Bệnh viêm màng não do não mô cầu pdf

Bệnh viêm màng não do
não mô cầu


Theo Cục Y tế dự phòng, tại Việt Nam, giai đoạn từ năm 2001-2011, trung
bình ghi nhận 650 trường hợp mắc bệnh viêm màng não do não mô cầu mỗi
năm, chủ yếu ở các tỉnh khu vực miền Bắc. Bệnh có xu hướng giảm từ năm
2006 đến nay (năm 2011 ghi nhận 305 trường hợp mắc và 4 trường hợp tử
vong). Các ca bệnh xảy ra chủ yếu vào mùa xuân. Bệnh có thể lây từ người
sang người qua nước bọt nên có thể gây thành dịch, nhất là trong các nhà trẻ,
gia đình, khu phố. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu hơn về căn bệnh
này cũng như có biện pháp thiết thực, chủ động phòng bệnh cho bản thân và
gia đình.
Đặc điểm vi khuẩn và bệnh dịch
Não mô cầu có tên khoa học là Neisseria meningitidis, là song cầu hình hạt cà
phê nằm trong tế bào. Vi khuẩn dễ bị diệt bởi: nhiệt độ 50
o
C trong 5 phút,
100
o
C chỉ trong 30 giây, các thuốc khử khuẩn thông thường đều dễ diệt vi
khuẩn. Các nhóm vi khuẩn gây bệnh thường gặp là A, B, C, Y, W135, trong
đó châu Âu và Việt Nam thường gặp A, B, C; Hoa Kỳ hay gặp B, C. Nguồn
bệnh duy nhất là người: bệnh nhân hoặc người lành mang vi khuẩn không
triệu chứng.
Theo một nghiên cứu, có đến 40% người lớn mang não mô cầu trong khoang
mũi họng, nhưng chỉ có một số ít người bị bệnh. Bệnh được truyền qua các
hạt nước bọt. Biểu hiện bệnh có thể là nhiễm khuẩn huyết não mô cầu (là một

thể chớp nhoáng của nhiễm khuẩn máu mà không có viêm màng não) hoặc
nhiễm khuẩn huyết và viêm màng não, viêm màng não mủ là chủ yếu, có thể
gặp nhiễm khuẩn huyết não mô cầu mạn tính tái phát với sốt, nổi ban và viêm
khớp.
Cấu trúc màng não.
Biểu hiện lâm sàng
Sau khi não mô cầu xâm nhiễm vào cơ thể, thời gian ủ bệnh từ 1-10 ngày,
thường gặp 5-7 ngày. Bệnh biểu hiện rất đa dạng với nhiều thể bệnh: viêm
mũi họng, nhiễm khuẩn huyết, viêm màng não, tổn thương ở nhiều cơ quan.
Thường gặp các thể bệnh như sau:
Thể viêm mũi họng: bệnh nhân sốt 38-39
o
C, kéo dài 1-7 ngày, đau đầu, rát
họng, chảy nước mũi. Khám thấy xung huyết niêm mạc mũi, họng có khi phủ
một lớp mủ. Xét nghiệm thấy bạch cầu đa nhân trung tính tăng.
Thể nhiễm khuẩn huyết: bệnh nhân sốt cao đột ngột 40-41
o
C, sốt liên tục hoặc
sốt dao động mạnh kèm theo những cơn rét run; đau đầu, đau mỏi cơ khớp
toàn thân. Ban xuất huyết xuất hiện sớm khoảng 5-15 giờ sau khi phát bệnh
hoặc muộn hơn sau vài ngày. Các ban xuất huyết thường xuất hiện trước tiên
ở chi dưới và các điểm tì đè, gặp trong hầu hết mọi trường hợp. Xuất huyết có
thể thay đổi, từ kích thước bằng đầu kim đến mảng xuất huyết lớn, thậm chí
từng vùng xuất huyết hoại tử da làm bong da, bì tổ chức dưới sâu. Gan lách
to. Huyết áp càng những ngày sau càng giảm rõ, có thể tụt huyết áp nếu bị
sốc.
Thể viêm màng não: thường xảy ra sau viêm mũi họng, nhiễm khuẩn huyết
hoặc khởi phát đã là triệu chứng của viêm màng não. Bệnh nhân cũng bị sốt
đột ngột 39-40
o

C, mệt mỏi, đau đầu nhiều, nôn vọt. Bệnh nhân nhanh chóng
bị lú lẫn, hoảng loạn, co giật và hôn mê. Khám thực thể thấy cứng gáy, cứng
cổ điển hình với dấu hiệu Kernig (đau khoeo làm chân co lại khi nâng thẳng 2
chân lên một góc 90
o
C so với thân) và dấu hiệu Brudzinski (đầu gối co lại khi
nâng cổ cao lên khỏi mặt giường).
Trẻ em và người già có thể bị bệnh viêm màng não do não mô cầu nhưng
triệu chứng không điển hình, không sốt, không cứng cổ.

Vi khuẩn não mô cầu có hình hạt c
à phê.
Khó nhận biết sớm bệnh viêm não mô cầu
Rất khó có dấu hiệu sớm để nhận biết bệnh viêm não mô cầu bởi các triệu
chứng giống các trường hợp nhiễm vi khuẩn khác với biểu hiện đau họng, đau
mỏi người. Nếu diễn tiến nặng hơn, bệnh gây biến chứng viêm não mô cầu
thể viêm não mủ thì biểu hiện giống như những ca viêm não mủ bình thường
khác, gồm các triệu chứng: sốt, đau hôn mê.
Còn khi vi khuẩn não mô cầu gây biến chứng nhiễm khuẩn huyết, người bệnh
có biểu hiện ban hoại tử dưới da.
Điều trị
Cần dùng ngay kháng sinh sau cấy máu, trước cả khi chọc sống lưng. Thuốc
được khuyên dùng là penicillin G, ampicillin, lincocin, oxacilin,
cephalosporin thế hệ 3, thời gian điều trị là 7-10 ngày. Để giúp penicillin
thấm vào màng não tốt hơn, có thể dùng thêm cafein. Nếu bệnh nhân dị ứng
với penicillin hoặc nghi ngờ có viêm màng não do H.influenzae hoặc các vi
khuẩn gram âm khác thì có thể dùng ceftriaxon. Thuốc điều trị hỗ trợ tim
mạch, truyền dịch giải độc và điều chỉnh điện giải. Nếu bệnh nhân nặng và có
dấu hiệu tăng áp lực nội sọ rõ rệt thì có thể dùng corticoid trong một vài ngày
đầu.

Để tránh lây lan (qua đường hô hấp), cần đeo khẩu trang khi đi ngoài đường,
hạn chế chỗ đông người, giữ gìn vệ sinh sạch sẽ và ăn uống tốt để nâng cao
sức đề kháng.
Để phòng bệnh viêm màng não do não mô c
ầu, tránh lây lan trong cộng đồng,
Cục Y tế dự phòng khuyến cáo mạnh mẽ người dân thực hiện tốt một số biện
pháp sau:
- Thực hiện tốt vệ sinh cá nhân: thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, súc
miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường.
- Thực hiện tốt vệ sinh nơi ở: thông thoáng nơi ở, nơi làm việc.
- Chủ động tiêm phòng vaccin phòng bệnh.
- Khi có biểu hiện sốt cao, đau đầu, buồn nôn và nôn, cổ cứng, cần đến ngay
cơ sở y tế để được khám và điều trị.
- Khi phát hiện người nghi ngờ mắc bệnh viêm màng não do não mô cầu cần
thông báo theo đường dây nóng của y tế địa phương để đư
ợc điều tra giám sát
xử lý kịp thời.