày càng tăng của nền kinh tế. Thực tiễn hoạt động của ngân hàng nói chung
thường gặp những khó khăn và những mâu thuẫn: có lúc thiếu vốn không huy động được,
ngược lại có lúc thừa vốn không cho vay được, trong khi hộ sản xuất vẫn có nhu cầu vay
vốn nhất là hộ sản xuất nông nghiệp. Từ đó đũi hỏi phải nghiờn cứu đầy đủ về lý luận ngân
hàng đồng thời đánh giá đúng đắn về thực tiễn để xây dựng và tỡm ra cỏc giải phỏp nhằm
mở rộng cỏc dịch vụ hoạt động ngân hàng cho phù hợp với cơ chế thị trường hiện nay

Từ lý do đó, tôi chọn đề tài: “Tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển
Nông thôn đối với nông hộ ở tỉnh Quảng Nam” làm luận văn tốt nghiệp Cao học chuyên
ngành Kinh tế-Chính trị.
2. Tỡnh hỡnh nghiờn cứu đề tài
- Lê Đức Thọ (2005), Hoạt động tín dụng của hệ thống Ngân hàng Thương mại nhà
nước ở Nước ta hiện nay, Luận án tiến sĩ Kinh tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí
Minh, Hà Nội.
- PGS.TS Đỗ Tất Ngọc (2006), Tín dụng Ngân hàng Đối kinh tế hộ ở Việt Nam, Hà

Nội, Nxb Lao động.
- Võ Văn Lâm (1999), Đổi mới hoạt động tín dụng Ngân hàng Nông nghiệp, nông
thôn trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, Luận án thạc sỹ Khoa học kinh tế, Học viện Chính trị quốc
gia Hồ Chí Minh, Hà Nội
Vấn đề này, trong một khía cạnh nào đó về hộ sản xuất đó cú một số đề tài nghiên
cứu, nhưng chưa sâu sắc về tín dụng của ngân hàng đối với nông hộ ở tỉnh Quảng Nam.
Luận văn này đặt ra vấn đề tín dụng của NHNo&PTNT để phục vụ tốt nhất cho phát
triển kinh tế hộ nông nghiệp ở nông thôn tỉnh Quảng Nam để kinh tế nông hộ có điều kiện
vươn lên trở thành một yếu tố quan trọng tham gia vào nền kinh tế hàng hoá.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích:
Đánh giá lại thực trạng tín dụng của NHNo&PTNT đến nông hộ trên địa bàn Quảng
Nam thời gian qua. Từ đó đề xuất các giải pháp để nâng cao vai trũ hoạt động tín dụng của
NHNo&PTNT Quảng Nam đến nông hộ trong thời gian đến.
- Nhiệm vụ:
Luận văn góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận về tớn dụng ngõn hàng và vận dụng nú vào
hoạt động kinh doanh ngân hàng, đồng thời góp phần thúc đẩy và hoàn thiện hoạt động tín dụng
của NHNo&PTNT Quảng Nam đối với nông hộ để phát triển sản xuất kinh doanh của hộ sản
xuất nông nghiệp, đáp ứng sự nghiệp phát triển kinh tế xó hội theo tinh thần Nghị quyết của Đại
hội Đảng các cấp.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:

Tín dụng của NHNo&PTNT đối với nông hộ ở tỉnh Quảng Nam.
- Phạm vi nghiên cứu:
Nghiên cứu về hoạt động tín dụng của NHNo&PTNT Quảng Nam đối với nông hộ từ
khi tái lập tỉnh Quảng Nam đến nay.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Vận dụng lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, đường lối, quan điểm của Đảng,
chính sách, pháp luật của Nhà nước ta về hoạt động Ngân hàng trong nền kinh tế thị trường

định hướng xã hội chủ nghĩa; đồng thời kế thừa các vấn đề lý luận chuyên môn chuyên
ngành Ngân hàng để trên cơ sở đó xác định quan điểm và giải pháp mở rộng và nâng cao
chất lượng dịch vụ Ngân hàng nông nghiệp & Phát triển nông thôn đối với nông hộ ở tỉnh
Quảng Nam.
- Luận văn được nghiên cứu theo phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp
duy vật lịch sử; các phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp và phương pháp toán học.
6. Đóng góp của luận văn
Luận văn làm rừ hoạt động tín dụng của NHNo&PTNT Quảng Nam đối với nông
hộ.
Đưa ra những đánh giá về thực trạng tín dụng của NHNo&PTNT Quảng Nam đối
với nông hộ.
Luận văn đề xuất một số giải pháp nâng cao vai trũ của tớn dụng NHNo&PTNT đối
với nông hộ trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn kết cấu gồm
3 chương, 10 tiết.
Chương 1
Vai trò của tín dụng Ngân hàng Nông nghiệp
và Phát triển Nông thôn trong việc phát triển nông hộ

1.1. NễNG HỘ VÀ NHU CẦU VỐN TRONG QUÁ TRèNH PHÁT TRIỂN
1.1.1 Nông hộ và đặc trưng của nó
1.1.1.1. Khái niệm về nông hộ

Ở nước ta, một đất nước từ xa xưa đến nay sản xuất nông nghiệp là chủ
yếu, kinh tế nông hộ ở nông thôn là bộ phận cấu thành không thể thiếu được của nền sản
xuất nông nghiệp nước ta. Do vậy, trong cỏc cụng trỡnh nghiờn cứu khoa học, cỏc nhà
khoa học đó tốn bao nhiờu cụng sức và thời gian để nghiên cứu về kinh tế nông hộ.
Thường khi tiếp cận khái niệm kinh tế nông hộ, các nhà khoa học người ta bắt đầu từ khái
niệm hộ, kinh tế hộ, kinh tế hộ nông nghiệp, kinh tế hộ nông dân hay kinh tế nông hộ .

Khi nghiên cứu về khái niệm hộ, các tổ chức quốc tế và các nhà khoa học dưới góc
độ khác nhau, đó đưa ra nhiều định nghĩa khác nhau về hộ. Tại cuộc hội thảo quốc tế lần
thứ IV về quản lý nụng trại ở Hà Lan năm 1980, các đại biểu nhất trí cho rằng: “hộ là đơn vị
cơ bản của xó hội cú liờn quan đến sản xuất, tái sản xuất, đến tiêu dùng và các hoạt động xó
hội khỏc” [14, tr.32]. Giáo sư T.G.MC.GEC, giám đốc viện nghiên cứu châu Á trường Đại
học British Colombia nhận xét rằng: “Ở các nước châu Á hầu hết người ta quan niệm hộ
là một nhóm người cùng chung huyết tộc, hay không cùng chung huyết tộc ở chung trong
một mái nhà, ăn chung một mâm cơm và có chung một ngân quỹ”. Một ý kiến khỏc, ụng
Harice trường đại học tổng hợp Susex Luân Đôn cho rằng: “Hộ là đơn vị tự nhiên tự tạo
nguồn lao động” [14, tr.32].
Qua những định nghĩa trên đây về hộ, có thể thấy rằng khái niệm hộ bao hàm những
nội dung chủ yếu sau đây:
- Là nhóm người cùng chung huyết tộc hoặc không cùng chung huyết tộc.
- Có chung một ngân quỹ
- Cùng tiến hành sản xuất chung
- Cùng sống chung hoặc không cùng sống chung trong một mái nhà. Dưới góc độ
kinh tế thỡ khỏi niệm hộ được xem là kinh tế hộ
Nói đến nông hộ thỡ chỳng ta cú thể xem nú như là hộ sản xuất nông nghiệp hay là
hộ nông dân. Nông hộ là những người có quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng một khoản đất
đai và trực tiếp quản lý, tổ chức sản xuất nụng nghiệp, họ sống bằng nghề nụng là chủ yếu.
Khi nghiờn cứu về kinh tế nụng hộ (hộ nụng dõn) Frank Ellis định nghĩa: “nông dân là các
hộ gia đỡnh làm nụng nghiệp cú quyền kiếm kế sinh nhai trờn những mảnh đất hiện có sử
dụng sức lao động của gia đỡnh để sản xuất” [14, tr.42].

Như vậy, có thể hiểu là nếu một chủ đất không trực tiếp quản lý và lao động sản
xuất trên phần đất của mỡnh thỡ khụng phải là nụng hộ, hộ nụng dõn hay hộ sản xuất nụng
nghiệp, và nếu một người lao động sống bằng thu nhập từ lao động sản xuất nông nghiệp
nhưng không làm chủ một mảnh đất nào mà chỉ làm thuê cũng không gọi là nông dân mà
đó là “công nhân nông nghiệp”. Là người nông dân hay nông hộ, nhất thiết họ phải làm
chủ tư liệu sản xuất, chủ yếu đó là ruộng đất và họ phải là người trực tiếp lao động và quản

lý sản xuất trờn phần đất ấy với tư cách là chủ sở hữu hay chủ sử dụng lâu dài.
Người nông dân trong nông hộ của họ tạo thành một đơn vị kinh tế - xó hội cơ bản
là hộ sản xuất nông nghiệp, xét về góc độ kinh tế thỡ đó là những đơn vị kinh tế tự chủ gọi
là kinh tế hộ nông nghiệp.
Kinh tế nông hộ hoạt động sản xuất, kinh doanh nông nghiệp, hiểu nông nghiệp
theo nghĩa rộng bao gồm cả ngành trồng trọt, chăn nuôi, nghề rừng, nghề cá và có thêm
một số hoạt động phi nông nghiệp khác nhưng sản xuất kinh doanh nông nghiệp là chủ
yếu. Qua đó có thể tóm tắt: kinh tế nụng hộ hay cũn gọi kinh tế hộ nụng nghiệp là hỡnh
thức kinh tế tự chủ trong kinh doanh nụng nghiệp, dựa trờn cơ sở sức lao động của gia
đỡnh là chớnh và quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng lõu dài phần ruộng đất mà họ canh
tác cùng với các tư liệu sản xuất khác. Kinh tế nông hộ hay cũn gọi là hộ sản xuất nụng
nghiệp là khỏi niệm bao quỏt chung bao gồm cỏc loại hộ cú trỡnh độ sản xuất khác nhau
như kinh tế nông hộ tự túc, tự cấp (tiểu nông), kinh tế nông hộ sản xuất hàng hoá (nông
trại gia đỡnh). Cũng cần phõn biệt kinh tế nụng hộ với tư cách là một đơn vị kinh tế tự chủ
với kinh tế phụ gia đỡnh, bởi lẽ cú một thời kỳ ở nước ta và các nước xó hội chủ nghĩa cũ
thực hiện chủ trương tập thể hoá sản xuất nông nghiệp, tách người nông dân khỏi quyền
làm chủ tư liệu sản xuất, xoá bỏ hỡnh thức kinh tế hộ tự chủ. Hỡnh búng kinh tế nụng hộ
chỉ cũn được người nông dân cố tỡnh lưu giữ dưới dạng kinh tế phụ gia đỡnh, xó viờn hợp
tỏc xó, nú khụng cũn là đơn vị kinh tế tự chủ.
Ở nước ta, tư khi đổi mới cơ chế quản lý trong nụng nghiệp vai trũ đơn vị kinh tế tự
chủ của nông hộ dần được khẳng định, họ được trao quyền quản lý và sử dụng đất lâu dài.
Cùng với sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật và sự phát triển một nền kinh tế hoạt động theo
cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xó hội chủ nghĩa, kinh tế
nông hộ đó từng bước chuyển biến từ kinh tế nông hộ sản xuất tự cấp tự túc (tiểu nông) lên

kinh tế nông hộ sản xuất hàng hoá (hộ nông trại) hay nông trại gia đỡnh. Người ta phân
biệt kinh tế nông hộ tiểu nông với kinh tế nông hộ trang trại ở chỗ kinh tế nông hộ tiểu
nông qui mô nhỏ, sản xuất tự cấp tự túc là chủ yếu, kinh tế nông hộ trang trại có quy mô
lớn hơn và sản xuất chủ yếu để bán ra thị trường. Quá trỡnh phỏt triển từ tiểu nụng lờn sản
xuất hàng hoỏ của kinh tế nụng hộ khụng phải là đột biến mà nó diễn ra dần dần từng

bước.Việc phân loại nông hộ trang trại với nông hộ tiểu nông cũng mang tính ước lệ tương
đối. Ở nước ta, có ý kiến cho rằng phải phõn biệt ở quy mụ diện tớch canh tỏc, cũng cú ý
kiến khỏc núi rằng lấy giỏ trị nụng sản hàng hoá, số đông các nhà khoa học cho rằng nông
hộ trang trại phải có quy mô đất canh tác cao hơn quy mô trung bỡnh mật độ trong vùng và
số lượng nông sản hàng hoá phải đạt từ 70% trở lên.
1.1.1.2. Một số đặc trưng của kinh tế nông hộ
Kinh tế nông hộ là đơn vị kinh tế cơ bản của nền nông nghiệp và hơn thế nữa chúng
cũn là hỡnh thức tổ chức sản xuất phự hợp với đặt điểm tổ chức nông nghiệp bởi nó có
những đặc trưng sau đây:
- Kinh tế nụng hộ cú sự gắn bú chặt chẽ giữa quan hệ sở hữu, quan hệ quản lý và
quan hệ phân phối.
- Các thành viên của nông hộ đều là người trong một gia đỡnh, cú chung lợi ớch,
làm chung, ăn chung, cùng chia sẻ thuận lợi, khó khăn, thành công hay rủi ro trong cuộc
sống và trong lao động sản xuất. Chính vỡ vậy, ý thức trỏch nhiệm của mỗi thành viờn
trong quỏ trỡnh lao động sản xuất rất cao vỡ tự giỏc, họ cú ý thức của người chủ đối với
ruộng đất, với cây trồng, vật nuôi, với kết quả của quá trỡnh sản xuất. Xột về sự phự hợp
với đặc thù sinh học của sản xuất nông nghiệp thỡ nụng hộ là đơn vị kinh tế cơ bản phù
hợp nhất, khó có hỡnh thức kinh tế nào cú thể thay thế tốt hơn được.
- Kinh tế nông hộ có khả năng tự điều chỉnh rất cao, do có sự thống nhất về lợi ích
trong gia đỡnh nờn việc điều chỉnh giữa tích luỹ và tiêu dùng được thực hiện một cách cơ
động, có khi dành cả một phần sản phẩm tất yếu để đầu tư và mở rộng sản xuất. Tính cơ
động này làm cho kinh tế nông hộ có khả năng thích ứng với sự thay đổi đầu vào, đầu ra
của quá trỡnh sản xuất. Trong cơ chế thị trường, gặp điều kiện thuận lợi, hộ có khả năng
mở rộng sản xuất để có nhiều nông sản hàng hoá và khi các điều kiện không thuận lợi, sản
xuất gặp khó khăn, hộ có thể điều chỉnh cho phù hợp hoặc chuyển một phần sản phẩm tất

yếu thành sản phẩm thặng dư, có thể lấy công làm lói để bảo toàn vốn sản xuất, mặc dù có
thể giảm tối đa nhu cầu tiêu dùng .
Mặt khác, kinh tế nông hộ có quy mô sản xuất tương đối nhỏ, phù hợp với khả năng
lao động và quản lý của gia đỡnh, vỡ vậy nú là một đơn vị sản xuất gọn nhẹ, linh hoạt thích

ứng với sản xuất nông nghiệp trong cơ chế thị trường.
Đối với kinh tế nông hộ, có thể dễ dàng điều chỉnh cơ cấu sản xuất, cải tiến kỹ thuật,
sản xuất theo nhu cầu của thị trường hơn là những đơn vị kinh tế có quy mô lớn như các nông
trường, các xí nghiệp nông nghiệp, lâm trường… nông hộ có khả năng tận dụng thời gian
nông nhàn để tham gia vào các hoạt động sản xuất phi nông nghiệp để tăng thêm thu nhập.Vỡ
vậy, nhỡn chung tính hiệu quả của kinh tế nông hộ là tương đối cao, nó quy định sự tồn tại
khách quan, lâu dài của hỡnh thức kinh tế nông hộ trong sản xuất nông nghiệp.
Là đơn vị kinh tế độc lập, tự chủ nhưng nó không hoạt động một cách riêng biệt,
không phải chỉ là kinh tế cá thể, mà nó có khả năng tồn tại với nhiều hỡnh thức sở hữu
khỏc, cú thể là thành viờn của cỏc tổ chức hợp tác hay liên kết với các tổ chức kinh tế Nhà
nước để làm tăng năng lực của mỡnh.
Sản xuất của nông hộ luôn gắn liền với quy mô và đặc điểm môi trường sinh thái
đặc biệt là khí hậu, thổ nhưỡng, địa hỡnh, thuỷ văn. Nông hộ chưa thể khắc phục được
những bất lợi của thiên nhiên đem đến cho mỡnh. Do vậy, kết quả sản xuất kinh doanh của
nụng hộ thường hay gặp rủi ro. Sản phẩm tạo ra có thời hạn sử dụng ngắn, chủ yếu mang
tính chất tươi sống, cho nên trong sản xuất nông nghiệp phải gắn liền với chế độ bảo quản,
vận chuyển, chế biến thích hợp và phải có thị trường tiêu thụ.
Ngoài ra, cũn cú một số đặc trưng khác như kinh tế nông hộ vừa là đơn vị sản xuất,
vừa là một đơn vị tiêu dùng, kinh tế nông hộ là đơn vị tự nhiên tự tạo nguồn lao động…
Do những đặc trưng như vậy mà nông hộ từ xa xưa cho đến nay, ở tất cả các nước
luôn là đơn vị kinh tế cơ bản của nền sản xuất nông nghiệp.
Từ một số đặc trưng nêu trên, chúng ta thấy nông hộ là một đơn vị kinh tế tự chủ, là
một bộ phận hợp thành nền kinh tế nhiều thành phần, trong thời kỳ quá độ dưới sự lónh
đạo và quản lý của Nhà nước. Nông hộ được giao quyền sử dụng đất lâu dài, cơ cấu sản
xuất đa dạng, quy mô sản xuất canh tác phù hợp nhiều ngành nghề dựa trên cơ sở lao động

của gia đỡnh. Trong quỏ trỡnh sản xuất kinh doanh, các nông hộ thường có nhu cầu quan hệ
hợp tác với nhau và với các thành phần kinh tế khác nhằm làm tăng thêm năng lực cho mỡnh.
Với Quảng Nam, nông hộ ở Quảng Nam chiếm 79,1% tổng số hộ trong toàn tỉnh,
quy mô sản xuất, diện tích đất nông nghiệp bỡnh quân hộ 2,2 ha, bỡnh quõn khẩu là 0,4 ha

đất nông nghiệp. Phát triển sản xuất của nông hộ gắn liền với đặc điểm từng vùng và từng
khu vực phù hợp với điều kiện tự nhiên từng vùng: ven biển, đồng bằng, trung du, miền
núi…
Quảng Nam đó xỏc định được vị trí và tầm quan trọng của nông hộ trong sản xuất
nông nghiệp và các hoạt động văn hoá – xó hội khỏc ở nụng thụn. Nhờ đó, phong trào hộ
sản xuất giỏi ngày càng tăng, đó tớch cực tiếp thu, ứng dụng cỏc tiến bộ khoa học kỹ thuật
vào sản xuất, thay đổi phong tục, tập quán canh tác lạc hậu, từ đó đó gúp phần to lớn vào
dự phỏt triển nền kinh tế của tỉnh núi chung và kinh tế nụng nghiệp, nụng thụn núi riờng,
làm cho đời sống nhân dân của tỉnh không ngừng được cải thiện.
1.1.2. Nhu cầu vốn với sự phát triển kinh tế nông hộ
1.1.2.1. Xu hướng phát triển kinh tế nông hộ ở Việt Nam nói chung và Quảng
Nam nói riêng
Từ khi xác định nông hộ là đơn vị kinh tế tự chủ, theo Luật đất đai (1993) và Luật
đất đai sửa đổi (2003) nông hộ được giao các quyền sử dụng lâu dài về ruộng đất, đó là
quyền được chuyển đổi, cho thuê, chuyển nhượng, thừa kế, thế chấp, kinh tế nông hộ đó cú
bước chuyển biến mạnh mẽ theo hướng đi lên sản xuất hàng hoá. Giá trị hàng hoá trên một
đơn vị diện tích ngày càng được nâng cao bằng cách tăng đầu tư, thâm canh, áp dụng tiến
bộ khoa học kỹ thuật để tăng năng suất cây trồng con vật nuôi, chuyển dịch cơ cấu sản
xuất theo hướng lựa chọn những cây con có giá trị cao, làm cho sản xuất nông nghiệp từ
thuần nông, độc canh cây lúa sang đa canh và kết hợp trồng trọt và phát triển chăn nuôi với
các loại giống cây, con gia súc, gia cầm, thuỷ cầm, thuỷ sản có giá trị lớn hơn. Những
vùng chuyên canh lúa cao sản, lúa có giá trị hàng hoá cũng phát triển mạnh. Cơ cấu kinh tế
dần dần chuyển dịch theo hướng tỷ trọng ngành nghề phi nông nghiệp và dịch vụ tăng lên.
Một số nông hộ từ thuần nông đó dần chuyển sang vừa làm nụng nghiệp vừa làm dịch vụ
để có thêm thu nhập, một số hộ có điều kiện chuyển hẳn sang làm ngành nghề phi nông

nghiệp. Một số nông hộ có khả năng, có điều kiện vươn lên lập các trang trại để sản xuất
hàng hoá lớn.
Quan điểm đổi mới của Đại hội lần thứ VI, Đại hội lần thứ VII của Đảng đó thực sự
đi vào cuộc sống. Hợp tác hoá vẫn là con đường tất yếu, khách quan để đưa nông nghiệp

nước ta lên sản xuất lớn xó hội chủ nghĩa, kinh tế hợp tỏc vẫn là hỡnh thức kinh tế phự hợp
để chuyển nền nông nghiệp tiểu nông lên nền nông nghiệp sản xuất hàng hoá. Hợp tác hoá
hiện nay theo quan niệm mới hoàn toàn khác trước về tính chất, hỡnh thức, quy mụ và trỡnh
độ.
Quan niệm mới đó được vạch ra từ Nghị quyết Trung ương VI (khoá VI) và được
Luật hợp tác xó sửa đổi cụ thể hoá. Hợp tác có nhiều hỡnh thức từ thấp đến cao, mọi tổ
chức sản xuất do người lao động tự nguyện góp vốn, góp sức được quản lý dân chủ, đăng
ký hoạt động theo pháp luật, không phân biệt quy mô, tính chất đếu có hợp tác xó. Quỏ
trỡnh vận động và phát triển nông nghiệp phải trên cơ sở lấy hoạt động nông hộ làm đơn vị
kinh tế tự chủ, sản xuất kinh doanh theo hướng hợp tác hoá, đa dạng hoá các hỡnh thức,
đan xen với nhiều hỡnh thức tổ chức sản xuất, nhiều hỡnh thức hoạt động, nhiều trỡnh độ
liên kết, hợp tác với nhau. Từ đó, dần dần phát triển và ra đời những quy mô hợp tác xó
mới đúng tính chất kinh tế hợp tác và đảm bảo nguyên tắc hợp tác mà Lênin đó nờu ra (tự
nguyện, quản lý dõn chủ, cựng cú lợi và giỳp đỡ lẫn nhau). Từ sự đổi mới về quan niệm đó
dẫn đến đổi mới về hỡnh thức tổ chức và nội dung hoạt động của hợp tác xó ở nụng thụn
và do đó cũng sẽ là cơ sở thuận lợi cho sự phát triển các hỡnh thức kinh tế nụng hộ đạt
hiệu quả trong sản xuất cao hơn, góp phần thực hiện mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế
nông nghiệp nông thôn của đất nước. Việc phát triển các hỡnh thức kinh tế hợp tỏc của
nụng thụn sẽ tạo động lực thúc đẩy kinh tế - xó hội đi lên theo hướng kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần phù hợp với các quy luật khách quan ở nông thôn nước ta nói chung và
Quảng Nam nói riêng trên con đường công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông
thôn.
Quan điểm đổi mới của Đảng ta là cơ cấu nền kinh tế nhiều thành phần, xu thế của
kinh tế nụng hộ trong tiến trỡnh đổi mới là dần chuyển sang sản xuất hàng hoá. Cùng đồng
hành với sự vận động của kinh tế thị trường, nền kinh tế nông hộ sẽ bị chi phối tác động
bởi các quy luật của kinh tế thị trường là rất lớn. Bên cạnh đó khả năng về vốn đầu tư, về

trỡnh độ khoa học kỹ thuật, về thị trường… của kinh tế nông hộ là có hạn nên việc tham
gia vào tổ chức hợp tác, kinh doanh, liên kết, các mô hỡnh kinh tế trang trại… là cần thiết
cho sự tồn tại và phỏt triển của kinh tế nụng hộ.

Có thể chỳng ta nhận thấy tỡnh hỡnh chung của kinh tế nụng hộ trong những năm
đổi mới vận động theo một số xu hướng chủ yếu sau đây:
Thứ nhất: đi lên sản xuất hàng hoá bằng con đường tham gia vào các tổ chức hợp
tác, mặc dù hộ sản xuất nông nghiệp đó được công nhận về mặt phỏp lý là một thực thể
kinh tế độc lập, được giao quyền sử dụng đất lâu dài (tư liệu sản xuất) nhưng do thực tế
phần lớn nông hộ có tiềm lực kinh tế, quy mô sản xuất cũn nhỏ, mặt khỏc khả năng quản
lý, trỡnh độ kỹ thuật công nghệ, khả năng tiếp cận thị trường… cũn nhiều hạn chế và một
số vấn đề khác như thuỷ lợi, điện, giống cây con… cũng như các dịch vụ cho sản xuất
nông nghiệp khác tự mỗi nông hộ không thể giải quyết được mà cần phải có sự hợp lực,
hợp tác lại mới có thể giải quyết được. Từ những đũi hỏi đó mà nhu cầu hợp tác, liên kết
giữa các hộ nông dân ngày càng trở nên bức xúc. Quy mô hỡnh thức cỏc tổ chức hợp tỏc
rất đa dạng từ tổ liên doanh, liên kết đến tổ chức kinh tế hợp tác xó ở nụng thụn… Sự hỡnh
thành cỏc hỡnh thức hợp tỏc hoạt động đan xen cùng kinh tế nông hộ là một tất yếu trong
quá trỡnh phỏt triển vỡ cỏc thành viờn của kinh tế hợp tỏc là những nụng hộ. Do vậy, cần
khuyến khớch cỏc hỡnh thức kinh tế hợp tỏc phỏt triển để giúp đỡ kinh tế nông hộ quá
trỡnh tổ chức sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, để kinh tế nông hộ thực sự là bộ
phận không thể thiếu được trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiên đại hoá nông nghiệp
nông thôn.
Như vậy, xu hướng hợp tác có thể diễn ra với nhiều hỡnh thức là do nhu cầu lợi ích
thiết thực của kinh tế nông hộ, xu hướng phát triển này là thể hiện sự biến đổi về chất của kinh
tế nông hộ, vỡ quỏ trỡnh hợp tỏc đó tạo khả năng để nâng cao trỡnh độ quản lý, mở rộng khả
năng thâm nhập thị trường, tạo điều kiện để kinh tế nông hộ tổ chức sản xuất, kinh doanh đạt
hiệu quả cao hơn.
Thứ hai: Xu hướng phát triển sản xuất hàng hóa bằng con đường mở rộng quy mô
sản xuất theo hỡnh thức phỏt triển trang trại. Trang trại là dạng đặc trưng của kinh tế nông
hộ hàng hoá. Trong quỏ trỡnh hoạt động sản xuất kinh doanh có những hộ phát triển cơ sở
sản xuất của mỡnh lên thành những trang trại do có khả năng tích tụ, tập trung được các

nguồn lực cần thiết, nên tự nó có thể phá bỏ hỡnh thức hộ “tiểu nụng” để trở thành hộ sản
xuất hàng hoá. Xu hướng này phát triển mạnh ở những nơi có điều kiện về đất đai, rừng,

biển, mặt nước để nuôi trồng thủy sản cũng như việc mở rộng chăn nuôi gia súc, trồng cây
ăn quả…với quy mô ngày càng lớn. Đi lên sản xuất hàng hoá, kinh tế trang trại là bước
tiến của quá trỡnh phỏt triển của kinh tế nông hộ, là xu hướng tất yếu của nền sản xuất
nông nghiệp ở nước ta hiện nay và là đũi hỏi của sự nghiệp cụng nghiệp hoỏ, hiện đại hóa
nông nghiệp nông thôn. Xu hướng phát triển các hộ trang trại ở nông thôn là xu hướng tích
cực, biểu hiện sự vận động phát triển về chất của kinh tế nông hộ, nó có tác động tích cực
đến quá trỡnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn theo hướng sản xuất
hàng hóa. Sự ra đời nhiều nông hộ trang trại ở tất cả các vùng, miền, những nơi có điều kiện,
sẽ tạo ra sức sản xuất mới ở nông thôn, là nhân tố kích thích tác động tích cực những nông hộ
cũn lại sẽ vươn lên cùng đồng hành.
Ở Quảng Nam hiện nay có gần 1000 trang trại, trên hơn 3000 ha đất cải tạo theo
hướng phát triển kinh tế vườn đồi, kinh tế trang trại, góp phần tích cực vào việc chuyển đổi
cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng sản xuất hàng hóa. Mô hỡnh kinh tế hợp tỏc cũng
phỏt triển mạnh theo tinh thần Luật Hợp tỏc xó sửa đổi, nhất là trong sản xuất nông
nghiệp. Đến nay toàn tỉnh có 48 tổ chức kinh tế hợp tác, trong số này nổi lên điển hỡnh
cỏc HTX Duy Trinh, Duy Sơn, Duy Xuyên, HTX nông nghiệp Điện Phước I - Điện Bàn,
HTX Đại Hiệp-Đại Lộc…cùng với việc phát triển các mô hỡnh kinh tế hợp tỏc, kinh tế trang
trại thỡ Quảng Nam cũn cú trờn 297.660 nụng hộ là những thành viờn tớch cực gúp phần vào
sự nghiệp phỏt triển kinh tế - xó hội núi chung và kinh tế nụng nghiệp núi riờng trong những
năm qua không ngừng phát triển và ổn định.
1.1.2.2. Nhu cầu vốn và sự phát triển kinh tế nông hộ
Thị trường vốn ra đời xuất phát từ những đũi hỏi khỏch quan của nền sản xuất xó
hội, đó là nhu cầu giao lưu vốn giữa các chủ thể kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường, nhu
cầu giao lưu vốn là một tất yếu khách quan bởi vỡ vào bất cứ thời điểm nào cũng đều xuất
hiện trạng thái có những người có vốn nhưng chưa có nhu cầu sử dụng, đồng thời cũng có
những nhu cầu về vốn nhưng bản thân lại không có vốn để trang trải các nhu cầu ấy.
Trường hợp này thường xảy ra đối với kinh tế nông hộ. Đặc biệt, ở nước ta đi lên công

nghiệp hóa, hiện đại hóa từ một nền sản xuất nhỏ bé lạc hậu, việc cần một nhu cầu vốn
nhất định để mua sắm tư liệu sản xuất và các chi phí cho sản xuất là điều rất cần thiết.

Đối tượng để đầu tư vốn của nông hộ là rất đa dạng, phong phú bởi các hộ phần lớn
ở nông thôn là sản xuất kinh doanh tổng hợp. Nhưng nhỡn chung, chi phí cho các đối
tượng cụ thể cho các ngành nghề đó là:
- Ngành trồng trọt: thường đầu tư cho các chi phí cải tạo đất, giống cây, chi phí thuỷ
lợi, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, chi phí thu hoạch, chi phí sau thu hoạch, mua sắm
thiết bị công cụ sản xuất, lao động thuê ngoài…
- Ngành chăn nuôi: chi phí chuồng trại, ao hồ, con giống, thức ăn gia súc, thú y và
chăm sóc động vật, chi phí môi trường…
- Ngành ngư nghiệp: chi phí tàu thuyền, ngư cụ, chi phí về chế độ bảo quản, chế
biến…
- Ngành lâm nghiệp: chi phí cho việc trồng, chăm sóc, bảo vệ rừng, khai thác, chế
biến lâm sản…
- Các ngành nghề ở nông thôn: chi phí nguyên liệu đầu vào tuỳ theo từng ngành
nghề có thể khai thác tại chỗ, hoặc mua nguyên liệu, nhiên liệu cho quỏ trỡnh sản xuất
kinh doanh, mua sắm máy móc thiết bị
Ở Quảng Nam, theo định hướng phát triển kinh tế - xó hội, mục tiêu đến năm 2020
là tỉnh công nghiệp. Do vậy, trong ngành sản xuất nông nghiệp phải chuyển dịch mạnh mẽ
và quyết liệt cơ cấu sản xuất nội bộ, trong kế hoạch 5 năm 2006-2010: đưa phát triển chăn
nuôi thành ngành sản xuất chính, phấn đấu đưa tỷ trọng chăn nuôi chiếm từ 35- 40 % giá
trị sản xuất nông nghiệp; phát triển trồng trọt chất lượng cao, đạt bỡnh quõn trờn 30 triệu
đồng/ha canh tác/ năm; đảm bảo 10.000 ha ngô, mía từ 6000 – 8000 ha , dứa từ 4000 -
5000 ha, lạc 10000 ha, hạt điều 5000 ha, chè 1000 ha, vùng nguyên liệu giấy với quy mô
khoản 25000-30000 ha, bông 5000 ha, hỡnh thành cỏc vựng rau sạch, phỏt triển nghề
trồng hoa và sinh vật cảnh. Về thủy sản: nâng sản lượng đánh bắt hải sản lên 60.000-
65.000 tấn vào năm 2010, phấn đấu đưa diện tích nuôi thuỷ sản đạt 7000 ha trong đó diện
tích nuôi tôm là 4.000 ha, xây dựng hai trung tâm nghề cá lớn ở Cửa Đại (Hội An) và Tam
Quang (Núi Thành). Về lâm nghiệp, tăng tốc độ che phủ rừng từ 42% lên 46% vào năm
2010; triển khai trồng mới và khoanh nuôi tái sinh hằng năm là 22000 ha, chú trọng các

loại có giá trị kinh tế cao… Ngoài nông nghiệp, việc phát triển các ngành công nghiệp,

dịch vụ… và cỏc lĩnh vực kinh tế xó hội khỏc cũng rất cấp bách. Do đó nhu cầu vốn đến
năm 2010 cần khoảng 40.000 tỷ [37]. Riêng trong ngành nông nghiệp nói chung nhu cầu
vốn đầu tư đến 2010 cầnchiếm từ 22 – 24% trong tổng nhu cầu vốn của phát triển kinh tế
xó hội của tỉnh Quảng Nam. Trong các nhu cầu phát triển này có nhu cầu rất lớn của kinh
tế nông hộ ở Quảng Nam trong những năm đầu. Để có nguồn vốn cho các nhu cầu nói trên
thỡ tỉnh Quảng Nam phải khai thỏc triệt để mọi nguồn vốn có thể. Để đạt được mục tiêu
kinh tế xó hội đến 2015 – 2020 là tỉnh công nghiệp thỡ nguồn vốn tớn dụng ngõn hàng đối
với phát triển kinh tế nói chung và cho phát triển kinh tế nông hộ nói riêng là rất cần thiết
và là công cụ quan trọng cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông
thôn.
1.2. NỘI DUNG VÀ NHỮNG HèNH THỨC TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG
NễNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NễNG THễN TỚI NễNG HỘ VÀ TÁC ĐỘNG
CỦA NÓ ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP
1.2.1. Tín dụng và tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông
thôn với nông hộ
Tín dụng là một phạm trù kinh tế của nền kinh tế hàng hoá, nó phản ánh quan hệ
kinh tế giữa người sở hữu và người sử dụng các nguồn vốn tiền tệ tạm thời nhàn rỗi trong
nền kinh tế theo nguyên tắc hoàn trả vốn và kèm theo lợi tức khi đến hạn. Có nhiều hỡnh
thức tín dụng, nhưng trong điều kiện hiện nay ở nước ta, tín dụng ngân hàng là hỡnh thức
phổ biến và được áp dụng rộng rói.
Tín dụng ngân hàng là quan hệ tín dụng giữa ngân hàng, các tổ chức tín dụng khác
với các doanh nghiệp và cá nhân. Nó là một nghiệp vụ kinh doanh tiền tệ của ngân hàng,
được thực hiện theo nguyên tắc hoàn trả và có lói. Đây cũng là hỡnh thức tín dụng phổ
biến nhằm đáp ứng nhu cầu của kinh tế hộ.
Chúng ta biết rằng: Tín dụng là một quan hệ giao dịch giữa hai chủ thể, trong đó
một bên chuyển giao tiền hoặc tài sản cho bên kia được sử dụng trong một thời gian nhất
định, đồng thời bên nhận tiền hoặc tài sản cam kết hoàn trả theo thời hạn đó thoả thuận.
Trong quan hệ giao dịch này thể hiện cỏc nội dung sau:

- Trái chủ hay cũn gọi là người cho vay chuyển giao cho người thụ trái hay cũn gọi

là người đi vay một lượng giá trị nhất định. Giá trị này có thể dưới hỡnh thức tiền tệ hoặc
dưới hỡnh thức hiện vật như hàng hoá, máy móc, thiết bị bất động sản.
- Người đi vay chỉ được sử dụng tạm thời trong một thời gian nhất định, sau khi hết
thời hạn sử dụng theo thỏa thuận, người đi vay phải hoàn trả cho người cho vay. Mác viết:
Tiền chẳng qua chỉ rời khỏi tay người sở hữu trong một thời gian và chẳng
qua chỉ tạm thời chuyển từ tay người sở hữu sang tay nhà tư bản hoạt động, cho
nên tiền không phải được bỏ ra để thanh toán, cũng không phải tự đem đi bán,
mà chỉ đem cho vay, tiền chỉ đem nhượng lại với điều kiện là nó sẽ quay trở về
điểm xuất phát một kỳ hạn nhất định [21, tr.16]
Giá trị được hoàn trả thông thường lớn hơn giá trị lúc cho vay hay nói cách khác
người đi vay phải trả thêm phần lợi tức. Mác viết:“Đem tiền cho vay với tư cách là một
việc với đặc điểm là sẽ quay trở về điểm xuất phát của nó, mà vẫn giữ được nguyên vẹn
giá trị của nó và đồng thời lại lớn lên thêm trong quá trỡnh vận động” [21, tr.28].
Quan hệ tớn dụng cú thể diễn tả theo mụ hỡnh sau:
T

Giá trị tín dụng



Trái chủ (credior) Thụ trái (debetor)
Người cho vay (lender) Người đi vay (borower)

T +L
Giỏ trị tớn dụng + lói


Trong hoạt động thực tiễn, quan hệ tớn dụng hỡnh thành hết sức đa dạng, và có đủ
các loại chủ thể tham gia vào các quan hệ tín dụng cụ thể:

+ Quan hệ giữa Nhà nước với các doanh nghiệp và công chúng thể hiện dưới hỡnh
thức Nhà nước phát hành các giấy tờ như công trái, trái phiếu, tín phiếu kho bạc.
+ Quan hệ tín dụng giữa các doanh nghiệp với nhau dưới hỡnh thức bỏn chịu hàng
húa.
+ Quan hệ tín dụng giữa các doanh nghiệp với công chúng, thể hiện dưới hỡnh thức
phỏt hành cỏc loại trỏi phiếu, bỏn hàng trả gúp.
+ Quan hệ tín dụng giữa ngân hàng, các tổ chức tài chính phi ngân hàng với các
doanh nghiệp và công chúng, thể hiện dưới hỡnh thức nhận tiền gởi của khỏch hàng, cho
khỏch hàng vay, tài trợ thuờ mua…
Các tổ chức ngân hàng tham gia vào quan hệ tín dụng thể hiện với 2 tư cách. Ngân
hàng đóng vai trũ thụ trỏi và hành vi này được gọi là đi vay (borrow) bao gồm nhận tiền
gởi của khách hàng, phát hành trái phiếu để vay vốn trong xó hội, vay vốn của ngõn hàng
trung ương và các ngân hàng khác. Ngân hàng đóng vai trũ trỏi chủ và hành vi này được
gọi là cho vay (loans). Vỡ tớnh chất phức tạp của hoạt động cho vay, nên khi nói đến tín
dụng người ta thường đề cập đến cho vay và bỏ quên mặt thứ hai, đó là đi vay.
* Các loại cho vay của ngân hàng
Căn cứ vào mục đích:
Dựa vào căn cứ này cho vay được chia ra các loại sau:
+ Cho vay bất động sản: là loại cho vay liên quan đến việc mua sắm và xây dựng
bất động sản…
+ Cho vay công nghiệp và thương mại là loại cho vay ngắn hạn để bổ sung vốn lưu
động cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại và dịch vụ.
+ Cho vay nông nghiệp: có loại cho vay để trang trải các chi phí sản xuất như phân
bón, thuốc trừ sâu, giống cây trồng, thức ăn gia súc, lao động, nhiên liệu…
+ Cho vay cá nhân: là loại cho vay để đáp ứng các nhu cầu tiêu dùng…
Căn cứ vào thời hạn cho vay
Theo căn cứ này cho vay được chia thành 3 loại sau:
+ Cho vay ngắn hạn: loại cho vay này có thời hạn từ 12 tháng trở lại và được sử
dụng để bù đắp sự thiếu hụt vốn lưu động của các doanh nghiệp và các nhu cầu chi tiêu
ngắn hạn của cá nhân…

+ Cho vay trung hạn: loại cho vay này có thời hạn từ trên 1 năm đến 5 năm để đầu
tư mua sắm tài sản cố định, cải tiến kỹ thuật mở rộng sản xuất…
+ Cho vay dài hạn: loại cho vay này có thời hạn trên 5 năm trở lên đáp ứng các nhu
cầu vốn dài hạn…
* Một số hỡnh thức tớn dụng trong cho vay nụng hộ
Do đặc thù của kinh tế nông hộ là đơn vị kinh tế cấp cơ sở, là tế bào cấu thành nền
sản xuất xó hội nờn khi cấp tớn dụng cho nụng hộ trong quỏ trỡnh sản xuất sẽ cú những
phương thức tín dụng khỏc nhau, phự hợp với mụ hỡnh sản xuất của hộ. Sau đây là một số hỡnh
thức cấp tớn dụng đối với kinh tế hộ:
- Cho vay trực tiếp:
Cho vay trực tiếp là hỡnh thức tớn dụng mà trong đó người nông dân có nhu cầu về
vốn trực tiếp giao dịch với ngân hàng để vay vốn và trả nợ, đồng thời ngân hàng cho vay
trực tiếp đối với người vay đó. Trong cho vay trực tiếp, việc cấp tín dụng có thể diễn ra với
sơ đồ sau:
+ Nếu diễn ra cho vay và thu nợ giữa chỉ ngân hàng và hộ sản xuất
Sơ đồ 1.1: Hỡnh thức tớn dụng song phương

giải ngân
Ngân hàng Hộ nông dân
Thu nợ
Hỡnh thức cấp tớn dụng này phự hợp với những mún vay nhỏ, thời hạn ngắn và
ngõn hàng sẽ khú giỏm sỏt mục đích sử dụng vốn vay của hộ. Song mặt khác do hộ nông
dân sinh sống ở những nơi có điều kiện giao thông không thuận lợi nên sẽ gây bất lợi trong việc
tiếp cận với ngân hàng nơi cho vay.
+ Nếu diễn ra việc cấp tín dụng có sự tham gia của bên thứ 3 (tổ chức bao tiêu sản
phẩm)
Sơ đồ 1.2: Hỡnh thức qua tổ chức bao tiờu

Hộ nông dân (1) Ngân hàng

(2) (3)
Tổ chức bao tiêu

Trong hợp đồng tín dụng, ngoài ngân hàng và hộ nông dân, cũn cú sự tham gia của
cỏc tổ chức bao tiờu sản phẩm nờn khi tiến hành thu nợ thỡ ngõn hàng sẽ thụng qua tổ
chức này.
(1)Ký kết hợp đồng tín dụng và giải ngân của hộ nông dân
(2)Hộ nông dân giao bán sản phẩm cho tổ chức bao tiêu
(3)Tổ chức bao tiêu trả nợ ngân hàng thay cho hộ nông dân
- Cho vay bán trực tiếp (qua tổ chức đại diện của hộ nông dân):
Cho vay bỏn trực tiếp là hỡnh thức cho vay được áp dụng từ Bangladesh, và nhân
rộng ra ở các nước châu Á. Tại Việt Nam, áp dụng mô hỡnh cho vay này vào những năm
cuối thập niên chín mươi và dưới cái tên gọi như cho vay theo tổ liên doanh, liên đới, cho
vay theo tổ hợp tác vay vốn, cho vay theo tổ tiết kiệm vay vốn…Khi có Nghị quyết liên
tịch 2308 giữa NHNo&PTNT Việt Nam và Trung ương Hội nông dân Việt Nam ra đời vào
ngày 9/10/1999 thỡ đây là điều kiện thuận lợi để các chi nhánh NHNo&PTNT trong cả
nước tận dụng và mở rộng các hỡnh thức cho vay theo tổ vay vốn (ngõn hàng nụng nghiệp
thường gọi là tổ 2308). Tổ được thành lập trên cơ sở tự nguyện, số thành viên trong tổ
khoảng từ 5-40 người, các thành viên của tổ bầu ra tổ trưởng là người đại diện pháp lý của
tổ để giao dịch với ngân hàng, tổ được hỡnh thành cú sự quyết định, công nhận của chính
quyền địa phương.
Sơ đồ của hỡnh thức tớn dụng cho vay qua tổ được thể hiện như sau:
Sơ đồ 1.3: Hỡnh thức tớn dụng cho vay qua tổ

Hộ nông
dân
-1
-2
-3
-4

Tổ
hợp
tác
vay
v
ốn

Tổ
trưởn
g tổ
vay
v
ốn

Ngân
hàng




Với mụ hỡnh cho vay qua tổ vay vốn đó đem lại một số ưu điểm:
+ Đối với hộ nông dân: giảm được thời gian, chi phí đi lại làm thủ tục vay vốn, trả

nợ và chỉ đến ngân hàng khi nhận tiền vay, có điều kiện học tập kinh nghiệm lẫn nhau
trong sản xuất kinh doanh, tiếp cận với khoa học kỹ thuật trong quá trỡnh sản xuất.
+ Đối với ngân hàng: giảm được áp lực quá tải của cán bộ tín dụng, nắm bắt kịp
thời các nhu cầu cho phục vụ phát triển sản xuất của các hộ, bố trí vốn, kế hoạch giải ngân
hợp lý để các hộ tổ chức sản xuất một cách chủ động và thông qua tổ ngân hàng có thể vận
động các thành viên trong tổ giữ các khoản tiền chưa cần sử dụng vào ngân hàng để tăng
thêm nguồn vốn phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế.
- Cho vay hộ nông dân qua tổ chức trung gian (gián tiếp): Hỡnh thức này, ngõn
hàng cấp tớn dụng cho nụng hộ thụng qua việc cho cỏc tổ chức chế biến, tiờu thụ hoặc
cung cấp vật tư cho các hộ nông dân. Biểu hiện qua hỡnh thức này là hợp đồng tín dụng
được ký kết giữa ngõn hàng và tổ chức trung gian, cỏc tổ chức trung gian này thường là
các xí nghiệp, nhà máy dùng các nguyên liệu là những sản phẩm thỡ kết quả sản xuất của
cỏc hộ nụng dõn, hay cỏc tổ chức thu mua cỏc nụng sản ấy của các nông hộ do các tổ chức
này phải ứng vốn cho hộ nông dân sản xuất và tổ chức bao tiêu các nông sản phẩm làm ra
của hộ nông dân.
Sơ đồ 1.4: Mụ hỡnh cho vay theo tổ vay vốn
Ngân hàng


(2)
Tổ chức trung gian Hộ nông dân
(3)
(1) Ngân hàng cho các tổ chức trung gian vay
(2) Các tổ chức trung gian ứng vốn cho nông hộ

(3) Đến vụ thu hoạch tổ chức trung gian thu mua sản phẩm và hộ trả nợ cho các
tổ chức trung gian
(4) Các tổ chức trung gian trả nợ cho ngân hàng.
Lợi ớch của hỡnh thức cho vay nụng hộ qua tổ chức trung gian
- Đối với hộ nông dân: đây là hỡnh thức cho vay giỳp hộ nụng dõn an tõm sản xuất

vỡ đó cú nơi cung cấp nguồn đầu vào như giống cây con, phân bón, thuốc trừ sâu bệnh…
và đồng thời ở đầu ra cũng được bao tiêu các sản phẩm làm ra… ngoài ra, cũn cú những
điều kiện để hộ sản xuất tiếp cận với các công nghệ kỹ thuật mới áp dụng vào sản xuất.
- Đối với ngân hàng: vốn cho vay sẽ được sử dụng đúng mục đích, vỡ cú sự giỏm
sỏt của tổ chức trung gian, ngõn hàng khụng tốn thời gian thẩm định đến từng hộ mà chỉ
thẩm định tại tổ chức trung gian.
- Đối với tổ chức trung gian: sẽ được đáp ứng vốn kịp thời từ phía ngân hàng và
thông qua các hợp đồng với hộ sản xuất nông nghiệp tổ chức trung gian sẽ quản lý, thu
mua được các sản phẩm do nông hộ sản xuất ra, đảm bảo các nguyên liệu đầu vào có chất
lượng cho việc sản xuất chế biến và lưu thông bỡnh thường của mỡnh.
Ngoài cỏc hỡnh thức cho vay đó nờu trờn, NHNo&PTNT Việt Nam cho vay qua
các tổ chức tài chính trung gian để chuyển tải vốn tín dụng đến hộ sản xuất như quỹ tín
dụng nhân dân, ngân hàng cổ phiếu, công ty tài chính, cho vay qua các tổ chức trung gian
này gọi là “bán buôn”. Đối với cho vay các tổ chức tài chính trung gian này thủ tục vay
tương tự như cho vay một doanh nghiệp có tư cách pháp nhân theo Luật.
1.2.2. Tác dụng của hoạt động tín dụng ngân hàng nông nghiệp và phát triển
nông thôn đối với kinh tế nông hộ
Việc cho nông hộ vay là nhằm tạo điều kiện và khuyến khích nông dân phát triển
sản xuất ra hàng hoá nông - lâm - ngư - diêm nghiệp, phát triển công nghiệp chế biến, mở
rộng các ngành nghề sản xuất mới, kinh doanh dịch vụ… tạo công ăn việc làm, nâng cao
hiệu quả sản xuất kinh doanh trong ngành nông nghiệp, góp phần xây dựng một nông thôn
mới giàu có văn minh.
Tín dụng nói chung và tín dụng NHNo&PTNT đối với hộ sản xuất nông nghiệp ở
nước ta có vị trí rất quan trọng, đặc biệt là nó giúp cho nền nông nghiệp nước ta tạo ra

nhiều hàng hoá hơn để cung cấp cho sản xuất công nghiệp, xuất khẩu, đáp ứng nhu cầu
lương thực, thực phẩm của toàn xó hội…
Tín dụng của NHNo&PTNT là kênh để chuyển tải vốn có hiệu quả trong nền kinh
tế nói chung và từng hộ sản xuất nông nghiệp nói riêng. Trong nền kinh tế thị trường, các
quan hệ kinh tế đều được tiền tệ hoá và chịu sự tác động, chi phối bởi các quy luật của thị

trường. Trong quá trỡnh sản xuất kinh doanh, do quỏ trỡnh tuần hoàn của vốn ở cỏc khõu
của sản xuất nờn cú lỳc người sản xuất tạm thời có nhu cầu vốn lớn hơn vốn tự có của
mỡnh nờn cần phải kịp thời bổ sung để sản xuất được duy trỡ liờn tục kịp thời khụng bị
giỏn đoạn. Đặc biệt là đối với các nông hộ chu kỳ sản xuất thường là theo thời vụ, do đó
mọi nhu cầu chi phí đều tập trung vào thời vụ sản xuất. Chỉ khi đến thu hoạch thỡ mới cú
nguồn thu do đó khoảng thời gian từ sản xuất đến thu hoạch, tuỳ theo sản phẩm, các hộ sản
xuất nông nghiệp thường thiếu vốn cho đầu tư sản xuất, lúc này vốn tín dụng ngân hàng là
kênh có thể đáp ứng kịp thời cho nhu cầu đó.
Các nhà kinh tế thường cho rằng, thông qua công tác tín dụng các ngân hàng
thương mại đó và đang thực hịên chức năng xó hội của mỡnh, làm cho sản phẩm xó hội
được tăng lên, vốn đầu tư được mở rộng và từ đó góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền
kinh tế, vỡ tớn dụng của ngõn hàng cung ứng vốn cho những người cần vốn để đầu tư sản
xuất, chế biến, cất trữ sản phẩm để sau đó bán trực tiếp cho người tiêu dùng. Trong quá
trỡnh sản xuất núi trờn, từ người sản xuất đến người bán buôn, đến người bán lẻ và cuối
cùng đến người tiêu dùng. Tín dụng ngân hàng đó tạo ra khả năng toàn bộ quá trỡnh kinh
tế, cho đến khi sản phẩm đến tay người tiêu dùng. Người nông dân nhờ có điều kiện được
vay vốn họ có thể mua hạt giống, thức ăn gia súc, phân bón và các nhu cầu thiết yếu khỏc
cho quỏ trỡnh sản xuất, kinh doanh cũng như tín dụng ngân hàng đó tạo ra cho cỏc nụng
hộ khả năng để mua sắm các vật tư, thiết bị, máy móc, các phương tiện vận chuyển để tổ
chức lưu thông hàng hoá từ nơi sản xuất đến nơi tiêu thụ, qua đó tín dụng của
NHNo&PTNT góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá,
hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn.
Tín dụng của NHNo&PTNT đối với kinh tế nông hộ chủ yếu là tín dụng chi phí sản
xuất, tức là các khoản tín dụng mà ngân hàng cấp cho nông dân để chi phí về giống cây
trồng, con gia súc, thức ăn gia súc, phân bón, thuốc trừ sâu, phũng chữa bệnh gia sỳc, chi

phớ ngày cụng lao động…Ngoài ra tín dụng của NHNo&PTNT cũn bao gồm cỏc khoản
cho vay trung, dài hạn để cải tạo đồng ruộng, xây dựng chuồng trại chăn nuôi, xây dựng
kho tàng, cơ sở chế biến, phương tiện vận tải… tín dụng của NHNo&PTNT không chỉ đơn
thuần là một kênh chuyển tải vốn cho sản xuất mà nó cũn là cụng cụ để thúc đẩy nền kinh

tế nói chung và kinh tế nông nghiệp nói riêng phát triển, đặc biệt là đối với nông nghiệp
Việt Nam chúng ta hiện nay. Thông qua tín dụng của ngân hàng, NHNo&PTNT đó thực sự
trở thành là người bạn của nông dân, giúp đỡ nông dân mở rộng quy mô sản xuất, cải tiến
kỹ thuật, huy động các nguồn nhân lực vào quá trỡnh phát triển sản xuất nông nghiệp với
năng suất và chất lượng ngày càng cao hơn, từ đó thúc đẩy sản xuất hàng hoá ở nông thôn
phát triển theo hướng kinh tế thị trường. Sản xuất nông nghiệp chỉ có thể phát triển khi nào
nó được chuyển qua sản xuất hàng hoá. Muốn làm được điều đó thỡ cỏc hộ sản xuất cần
phải cú vốn và đặc biệt là cần có sự tài trợ của hệ thống ngân hàng nói khác đi là nhờ vào
tín dụng NHNo&PTNT đối với nông hộ mà nền kinh tế nông nghiệp sẽ được tổ chức lại
theo hướng sản xuất hàng hoá, chuyên môn hoá với quy mô sản xuất lớn hơn… Vỡ sản
xuất hàng hoỏ vừa là mục tiờu vừa là điều kiện của tín dụng, nhờ sản xuất hàng hoá mà tín
dụng được thu hồi vốn nhanh chóng và khả năng thu hồi tín dụng hoàn toàn lệ thuộc vào
khả năng tiêu thụ hàng hoá.
1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG
NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN TRONG VIỆC VAY PHÁT
TRIỂN KINH TẾ NÔNG HỘ
1.3.1 Các nhân tố thuộc về hộ sản xuất nông nghiệp
Các nhân tố thuận lợi
Phạm vi hoạt động của tín dụng ngân hàng rất rộng lớn ở cả một thị trường nông
thôn và thành thị, các đối tượng cấp tín dụng trong kinh tế nông hộ rất đa dạng và phong
phú, tuỳ theo ngành nghề hộ tham gia và sản xuất kinh doanh mà đối tượng cấp tín dụng
khác nhau, bao gồm các ngành: trồng trọt, ngành chăn nuôi, ngành đánh bắt hải sản, ngành
lâm nghiệp, ngành nghề tiểu thủ công nghiệp, chế biến…, hộ nông dân họ sống có tính
cộng đồng rất cao, là những người gắn bó máu mủ huyết tộc, hộ nông dân Việt Nam giữ vị
trí quan trọng trong nền kinh tế nông nghiệp. Đặc điểm của hộ nông dân Việt Nam là gắn
bó, có tính chất truyền thống cả hai mặt vật chất kinh tế và tinh thần, có quyền lợi cùng

hưởng và khó khăn cùng chịu, họ luôn luôn phấn đấu vươn lên để vượt qua những cảnh
đói nghèo mà họ đó chịu đựng trong bao nhiêu năm chiến tranh tàn phá. Để nắm bắt các
thành tựu khoa học mới áp dụng vào sản xuất nông nghiệp, họ rất năng động và nhạy bén,

luôn biết thích nghi với mọi hoàn cảnh để hướng đến mục tiêu thoát nghèo và tiến lên làm
giàu cho bản thân và gia đỡnh họ.
Những hạn chế
Kinh tế nông hộ ở Việt Nam là thành phần kinh tế đồng nhất, nhưng đại bộ phận
trong số đó vẫn cũn duy trỡ kinh tế tiểu nụng với quy mụ sản xuất nhỏ, sản xuất hàng hoỏ
mới trong giai đoạn phát triển ban đầu, mức sống vẫn cũn thấp và đang có xu hướng tăng
dần lên. Song bên cạnh đó ruộng đất là tư liệu sản xuất chủ yếu, cơ bản của hộ sản xuất
nông nghiệp nhưng cũn rất manh mỳn, nhỏ lẻ, độ phỡ của đất ngày càng giảm, do quá
trỡnh canh tỏc người sử dụng đất thiếu kiến thức, thiếu thông tin, thiếu vốn nên việc đầu tư
thâm canh, phục hồi độ phỡ của ruộng đất, chưa đủ bù đắp cho sự tiêu hao của chu kỳ sản
xuất làm cho đất ngày càng bạc màu. Mặt khác, do sự manh mún về ruộng đất nên việc áp
dụng cơ giới hoá trong nông nghiệp gặp khó, ảnh hưởng đến năng suất lao động trong sản
xuất nông nghiệp nói chung và kinh tế nông hộ nói riêng.
+ Riêng với hộ nông dân ở Quảng Nam, có những yếu tố đặc thù:
Về điều kiện lịch sử, nhân dân Quảng Nam nói chung và nông dân Quảng Nam nói
riêng có truyền thống yêu nước và cách mạng kiên cường, trong chiến tranh luôn theo
Đảng, theo cách mạng chống giặc ngoại xâm xứng đáng với tám chữ vàng “trung dũng,
kiên cường, đi đầu diệt Mỹ”. Khi đất nước được hoà bỡnh thống nhất, cùng với nhân dân
cả nước dưới sự lónh đạo của Đảng, nông dân Quảng Nam nói riêng cùng với nhân dân
Quảng Nam nói chung trong hơn 30 năm qua đó liờn tục phỏt huy tinh thần cỏch mạng
trong việc xõy dựng lại quờ hượng góp phần tạo nên những hỡnh ảnh mới trờn quờ hương
đất Quảng, phấn đấu thực hiện mục tiêu đến 2015-2020 Quảng Nam trở thành tỉnh công
nghiệp theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX.
Quảng Nam là tỉnh nằm ở khu vực miền Trung điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, có
diện tích đất nông nghiệp 654.912 ha, hộ sản xuất nông nghiệp (nguồn: Cục thống kê
Quảng Nam năm 2005) là 235.491 hộ chiếm 79,11% số hộ toàn tỉnh, có 17 huyện, thị xó,
trong đó có 8 huyện miền núi, diện tích đất sản xuất của từng hộ không nhiều nhưng phân

tán không tập trung, thị trường đầu ra của các sản phẩm giá cả không ổn định làm cho
người sản xuất không an tâm sản xuất. Mặt khác, tỡnh hỡnh năng lực tài chính, vốn tự có

tham gia vào qua trỡnh sản xuất rất nhỏ chủ yếu khả năng trực tiếp tham gia lao động của
hộ và các thành viên trong hộ. Từ đó, có thể thấy rằng nguồn trả nợ chủ yếu là thu nhập từ
các hoạt động mà vốn tín dụng ngân hàng cho vay.
1.3.2. Các nhân tố thuộc về Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
Hoạt động sản xuất kinh doanh trong cơ chế thị trường luôn tiềm ẩn những rủi ro.
Hoạt động tín dụng của NHNo&PTNT cũng không tranh khỏi những rủi ro có thể xảy ra
đặc biệc là trong cho vay nông hộ:
Khi cấp một khoản tín dụng, thường tiềm ẩn những rủi ro bên trong những khoản
vay đó, như ngân hàng không thu được nợ hoặc chỉ thu hồi được một phần, gây nên những
tổn thất cho hoạt động của ngân hàng. Những rủi ro có thể dẫn đến từ phía hộ nông dân
như thiếu khả năng tiếp thu và trỡnh độ sử dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản
xuất, dẫn đến sản phẩm tạo ra không đủ tiêu chuẩn chất lượng nên tiêu thụ không được,
hoặc giá cả không bù đắp đủ chi phí. Bên cạnh đó cũng có những rủi ro xuất phát từ phía
ngân hàng như khi cấp tớn dụng khụng tuõn thủ cỏc quy trỡnh cho vay, thẩm định trước
khi cho vay sơ sài thiếu chặt chẽ, dẫn đến xác định đối tượng cho vay, thời hạn cho vay thu
nợ không đúng khớp với thời gian chu chuyển vốn của đối tượng vay vốn.
Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng thương mại rất rộng lớn, trong đề tài này xin đề
cập đến 3 loại rủi ro cơ bản trong quan hệ của ngân hàng với hộ sản xuất nông nghiệp, rủi
ro về tín dụng, rủi ro về lói sản xuất, và rủi ro khỏc. Tuy nhiờn trong hoạt động kinh doanh
của ngân hàng các loại rủi ro thường có quan hệ với nhau. Trong kinh doanh ngân hàng có các
loại rủi ro chủ yếu sau:
- Rủi ro tín dụng
- Rủi ro thanh khoản
- Rủi ro lói suất
- Rủi ro ngoại hối
- Rủi ro trong việc cung ứng các sản phẩm ngân hàng hiện đại
- Rủi ro thanh toán
* Rủi ro về tín dụng cho vay nông hộ thực trạng những năm qua

Rủi ro xuất phát từ những nguyên nhân chủ yếu:

- Nguyên nhân khách quan:
+ Thiên tai
+ Do giá nông sản giảm
+ Do biến động thị trường thế giới tác động đến giá cả trong nước của các loại nông
sản thực phẩm
- Nguyên nhân chủ quan
+ Sản xuất tự túc, tự cấp, năng suất lao động thấp
+ Trỡnh độ khoa học kỹ thuật hạn chế và việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ
thuật vào sản xuất đối với hộ cũng rất hạn chế
+ Quy hoạch vùng sản xuất cây, con của Nhà nước chưa được đồng bộ…
Để hạn chế những rủi ro xảy ra do nguyên nhân chủ quan của ngân hàng gây ra
trong quá trỡnh cấp tớn dụng, nhất là trong cho vay đối với nông hộ, ngân hàng cần phải
tuân thủ các nguyên tắc và điều kiện sau đây:
- Nguyên tắc cho vay:
+ Hộ vay vốn phải sử dụng tiền vay đúng mục đích đó cam kết trong đơn xin vay và
phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về những sai trái trong quỏ trỡnh sử dụng vốn.
Nguyên tắc này được đặt ra là nhằm đảm bảo cho việc thực hiện mục đích đó đề ra
của tín dụng hộ nông dân. Khoản mà tổ chức tín dụng phát ra phải có mục đích cụ thể gắn
liền với phương án sản xuất đó đề ra, gắn liền với quy hoạch chung về cơ cấu sản xuất của
địa phương. Người vay vốn không được sử dụng vốn cho mục đích khác .
+ Việc phát triển vay phải gắn liền với tiến độ thực hiện chương trỡnh, dự ỏn sản
xuất kinh doanh.
Điều này bắt buộc người vay vốn phải có chương trỡnh hoặc dự án sản xuất kinh
doanh và chương trỡnh hoặc dự ỏn đó phải được tổ chức tín dụng xem xét và chấp thuận.
Tiền vay được phát ra theo đúng tiến độ thực hiện chương trỡnh, dự ỏn sản xuất để đảm
bảo vốn vay không được sử dụng sai mục đích và nâng cao hiệu quả của vốn cho vay.
+ Hoàn trả đủ gốc và lói:
Tín dụng có nguồn gốc từ các nguồn tiền gởi, tiền tiết kiệm của dân chúng và nó
được ngân hàng huy động có thời hạn nhất định. Do vậy, các khoản cho vay tín dụng phải