TRIỂN LÃM TÁC PHẨM CỦA BÙI XUÂN PHÁI doc

TRIỂN LÃM TÁC PHẨM CỦA
BÙI XUÂN PHÁI
Triển lãm tác phẩm hội họa
của Bùi Xuân Phái đã khai
mạc và được các đồng
nghiệp, bè bạn, cùng những
người hâm mộ ông đón tiếp
nồng nhiệt. Điều đó cũng
diễn ra từng chi tiết đúng
như thế đối với triển lãm tác
phẩm hội họa của Nguyễn
Sáng khai mạc mới vài
tháng trước đây. Rất vui
mừng được thấy cái không
khí tưng bừng, rộn rịp mà
trân trọng ấy trở lại với các phòng triển lãm mỹ thuật.
Với Bùi Xuân Phái, chúng ta cũng sẽ tìm thấy phần đóng góp tích cực
của ông để thêm lòng yêu mến, và không thể đòi hỏi những cái gì mà
thực tình ông không có. Bùi Xuân Phái đã học xong khóa cuối Trường
Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Thời kỳ ông học, nền hội họa Việt
Nam đã trưởng thành một cách nhanh chóng và đang trên đà hưng

BÙI XUÂN PHÁI-Trước giờ biểu diễn-
1984-sơn dầu
thịnh. Được học tập kỹ và có hệ thống, họa sĩ đã nắm vững chất liệu
sơn dầu từ ngày còn ở trường và đủ sức phóng tầm mắt xa hơn để tìm
những chân trời nghệ thuật mới. Ông đã hướng tới hội họa hiện đại
châu Âu trong khi chính các họa sĩ hiện đại châu Âu đang dấy lên
phong trào rầm rộ học tập nghệ thuật á Đông để cách tân nền hội họa
của họ. Nếu họ thật sự có ích lợi cho ông thì chỉ là ở sự gợi ý để ông tự
tìm thấy bản sắc ưu việt của hệ thống nghệ thuật á Đông, trong đó s

ự kế
thừa và phát huy đối với ông hoàn toàn có cơ sở phù hợp. Ông đã tìm
tòi nghệ thuật thường xuyên theo con đường giao lưu văn hóa. Cái táo
bạo, duyên dáng và hấp dẫn của tranh ông chính là ở chỗ ông đã vượt
ra ngoài sự ràng buộc, cố chấp của những luật xa gần, giải phẫu nhân
thể, luật sáng tối, tỷ lệ con người, sự vật nghĩa là sau khi đã thấu triệt
tất cả hệ thống học tập ở nhà trường, ông tiến tới cái tự do của á Đông,
chủ động luyện cho mình một phong cách. Ông hiểu vai trò quan trọng
của nét và mảng cho nên hình của ông dứt khoát, tách bạch dấy lên vẻ
gân guốc, mạnh mẽ. Ông biết cách sử dụng những hình nghiêng ngả,
xiêu vẹo sinh động, đến mức ta có cảm giác nếu để cái ngay ngắn, chỉn
chu thay vào những chỗ đó, mọi cái sẽ trở nên lạnh lẽo, khô khan.
Phương pháp biểu hiện nghệ thuật ấy như đã hòa thành một vào các
bức tranh phố, đã từ lâu trở nên quen thuộc. Người xem chỉ thoáng nh
ìn
qua đã nhận ra ngay tác phẩm của Bùi Xuân Phái. Do đó, phần lớn
tranh trưng bày ở triển lãm hướng về chuyên đề phố cũ Hà Nội, nhưng
đáng tiếc là khi sáng tác, ông không quan tâm đến thời gian cho nên
người ta lại có cảm giác ông vẽ phố của Hà Nội cổ xưa, thời 36 phố
phường. Nhưng cách thể hiện thì thật độc đáo, phóng khoáng, với chất
sơn linh hoạt, tung hoành trên nền vải, quyện theo những lớp màu
phong phú và tế nhị luôn luôn biến hóa. Đó là một cây bút sơn dầu ưa
những hình thù lắt léo khác đời mà những mái nhà lô nhô với đường
phố quanh co kiểu kiến trúc Việt Nam cổ xưa, lại hoàn toàn phù hợp
với yêu cầu của tác giả. Họa sĩ còn thích những vẻ đẹp lem luốc, cho
nên ông rất chú ý diễn tả những lớp rêu đen bám vào tường, vách lâu
ngày trở thành những màu xám quý giá. Tuy nhiên, ông quá ham khai
thác đề tài cảnh phố, nhất là chỉ trong năm 1984, một số lượng lớn
tranh phố cứ tiếp tục xuất hiện, không đem lại cái gì mới, có bức còn b
ị

sa vào cảnh đổ nát, hoang tàn, không bóng người và vắng sự sống hiện
thực ngày nay, làm cho cái cầu thông cảm giữa người xem với ông trở
nên khá chênh vênh.
Tuy vậy về nghệ thuật, một số tranh phố của tác giả cũng đủ đưa ông
lên ngang hàng các họa sĩ xuất sắc hiện nay. Tranh chân dung của ông
hầu hết vẽ bè bạn thân thuộc, nhưng ông cũng chỉ nhìn họ với con mắt
tạo hình, trừ tranh tự họa số 2 (ông có ba bức tự họa) người xem nhận
thấy cả một thế giới nội tâm của tác giả, trong một bản chất cuồng
nhiệt. Nhưng mấy bức tranh vẽ sân khấu chèo mới thật là những bức
sơn dầu tỏa hương thơm, đầy thi vị Việt Nam với những mảng nhòa, ít
nét, ghi một sắc thái thoải mái trong phong cách Bùi Xuân Phái.
Qua toàn bộ tác phẩm trưng bày ở triển lãm, người ta thấy nổi bật lên
tài năng một họa sĩ có cá tính mạnh mẽ, nhưng sự tiếp xúc cuộc sống
của ông chưa sâu, chưa rộng và nhất là chưa bắt đúng nhịp điệu cũng
như hơi thở của hiện thực xã hội. Chúng ta tin rằng công chúng Hà Nội
sẽ xem tranh ông với con mắt biết phân biệt giá trị thực của ông để
đánh giá và thưởng thức với thái độ trân trọng, công bằng.
Quang Phòng
(Bài đã đăng trên Báo Nhân dân số ra ngày 5/1/1985)