khảo sát và điều trị bằng phẫu thuật một số trường hợp bướu thường gặp trên chó tại trạm chẩn đoán xét nghiệm và điều trị - chi cục thú y tp hồ chí minh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1002.77 KB, 63 trang )
M
Ụ
C L
Ụ
C
Trang
PH
Ầ
N I. M
Ở
ĐẦ
U 1
1.1
ĐẶ
T V
Ấ
N
Đ
Ề
1
1.2 M
Ụ
C
Đ
ÍCH 2
1.3 YÊU C
Ầ
U 2
PH
Ầ
N II. T
Ổ
NG QUAN 3
2.1 KHÁI NI
Ệ
M C
Ơ
B
Ả
N V
Ề
B
Ư
Ớ
U 3
2.2
ĐẶ
C
Đ
I
Ể
M CHUNG C
Ủ
A B
Ư
Ớ
U 3
2.2.1 C
ấ
u t
ạ
o và
đ
ặ
c
đ
i
ể
m hình thái c
ủ
a b
ư
ớ
u 3
2.2.1.1 C
ấ
u t
ạ
o: c
ấ
u t
ạ
o c
ủ
a b
ư
ớ
u g
ồ
m 2 ph
ầ
n 3
2.2.1.2
Đ
ặ
c
đ
i
ể
m hình thái 4
2.2.2
Đ
ặ
c
đ
i
ể
m sinh tr
ư
ở
ng 4
2.2.3 Tính ch
ấ
t 4
2.3 NGUYÊN NHÂN GÂY RA B
Ư
Ớ
U 5
2.3.1 Y
ế
u t
ố
n
ộ
i phát 5
2.3.1.1 Y
ế
u t
ố
di truy
ề
n 5
2.3.1.2 Tu
ổ
i 5
2.3.1.3 Phái tính 6
2.3.1.4 S
ắ
c t
ố
6
2.3.1.5 Y
ế
u t
ố
n
ộ
i ti
ế
t 6
2.3.1.6 Y
ế
u t
ố
mi
ễ
n d
ị
ch 6
2.3.1.7 Thuy
ế
t c
ủ
a Cobnheime v
ề
các t
ế
bào sai v
ị
trí
ở
phôi 6
2.3.2 Y
ế
u t
ố
ngo
ạ
i nh
ậ
p 6
2.3.2.1 Tác nhân v
ậ
t lý 6
2.3.2.2 Tác nhân hóa h
ọ
c 7
2.3.2.3 Tác nhân sinh h
ọ
c 7
2.4 C
Ơ
CH
Ế
T
Ạ
O THÀNH B
Ư
Ớ
U 8
2.4.1 C
ơ
s
ở
sinh h
ọ
c 8
2.4.2 C
ơ
s
ở
sinh h
ọ
c phân t
ử
8
iv
2.5 PHÂN LO
Ạ
I B
Ư
Ớ
U 9
2.5.1 Theo t
ổ
ch
ứ
c phát sinh 9
2.5.2 Theo c
ấ
u trúc và mô t
ả
9
2.5.3 Theo sinh h
ọ
c 10
2.5.3.1 B
ư
ớ
u lành 10
2.5.3.2 B
ư
ớ
u
độ
c 10
2.6 NH
Ữ
NG H
Ậ
U QU
Ả
C
Ủ
A B
Ư
Ớ
U 14
2.6.1 Gây b
ấ
t d
ư
ỡ
ng vì áp l
ự
c cho các t
ế
bào xung quanh 14
2.6.2 Làm ngh
ẽ
n lòng các c
ơ
quan 14
2.6.3 H
ư
h
ạ
i m
ạ
ch máu và m
ạ
ch b
ạ
ch huy
ế
t 14
2.6.4 H
ư
h
ạ
i th
ầ
n kinh 14
2.6.5 Vi trùng xâm nh
ậ
p vào b
ư
ớ
u và các mô xung quanh 14
2.6.6
Ố
m còi 14
2.6.7 Thi
ế
u máu 14
2.6.8 H
ệ
th
ố
ng n
ộ
i ti
ế
t s
ả
n xu
ấ
t quá nhi
ề
u kích thích t
ố
14
2.6.9 Làm thú ch
ế
t 15
2.6.10 Tân bào t
ự
nhiên suy gi
ả
m và h
ồ
i ph
ụ
c 15
2.7 CÁC PH
Ư
Ơ
NG PHÁP CH
Ẩ
N
Đ
OÁN B
Ư
Ớ
U 15
2.7.1 Ch
ẩ
n
đ
oán lâm sàng 15
2.7.2 Ch
ẩ
n
đ
oán c
ậ
n lâm sàng 15
2.8 CÁC PH
Ư
Ơ
NG PHÁP
Đ
I
Ề
U TR
Ị
16
2.8.1 Nguyên t
ắ
c
đ
i
ề
u tr
ị
16
2.8.2 Các ph
ư
ơ
ng pháp
đ
i
ề
u tr
ị
16
2.8.2.1 Ph
ư
ơ
ng pháp ph
ẫ
u thu
ậ
t 16
2.8.2.2 Hóa tr
ị
18
2.8.2.3 Các ph
ư
ơ
ng pháp
đ
i
ề
u tr
ị
khác 18
2.9 M
Ộ
T S
Ố
D
Ạ
NG B
Ư
Ớ
U TH
Ư
Ờ
NG X
Ả
Y RA TRÊN CHÓ 18
2.9.1 B
ư
ớ
u
ở
da và mô m
ề
n 18
2.9.1.1 Fibroma và fibrosarcoma 18
2.9.1.2 Lipoma và liposarcoma 20
v
2.9.1.3 Papilloma (B
ư
ớ
u bi
ể
u mô v
ả
y lành tính) hay còn g
ọ
i là u nhú 21
2.9.2 B
ư
ớ
u c
ơ
quan sinh d
ụ
c 21
2.9.3 B
ư
ớ
u tuy
ế
n vú trên chó 22
2.10 M
ộ
t s
ố
nghiên c
ứ
u liên quan
đ
ế
n
đ
ề
tài 23
PH
Ầ
N III. N
Ộ
I DUNG VÀ PH
Ư
Ơ
NG PHÁP KH
Ả
O SÁT 26
3.1 TH
Ờ
I GIAN VÀ
Đ
Ị
A
Đ
I
Ể
M 26
3.2
ĐỐ
I T
Ư
Ợ
NG KH
Ả
O SÁT 26
3.3 PH
Ư
Ơ
NG TI
Ệ
N KH
Ả
O SÁT 26
3.3.1 D
ụ
ng c
ụ
26
3.3.2 V
ậ
t li
ệ
u và d
ư
ợ
c ph
ẩ
m 26
3.3.3 Máy siêu âm và máy ch
ụ
p X quang 26
3.4 N
Ộ
I DUNG
Đ
Ề
TÀI 27
3.5 CÁC CH
Ỉ
TIÊU THEO DÕI 27
3.6 PH
Ư
Ơ
NG PHÁP TH
Ự
C HI
Ệ
N 27
3.6.1 T
ạ
i phòng khám 27
3.6.2 T
ạ
i phòng ph
ẫ
u: ti
ế
n hành ph
ẫ
u thu
ậ
t c
ắ
t b
ỏ
b
ư
ớ
u 29
3.6.2.1 B
ư
ớ
u có
đ
ư
ờ
ng kính t
ừ
2 cm tr
ở
xu
ố
ng 29
3.6.2.2 B
ư
ớ
u có
đ
ư
ờ
ng kính t
ừ
2 cm tr
ở
lên 30
3.6.2.3 B
ư
ớ
u
đ
ư
ờ
ng sinh d
ụ
c cái 31
3.6.3 T
ạ
i phòng thí nghi
ệ
m 34
3.7 PH
Ư
Ơ
NG PHÁP X
Ử
LÝ S
Ố
LI
Ệ
U 35
PH
Ầ
N IV. K
Ế
T QU
Ả
VÀ TH
Ả
O LU
Ậ
N 36
4.1 T
Ỷ
L
Ệ
CHÓ B
Ị
B
Ư
Ớ
U TRÊN T
Ổ
NG S
Ố
CHÓ T
Ớ
I KHÁM 36
4.2 T
Ỷ
L
Ệ
CHÓ B
Ị
B
Ư
Ớ
U THEO H
Ệ
TH
Ố
NG C
Ơ
TH
Ể
36
4.3 T
Ỷ
L
Ệ
CHÓ CHÓ B
Ị
B
Ư
Ớ
U THEO TU
Ổ
I 41
4.4 T
Ỷ
L
Ệ
CHÓ B
Ị
B
Ư
Ớ
U THEO NHÓM GI
Ố
NG 42
4.5 T
Ỷ
L
Ệ
CHÓ B
Ị
B
Ư
Ớ
U THEO GI
Ớ
I TÍNH 43
4.6 T
Ỷ
L
Ệ
CHÓ B
Ị
B
Ư
Ớ
U THEO TÍNH CH
Ấ
T: B
Ư
Ớ
U LÀNH, B
Ư
Ớ
U
ĐỘ
C 46
4.7 K
Ế
T QU
Ả
THEO DÕI
Đ
I
Ề
U TR
Ị
B
Ằ
NG PH
Ẫ
U THU
Ậ
T 50
4.8 SO SÁNH HI
Ệ
U QU
Ả
Đ
I
Ề
U TR
Ị
GI
Ữ
A PH
Ẫ
U TR
Ị
VÀ HOÁ TR
Ị
52
vi
PH
Ầ
N V. K
Ế
T LU
Ậ
N VÀ
Đ
Ề
NGH
Ị
54
5.1 K
Ế
T LU
Ậ
N 54
5.2
Đ
Ề
NGH
Ị
54
TÀI LI
Ệ
U THAM KH
Ả
O 55
PH
Ụ
L
Ụ
C 56
vii
DANH SÁCH CÁC B
Ả
NG
Trang
B
ả
ng 2.1. Phân lo
ạ
i b
ư
ớ
u theo t
ổ
ch
ứ
c phát sinh 9
B
ả
ng 2.2. So sánh b
ư
ớ
u theo tính ch
ấ
t: b
ư
ớ
u lành, b
ư
ớ
u
độ
c 13
B
ả
ng 4.1. V
ị
trí xu
ấ
t hi
ệ
n các tr
ư
ờ
ng h
ợ
p b
ư
ớ
u 37
B
ả
ng 4.2. T
ỷ
l
ệ
chó b
ị
b
ư
ớ
u theo tu
ổ
i 41
B
ả
ng 4.3. T
ỷ
l
ệ
chó b
ị
b
ư
ớ
u theo nhóm gi
ố
ng chó 43
B
ả
ng 4.4: T
ỷ
l
ệ
chó b
ị
b
ư
ớ
u theo gi
ớ
i tính 44
B
ả
ng 4.5: T
ỷ
l
ệ
xu
ấ
t hi
ệ
n các tr
ư
ờ
ng h
ợ
p b
ư
ớ
u theo gi
ớ
i tính 45
B
ả
ng 4.6. T
ỷ
l
ệ
chó b
ị
b
ư
ớ
u theo tính ch
ấ
t 46
B
ả
ng 4.7: K
ế
t qu
ả
theo dõi
đ
i
ề
u tr
ị
b
ằ
ng ph
ẫ
u thu
ậ
t 50
B
ả
ng 4.8. So sánh hi
ệ
u qu
ả
đ
i
ề
u tr
ị
gi
ữ
a ph
ẫ
u tr
ị
và hoá tr
ị
52
viii
DANH SÁCH CÁC HÌNH
Trang
Hình 3.1: C
ắ
t
đ
ư
ờ
ng xung quang kh
ố
i u b
ằ
ng dao 33
Hình 3.2: Dùng kéo
đ
ầ
u tù tách mô liên k
ế
t và c
ầ
m máu b
ằ
ng nhi
ệ
t 33
Hình 3.3: Kh
ố
i u
đ
ư
ợ
c c
ắ
t ra 33
Hình 4.1: B
ư
ớ
u c
ổ
38
Hình 4.2: B
ư
ớ
u chân 38
Hình 4.3: B
ư
ớ
u vú 39
Hình 4.4: B
ư
ớ
u d
ư
ơ
ng v
ậ
t 39
Hình 4.5: B
ư
ớ
u tuy
ế
n th
ư
ợ
ng th
ậ
n 40
Hình 4.6: Hình siêu âm phát hi
ệ
n kh
ố
i u xoang b
ụ
ng 40
Hình 4.7: Hình siêu âm polyp bàng quang 40
Hình 4.8: B
ư
ớ
u t
ử
cung 44
Hình 4.9: Hình siêu âm b
ư
ớ
u t
ử
cung ( 44
Hình 4.10: U nang bu
ồ
ng tr
ứ
ng 48
Hình 4.11: B
ư
ớ
u
độ
c
ở
lách 48
Hình 4.12: B
ư
ớ
u lành
ở
tuy
ế
n ti
ề
n li
ệ
t 48
Hình 4.13: B
ư
ớ
u
độ
c tuy
ế
n rái tai 49
Hình 4.14: B
ư
ớ
u lành tuy
ế
n vú chó cái 49
Hình 4.15: B
ư
ớ
u lành
ở
hông 49
ix
TÓM T
Ắ
T LU
Ậ
N V
Ă
N
Đ
ể
tìm hi
ể
u tình hình chó b
ị
b
ư
ớ
u trên chó, chúng tôi
đ
ã ti
ế
n hành kh
ả
o sát t
ạ
i
Tr
ạ
m Ch
ẩ
n
Đ
oán, Xét Nghi
ệ
m và
Đ
i
ề
u Tr
ị
- Chi C
ụ
c Thú Y Tp. HCM trong kho
ả
ng
th
ờ
i gian t
ừ
26/02/2007
đ
ế
n 26/02/2007 và ghi nh
ậ
n
đ
ư
ợ
c các k
ế
t qu
ả
nh
ư
sau:
- Trong t
ổ
ng s
ố
3204 l
ư
ợ
t chó t
ớ
i khám và
đ
i
ề
u tr
ị
t
ạ
i tr
ạ
m có 63 tr
ư
ờ
ng h
ợ
p chó
b
ị
b
ư
ớ
u chi
ế
m t
ỷ
l
ệ
1,97%.
- B
ư
ớ
u xu
ấ
t hi
ệ
n
ở
nhi
ề
u v
ị
trí, c
ơ
quan trên c
ơ
th
ể
chó, cao nh
ấ
t là
ở
da (chi
ế
m
58,73%), trong
đ
ó b
ư
ớ
u vú chi
ế
m t
ỷ
l
ệ
cao nh
ấ
t (chi
ế
m 35,16%).
- T
ỷ
l
ệ
chó b
ị
b
ư
ớ
u
ở
nhóm chó d
ư
ớ
i 1 n
ă
m tu
ổ
i là th
ấ
p nh
ấ
t (0,29%), cao nh
ấ
t
là nhóm chó trên 10 n
ă
m tu
ổ
i (16,67%) T
ỷ
l
ệ
này t
ă
ng d
ầ
n theo tu
ổ
i, trong
đ
ó chi
ế
m nhi
ề
u
nh
ấ
t là l
ứ
a tu
ổ
i t
ừ
5-10 tu
ổ
i 31 ca trong 63 tr
ư
ờ
ng h
ợ
p (chi
ế
m 49,21%).
- T
ỷ
l
ệ
b
ư
ớ
u trên nhóm gi
ố
ng chó n
ộ
i (3,26%) cao h
ơ
n t
ỷ
l
ệ
b
ư
ớ
u trên nhóm
gi
ố
ng chó ngo
ạ
i (1,26%).
- T
ỷ
l
ệ
b
ư
ớ
u trên chó cái (2,35%) cao h
ơ
n trên chó
đ
ự
c (1,56%).
- Trong 20 m
ẫ
u g
ử
i
đ
i xét nghi
ệ
m thì có 16 m
ẫ
u b
ư
ớ
u lành (80%) và có 4 m
ẫ
u
b
ư
ớ
u
độ
c (20%).
- K
ế
t qu
ả
đ
i
ề
u tr
ị
kh
ỏ
i b
ệ
nh b
ằ
ng hoá ch
ấ
t và ph
ẫ
u thu
ậ
t là r
ấ
t cao (cùng
đ
ạ
t
100%).
x
1
1.1
ĐẶ
T V
Ấ
N
Đ
Ề
PH
Ầ
N I. M
Ở
ĐẦ
U
T
ừ
xa x
ư
a con ng
ư
ờ
i
đ
ã thu
ầ
n d
ư
ỡ
ng loài chó do bi
ế
t
đ
ư
ợ
c
đ
ặ
c tính thông minh
và trung thành c
ủ
a chúng. Trong quá trình thu
ầ
n d
ư
ỡ
ng, con ng
ư
ờ
i
đ
ã khai thác
đ
ư
ợ
c
nh
ữ
ng
đ
ặ
c tính có l
ợ
i cho mình ch
ẳ
ng h
ạ
n nh
ư
s
ă
n b
ắ
t thú, b
ả
o v
ệ
ch
ỗ
ở
và b
ả
n thân
con ng
ư
ờ
i.
Ngày nay cùng v
ớ
i s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
,
đ
ờ
i s
ố
ng nhân dân ngày càng
đ
ư
ợ
c nâng cao do
đ
ó nhu c
ầ
u nuôi chó làm thú c
ư
ng, làm c
ả
nh ngày càng tr
ở
nên c
ầ
n
thi
ế
t không th
ể
thi
ế
u. H
ơ
n th
ế
n
ữ
a chó còn
đ
ư
ợ
c coi nh
ư
là m
ộ
t ng
ư
ờ
i b
ạ
n thân thi
ế
t c
ủ
a
con ng
ư
ờ
i, chính ví v
ậ
y chó th
ự
c s
ự
tr
ở
thành m
ộ
t thành viên không th
ể
thi
ế
u c
ủ
a m
ỗ
i
gia
đ
ình. Bên c
ạ
nh
đ
ó nhu c
ầ
u gi
ả
i trí, tiêu khi
ể
n c
ủ
a con ng
ư
ờ
i ngày càng
đ
a d
ạ
ng
và phong phú, do
đ
ó vi
ệ
c tuy
ể
n ch
ọ
n nh
ữ
ng gi
ố
ng chó
đ
ua c
ũ
ng
đ
ư
ợ
c quan tâm
r
ấ
t nhi
ề
u. Và
đ
ặ
c bi
ệ
t nuôi chó bây gi
ờ
còn
đ
ể
ph
ụ
c v
ụ
cho công tác an ninh,qu
ố
c
phòng, c
ứ
u h
ộ
nh
ờ
chó có kh
ứ
u giác r
ấ
t phát tri
ể
n và kh
ả
n
ă
ng b
ơ
i l
ộ
i r
ấ
t gi
ỏ
i c
ủ
a
chúng…
Cùng v
ớ
i s
ự
hoà nh
ậ
p, m
ở
r
ộ
ng giao l
ư
u v
ớ
i các n
ư
ớ
c trên th
ế
gi
ớ
i, hi
ệ
n t
ạ
i n
ư
ớ
c
ta ngoài gi
ố
ng chó n
ộ
i còn có r
ấ
t nhi
ề
u gi
ố
ng chó khác nh
ậ
p t
ừ
n
ư
ớ
c ngoài. Ngoài vi
ệ
c
gia t
ă
ng v
ề
s
ố
l
ư
ợ
ng và ch
ủ
ng lo
ạ
i chó thì tình hình b
ệ
nh t
ậ
t c
ũ
ng t
ă
ng lên và ngày càng
tr
ở
thành n
ỗ
i lo cho nh
ữ
ng ng
ư
ờ
i nuôi chó. Trong nh
ữ
ng b
ệ
nh xu
ấ
t hi
ệ
n trên chó
thì b
ư
ớ
u hay còn g
ọ
i là kh
ố
i u c
ũ
ng làm
ả
nh h
ư
ở
ng l
ớ
n
đ
ế
n th
ể
ch
ấ
t thú, tu
ổ
i th
ọ
, tính th
ẩ
m
m
ỹ
c
ủ
a chó c
ư
ng.
Trong nh
ữ
ng n
ă
m g
ầ
n
đ
ây có r
ấ
t nhi
ề
u nghiên c
ứ
u v
ề
ung th
ư
h
ọ
c thú y và
đ
i
ề
u
tr
ị
ung th
ư
trên chó, tuy nhiên vi
ệ
c
đ
i
ề
u tr
ị
c
ă
n b
ệ
nh này v
ẫ
n còn gi
ớ
i h
ạ
n và vi
ệ
c ch
ẩ
n
đ
oán, tiên l
ư
ợ
ng v
ẫ
n còn sai sót. Do
đ
ó b
ệ
nh ung th
ư
trên chó v
ẫ
n c
ầ
n ph
ả
i
đ
ư
ợ
c
nghiên c
ứ
u nhi
ề
u và sâu h
ơ
n n
ữ
a.
T
ừ
th
ự
c t
ế
trên,
đ
ư
ợ
c s
ự
đồ
ng ý c
ủ
a Khoa Ch
ă
n nuôi Thú y, B
ộ
môn C
ơ
th
ể
Ngo
ạ
i khoa và v
ớ
i s
ự
h
ư
ớ
ng d
ẫ
n c
ủ
a PGS. TS Lê V
ă
n Th
ọ
, BSTY Nguy
ễ
n Th
ị
Thu
ỳ
H
ạ
nh, chúng tôi th
ự
c hi
ệ
n
đ
ề
tài:
“KH
Ả
O SÁT VÀ
Đ
I
Ề
U TR
Ị
B
Ằ
NG PH
Ẫ
U THU
Ậ
T M
Ộ
T S
Ố
TR
Ư
Ờ
NG H
Ợ
P
B
Ư
Ớ
U TH
Ư
Ờ
NG G
Ặ
P TRÊN CHÓ T
Ạ
I TR
Ạ
M CH
Ẩ
N
Đ
OÁN XÉT NGHI
Ệ
M
VÀ
Đ
I
Ề
U TR
Ị
- CHI C
Ụ
C THÚ Y TP H
Ồ
CHÍ MINH”.
2
1.2 M
Ụ
C
Đ
ÍCH
- Xác
đ
ị
nh các d
ạ
ng b
ư
ớ
u trên chó và
đ
ánh giá tình hình b
ệ
nh do b
ư
ớ
u gây ra cho chó.
- Theo dõi k
ế
t qu
ả
đ
i
ề
u tr
ị
.
1.3 YÊU C
Ầ
U
- Ghi nh
ậ
n t
ỷ
l
ệ
chó b
ị
b
ư
ớ
u và nh
ậ
n
đ
ị
nh các d
ạ
ng b
ư
ớ
u b
ằ
ng m
ắ
t th
ư
ờ
ng.
- Phân lo
ạ
i các d
ạ
ng b
ư
ớ
u b
ằ
ng mô b
ệ
nh h
ọ
c.
- Theo dõi th
ờ
i gian lành v
ế
t th
ư
ơ
ng c
ủ
a thú sau khi m
ổ
.
- Ghi nh
ậ
n các tai bi
ế
n x
ẩ
y ra trong và sau khi m
ổ
.
- Theo dõi kh
ả
n
ă
ng kh
ỏ
i b
ệ
nh c
ủ
a thú khi
đ
ư
ợ
c
đ
i
ề
u tr
ị
b
ằ
ng hoá ch
ấ
t.
3
PH
Ầ
N II. T
Ổ
NG QUAN
2.1 KHÁI NI
Ệ
M C
Ơ
B
Ả
N V
Ề
B
Ư
Ớ
U
B
ư
ớ
u còn g
ọ
i là tân bào hay kh
ố
i u là s
ự
tr
ư
ở
ng thành c
ủ
a các t
ế
bào m
ớ
i có các
đ
ặ
c tính sau:
- S
ự
sinh s
ả
n c
ủ
a chúng không
đ
ư
ợ
c ki
ể
m soát.
- Không có nhi
ệ
m v
ụ
h
ữ
u ích, gây tr
ở
ng
ạ
i ho
ặ
c chèn ép các mô xung quanh ho
ặ
c
thâm nh
ậ
p b
ở
i các t
ế
bào kh
ố
i u
đ
i kh
ắ
p c
ơ
th
ể
đ
ể
phá h
ủ
y và làm ch
ế
t c
ơ
th
ể
đ
ã nuôi
d
ư
ỡ
ng nó.
- S
ắ
p x
ế
p h
ỗ
n
độ
n.
B
ư
ớ
u
đ
ư
ợ
c x
ế
p thành 2 nhóm:
- B
ư
ớ
u lành (benign tumor): không ph
ả
i ung th
ư
, t
ế
bào
ở
kh
ố
i u lành có t
ố
c
độ
t
ă
ng tr
ư
ở
ng ch
ậ
m, không lan tràn sang các ph
ầ
n khác c
ủ
a c
ơ
th
ể
và th
ư
ờ
ng
đ
ư
ợ
c bao
b
ọ
c b
ở
i l
ớ
p s
ợ
i bào bên ngoài. Chúng
đ
ư
ợ
c c
ắ
t b
ỏ
d
ễ
dàng b
ằ
ng ph
ẫ
u thu
ậ
t và h
ầ
u nh
ư
không t
ă
ng sinh tr
ở
l
ạ
i.
Đ
ặ
c bi
ệ
t t
ế
bào
ở
kh
ố
i u lành không
độ
c
đố
i v
ớ
i c
ơ
th
ể
tr
ừ
khi
chúng quá l
ớ
n ho
ặ
c n
ằ
m
ở
v
ị
trí c
ả
n tr
ở
nh
ữ
ng ch
ứ
c n
ă
ng quan tr
ọ
ng c
ủ
a c
ơ
th
ể
.
- B
ư
ớ
u
độ
c (malignant tumor): là ung th
ư
, t
ế
bào
ở
kh
ố
i u ác tính phân chia b
ấ
t
th
ư
ờ
ng không ki
ể
m soát
đ
ư
ợ
c r
ồ
i chúng xâm l
ấ
n và h
ủ
y di
ệ
t các mô xung quanh. H
ơ
n
n
ữ
a, s
ự
lan r
ộ
ng c
ủ
a các t
ế
bào ung th
ư
có th
ể
x
ẩ
y ra qua dòng máu và b
ạ
ch huy
ế
t
ho
ặ
c xuyên qua các xoang trong c
ơ
th
ể
nh
ư
xoang b
ụ
ng hay màng b
ụ
ng r
ồ
i sau
đ
ó các
b
ư
ớ
u th
ứ
c
ấ
p m
ọ
c lên
ở
m
ộ
t n
ơ
i cách xa b
ư
ớ
u ban
đ
ầ
u g
ọ
i là s
ự
di c
ă
n. Chúng th
ư
ờ
ng
t
ă
ng sinh tr
ở
l
ạ
i sau khi c
ắ
t b
ỏ
.
2.2
ĐẶ
C
Đ
I
Ể
M CHUNG C
Ủ
A B
Ư
Ớ
U
2.2.1 C
ấ
u t
ạ
o và
đ
ặ
c
đ
i
ể
m hình thái c
ủ
a b
ư
ớ
u
2.2.1.1 C
ấ
u t
ạ
o: c
ấ
u t
ạ
o c
ủ
a b
ư
ớ
u g
ồ
m 2 ph
ầ
n
- Nhu mô: là thành ph
ầ
n c
ơ
b
ả
n quy
ế
t
đ
ị
nh tính ch
ấ
t và
đ
ặ
c
đ
i
ể
m phát tri
ể
n c
ủ
a
b
ư
ớ
u. D
ự
a vào nhu mô ta có th
ể
xác
đ
ị
nh b
ư
ớ
u thu
ộ
c lo
ạ
i bi
ể
u mô hay mô liên k
ế
t
ho
ặ
c c
ả
hai.
- Ch
ấ
t
đ
ệ
m: là t
ổ
ch
ứ
c liên k
ế
t, ch
ỗ
d
ự
a và cung c
ấ
p d
ư
ỡ
ng ch
ấ
t c
ầ
n thi
ế
t
đ
ể
b
ư
ớ
u
t
ồ
n t
ạ
i và phát tri
ể
n.
4
2.2.1.2
Đ
ặ
c
đ
i
ể
m hình thái
- Hình thái b
ư
ớ
u r
ấ
t
đ
a d
ạ
ng: hình c
ầ
u hay m
ộ
t kh
ố
i l
ớ
n sùi ra nh
ư
nh
ữ
ng kh
ố
i u
nh
ỏ
, có khi nhú lên b
ề
m
ặ
t (u nhú), ho
ặ
c kéo dài nh
ư
m
ộ
t th
ả
m lông, hay nhú dài bám
ch
ắ
c vào mô bào t
ạ
o thành nh
ữ
ng n
ụ
th
ị
t (d
ạ
ng polyp). B
ư
ớ
u c
ũ
ng có th
ể
là m
ộ
t nang
có ch
ấ
t ch
ứ
a ho
ặ
c phân nhánh nh
ư
r
ễ
cây hay càng cua xâm nh
ậ
p sâu vào mô bào,
c
ũ
ng có kh
ố
i b
ư
ớ
u t
ạ
o thành loét nông ho
ặ
c sâu, rìa nh
ă
n nheo g
ồ
gh
ề
.
- Kích th
ư
ớ
c c
ủ
a b
ư
ớ
u to nh
ỏ
không nh
ấ
t
đ
ị
nh, nó ph
ụ
thu
ộ
c vào tính ch
ấ
t c
ủ
a
b
ư
ớ
u (lành,
độ
c), v
ị
trí m
ọ
c và th
ờ
i gian phát tri
ể
n. B
ư
ớ
u có th
ể
r
ấ
t nh
ỏ
ph
ả
i qua kính
hi
ể
n vi m
ớ
i phát hi
ệ
n
đ
ư
ợ
c, nh
ư
ng c
ũ
ng có nh
ữ
ng b
ư
ớ
u r
ấ
t l
ớ
n, tr
ọ
ng l
ư
ợ
ng có th
ể
lên
đ
ế
n
50 kg ho
ặ
c h
ơ
n n
ữ
a.
Ở
chó có nh
ữ
ng b
ư
ớ
u
đ
ạ
t
đ
ế
n 1/3 – 1/2 tr
ọ
ng l
ư
ợ
ng c
ơ
th
ể
. Nh
ữ
ng
b
ư
ớ
u lành m
ọ
c
ở
m
ặ
t ngoài hay trong các xoang c
ủ
a c
ơ
th
ể
(xoang b
ụ
ng, xoang
ng
ự
c) có th
ể
tích r
ấ
t l
ớ
n.
2.2.2
Đ
ặ
c
đ
i
ể
m sinh tr
ư
ở
ng
- B
ư
ớ
u lành: sinh tr
ư
ở
ng theo hình th
ứ
c bành tr
ư
ớ
ng, chèn ép. B
ư
ớ
u phát tri
ể
n
ch
ậ
m, chèn ép ch
ứ
không xâm l
ấ
n sâu và không n
ằ
m xen k
ẽ
v
ớ
i các mô bình th
ư
ờ
ng
khác. B
ư
ớ
u lành không lan tràn sang các ph
ầ
n khác c
ủ
a c
ơ
th
ể
.
- B
ư
ớ
u
độ
c: sinh tr
ư
ở
ng theo hình th
ứ
c lan t
ỏ
a, xâm l
ấ
n. B
ư
ớ
u
độ
c phát tri
ể
n
nhanh, lan r
ộ
ng, xâm nh
ậ
p sâu, xen k
ẽ
vào các t
ổ
ch
ứ
c xung quanh, phá h
ủ
y gây ho
ạ
i
t
ử
và xu
ấ
t huy
ế
t. B
ư
ớ
u
độ
c có th
ể
lan t
ừ
v
ị
trí ban
đ
ầ
u
đ
ể
hình thành các b
ư
ớ
u th
ứ
c
ấ
p
t
ạ
i các v
ị
trí khác theo
đ
ư
ờ
ng máu và b
ạ
ch huy
ế
t g
ọ
i là s
ự
di c
ă
n.
2.2.3 Tính ch
ấ
t
- B
ư
ớ
u sinh ra t
ồ
n t
ạ
i mãi mãi không bao gi
ờ
t
ự
tan bi
ế
n
đ
i, tr
ừ
tr
ư
ờ
ng h
ợ
p r
ấ
t
đ
ặ
c bi
ệ
t.
- T
ă
ng kích th
ư
ớ
c nhân.
- T
ă
ng t
ỉ
l
ệ
nhân so v
ớ
i bào t
ư
ơ
ng.
- Không ki
ể
m soát
đ
ư
ợ
c.
- Xâm l
ấ
n và di c
ă
n m
ạ
nh.
- T
ế
bào bi
ệ
t hóa th
ấ
p, không làm
đ
ư
ợ
c ch
ứ
c n
ă
ng bình th
ư
ờ
ng.
- D
ễ
b
ị
ho
ạ
i t
ử
n
ế
u thi
ế
u d
ư
ỡ
ng ch
ấ
t nh
ấ
t là vùng trung tâm b
ư
ớ
u.
-
Đ
ôi khi ti
ế
t ra nh
ữ
ng ch
ấ
t l
ạ
mà ta có th
ể
gián ti
ế
p th
ấ
y s
ự
hi
ệ
n di
ệ
n t
ế
bào ung th
ư
khá
đ
ặ
c hi
ệ
u.
5
2.3 NGUYÊN NHÂN GÂY RA B
Ư
Ớ
U
Ngày nay ng
ư
ờ
i ta bi
ế
t rõ b
ư
ớ
u không ph
ả
i do m
ộ
t nguyên nhân gây ra. Tùy m
ỗ
i
lo
ạ
i b
ư
ớ
u mà có nh
ữ
ng nguyên nhân riêng bi
ệ
t. M
ộ
t tác nhân có th
ể
gây ra m
ộ
t s
ố
lo
ạ
i
b
ư
ớ
u và ng
ư
ợ
c l
ạ
i m
ộ
t b
ư
ớ
u có th
ể
do m
ộ
t s
ố
tác nhân gây ra. M
ặ
c dù
đ
ã tìm ra
đ
ư
ợ
c
nhi
ề
u nguyên nhân gây ra b
ư
ớ
u nh
ư
ng ng
ư
ờ
i ta v
ẫ
n ch
ư
a bi
ế
t rõ
đ
âu là nguyên nhân
chính,
đ
âu là nguyên nhân phù tr
ợ
. Còn r
ấ
t nhi
ề
u bí
ẩ
n trong c
ă
n b
ệ
nh này ch
ư
a
đ
ư
ợ
c
khám phá. Tuy nhiên ta có th
ể
chia nguyên nhân gây ra b
ư
ớ
u g
ồ
m hai y
ế
u t
ố
chính:
- Y
ế
u t
ố
n
ộ
i phát.
- Y
ế
u t
ố
ngo
ạ
i nh
ậ
p.
2.3.1 Y
ế
u t
ố
n
ộ
i phát
2.3.1.1 Y
ế
u t
ố
di truy
ề
n
Nh
ờ
các nghiên c
ứ
u v
ề
gen, ng
ư
ờ
i ta phân l
ậ
p
đ
ư
ợ
c các gen sinh ra ung th
ư
(oncogien). Th
ự
c ch
ấ
t các gen sinh ung th
ư
có các gen ti
ề
n thân g
ọ
i là các ti
ề
n gen
sinh ung th
ư
(proto – oncogien). D
ư
ớ
i tác
độ
ng c
ủ
a m
ộ
t s
ố
tác nhân thích h
ợ
p, ti
ề
n gen
sinh ung th
ư
ho
ạ
t hóa và bi
ế
n thành gen sinh ung th
ư
. T
ừ
đ
ó gen sinh ung th
ư
mã hóa
đ
ể
s
ả
n xu
ấ
t các protein và men liên quan
đ
ế
n quá trình phân chia và bi
ệ
t hóa t
ế
bào
theo xu h
ư
ớ
ng ác tính.
- M
ộ
t lo
ạ
i gen quan tr
ọ
ng khác là gen
ứ
c ch
ế
ung th
ư
(antioncogien). Khi c
ơ
th
ể
v
ắ
ng m
ặ
t các gen này, nguy c
ơ
m
ắ
c b
ệ
nh ung th
ư
s
ẽ
t
ă
ng cao.
- Theo Dorn (1968) và E. Moult (1990) (trích d
ẫ
n Hu
ỳ
nh V
ă
n H
ư
u, 1999) có nhi
ề
u
lo
ạ
i b
ư
ớ
u
đ
ư
ợ
c tìm th
ấ
y có liên quan
đ
ế
n y
ế
u t
ố
di truy
ề
n ph
ổ
bi
ế
n
ở
nh
ữ
ng gi
ố
ng chó
thu
ầ
n ch
ủ
ng h
ơ
n so v
ớ
i nh
ữ
ng gi
ố
ng chó lai. Hi
ệ
n t
ư
ợ
ng
đồ
ng huy
ế
t là y
ế
u t
ố
liên
quan
đ
ế
n nguy c
ơ
phát sinh ung th
ư
vú trên chó v
ớ
i t
ầ
n s
ố
cao.
2.3.1.2 Tu
ổ
i
- B
ư
ớ
u th
ư
ờ
ng xu
ấ
t hi
ệ
n
ở
nh
ữ
ng thú già. Y
ế
u t
ố
này cho th
ấ
y s
ự
t
ạ
o thành b
ư
ớ
u c
ầ
n
có m
ộ
t th
ờ
i k
ỳ
ti
ề
m ph
ụ
c lâu dài nh
ấ
t là b
ư
ớ
u bi
ể
u mô
độ
c (carcinoma).
- B
ư
ớ
u mô liên k
ế
t
độ
c th
ư
ờ
ng có
ở
thú non trong khi b
ư
ớ
u bi
ể
u mô th
ư
ờ
ng th
ấ
y
ở
nh
ữ
ng thú già h
ơ
n.
6
2.3.1.3 Phái tính
B
ư
ớ
u th
ư
ờ
ng có
ở
thú cái h
ơ
n thú
đ
ự
c.
Đ
i
ề
u này ch
ỉ
đ
úng theo t
ừ
ng lo
ạ
i b
ư
ớ
u và tu
ỳ
theo lo
ạ
i thú.
2.3.1.4 S
ắ
c t
ố
Màu s
ắ
c là y
ế
u t
ố
gây b
ư
ớ
u
ở
nh
ữ
ng thú da màu tr
ắ
ng. M
ặ
c dù ch
ư
a có tài li
ệ
u nào cho
r
ằ
ng y
ế
u t
ố
này có
ả
nh h
ư
ở
ng trên chó nh
ư
ng
đố
i v
ớ
i thú khác thì có
ả
nh h
ư
ở
ng.
2.3.1.5 Y
ế
u t
ố
n
ộ
i ti
ế
t
Ng
ư
ờ
i ta th
ấ
y có s
ự
liên quan khá
đ
ặ
c hi
ệ
u gi
ữ
a m
ộ
t s
ố
b
ư
ớ
u v
ớ
i các r
ố
i lo
ạ
n n
ộ
i
ti
ế
t t
ố
ho
ặ
c tình tr
ạ
ng v
ề
hormon. Hormon có th
ể
đ
ư
ợ
c t
ạ
o ra t
ừ
các kh
ố
i u. Ví d
ụ
m
ủ
t
ử
cung làm t
ă
ng sinh n
ộ
i m
ạ
c t
ử
cung th
ư
ờ
ng th
ấ
y
ở
chó cái b
ị
b
ư
ớ
u bu
ồ
ng tr
ứ
ng.
2.3.1.6 Y
ế
u t
ố
mi
ễ
n d
ị
ch
Thú có th
ể
đ
ư
ợ
c mi
ễ
n d
ị
ch nhân t
ạ
o v
ề
b
ư
ớ
u. Trong t
ư
ơ
ng lai tác nhân mi
ễ
n d
ị
ch thích
h
ợ
p có th
ể
đ
ư
ợ
c ch
ế
t
ạ
o
đ
ể
cho c
ả
ng
ư
ờ
i l
ẫ
n thú.
2.3.1.7 Thuy
ế
t c
ủ
a Cobnheime v
ề
các t
ế
bào sai v
ị
trí
ở
phôi
Cobnheime cho r
ằ
ng các t
ế
bào n
ằ
m sai v
ị
trí trong phát tri
ể
n phôi có th
ể
gây ra
b
ư
ớ
u b
ấ
t ng
ờ
. Các t
ế
bào này th
ư
ờ
ng th
ấ
y
ở
tuy
ế
n th
ư
ợ
ng th
ậ
n, tuy
ế
n giáp tr
ạ
ng, phó
d
ị
ch hoàn và t
ụ
y t
ạ
ng.
2.3.2 Y
ế
u t
ố
ngo
ạ
i nh
ậ
p
2.3.2.1 Tác nhân v
ậ
t lý
- Các kích thích mãn tính: ng
ư
ờ
i ta cho r
ằ
ng nh
ữ
ng kích thích lâu dài t
ạ
o
đ
i
ề
u ki
ệ
n
cho b
ư
ớ
u phát sinh, phát tri
ể
n: v
ế
t loét hay các s
ẹ
o b
ỏ
ng trên da, nh
ữ
ng s
ẹ
o loét d
ạ
dày, b
ờ
hang lao hay x
ơ
gan.
- B
ứ
c x
ạ
ion hóa: là ngu
ồ
n tia phóng x
ạ
phát ra t
ừ
các ch
ấ
t phóng x
ạ
t
ự
nhiên ho
ặ
c
t
ừ
ngu
ồ
n phóng x
ạ
nhân t
ạ
o
đ
ư
ợ
c dùng trong khoa h
ọ
c và y h
ọ
c có kh
ả
n
ă
ng ion hóa
v
ậ
t ch
ấ
t t
ế
bào khi chi
ế
u x
ạ
nh
ư
tia gamma, tia X, h
ạ
t alpha, h
ạ
t beta, neutron,
uranium, radium, thorium
- B
ứ
c x
ạ
tia c
ự
c tím: tia c
ự
c tím có trong ánh n
ắ
ng m
ặ
t tr
ờ
i, càng g
ầ
n xích
đ
ạ
o tia c
ự
c
tím càng m
ạ
nh. Tác nhân này ch
ủ
y
ế
u gây ra b
ư
ớ
u trên da.
7
2.3.2.2 Tác nhân hóa h
ọ
c
Danh m
ụ
c các hóa ch
ấ
t gây ra b
ư
ớ
u r
ấ
t nhi
ề
u và
đ
a d
ạ
ng:
- Methylcholanthrene.
- Các hydrocarbon th
ơ
m
đ
a vòng (có nhi
ề
u trong khói thu
ố
c lá).
- Amin th
ơ
m.
- Các ch
ấ
t t
ạ
o màu, ch
ấ
t b
ả
o qu
ả
n, h
ư
ơ
ng v
ị
trong th
ự
c ph
ẩ
m
- Nitrosamin, mu
ố
i nitrat, nitrit.
- Các s
ả
n ph
ẩ
m t
ừ
t
ự
nhiên (
độ
c t
ố
n
ấ
m m
ố
c t
ừ
aflatoxin ), thu
ố
c tr
ừ
sâu, di
ệ
t côn
trùng, thu
ố
c di
ệ
t c
ỏ
- M
ộ
t s
ố
mu
ố
i kim lo
ạ
i nh
ư
mu
ố
i bary, m
ố
i niken
- Các ch
ấ
t tr
ơ
nh
ư
ch
ấ
t d
ẻ
o, các ch
ấ
t sát trùng nh
ư
nylon, tyflon, xelophan,
polyethylen, polyvinyl
Các hóa ch
ấ
t gây ra kh
ố
i u tác
độ
ng tr
ự
c ti
ế
p gây nên s
ự
bi
ế
n
đổ
i ti
ề
m tàng c
ủ
a t
ế
bào, t
ứ
c là chuy
ể
n t
ế
bào t
ừ
d
ạ
ng ti
ề
m tàng sang tr
ạ
ng thái b
ư
ớ
u ti
ề
m
ẩ
n, ho
ặ
c m
ộ
t s
ố
ch
ấ
t v
ố
n không gây kh
ố
i u nh
ư
ng có tác d
ụ
ng gây kích thích các t
ế
bào ti
ề
m
ẩ
n b
ở
i
m
ộ
t tác
độ
ng không
đ
ặ
c hi
ệ
u
đ
ể
chuy
ể
n thành t
ế
bào kh
ố
i u th
ự
c th
ụ
.
2.3.2.3 Tác nhân sinh h
ọ
c
- Virus gây b
ư
ớ
u: papovavirus t
ạ
o thành popillomada, màng nh
ầ
y c
ơ
quan sinh
d
ụ
c, bàng quang hay b
ư
ớ
u màng não
ở
chó, ng
ư
ờ
i…
- Vi trùng: vi khu
ẩ
n Helicobacter pylori gây viêm d
ạ
dày mãn tính và ung th
ư
d
ạ
dày trên ng
ư
ờ
i.
- Ký sinh trùng: Spirocerca lupi là m
ộ
t trong nh
ữ
ng nguyên nhân gây b
ư
ớ
u
ở
th
ự
c
qu
ả
n và d
ạ
dày; sán lá Schistosoma.
- N
ấ
m m
ố
c gây ung th
ư
: Aspergillus flavus sinh ra
độ
c t
ố
aflatoxin, Aspergillud
ochrsceus sinh ra
độ
c t
ố
ochratoxin, Aspergillus versicolor sinh ra
độ
c t
ố
sterigmatocystin. Nh
ữ
ng
độ
c t
ố
này gây ung th
ư
gan trên ng
ư
ờ
i và
độ
ng v
ậ
t.
8
2.4 C
Ơ
CH
Ế
T
Ạ
O THÀNH B
Ư
Ớ
U
2.4.1 C
ơ
s
ở
sinh h
ọ
c
Trong m
ộ
t c
ơ
th
ể
tr
ư
ở
ng thành luôn có m
ộ
t s
ố
l
ư
ợ
ng l
ớ
n t
ế
bào
ổ
n
đ
ị
nh xu
ấ
t phát
t
ừ
m
ộ
t t
ế
bào tr
ứ
ng th
ụ
tinh. Hàng ngày có m
ộ
t l
ư
ợ
ng t
ế
bào già ch
ế
t
đ
i và chúng
đ
ư
ợ
c
thay th
ế
b
ở
i m
ộ
t s
ố
l
ư
ợ
ng t
ế
bào m
ớ
i t
ư
ơ
ng
đ
ư
ơ
ng v
ớ
i s
ố
ch
ế
t
đ
i
đ
ể
đ
ả
m b
ả
o tr
ạ
ng thái ho
ạ
t
độ
ng bình th
ư
ờ
ng c
ủ
a c
ơ
th
ể
.
Đ
ố
i v
ớ
i t
ế
bào kh
ố
i u
đ
ư
ợ
c gi
ả
i thích qua các c
ơ
ch
ế
sau:
- Thuy
ế
t
đ
ơ
n dòng cho r
ằ
ng kh
ố
i u
đ
ư
ợ
c sinh ra t
ừ
m
ộ
t t
ế
bào m
ẹ
nhân lên.
- Thuy
ế
t
đ
a dòng t
ế
bào cho r
ằ
ng t
ổ
ch
ứ
c kh
ố
i u do nhi
ề
u lo
ạ
i t
ế
bào gây nên.
- Thuy
ế
t kém
ổ
n
đ
ị
nh gen c
ủ
a t
ế
bào kh
ố
i u gi
ả
i thích r
ằ
ng: lúc
đ
ầ
u là m
ộ
t dòng t
ế
bào
nh
ư
ng do gen không
ổ
n
đ
ị
nh nên các t
ế
bào bi
ế
n d
ị
sinh ra hàng lo
ạ
t các t
ế
bào h
ỗ
n
h
ợ
p.
2.4.2 C
ơ
s
ở
sinh h
ọ
c phân t
ử
Các k
ế
t qu
ả
c
ủ
a ph
ư
ơ
ng pháp th
ử
độ
t bi
ế
n trên vi khu
ẩ
n c
ủ
a Bruspime
đ
ã
đ
ư
a
đ
ế
n
k
ế
t lu
ậ
n hi
ể
n nhiên là virus và các ch
ấ
t phát sinh u t
ạ
o ra các kh
ố
i u
độ
c tính là do
chúng làm thay
đổ
i m
ậ
t mã di truy
ề
n c
ủ
a ADN. Ngày nay, ng
ư
ờ
i ta
đ
ã có
đủ
d
ữ
li
ệ
u
đ
ể
nói r
ằ
ng s
ự
hoá kh
ố
i u c
ủ
a m
ộ
t t
ế
bào bình th
ư
ờ
ng g
ồ
m hai nguyên nhân:
- Gen t
ế
bào tr
ở
nên b
ấ
t th
ư
ờ
ng và t
ế
bào s
ả
n sinh ra m
ộ
t protein l
ạ
làm xáo tr
ộ
n b
ề
m
ặ
t sinh h
ọ
c c
ủ
a t
ế
bào.
- Gen bình th
ư
ờ
ng nh
ư
ng m
ấ
t
đ
i s
ự
ki
ể
m soát và ho
ạ
t
độ
ng m
ộ
t cách vô tr
ậ
t t
ự
.
Các nhà khoa h
ọ
c M
ỹ
đ
ã nêu lên gi
ả
thi
ế
t r
ằ
ng: “Gen tr
ở
nên b
ấ
t th
ư
ờ
ng khi ch
ỉ
c
ầ
n
m
ộ
t s
ự
thay
đổ
i nh
ỏ
v
ề
tr
ậ
t t
ự
s
ắ
p x
ế
p c
ủ
a m
ộ
t acid amin hay m
ộ
t g
ố
c ki
ề
m trên gen, s
ẽ
làm t
ế
bào s
ả
n sinh ra m
ộ
t protein l
ạ
làm xáo tr
ộ
n ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a các gen khác trong
nhân t
ế
bào” (trích d
ẫ
n Nguy
ễ
n Th
ị
Hoàng Y
ế
n, 2003). B
ệ
nh ung th
ư
di truy
ề
n
khi gen gây ung th
ư
có m
ặ
t trong t
ế
bào sinh d
ụ
c.
9
2.5 PHÂN LO
Ạ
I B
Ư
Ớ
U
2.5.1 Theo t
ổ
ch
ứ
c phát sinh
D
ự
a trên c
ơ
s
ở
xác
đ
ị
nh lo
ạ
i t
ế
bào g
ố
c sinh ra b
ư
ớ
u mà x
ế
p lo
ạ
i, t
ứ
c là d
ự
a vào
ngu
ồ
n g
ố
c t
ế
bào thai c
ủ
a chúng.
B
ả
ng 2.1. Phân lo
ạ
i b
ư
ớ
u theo t
ổ
ch
ứ
c phát sinh
T
ế
bào g
ố
c
T
ế
bào lành
T
ế
bào
đ
ộ
c
T
ế
bào mô s
ợ
i
Fibroma
Fibrosarcoma
Phôi s
ả
n xu
ấ
t ch
ấ
t nh
ầ
y
Myxoma
Myxosarcoma
T
ế
bào m
ỡ
Lipoma
Liposarcoma
T
ế
bào s
ụ
n
Chodroma
Chodrosarcoma
T
ế
bào c
ơ
vân
Rhabdomyoma
Rhabdomyosarcoma
T
ế
bào c
ơ
tr
ơ
n
Leiomyomas
Leiomyosarcomas
T
ế
bào th
ầ
n kinh
Neuroma
Neurosarcoma
T
ế
bào th
ầ
n kinh giao c
ả
m
Glioma
Gliosarcoma
T
ế
bào n
ộ
i bì b
ạ
ch huy
ế
t qu
ả
n
Lymphangioma
Lymphangiosarcoma
B
ạ
ch huy
ế
t bào Lymphoma Lymphosarcoma
H
ắ
c t
ố
phôi bào
Melanoma
Mellgnant melanoma
T
ế
bào bi
ể
u mô v
ả
y
Papiloma
Squamous cell careinoma
T
ế
bào bi
ể
u mô tuy
ế
n
Adenoma
Adenocarcinoma
2.5.2 Theo c
ấ
u trúc và mô t
ả
Th
ư
ờ
ng d
ự
a vào
đ
ặ
c
đ
i
ể
m v
ề
đ
ạ
i th
ể
và vi th
ể
c
ủ
a b
ư
ớ
u:
- Bi
ể
u mô: (papilloma) b
ư
ớ
u có ngu
ồ
n g
ố
c bi
ể
u mô v
ả
y b
ề
m
ặ
t.
- Mô liên k
ế
t: b
ư
ớ
u x
ư
ơ
ng, s
ụ
n, mô s
ợ
i, mô c
ơ
.
- H
ỗ
n h
ợ
p: hai ho
ặ
c ba lo
ạ
i b
ư
ớ
u có
ở
cùng m
ộ
t lo
ạ
i mô b
ư
ớ
u.
10
- B
ư
ớ
u k
ỳ
hình (teratoma): là m
ộ
t lo
ạ
i b
ư
ớ
u phát tri
ể
n do m
ộ
t d
ị
t
ậ
t c
ủ
a phôi và ch
ứ
a
nh
ữ
ng mô b
ư
ớ
u d
ạ
ng sinh s
ả
n, thu
ộ
c m
ộ
t t
ầ
ng phôi nguyên thu
ỷ
.
2.5.3 Theo sinh h
ọ
c
Chia thành b
ư
ớ
u lành và b
ư
ớ
u
độ
c.
2.5.3.1 B
ư
ớ
u lành (Benign tumour)
- B
ư
ớ
u phát tri
ể
n t
ạ
i ch
ỗ
và không làm ch
ế
t thú, tr
ừ
khi chùng n
ằ
m
ở
v
ị
trí
đ
ả
m nh
ậ
n
nh
ữ
ng nhi
ệ
m v
ụ
quan tr
ọ
ng c
ủ
a c
ơ
th
ể
khi
đ
ó nó s
ẽ
làm ch
ế
t thú.
- B
ư
ớ
u có kh
ố
i l
ư
ợ
ng l
ớ
n sau nhi
ề
u n
ă
m ti
ế
n tri
ể
n. Ví d
ụ
b
ư
ớ
u m
ỡ
m
ọ
c d
ư
ớ
i da không
gây
đ
au nh
ứ
c, lúc
đ
ầ
u ch
ỉ
b
ằ
ng qu
ả
táo, sau nhi
ề
u n
ă
m to d
ầ
n lên.
- B
ư
ớ
u phát tri
ể
n có ranh gi
ớ
i rõ ràng. Nhìn
đ
ạ
i th
ể
b
ư
ớ
u lành có v
ỏ
x
ơ
c
ơ
bao b
ọ
c,
do
đ
ó d
ễ
bóc tách toàn b
ộ
kh
ố
i u; ví d
ụ
u x
ơ
tuy
ế
n vú, u x
ơ
c
ổ
t
ử
cung. B
ư
ớ
u là m
ộ
t kh
ố
i
c
ứ
ng,
độ
ch
ắ
c t
ư
ơ
ng
đố
i
đồ
ng
đ
ề
u, di
độ
ng so v
ớ
i mô xung quanh.
- B
ư
ớ
u gi
ố
ng mô bình th
ư
ờ
ng v
ề
vi th
ể
. B
ư
ớ
u t
ạ
o l
ạ
i c
ấ
u trúc c
ủ
a mô sinh ra nó mà
không
đ
ả
o l
ộ
n c
ấ
u trúc.
- B
ư
ớ
u lành ch
ỉ
có xu h
ư
ớ
ng chèn ép ch
ứ
không xâm nh
ậ
p. B
ư
ớ
u hi
ế
m khi tái
phát, không di c
ă
n. N
ế
u c
ắ
t b
ỏ
m
ộ
t cách tri
ệ
t
đ
ể
nó s
ẽ
không m
ọ
c l
ạ
i n
ữ
a và không bao gi
ờ
ta th
ấ
y di c
ă
n theo
đ
ư
ờ
ng máu và
đ
ư
ờ
ng b
ạ
ch huy
ế
t
đ
ế
n m
ọ
c n
ơ
i khác ch
ỗ
nó phát sinh.
2.5.3.2 B
ư
ớ
u
đ
ộ
c (Malignant tumour)
•
Đ
ặ
c
đ
i
ể
m chung
B
ư
ớ
u
độ
c hay còn g
ọ
i là ung th
ư
, gây ch
ế
t thú, nó có các
đ
ặ
c
đ
i
ể
m sau:
- B
ư
ớ
u phát tri
ể
n nhanh, t
ă
ng sinh t
ế
bào nhanh và gi
ế
t ch
ế
t thú t
ừ
vài tháng
đ
ế
n vài
n
ă
m.
- S
ự
bành tr
ư
ớ
ng c
ủ
a nó không bao gi
ờ
d
ừ
ng l
ạ
i.
- Nh
ữ
ng phát hi
ệ
n g
ầ
n
đ
ây cho r
ằ
ng b
ư
ớ
u
độ
c ti
ế
n tri
ể
n ti
ề
m tàng trong m
ộ
t th
ờ
i gian
dài, nh
ư
ng
đ
ế
n lúc nào
đ
ó t
ố
c
độ
t
ă
ng tr
ư
ở
ng s
ẽ
t
ă
ng v
ọ
t.
- Ranh gi
ớ
i gi
ữ
a b
ư
ớ
u và mô lành không rõ ràng, gi
ớ
i h
ạ
n v
ớ
i mô lành l
ờ
m
ờ
, có
nhi
ề
u qu
ầ
ng c
ứ
ng khi s
ờ
n
ắ
n. Ví d
ụ
ung th
ư
vú là m
ộ
t kh
ố
i c
ứ
ng dính ch
ặ
t vào mô
xung quanh nên di
độ
ng khó kh
ă
n, b
ư
ớ
u phát tri
ể
n lâu dài b
ị
co l
ạ
i s
ầ
n sùi, b
ư
ớ
u dính
ch
ặ
t vào da, c
ơ
và chèn ép dây th
ầ
n kinh gây
đ
au.
11
- B
ư
ớ
u
độ
c không gi
ố
ng mô bình th
ư
ờ
ng v
ề
vi th
ể
. B
ư
ớ
u
độ
c t
ă
ng sinh m
ạ
nh,
ch
ố
ng l
ạ
i s
ự
ki
ể
m soát c
ủ
a c
ơ
th
ể
, phá v
ỡ
l
ớ
p
đ
áy (l
ớ
p sinh s
ả
n), chui vào trong l
ớ
p
đ
ệ
m t
ạ
o thành nh
ữ
ng kh
ố
i t
ế
bào th
ẫ
m màu. Nhân không
đ
ề
u nhau, nhi
ề
u hình thái
khác th
ư
ờ
ng không có xu h
ư
ớ
ng s
ắ
p x
ế
p theo m
ộ
t l
ớ
p
đ
ề
u
đ
ặ
n nh
ư
t
ế
bào bình th
ư
ờ
ng.
- Các t
ế
bào sinh s
ả
n ch
ồ
ng ch
ấ
t lên nhau, phát tri
ể
n nhanh và ch
ế
t
đ
i c
ũ
ng nhanh. Tính
ch
ấ
t này
đ
ư
ợ
c truy
ề
n l
ạ
i cho t
ế
bào c
ủ
a th
ế
h
ệ
sau.
Ví d
ụ
: Ung th
ư
bi
ể
u mô th
ư
ợ
ng bì da, t
ế
bào l
ớ
p sinh s
ả
n phát tri
ể
n nhanh phá v
ỡ
l
ớ
p
đ
áy và chui vào l
ớ
p mô phía d
ư
ớ
i làm thành nh
ữ
ng kh
ố
i th
ẫ
m màu có nhi
ề
u hình
d
ạ
ng. Nh
ữ
ng kh
ố
i s
ừ
ng hoá
đ
ó là nh
ữ
ng t
ế
bào ch
ế
t gi
ữ
a nh
ữ
ng
đ
ám t
ế
bào ung th
ư
non ho
ạ
t tính cao.
- B
ư
ớ
u
độ
c d
ễ
tái phát, di c
ă
n, m
ặ
c dù
đ
ư
ợ
c c
ắ
t b
ỏ
r
ộ
ng rãi. Do tính thâm nh
ậ
p sâu
và lan xa, các mô ung th
ư
d
ễ
m
ọ
c tr
ở
l
ạ
i t
ạ
i ch
ỗ
ho
ặ
c di c
ă
n xa.
Nh
ư
v
ậ
y t
ế
bào ung th
ư
là m
ộ
t t
ế
bào hoàn toàn thay
đổ
i. S
ự
thay
đổ
i này truy
ề
n
cho các dòng sau và không th
ể
hoà h
ợ
p
đ
ư
ợ
c v
ớ
i c
ơ
th
ể
mà nó
đ
ư
ợ
c nuôi d
ư
ỡ
ng, sinh
s
ả
n trên
đ
ó.
• Tính sinh h
ọ
c và sinh tr
ư
ở
ng c
ủ
a b
ư
ớ
u
độ
c
- Sinh tr
ư
ở
ng c
ủ
a t
ế
bào kh
ố
i u là s
ự
sinh tr
ư
ở
ng th
ừ
a không th
ể
hoà h
ợ
p v
ớ
i s
ự
sinh tr
ư
ở
ng c
ủ
a mô lành.
- T
ế
bào ung th
ư
m
ớ
i có th
ể
r
ờ
i b
ỏ
ổ
sinh s
ả
n do
độ
dính k
ế
t kém h
ơ
n so v
ớ
i t
ế
bào bình
th
ư
ờ
ng.
- T
ố
c
độ
sinh tr
ư
ở
ng t
ế
bào có s
ự
m
ấ
t cân
đố
i gi
ữ
a sinh ra và ch
ế
t
đ
i, nên khó tiên
đ
oán s
ự
xu
ấ
t hi
ệ
n kh
ở
i
đ
ầ
u c
ủ
a kh
ố
i u.
- T
ế
bào ung th
ư
thoát kh
ỏ
i s
ự
ki
ể
m soát c
ủ
a c
ơ
th
ể
.
- Ch
ỉ
c
ầ
n m
ộ
t ít huy
ế
t thanh nó c
ũ
ng có kh
ả
n
ă
ng sinh tr
ư
ở
ng.
- Không có s
ự
bi
ệ
t hoá cu
ố
i cùng.
• Ti
ế
n tri
ể
n c
ủ
a b
ư
ớ
u
độ
c
Quá trình ti
ế
n tri
ể
n c
ủ
a b
ư
ớ
u
độ
c g
ồ
m hai giai
đ
o
ạ
n:
** Giai
đ
o
ạ
n t
ạ
i ch
ỗ
Giai
đ
o
ạ
n này có m
ộ
t th
ờ
i gian khá lâu, khó có th
ể
phát hi
ệ
n
đ
ư
ợ
c vì kh
ố
i l
ư
ợ
ng nh
ỏ
,
ch
ư
a chèn ép mô hay phá hu
ỷ
. Trong giai
đ
o
ạ
n này chúng lan theo 3 cách:
- V
ế
t d
ầ
u loang: lan ra t
ứ
phía.
12
- Cách gieo h
ạ
t: r
ả
i rác thành t
ừ
ng
ổ
cách xa nhau.
- Chia nhánh: t
ừ
kh
ố
i u m
ọ
c ra nhi
ề
u nhánh, chia c
ắ
t mô lành.
** Giai
đ
o
ạ
n toàn thân
- Có s
ự
v
ậ
n chuy
ể
n
đ
i xa c
ủ
a nh
ữ
ng t
ế
bào, không l
ư
u l
ạ
i t
ạ
i
ổ
nguyên phát.
- Các t
ế
bào di c
ă
n ti
ế
p t
ụ
c phát tri
ể
n
ở
các ph
ủ
t
ạ
ng khác n
ơ
i chúng di c
ă
n
đ
ế
n.
• Di c
ă
n
B
ư
ớ
u
độ
c di c
ă
n theo các con
đ
ư
ờ
ng sau:
**
Đ
ư
ờ
ng b
ạ
ch huy
ế
t
Đ
ư
ờ
ng b
ạ
ch huy
ế
t là quan tr
ọ
ng nh
ấ
t mà các t
ế
bào ung th
ư
bi
ể
u mô lan theo.
Các t
ế
bào ung th
ư
phát tri
ể
n trong lòng các
đ
ư
ờ
ng b
ạ
ch huy
ế
t r
ồ
i
đ
ư
ợ
c b
ơ
m
đ
i
kh
ắ
p n
ơ
i. Vì v
ậ
y, khi c
ắ
t b
ỏ
kh
ố
i u ph
ả
i c
ắ
t b
ỏ
chùm h
ạ
ch ch
ị
u trách nhi
ệ
m khu
v
ự
c kh
ố
i u
đ
ị
nh v
ị
đ
ể
ch
ố
ng l
ạ
i tái phát.
**
Đ
ư
ờ
ng máu
Các t
ế
bào ung th
ư
th
ư
ờ
ng phá v
ỡ
m
ạ
ch máu ho
ặ
c gây ngh
ẽ
n m
ạ
ch trong quá
trình di c
ă
n.
**
Đ
ư
ờ
ng
ố
ng t
ự
nhiên
G
ồ
m các xoang t
ự
nhiên, các
ố
ng ti
ế
t.
** Di c
ă
n do các d
ụ
ng c
ụ
, dao m
ổ
Là ph
ư
ơ
ng ti
ệ
n có th
ể
c
ấ
y t
ế
bào ung th
ư
ra xa
ổ
nguyên phát trong quá trình ph
ẫ
u
thu
ậ
t. Các c
ơ
quan trong c
ơ
th
ể
hay b
ị
các t
ế
bào ung th
ư
di c
ă
n t
ớ
i theo th
ứ
t
ự
: Ph
ổ
i – Gan – Não – X
ư
ơ
ng. Và các c
ơ
quan ít b
ị
di c
ă
n t
ớ
i: C
ơ
– Da – Tuy
ế
n
ứ
c – Lách.
13
B
ả
ng 2.2. So sánh b
ư
ớ
u theo tính ch
ấ
t: b
ư
ớ
u lành, b
ư
ớ
u
đ
ộ
c
Đ
ặ
c
đ
i
ể
m B
ư
ớ
u lành B
ư
ớ
u
đ
ộ
c
1.
Đ
ạ
i th
ể
2. Vi th
ể
3. Ti
ế
n tri
ể
n
+ Có v
ỏ
b
ọ
c, ranh gi
ớ
i rõ, không
xâm nh
ậ
p hay chèn ép, di
độ
ng khi
s
ờ
n
ắ
n.
+ C
ấ
u t
ạ
o gi
ố
ng mô lành. Ng
ă
n
cách rõ r
ệ
t v
ớ
i các mô k
ế
c
ậ
n.
+ Kh
ố
i b
ư
ớ
u thoái tri
ể
n
ở
m
ứ
c t
ố
i
thi
ể
u, các t
ế
bào th
ư
ờ
ng
ở
d
ạ
ng
tr
ư
ở
ng thành.
+ Hi
ế
m có phân bào.
+ Không xuyên qua hay xâm nh
ậ
p
bao mô liên k
ế
t. Không có s
ự
xâm
nh
ậ
p c
ủ
a b
ộ
ti
ế
p giáp.
+ Bi
ế
n
đổ
i thoái hoá và ho
ạ
i t
ử
trong b
ư
ớ
u nh
ẹ
.
+ Nhân t
ế
bào
đ
ề
u nhau.
+ Không có hình quái.
+ Ti
ế
n tri
ể
n ch
ậ
m t
ạ
i ch
ỗ
.
+ Không làm ch
ế
t cá th
ể
, tr
ừ
tr
ư
ờ
ng h
ợ
p n
ằ
m
ở
v
ị
trí nguy hi
ể
m.
+ Không di c
ă
n.
+ Không có v
ỏ
b
ọ
c, ranh gi
ớ
i l
ờ
m
ờ
, xâm nh
ậ
p sâu, có nhi
ề
u r
ễ
ă
n
vào mô xung quanh, không di
độ
ng khi s
ờ
n
ắ
n.
+ C
ấ
u t
ạ
o không gi
ố
ng mô lành,
c
ấ
u trúc xáo tr
ộ
n. Không ng
ă
n
cách các mô k
ế
c
ậ
n.
+ Thoái tri
ể
n rõ r
ệ
t, nhi
ề
u t
ế
bào
còn non (d
ạ
ng phôi thai).
+ Luôn có gián phân.
+ Xuyên th
ủ
ng hay xâm nh
ậ
p bao
mô liên k
ế
t. Có s
ự
xâm nh
ậ
p c
ủ
a
b
ộ
ti
ế
p giáp.
+ Bi
ế
n
đổ
i thoái hoá, ho
ạ
i t
ử
trong b
ư
ớ
u x
ả
y ra mãnh li
ệ
t.
+ Có nhi
ề
u nhân chia không
đ
ề
u.
+ Có hình quái.
+ Ti
ế
n tri
ể
n nhanh.
+ Làm ch
ế
t cá th
ể
(gây ch
ả
y máu,
ho
ạ
i t
ử
).
+ Di c
ă
n.
4.
Đ
i
ề
u tr
ị
+ Khi
đ
ư
ợ
c c
ắ
t b
ỏ
, kh
ỏ
i h
ẳ
n. Ít
ả
nh
h
ư
ở
ng
đ
ế
n c
ơ
th
ể
.
+C
ắ
t b
ỏ
d
ễ
dàng.
+ D
ễ
tái phát,
ả
nh h
ư
ở
ng n
ặ
ng
đ
ế
n c
ơ
th
ể
.
+ C
ắ
t b
ỏ
,
đ
i
ề
u tr
ị
khó kh
ă
n.
14
2.6 NH
Ữ
NG H
Ậ
U QU
Ả
C
Ủ
A B
Ư
Ớ
U
2.6.1 Gây b
ấ
t d
ư
ỡ
ng vì áp l
ự
c cho các t
ế
bào xung quanh
Khi b
ư
ớ
u l
ớ
n lên, áp l
ự
c gia t
ă
ng
đ
è lên các mô xung quanh và gây b
ấ
t d
ư
ỡ
ng cho
t
ế
bào. B
ư
ớ
u ép vào m
ạ
ch máu làm l
ư
ợ
ng máu t
ớ
i mô ít
đ
i.
2.6.2 Làm ngh
ẽ
n lòng các c
ơ
quan
B
ư
ớ
u t
ă
ng tr
ư
ở
ng quá m
ứ
c bít các lòng
ố
ng ho
ặ
c ép m
ạ
nh làm cho
ố
ng th
ắ
t h
ẹ
p. S
ự
ngh
ẽ
n làm cho th
ứ
c
ă
n, ch
ấ
t n
ộ
i ti
ế
t không l
ư
u thông
đ
ư
ợ
c.
2.6.3 H
ư
h
ạ
i m
ạ
ch máu và m
ạ
ch b
ạ
ch huy
ế
t
B
ư
ớ
u xâm nh
ậ
p và xuyên qua vách m
ạ
ch máu.
Đ
ôi khi n
ộ
i bì huy
ế
t qu
ả
n h
ư
h
ạ
i s
ẽ
t
ạ
o c
ụ
c huy
ế
t kh
ố
i trong m
ạ
ch máu ho
ặ
c gây ngh
ẽ
n m
ạ
ch.
2.6.4 H
ư
h
ạ
i th
ầ
n kinh
Áp l
ự
c
đ
è lên dây th
ầ
n kinh s
ẽ
gây b
ấ
t d
ư
ỡ
ng. B
ư
ớ
u có th
ể
xâm nh
ậ
p dây th
ầ
n kinh
và gây h
ư
h
ạ
i.
2.6.5 Vi trùng xâm nh
ậ
p vào b
ư
ớ
u và các mô xung quanh
Mô ho
ạ
i t
ử
và thoái hoá
ở
b
ư
ớ
u là môi tr
ư
ờ
ng thích h
ợ
p cho vi trùng t
ă
ng tr
ư
ở
ng, sinh
sôi n
ả
y n
ở
và có th
ể
t
ấ
n công mô khác.
2.6.6
Ố
m còi
Đ
ôi khi b
ư
ớ
u gây ngh
ẽ
n
ở
đ
ư
ờ
ng ru
ộ
t và d
ạ
dày d
ẫ
n t
ớ
i s
ự
ố
m còi.
Ố
m còi c
ũ
ng có th
ể
là
h
ậ
u qu
ả
c
ủ
a hi
ệ
n t
ư
ợ
ng nhi
ễ
m
độ
c máu.
2.6.7 Thi
ế
u máu
Thi
ế
u máu x
ả
y ra khi các b
ư
ớ
u gây xói mòn m
ạ
ch máu và gây xu
ấ
t huy
ế
t. B
ư
ớ
u
xâm nh
ậ
p tu
ỷ
x
ư
ơ
ng gây b
ấ
t d
ư
ỡ
ng các mô sinh huy
ế
t và ng
ă
n c
ả
n s
ự
s
ả
n xu
ấ
t h
ồ
ng c
ầ
u
và b
ạ
ch c
ầ
u. B
ư
ớ
u xâm nh
ậ
p
đ
ư
ờ
ng tiêu hoá s
ẽ
gây thi
ế
u máu do dinh d
ư
ỡ
ng.
2.6.8 H
ệ
th
ố
ng n
ộ
i ti
ế
t s
ả
n xu
ấ
t quá nhi
ề
u kích thích t
ố
Khi có b
ư
ớ
u tuy
ế
n n
ộ
i ti
ế
t và l
ư
ợ
ng kích thích t
ố
đ
ư
ợ
c s
ả
n xu
ấ
t quá nhi
ề
u, th
ư
ờ
ng
t
ạ
o ra s
ự
b
ấ
t th
ư
ờ
ng v
ề
t
ă
ng tr
ư
ở
ng và bi
ế
n d
ư
ỡ
ng. Ch
ẳ
ng h
ạ
n do các t
ế
bào Serotoli
ở
tinh hoàn làm cho thú
đ
ự
c hoá cái (feminization). B
ư
ớ
u
ở
tuy
ế
n c
ậ
n giáp s
ẽ
làm m
ấ
t
nhi
ề
u Can-xi trong x
ư
ơ
ng và trong máu.
15
2.6.9 Làm thú ch
ế
t
Khi có b
ư
ớ
u
ở
m
ộ
t c
ơ
quan thi
ế
t y
ế
u hay có nhi
ề
u b
ư
ớ
u
ở
kh
ắ
p c
ơ
th
ể
, mô b
ị
tiêu hu
ỷ
quá nhi
ề
u nên c
ơ
th
ể
không th
ự
c hi
ệ
n
đ
ư
ợ
c các nhi
ệ
m v
ụ
thi
ế
t y
ế
u và s
ẽ
ch
ế
t.
2.6.10 Tân bào t
ự
nhiên suy gi
ả
m và h
ồ
i ph
ụ
c
Đ
ôi khi b
ư
ớ
u
đ
ang phát tri
ể
n m
ạ
nh t
ự
nhiên suy gi
ả
m
đ
i, bi
ế
n m
ấ
t và mô lành tr
ở
l
ạ
i. Các tr
ư
ờ
ng h
ợ
p nh
ư
th
ế
gi
ả
i thích là mô b
ư
ớ
u kh
ả
c
ả
m v
ớ
i các b
ệ
nh c
ả
m nhi
ễ
m và nhi
ễ
m
độ
c. Khi ch
ấ
t
độ
c nhi
ề
u
đố
i v
ớ
i b
ư
ớ
u h
ơ
n là v
ớ
i ký ch
ủ
, mô b
ư
ớ
u b
ị
hu
ỷ
di
ệ
t.
2.7 CÁC PH
Ư
Ơ
NG PHÁP CH
Ẩ
N
Đ
OÁN B
Ư
Ớ
U
2.7.1 Ch
ẩ
n
đ
oán lâm sàng
Ch
ủ
y
ế
u là quan sát, s
ờ
n
ắ
n bên ngoài
đ
ể
th
ấ
y
đ
ư
ợ
c kích th
ư
ớ
c, hình d
ạ
ng, s
ố
l
ư
ợ
ng,
độ
c
ứ
ng m
ề
m và s
ự
di
độ
ng c
ủ
a b
ư
ớ
u. Ngoài ra, có th
ể
ch
ẩ
n
đ
oán lâm sàng qua các
tri
ệ
u ch
ứ
ng:
- N
ổ
i u, c
ụ
c c
ứ
ng, phát tri
ể
n nhanh báo
độ
ng ung th
ư
vú, ung th
ư
ph
ầ
n m
ề
m, v
ế
t loét
dai d
ẳ
ng khó lành.
- Ti
ể
u ti
ệ
n khó kh
ă
n, nghi ng
ờ
ung th
ư
đ
ạ
i tràng, ti
ế
t ni
ệ
u, sinh d
ụ
c.
- Xu
ấ
t huy
ế
t, ti
ế
t d
ị
ch b
ấ
t th
ư
ờ
ng
ở
âm
đ
ạ
o, báo hi
ệ
u có kh
ả
n
ă
ng ung th
ư
c
ổ
t
ử
cung, ch
ả
y d
ị
ch b
ấ
t th
ư
ờ
ng
ở
các núm vú báo
độ
ng ung th
ư
vú.
- N
ổ
i h
ạ
ch b
ấ
t th
ư
ờ
ng, c
ứ
ng, ít
đ
au báo
độ
ng h
ạ
ch ác tính.
- Tri
ệ
u ch
ứ
ng bi
ể
u hi
ệ
n ung th
ư
th
ư
ờ
ng là s
ụ
t cân,
đ
au khi s
ờ
n
ắ
n…
2.7.2 Ch
ẩ
n
đ
oán c
ậ
n lâm sàng
- Ch
ẩ
n
đ
oán n
ộ
i soi: dùng
đ
èn n
ộ
i soi là m
ộ
t
ố
ng có
đ
èn
ở
ph
ầ
n cu
ố
i và m
ộ
t h
ệ
th
ố
ng quang h
ọ
c
đ
ể
chuy
ể
n hình
ả
nh t
ớ
i m
ắ
t ng
ư
ờ
i quan sát. Ph
ư
ơ
ng pháp n
ộ
i soi
dùng
đ
ể
ch
ẩ
n
đ
oán các b
ư
ớ
u trong c
ơ
th
ể
nh
ư
d
ạ
dày, gan, lách…
- Ch
ẩ
n
đ
oán b
ằ
ng siêu âm: dùng máy siêu âm
đ
ể
ch
ụ
p
đ
ư
ợ
c các c
ấ
u trúc bên trong
c
ơ
th
ể
, do
đ
ó siêu âm th
ư
ờ
ng
đ
ư
ợ
c dùng
đ
ể
phát hi
ệ
n các b
ư
ớ
u
ở
gan, th
ậ
n…
- Ch
ẩ
n
đ
oán b
ằ
ng X quang: b
ằ
ng cách chi
ế
u tia X qua c
ơ
th
ể
đ
ã
đ
ư
ợ
c tiêm thu
ố
c
c
ả
n quang
đ
ể
có
đ
ư
ợ
c
ả
nh ch
ụ
p trên phim. Ph
ư
ơ
ng pháp này phát hi
ệ
n
đ
ư
ợ
c b
ư
ớ
u
ở
ph
ổ
i, x
ư
ơ
ng, d
ạ
dày, tá tràng…
- Ch
ẩ
n
đ
oán t
ế
bào h
ọ
c: xem xét t
ế
bào d
ư
ớ
i kính hi
ể
n vi
đ
ể
phát hi
ệ
n ra t
ế
bào ung th
ư
.
Th
ư
ờ
ng áp d
ụ
ng ch
ẩ
n
đ
oán ung th
ư
đ
ư
ờ
ng sinh d
ụ
c.
- Ch
ẩ
n
đ
oán b
ằ
ng gi
ả
i ph
ẫ
u b
ệ
nh lý: là ph
ư
ơ
ng pháp quy
ế
t
đ
ị
nh nh
ấ
t
đ
ể
kh
ẳ
ng
đ
ị
nh b
ệ
nh
ung th
ư
nh
ư
b
ấ
m sinh thi
ế
t, m
ổ
sinh thi
ế
t, sinh thi
ế
t kim.
16
2.8 CÁC PH
Ư
Ơ
NG PHÁP
Đ
I
Ề
U TR
Ị
Ung th
ư
c
ũ
ng nh
ư
các b
ệ
nh khác, có th
ể
ch
ữ
a kh
ỏ
i n
ế
u
đ
ư
ợ
c phát hi
ệ
n s
ớ
m. Nh
ư
ng
đ
i
ề
u tr
ị
b
ệ
nh ung th
ư
khác v
ớ
i
đ
i
ề
u tr
ị
các b
ệ
nh khác, m
ỗ
i lo
ạ
i ung th
ư
có nh
ữ
ng s
ự
khác nhau v
ề
nguyên nhân, s
ự
phát tri
ể
n và tiên l
ư
ợ
ng thì s
ẽ
có nh
ữ
ng ph
ư
ơ
ng pháp
đ
i
ề
u tr
ị
khác nhau.
2.8.1 Nguyên t
ắ
c
đ
i
ề
u tr
ị
Nguyên t
ắ
c ph
ố
i h
ợ
p: do
đ
ặ
c tính c
ủ
a t
ổ
ch
ứ
c và t
ế
bào ung th
ư
là phát tri
ể
n m
ạ
nh
t
ạ
i ch
ỗ
, xâm l
ấ
n ra các vùng xung quanh, di c
ă
n xa vào h
ệ
th
ố
ng b
ạ
ch huy
ế
t và các c
ơ
quan. Vì th
ế
đ
ể
đ
i
ề
u tr
ị
b
ệ
nh hi
ệ
u qu
ả
, ng
ư
ờ
i ta th
ư
ờ
ng ph
ả
i ph
ố
i h
ợ
p nhi
ề
u ph
ư
ơ
ng
pháp
đ
i
ề
u tr
ị
.
2.8.2 Các ph
ư
ơ
ng pháp
đ
i
ề
u tr
ị
2.8.2.1 Ph
ư
ơ
ng pháp ph
ẫ
u thu
ậ
t
Đ
ây là ph
ư
ơ
ng pháp ph
ổ
bi
ế
n nh
ấ
t trong
đ
i
ề
u tr
ị
b
ư
ớ
u.
• Ph
ẫ
u thu
ậ
t tri
ệ
t
đ
ể
Th
ư
ờ
ng áp d
ụ
ng cho nh
ữ
ng kh
ố
i u nh
ỏ
, khu trú ch
ư
a di c
ă
n và lan r
ộ
ng nh
ờ
hai
nguyên t
ắ
c sau:
-
Đ
ố
i v
ớ
i kh
ố
i u nguyên phát: l
ấ
y
đủ
r
ộ
ng kh
ố
i u và t
ổ
ch
ứ
c xung quanh nó (vùng mô
xung quanh mà kh
ố
i u có th
ể
xâm l
ấ
n).
-
Đ
ố
i v
ớ
i h
ạ
ch: n
ạ
o vét tri
ệ
t
đ
ể
h
ệ
th
ố
ng h
ạ
ch khu v
ự
c,
đ
ặ
c bi
ệ
t là khi có h
ạ
ch b
ị
xâm l
ấ
n.
-
Đ
ể
đ
ả
m b
ả
o hai nguyên t
ắ
c này, ph
ẫ
u thu
ậ
t ung th
ư
nhi
ề
u khi là ph
ẫ
u thu
ậ
t vùng r
ấ
t
r
ộ
ng, ph
ứ
c t
ạ
p và gây t
ổ
n th
ư
ơ
ng l
ớ
n.
• Ph
ẫ
u thu
ậ
t t
ạ
m th
ờ
i
Ch
ỉ
đ
ị
nh này
đ
ư
ợ
c áp d
ụ
ng cho nh
ữ
ng b
ệ
nh
ở
giai
đ
o
ạ
n mu
ộ
n, th
ư
ơ
ng t
ổ
n
đ
ã lan r
ộ
ng.
- Ph
ẫ
u thu
ậ
t l
ấ
y b
ỏ
kh
ố
i u t
ố
i
đ
a: khi kh
ố
i u l
ớ
n ch
ỉ
đ
ị
nh vi
ệ
c c
ắ
t b
ỏ
nó làm gi
ả
m
đ
áng k
ể
kh
ố
i l
ư
ợ
ng t
ổ
ch
ứ
c ung th
ư
, t
ạ
o
đ
i
ề
u ki
ệ
n thu
ậ
n l
ợ
i
đ
ể
áp d
ụ
ng các ph
ư
ơ
ng pháp
đ
i
ề
u tr
ị
b
ổ
xung khác.
- Ph
ẫ
u thu
ậ
t kh
ắ
c ph
ụ
c các bi
ế
n ch
ứ
ng c
ủ
a kh
ố
i u nh
ằ
m c
ả
i thi
ệ
n ch
ứ
c n
ă
ng c
ơ
th
ể
giúp thú s
ố
ng thêm m
ộ
t th
ờ
i gian nh
ấ
t
đ
ị
nh.
17
C
ă
n c
ứ
vào các bi
ế
n ch
ứ
ng do kh
ố
i u sinh ra, ph
ẫ
u thu
ậ
t t
ạ
m th
ờ
i có các m
ụ
c
đ
ích khác
nhau:
- Ph
ụ
c h
ồ
i l
ư
u thông: n
ố
i ru
ộ
t trong ung th
ư
đ
ạ
i tràng, m
ở
khí qu
ả
n.
- Ph
ẫ
u thu
ậ
t làm s
ạ
ch t
ổ
n th
ư
ơ
ng.
- Ph
ẫ
u thu
ậ
t gi
ả
m
đ
au: c
ắ
t c
ụ
t chi, tháo kh
ớ
p, c
ắ
t dây th
ầ
n kinh.
• Ph
ẫ
u thu
ậ
t c
ắ
t b
ỏ
kh
ố
i u tái phát và di c
ă
n
Tái phát ung th
ư
là h
ậ
u qu
ả
c
ủ
a ph
ư
ơ
ng pháp ph
ẫ
u thu
ậ
t không tri
ệ
t
đ
ể
. Ph
ẫ
u thu
ậ
t
l
ạ
i kh
ố
i u tái phát tùy thu
ộ
c vào t
ừ
ng lo
ạ
i b
ệ
nh c
ũ
ng nh
ư
kh
ả
n
ă
ng l
ấ
y h
ế
t nh
ữ
ng t
ổ
n
th
ư
ơ
ng
đ
ó. Thông th
ư
ờ
ng ph
ẫ
u thu
ậ
t l
ạ
i
ổ
ung th
ư
tái phát áp d
ụ
ng cho các ung th
ư
ph
ầ
n m
ề
m.
Đ
ố
i v
ớ
i di c
ă
n ung th
ư
ch
ỉ
áp d
ụ
ng cho các di c
ă
n h
ạ
ch vùng. Còn các tr
ư
ờ
ng h
ợ
p
di c
ă
n
đ
ế
n các c
ơ
quan khác, ph
ẫ
u thu
ậ
t ph
ả
i tuân th
ủ
các nguyên t
ắ
c sau:
+ Th
ờ
i gian di c
ă
n.
+ Kh
ố
i u di c
ă
n khu trú
đ
ơ
n
độ
c m
ộ
t c
ơ
quan.
+ Tai bi
ế
n do ph
ẫ
u thu
ậ
t ph
ả
i th
ấ
p nh
ấ
t, s
ứ
c kh
ỏ
e, tu
ổ
i c
ủ
a thú cho phép.
• Ph
ẫ
u thu
ậ
t t
ạ
o hình và ph
ụ
c h
ồ
i ch
ứ
c n
ă
ng
Th
ư
ờ
ng
đ
ư
ợ
c áp d
ụ
ng sau khi c
ắ
t b
ỏ
nhi
ề
u ph
ầ
n c
ủ
a c
ơ
quan mang kh
ố
i u; ví d
ụ
t
ạ
o hình tuy
ế
n vú b
ằ
ng v
ạ
t da - c
ơ
sau khi c
ắ
t b
ỏ
tuy
ế
n vú
ở
ph
ụ
n
ữ
. Ph
ẫ
u thu
ậ
t này
th
ư
ờ
ng ch
ỉ
áp d
ụ
ng cho ng
ư
ờ
i.
• Các ph
ư
ơ
ng pháp ph
ẫ
u thu
ậ
t khác
** Ph
ẫ
u thu
ậ
t d
ự
phòng
- C
ắ
t b
ỏ
tuy
ế
n vú, bu
ồ
ng tr
ứ
ng.
- C
ắ
t b
ỏ
b
ấ
t k
ỳ
kh
ố
i u nào ho
ặ
c nh
ữ
ng th
ư
ơ
ng t
ổ
n viêm loét
đ
ư
ợ
c
đ
i
ề
u tr
ị
lâu ngày
mà không có k
ế
t qu
ả
.
** Ph
ẫ
u thu
ậ
t ch
ẩ
n
đ
oán ung th
ư
- Sinh thi
ế
t kim.
- Sinh thi
ế
t c
ắ
t b
ỏ
m
ộ
t ph
ầ
n kh
ố
i u.
- M
ổ
ổ
b
ụ
ng th
ă
m dò và soi
ổ
b
ụ
ng
đ
ể
xác
đ
ị
nh v
ị
trí t
ổ
n th
ư
ơ
ng,
đ
ánh giá t
ổ
n
th
ư
ơ
ng,
đ
ư
ợ
c nhìn th
ấ
y và s
ờ
th
ấ
y kh
ố
i u. Qua
đ
ó
đ
ư
a ra nh
ữ
ng ch
ẩ
n
đ
oán chính
xác.
18
2.8.2.2 Hóa tr
ị
Vi
ệ
c s
ử
d
ụ
ng hoá ch
ấ
t trong
đ
i
ề
u tr
ị
b
ư
ớ
u ph
ụ
thu
ộ
c vào nh
ữ
ng y
ế
u t
ố
sau:
• T
ổ
ng th
ể
tích b
ư
ớ
u
M
ỗ
i li
ề
u thu
ố
c ch
ố
ng ung th
ư
s
ẽ
ch
ỉ
di
ệ
t
đ
ư
ợ
c m
ộ
t s
ố
l
ư
ợ
ng t
ế
bào b
ư
ớ
u c
ố
đ
ị
nh.
Vì v
ậ
y kh
ả
n
ă
ng
đ
i
ề
u tr
ị
kh
ỏ
i s
ẽ
càng l
ớ
n n
ế
u t
ổ
ng th
ể
tích b
ư
ớ
u ban
đ
ầ
u càng nh
ỏ
.
• S
ự
kháng thu
ố
c:
T
ế
bào ung th
ư
có kh
ả
n
ă
ng kháng l
ạ
i các lo
ạ
i thu
ố
c trong quá trình
đ
i
ề
u tr
ị
. Kh
ố
i
b
ư
ớ
u càng l
ớ
n, xác su
ấ
t và kh
ả
n
ă
ng kháng thu
ố
c càng t
ă
ng. Vì v
ậ
y, vi
ệ
c ph
ố
i h
ợ
p
đồ
ng th
ờ
i nhi
ề
u lo
ạ
i thu
ố
c, vi
ệ
c
đ
i
ề
u tr
ị
s
ớ
m và
đ
i
ề
u tr
ị
b
ổ
tr
ợ
làm t
ă
ng hi
ệ
u qu
ả
.
• Y
ế
u t
ố
c
ơ
th
ể
thú b
ệ
nh
H
ầ
u h
ế
t các thu
ố
c tr
ị
ung th
ư
đ
ề
u có tác d
ụ
ng
độ
c h
ạ
i
đố
i v
ớ
i c
ơ
th
ể
. Do
đ
ó ph
ả
i xem
xét kh
ả
n
ă
ng dung n
ạ
p,
đ
ào th
ả
i, bi
ế
n ch
ứ
ng và x
ử
lý bi
ế
n ch
ứ
ng.
2.8.2.3 Các ph
ư
ơ
ng pháp
đ
i
ề
u tr
ị
khác
-
Đ
i
ề
u tr
ị
b
ằ
ng tia x
ạ
: s
ử
d
ụ
ng các tia b
ứ
c x
ạ
ion hóa có n
ă
ng l
ư
ợ
ng cao, có kh
ả
n
ă
ng xuyên th
ấ
u nh
ư
tia X, tia beta, tia gamma phát ra t
ừ
máy hay các ch
ấ
t
đồ
ng v
ị
phóng x
ạ
. Nhi
ề
u d
ạ
ng ung th
ư
b
ị
tia b
ứ
c x
ạ
tiêu di
ệ
t, v
ấ
n
đ
ề
chính là nguy c
ơ
gây t
ổ
n
h
ạ
i cho các mô bình th
ư
ờ
ng xung quanh.
-
Đ
i
ề
u tr
ị
b
ằ
ng n
ộ
i ti
ế
t: dùng các hormone estrogen, progesterone, androgen,
hormone tuy
ế
n giáp… trong m
ộ
t s
ố
tr
ư
ờ
ng h
ợ
p nh
ư
ung th
ư
n
ộ
i m
ạ
c t
ử
cung, ung th
ư
bu
ồ
ng tr
ứ
ng, tuy
ế
n giáp tr
ạ
ng, tuy
ế
n ti
ề
n li
ệ
t…
-
Đ
i
ề
u tr
ị
mi
ễ
n d
ị
ch: s
ử
d
ụ
ng Interferon (INF), Interleukin (IL).
2.9 M
Ộ
T S
Ố
D
Ạ
NG B
Ư
Ớ
U TH
Ư
Ờ
NG X
Ả
Y RA TRÊN CHÓ
2.9.1 B
ư
ớ
u
ở
da và mô m
ề
n
2.9.1.1 Fibroma và fibrosarcoma
Fibroma: Fibroma là b
ư
ớ
u lành tính th
ư
ờ
ng x
ả
y ra trên t
ấ
t c
ả
các loài thú nuôi.
Fibroma th
ư
ờ
ng g
ặ
p trong mô liên k
ế
t s
ợ
i. Th
ự
c th
ể
là nh
ữ
ng t
ế
bào liên k
ế
t thành
th
ụ
c (t
ế
bào s
ợ
i và nguyên bào x
ơ
), mô liên k
ế
t
đ
ệ
m g
ồ
m t
ổ
ch
ứ
c liên k
ế
t (có m
ạ
ch
qu
ả
n và m
ạ
ch lympho). Tùy theo s
ố
ch
ấ
t keo hi
ệ
n di
ệ
n và s
ự
s
ắ
p x
ế
p thành t
ừ
ng bó
l
ỏ
ng l
ẻ
o hay c
ứ
ng mà
đ
ư
ợ
c g
ọ
i là u x
ơ
m
ề
n hay u x
ơ
c
ứ
ng.
