THAY CÁC TÁC PHẨM MỸ THUẬT TRONG NHÀ TRẮNG docx

THAY CÁC TÁC PHẨM MỸ
THUẬT TRONG NHÀ TRẮNG

Barack Obama không những
đang tri
ển khai các chính sách về
chăm sóc sức khoẻ, qui chế tài
chính, tra tấn tù nhân và môi
trường mà còn thay đổi cả bộ
sưu tầm mỹ thuật trong Nhà
Trắng nữa.
Cả hai vợ chồng Tổng thống
Obama đều đang gửi thông điệp
khắp thế giới mỹ thuật Hoa Kỳ khi họ đưa ra lời kêu gọi các bảo tàng,
các galleries và các nhà sưu tầm tư nhân rằng họ muốn mượn cho Nhà
Trắng các tác phẩm mỹ thuật của các nghệ sĩ Mỹ gốc Phi, gốc Châu á,
gốc Tây Ban Nha và cả các nữ nghệ sĩ nữa. Thế hẳn vào chỗ các tác
phẩm tĩnh vật, tranh đồng quê và các bức chân dung thế kỷ 19 ngự trị
tại các Phòng Công cộng trong Nhà Tr
ắng, họ muốn tuyển chọn các tác
phẩm mỹ thuật trừu tượng táo bạo và độc đáo.
Việc thay đổi toàn bộ mỹ thuật trong Nhà Trắng này là một sự kiện
quan trọng đối với thị trường mỹ thuật. Sự tuyển chọn của vợ chồng

HENRY OSSAWA-Cồn cát buổi
hoàng hôn
Tổng thống Obama có thể ảnh hưởng tới giá trị trên thị trường của các
tác phẩm và các nghệ sĩ mà họ quyết định trưng bày. Các viện bảo tàng
và các nhà sưu tầm tư nhân đã và đang hoạt động ráo riết và nhanh
chóng mời chào các tác phẩm để được tuyển chọn và trưng bày tại
không gian đầy chất tượng trưng này.

Dĩ nhiên các quyết định của vợ chồng Tổng thống Obama cũng hàm
chứa nhiều ý nghĩa chính trị nữa và có thể là một công cụ đầy hiểu biết
nhằm phát đi một thông điệp về một chính quyền rộng mở vòng tay
đoàn kết hơn. Trước đây, vợ chồng Tổng thống Clinton đã nhận được
sự ngợi ca, tán tụng về chính trị sau khi họ tuyển chọn Simmie Knox,
m
ột nghệ sĩ Mỹ gốc Phi sống tại Bang Alabama, để vẽ chân dung chính
thức của họ. Chính quyền Bush đã tranh thủ được sự chấp thuận để có
được bức Những người thợ xây (The Builders), một tác phẩm của
Jacob Lawrence, một nghệ sĩ Mỹ gốc Phi, nhưng c
ũng có những lời chỉ
trích tác phẩm miêu tả toàn những người da đen làm những công việc
lao động chân tay cực nhọc.
Tuần trước, đệ nhất gia nước Mỹ đã treo 7 tác phẩm mượn được của
Viện Bảo tàng Hirshhorn và Công viên Điêu khắc ở Washington, trong
khu nhà riêng của Nhà Trắng, gồm các tác phẩm Cửa Vòm (Sky Light)
và Watusi, một cặp tranh trừu tượng xanh-vàng c
ủa Alma Thomas, một
nghệ sĩ người Mỹ gốc Phi, sáng tác tranh trừu tượng ít người biết đến,
được hoan nghênh vì những tác phẩm hậu chiến của chị, chuyên vẽ các
hình kỷ hà bằng những màu tươi sáng, rực rỡ.
Viện Bảo tàng Quốc gia đã cho gia đình Tổng thống Obama mượn ít
nhất 5 tác phẩm trong năm nay, gồm những bức Những con số từ 0 đến
9 (Numerals, 0 through 9), một bức phù điêu hàng đầu của Jasper
Johns: Berkeley số 52 (Berkeley No.52), một bức tranh đầy sức cuốn
hút cỡ lớn của Richard Diebenkorn, và một bức sơn dầu trên vải bố
màu đỏ tươi, do Edward Ruscha vẽ toàn các từ ngữ, Tôi cho rằng có
thể tôi sẽ (I think maybe I ll), rất hợp với một tổng thống nổi
tiếng về say sưa thưởng ngoạn các tác phẩm mỹ thuật rất lâu. Bức điêu
khắc của Jasper Johns được đặt tại Nhà riêng vào đúng ngày nhậm

chức, cùng với những tác phẩm hiện đại của Robert Rauschenberg và
Louise Nevelson, cũng mượn được của Viện Bảo tàng Quốc gia .
Các nhà sưu tầm cho rằng những tác phẩm mỹ thuật được vợ chồng
Tổng thống Obama tuyển chọn chắc chắn sẽ tác động tới “giá trị thị
trường” của các nghệ sĩ hoặc ít nhất cũng nâng cao tầm vóc của họ lên.
Sau khi George W. Bush trưng bày tranh rút ra từ bộ sưu tầm El Paso,
g
ồm các tác phẩm “Sông Cái” (Rio Grande), của Tom Lea, nghệ sĩ sinh
ra ở Bang Texas. Rio Grande là tranh phong cảnh vẽ như ch
ụp ảnh thực
một cây xương rồng nổi bật trên nền mây xám, treo trong Văn phòng
hình Bầu dục của Tổng thống), thì giá các tác phẩm của họa sĩ này đã
tăng vọt khoảng 300%, theo lời Adair Margo, chủ nhân của El Paso
Gallery chuyên bán các tác phẩm của họa sĩ Tom Lea. (Tom Lea qua
đời năm 2001, cũng đã làm tăng giá trị thị trường của các tác phẩm của
ông).
Mối quan tâm tới mỹ thuật hiện đại của vợ chồng Tổng thống Obama
thể hiện trước khi họ chuyển đến Washington. Ngôi nhà của cặp vợ
chồng này ở Công viên Hyde (Hyde Park), Chicago, treo các tác phẩm
mỹ thuật hiện đại, các bức ảnh đen-trắng, theo một số bạn của họ ở
Chicago cho biết. Vào một trong những cuộc hẹn hò đầu tiên, Obama
đã dẫn Michelle Robinson tới thăm Viện Mỹ thuật Chicago.
Một nữ phát ngôn Nhà Trắng cho biết vợ chồng Tổng thống Obama
thưởng thức tất cả các loại hình mỹ thuật nhưng muốn “bổ sung cho
đầy đủ bộ sưu tầm thường trực này” và “phát lên những tiếng nói mới”
về các nghệ sĩ Mỹ hiện đại thuộc tất cả các chủng tộc và tất cả các
thành phần xã hội.
Những thay đổi về mỹ thuật của Nhà Trắng diễn ra trong lúc Chính
quyền Obama tìm mọi cách vận động tài trợ cho mỹ thuật. Ông Obama
đã gộp khoản 50 triệu đô-la trong gói kích cầu kinh tế của ông cho

Chương trình Quốc gia Đầu tư cho Nghệ thuật (National Endowment
for the Arts), và vừa qua Bà Obama đã phát biểu nhận xét tại buổỉ lễ
mở cửa trở lại Bộ phận dành cho mỹ thuật Hoa Kỳ của Viện Bảo tàng
Mỹ thuật Thành phố New York.
Theo William Allman, giám tuyển mỹ thuật Nhà Trắng, cho biết, vợ
chồng Tổng thống Obama đã bắt đầu triển khai cuộc săn lùng các tác
phẩm mỹ thuật ngay sau cuộc bầu cử tổng thống tháng 11, và Michael
Smith, một họa sĩ trang trí nội thất, trụ sở ở Los Angeles, đã được vợ
chồng Tổng thống Obama thuê trang trí lại khu nhà riêng, cộng tác với
Allman, thư ký xã hội của Nhà Trắng Desirée Rogers và những người
khác thuộc nhóm “Obama quá độ” (Obama transition team), nhằm xác
định xem những tác phẩm nào sẽ giúp gia đình Tổng thống Obama
sống tại Washington mà vẫn cảm thấy tự nhiên như ở nhà (tại Chicago
thành phố quê nhà).
Theo Kerry Brougher, phó giám đốc và trưởng giám tuyển mỹ thuật
của Viện Bảo tàng Hirshhorn thuộc Viện Nghiên cứu Smithsonian, cho
biết Ông Smith và Bà Obama đã lên một danh sách muốn mượn tác
phẩm của khoảng 40 nghệ sĩ và gửi thư yêu cầu cho mư
ợn tới Viện Bảo
tàng này. Ông Brougher nói Ông Smith khăng khăng chỉ mượn những
tác phẩm trong bộ sưu tầm đang được lưu giữ trong kho của bảo tàng,
chứ không rút từ trong số các tranh hiện đang được treo trên tường của
các phòng trưng bày.
Ông Smith nói: “Bộ sưu tầm thường trực của Nhà Trắng là một ghi
chép diệu kỳ về những điểm mạnh mỹ thuật cổ điển thế kỷ 18 và 19
của Hoa Kỳ . Còn các tác phẩm hiện được tuyển chọn để mượn chính l
à
chi
ếc cầu nối giữa di sản mỹ thuật lịch sử ấy với những tiếng nói phong
phú của các nghệ sĩ thế kỷ 20 và 21.”

Tuần trước, vợ chồng Tổng thống Obama quyết định mượn bức Nice,
Nice, một tác phẩm trừu tượng sáng tác năm 1954 của họa sĩ Mỹ gốc
Nga Nicolas de Staél, vẽ các hình chữ nhật đỏ, đen và xanh rêu, đôi ba
bức vuông vức của họa sĩ Mỹ gốc Đức Josef Albers, thuộc series nổi
tiếng của ông nhan đề Tôn vinh hình vuông (Homage to the Square)
toàn những sắc màu thuộc tông vàng, đỏ và xanh nhạt nhuốm đỏ; cùng
hai bức tượng đồng cao ngang mặt bàn Vũ nữ đang đi tất (Dancer
Putting on Stocking) và Vũ nữ cúi chào khán giả (The Bow) của Edgar
Degas. Viện Bảo tàng cũng gửi đến tác phẩm của Glenn Ligon, một
họa sĩ ở New York, nhan đề Đen như Tôi (Black like Me), một tác
phẩm chì, về miền Nam nước Mỹ vẫn còn phân bi
ệt chủng tộc, trong số
nhiều tác phẩm khác nữa, mà vợ chồng Tổng thống Obama vẫn còn
đang cân nhắc, theo một nữ phát ngôn Nhà Trắng cho biết.
Các tác phẩm hiện đang trưng bày trong Văn phòng hình Bầu dục gồm
có tác phẩm Thung lũng Tetons (The Three Tetons), một bức tranh
phong cảnh của Thomas Moran vẽ năm 1895, và bức Người thuần
Ngựa bất kham (The Bronco Buster), do Frederic Remington sáng tác
năm 1903.
Tống thống có thể treo bất cứ thứ gì ông muốn trong khu nhà riêng và
các văn phòng, kể cả Văn phòng hình Bầu dục, nhưng các tác ph
ẩm mỹ
thuật đặt trong các Phòng Công cộng, như Phòng màu Xanh chẳng hạn,

trước hết phải được sự chấp thuận của giám tuyển mỹ thuật Nhà Trắng
và Uỷ ban Bảo tồn Nhà Trắng, là ban tư vấn, có đệ nhất phu nhân làm
chủ tịch danh dự.
Bất cứ những tác phẩm nào dự kiến đưa vào bộ sưu tầm thường trực
của Nhà Trắng đều phải thông qua sự cứu xét ngặt nghèo và thường
kéo dài rất lâu trước khi Nhà Trắng chấp nhận chúng là tặng phẩm,

hoặc có khi mua sắm chúng làm quà tặng cá nhân, theo lời ông Allman
là người đã phục vụ với tư cách trưởng giám tuyển, một chức vụ
thường trực trong Nhà Trắng, từ năm 2002 và công tác trong văn ph
òng
giám tuyển từ năm 1976 đến nay.
Những bổ sung tiềm tàng cho bộ sưu tầm thường trực phải ít nhất 25
năm tuổi, và Nhà Trắng điển hình không chấp nhận tác phẩm nào của
nghệ sĩ vẫn còn sống để đưa vào bộ sưu tầm của mình, bởi vì làm như
vậy có thể tác động đến giá trị thị trường của nghệ sĩ. Kết quả là, theo
ông Allman, không có nhiều tác phẩm hiện đại mấy trong bộ sưu tầm
này. Ông nói: “Chúng tôi không phải là một gallery. Chúng tôi không
phải là một viện bảo tàng. Mọi người vào thăm Nhà Trắng cả đời ngư
ời
mới có một lần và có ý niệm nhất định nào đó về những gì họ sắp
xem.”
Hiện giờ, bộ sưu tầm thường trực có khoảng 450 tác phẩm bao gồm 5
tác phẩm của các nghệ sĩ da đen: đó là Chân dung vợ chồng Tổng
thống Clinton do họa sĩ Knox vẽ, Những ngư
ời Thợ xây (The Builders)
của Lawrence, Cồn cát buổi Hoàng hôn, Thành phố Atlantic (Sand
Dunes at Sunset, Atlantic City) của Henry Ossawa Tanner được treo
trong Phòng Xanh và được mua năm 1995, theo s
ự hối thúc của Hillary
Clinton, và bức Cặp bến bên trang trại (The Farm Landing), một bức
phong cảnh êm đ
ềm do Edward Bannister ở Rhode Island vẽ năm 1982,
được mua bằng tiền quyên góp năm 2006.
Nhà Trắng cũng có thể tạm thời giảm bớt số tác phẩm mượn từ các
viện bảo tàng, các gallery và các nhà sưu tầm để trưng bày trong khu
nhà riêng hoặc các Phòng Công cộng. Các tổng thống phải hoàn trả các

tác phẩm đã mượn vào cuối nhiệm kỳ cuối cùng của mình.
Nhiều người trong số các nhà sưu tầm giàu sụ, những người đã từng
giúp Obama gây quỹ cho chiến dịch tranh cử tổng thống, giờ đây lại
đang đem tặng tác phẩm của họ. E.T. Williams, một nhà sưu tầm ở
New York chuyên v
ề mỹ thuật Mỹ gốc Phi, có chân trong các ban quản
lý bảo tàng, kể cả Bảo tàng Mỹ thuật Hiện đại ở New York, là một
trong số các nhà góp tặng trong tương lai ấy.
Hồi đầu tháng, Ông Williams, một nhà kinh doanh ngân hàng đã nghỉ
hưu kiêm nhà đầu tư bất động sản, đã đi dạo trong căn hộ của ông ở
Manhattan và dừng bước trước một tác phẩm lung linh nhất trong bộ
sưu tầm của ông, đó là bức chân dung màu xám của một người đội mũ
phớt mềm do họa sĩ Loi Mailou Jones vẽ. Tác phẩm này ước giá
150.000 đô-la Mỹ nhưng ông nói ông sẽ vui lòng tặng cho bộ sưu tầm
thường trực của Nhà Trắng. Ông cũng nói rằng vợ chồng Tổng thống
Obama có thể “mượn bất cứ tác phẩm nào họ thích” trong bộ sưu tầm
của ông, kể cả các tác phẩm của Romare Bearden và Hale Woodruff.
Ông Williams nói dẫu rằng việc cho mượn hay tặng tranh cho Nhà
Trắng có thể nâng cao vị thế của bộ sưu tầm của ông, nhưng việc ông
tặng tranh xuất phát từ động cơ mong muốn được ủng hộ, cổ vũ cho
tổng thống. Một nữ phát ngôn Nhà Trắng nói rằng bất cứ các tác phẩm
hiến tặng tiềm tàng nào cho bộ sưu tầm thư
ờng trực đều phải thông qua
văn phòng giám tuyển mỹ thuật. Đặc biệt, các nhà sưu tầm người Mỹ
gốc Phi quan tâm chú ý ngay khi có tin rằng Ông Obama có thể mượn
các tác phẩm mỹ thuật, theo Bridgette McCullough Alexander, một nh
à
tư vấn mỹ thuật ở Chicago, người đã từng học cùng trường trung học
với đệ nhất phu nhân. Bà Bridgette cho biết một số khách hàng sưu t
ầm

mỹ thuật của bà đều bày tỏ quan tâm muốn cho Nhà Trắng mượn tác
phẩm cả.
“Đối với các nhà sưu tầm, đó cũng như một lời kêu gọi rằng vợ chồng
Tổng thống đang cần chất đầy thực phẩm vào chiếc tủ lạnh của họ. Và
thế là danh sách thực phẩm của các nghệ sĩ lập tức được vạch ra ngay,”
bà nói.
Từ trước tới nay, Nhà Trắng vẫn là chiếc cửa quay của những ưu tiên
mỹ thuật. Dolley Madison nổi tiếng là đã cứu bức Chân dung George
Washington trong cuộc Chiến tranh 1812 c
ủa Gilbert Stuart. Jacqueline
Kennedy nổi tiếng đã nâng tầm của bộ sưu tầm mỹ thuật của Nhà
Trắng khi bà lôi ra được trong kho lưu giữ 8 tác phẩm của Cézanne
thuộc bộ sưu tầm thường trực này.
Các chính quyền về sau này đã nỗ lực điền vào những chỗ trống trong
bộ sưu tầm thường trực mỹ thuật Mỹ. Hillary Clinton đã thành công
trong việc hối thúc Uỷ ban Bảo tồn Nhà Trắng chấp thuận tác phẩm
trừu tượng sáng tác năm 1930 của Georgia O’Keeffe, nhan đề Núi non
Hồ Gấu ở Taos (Mountain at Bear Lake, Taos). Các nhà phê bình cho
rằng nó không hợp với tính cách trang nhã, thanh tao của Phòng Xanh.
Laura Bush đã thuyết phục Uỷ ban chấp thuận một tác phẩm của
Andrew Wyeth do chính tác giả hiến tặng, một trường hợp ngoại lệ
hiếm có đối với nguyên tắc cấm nhận tác phẩm của các nghệ sĩ vẫn c
òn
sống. “Ơn Chúa, họ đã chấp nhận tác phẩm ấy vì đúng lúc đó tác giả
qua đ
ời, chứ nếu không họ sẽ chẳng bao giờ có khả năng mua tác phẩm
ấy cả,” theo lời nhà sử học mỹ thuật William Kloss, người đã t
ừng phục
vụ Uỷ ban Bảo tồn Nhà Trắng từ 1990 đến nay.
Năm 2007, Quỹ Mua sắm Nhà Trắng, một quỹ phi lợi nhuận chuy

ên tài
trợ cho các vụ mua sắm với sự chấp thuận của Uỷ ban Bảo tồn, đã chi
2.5 triệu đô-la cho tác phẩm cắt dán màu gỉ sắt của Jacob Lawrence,
miêu tả các công nhân trên một công trường xây dựng, cao hơn m
ức dự
toán 4 lần, đồng thời vượt xa giá tranh kỷ lục 968.000 đô-la bán đ
ấu giá
của tác giả lúc bấy giờ, theo lời kể của Eric Widing, phụ trách Ban Hội
họa Hoa Kỳ của nhà bán đấu giá Christie. Vụ mua tranh này rất có thể
đã đội giá tranh của Jacob Lawrence trên thị trường lên rất nhiều. Mùa
xuân sau đó, một nhà sưu tầm đã chi cho Christie 881.000 đô-la để có
được một tác phẩm khác của Lawrence, giá cao ngật ngư
ỡng thứ ba cho
một tác phẩm của nghệ sĩ này.
Vụ mua bức phong cảnh bãi biển Atlantic City của Henry Ossawa
Tanner năm 1995 lại có tác dụng ngược lại. Nhà Trắng đã mua được
tác phẩm đó từ cháu gái của họa sĩ, chỉ với giá 100.000 đô-la, dư
ới mức
đặt giá 1 triệu đô-la cho các tác phẩm tương tự của Tanner. Mức giá
khiêm tốn của vụ mua bán được quảng bá rộng rãi ấy đã khiến tranh
của Tanner bị trượt giá, theo ý kiến nhiều chủ gallery cho biết.
Phu nhân của Tổng thống Bush treo một bức tranh hiện đại của Helen
Frankenthaler trong khu nhà riêng và vận động cho việc mua tranh của
Lawrence, trong khi bản thân Tổng thống Bush treo đầy văn phòng của
ông ít nhất 6 bức phong cảnh Texas.
Anita McBride, nguyên chánh văn phòng Phu nhân Tổng thống Bush
cho biết: “Tổng thống Bush rất thích những thứ gợi nhớ đến Bang
Texas và thường nói ông muốn Văn phòng hình Bầu dục trông giống
như một người lạc quan đang công tác ở đó.McBride cho biết tất cả
những tác phẩm mà gia đình Tổng thống Bush mượn đã được hoàn trả

đầy đủ.
Mấy tuần sau khi nhậm chức tổng thống, Ông Obama đã khiến dư luận
xôn xao khi ông bỏ bức tượng bán thân Winston Churchill bằng đồng,
mượn được của Sứ quán Anh, khỏi Văn phòng hình Bầu dục, và thay
vào đó là bức tượng bán thân Martin Luther King Jr., tác phẩm của nhà
điêu khắc Mỹ gốc Phi Charles Alson, do Bảo tàng Chân dung Quốc gia
của Viện Nghiên cứu Smithsonian cho mượn.
Tháng tới, vợ chồng Tổng thống Obama sẽ nghiên cứu xét mượn 4 tác
phẩm của nghệ sĩ Mỹ gốc Phi William H. Johnson, trong đó có bức
Huyền thoại Booker T. Washington, một bức sơn dầu trên gỗ dán, màu
sắc rực rỡ, mượn được của Viện Bảo tàng Mỹ thuật Hoa Kỳ
Smithsonian, miêu tả người nô lệ trước kia đang dạy một nhóm học
sinh da đen. Viện Mỹ thuật Chicago dự định sẽ gửi tới 10 tác phẩm để
vợ chồng Tổng thống xem xét, bao gồm những tác phẩm của Beauford
Delaney, một họa sĩ hiện đại chủ nghĩa Mỹ gốc Phi, và Franz Kline,
một nghệ sĩ trừu tượng biểu hiện chủ nghĩa.
Steve Stuart, một sử gia nghiệp dư đã từng nghiên cứu về Nhà Trắng
trong 3 thập niên, cho rằng vợ chồng Tổng thống Obama không cần
thiết phải bị trói buộc thái quá vì truyền thống. Ông nói: “Bạn không
việc gì cứ phải ngắm khuôn mặt của Bà Hoovers ngay trên đầu giường
của bạn trong suốt 4 năm trời, nếu bạn không thích.”
Điền Thanh
(sưu tầm và giới thiệu theo bài “Changing the Art on the White House
Walls” đăng trên Nhật Báo Phố Uôn, ngày 22. 5. 2009 )