CHU ĐỨC TIẾN - CÂY BIẾM HỌA NGỒ NGỘ MÀ HÓM HỈNH pot

CHU ĐỨC TIẾN - CÂY BIẾM
HỌA NGỒ NGỘ MÀ HÓM
HỈNH






Tôi không thể nào thay đổi được cái nhận xét như tiêu đề của bài viết
này từ cách đây gần chục năm rồi ở tranh biếm Chu Đức Tiến.
Không tin, mời bạn cú giở tuyển tập tranh biếm “Dòng ch
ảy trong cuộc
sống” của Chu Đức Tiến, do Sở Văn hoá - Thông tin tỉnh Hải Dương
xuất bản năm 2006 ra sẽ thấy. ở đó có hơn 560 bức tranh vui và tranh
đả kích chọn lọc trong số hơn 3.000 tranh mà ông này đã vẽ. Dù là đả
kích địch hay vẽ vui về mọi thứ trên đời này đều thấy ở các tranh của
ông là một cách vẽ. Lối diễn hình của ông khá thoải mái, chẳng có luật
lệ hà khắc nào của mỹ thuật đường nét chi phối được ông. ông quan
niệm, đã là tranh vui thì tiêu chí vui là trên hết, không quá câu nệ về
cách vẽ. Chính vì thế mà những người xem nhiều tranh của Chu Đức
Tiến mấy chục năm qua phải “chịu” cách vẽ của ông. Có lần nhà
nghiên cứu phê bình mỹ thuật Lê Quốc Bảo thân mật bảo rằng : “Chu
Đức Tiến này ! Cứ thế mà vẽ nhé ! “ Chẳng thế mà bức vẽ đăng báo
đầu tiên có niên đại 1963, ngày 5-7 (Báo Thiếu niên Tiền phong) cho
đến tận bây giờ vẫn là những đường nét ngộ nghĩnh chẳng giống một
ai, nhân vật đầu to, chân tay bé, mọi thái độ của nhân vật được dồn hết
cho cái mồm, mắt, mũi, dáng điệu một cách rất có tinh thần: Từ đó mà
nó có vẻ ngây ngây ngồ ngộ thế nào
ấy, khiến ta cứ phải so sánh với cái
vẻ mặt cũng ngây ngây, ngô ngố trong các vai hề do vua hề Sác-lô thể

hiện. Tuy vậy, đấy mới chỉ là nét vẽ. Còn “ý” mới là quan trọng. Chu
Đức Tiến dường như triệt để khai thác cái nghĩa hẹp nhìn thấy để nói
cho cái nghĩa bóng cao siêu hơn. Đấy thực sự là một “phát hiện” rất có
con mắt gây cười. Ví dụ như bức tranh đả kích vẽ một tên gián điệp
chân quỳ chân duỗi dâng lên quan thấy Mỹ-Diệm một cái bàn chông
cắm xuyên một cái chân giày nhãn hiệu USA đã bị cắt đến nửa ống
chân để báo cáo rằng : “Con lấy được của Việt cộng cái này ạ” - vẽ
năm 1963. Đây là sự “biểu dương” “chiến công” của thằng địch khi lấy
được cái chân của đồng bọn từ phía “Việt cộng”, thật diễu cợt. Bức
tranh này chả khác nào mẩu chuyện hài : hai vợ chồng nhà nọ bị bọn
cướp đến nhà cướp của. Bọn cướp vẽ một vòng tròn bắt hai vợ chồng
chủ nhà không được bước chân ra. Trong khi bọn cướp lục soát, anh
chồng cười khoái chí : “Bọn chúng mày bị bố lừa mà không biết ”.
Chị vợ tưởng là chồng mình giấu được của đi nơi khác, bọn cướp lục
soát không ra, bèn hỏi : “Anh lừa chúng nó thế nào ?” - “Hai lần bố thò
chân ra ngoài vòng mà chúng nó chẳng biết gì” (!). Một bức tranh
khác vẽ năm 1964 diễn tả một lính Mỹ ngồi trên giường bệnh viện,
chân vẫn cắm nguyên trên một bàn chông. Bác sĩ bảo: “Bệnh của ngài
phải thợ mộc mới chữa khỏi”, trên đầu bác sĩ là, ý nghĩ một cái cưa đ
ầy
răng (phải là cái cưa thợ mộc cưa cái chân này đi). Một sự mỉa mai về
thất bại chua chát của kẻ địch. Hoặc một bức tranh khác cũng là lối
diễn đạt từ cái “nhìn thấy” theo nghĩa hẹp thành cái nghĩa bóng. Bức
tranh vẽ những nhân viên bị trói chặt hai tay, trong khi sếp tuyên bố
“Ai có ý kiến phê bình tôi thì cứ mạnh dạn giơ tay”, nói về sự mất
dân chủ và cái dân chủ hình thức ở một cơ quan. Hoặc một bức tranh
khác vẽ một người trốn thuế nhảy ùm xuống sông lặn” mất khi cán bộ
thuế có mặt Lối diễn đạt này thường rất dễ hiểu đối với người xem.
Từ một vấn đề tưởng như rất “cao siêu”, vào tay ông, nó được “giải
quyết” thật nhẹ nhàng. Đấy là một năng lực, một thế mạnh ở biếm hoạ

Chu Đức Tiến. Điều này khiến tôi cứ nghĩ đến một câu cách ngôn hài
hước định nghĩa bác học và học giả - “Bác học là những người biến
những cái phức tạp thành đơn giản. Còn học giả là những người làm
cho những cái đơn giản trở nên phức tạp”(!).
Trong suốt 45 năm vẽ tranh biếm, đến nay Chu Đức Tiến đã có hàng
nghìn tranh đăng trên rất nhiều loại báo, tạp chí trung ương, địa
phương; là một cây bút hết sức nhạy bén, không một đối tượng nào là
ông không đụng đến, không có vấn đề gì là ông bỏ qua. Đây là một cây
bút “sản xuất” tranh biếm cực nhạy. Có những lúc toà soạn báo, tạp chí
ở tỉnh gọi điện báo rằng quỹ tranh biếm của ông đã hết. Lập tức chỉ
không đầy nửa ngày sau ông đã đem đến dăm bảy tranh mới, chẳng cái
nào trùng nội dung cái nào. Cũng là vẽ tranh biếm nhưng có ngư
ời năm
thì mười họa mới vẽ một bức, điều đó có thể không thật khó. Nhưng để
vẽ được liền mạch hết năm này tháng khác, lại vẽ cho nhiều tờ báo, tạp
chí cùng lúc quả là không dễ dàng gì. Người hoạ sĩ biếm phải thật sự
bám sát đời sống, thời sự, thời cuộc, đồng thời phải có “vốn” nhất định
và phải “trường vốn” mới có thể “sản xuất” liên tục kỳ hồi được. 45
năm, tuy chưa phải là liên tục hoàn toàn có lúc bẵng đi mất dăm bảy
năm vẽ thể loại khác) nhưng nhìn chung Chu Đức Tiến vẫn là cây bút
bền bỉ trong số những cây bút biếm hoạ “khoẻ” trong làng biếm hoạ
nước ta. ông là hội viên mỹ thuật Hội Văn học Nghệ thuật Hải Dương,
hội viên ngành đồ hoạ Hội Mỹ thuật Việt Nam. Chu Đức Tiến đã đoạt
nhiều giải thưởng về thi tranh biếm hoạ toàn quốc do các báo và tổ
chức liên ngành tổ chức và ở tỉnh Hải Dương. Đánh dấu một chặng
đường sáng tác của mình, từ 2 đến 9-6-2008, Chu Đức Tiến tổ chức
triển lãm phòng tranh biếm hoạ cùng một một số tranh hội hoạ tại 16
Ngô Quyền, Hà Nội. Triển lãm có sự bảo trợ của Hội Mỹ thuật Việt
Nam, Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Hải Dương.
HUY CHƯƠNG