Thiên văn - Phần I Hệ Mặt Trời và các hành tinh trong hệ Mặt Trời pot

Chương III:
CÁC HÀNH TINH VÀ CÁC THÀNH VIÊN
KHÁC CỦA HỆ MẶT TRỜI
Phần I: Các hành tinh trong hệ mặt trời
Mục lục
1. Quá trình khám phá các hành tinh
2. Phân loại các hành tinh trong Hệ Mặt Trời
3. Những khám phá mới
4. Tiêu chí cho hành tinh
5. Cách phân loại mới
6. Tổng quan về hành tinh
1. Quá trình khám phá các hành tinh
Năm 1543, nhà thiên văn người Ba Lan N.Copernicus (1473 – 1543 ) đã đề xướng mô
hình hệ nhật tâm mở đường cho sự phát triển của khoa học
Giữa thế kỷ XVIII, con người mới phát hiện được 6 hành tinh quay quanh Mặt
Trời, theo thứ tự Thủy tinh, Kim tinh, Trái Đất, Hỏa tinh, Mộc tinh và Thổ
tinh
Năm 1772, các nhà thiên văn Đức là I.D Tixus và I.E Bode đã nghiên cứu khoảng
cách từ Mặt Trời đến các hành tinh theo quy luật: Nếu cộng them 4 cho mỗi số
trong dãy 0, 3, 6, 12, 24, 48, 96 thì ta được dãy số mới biểu diễn khá chính xác
khoảng cách từ Mặt Trời đến các hành tinh (theo đơn vị 0,1 đvtv).
Thủy tinh Kim tinh Trái Đất Hỏa Tinh Mộc tinh Thổ tinh
0 3 6 12 24 48 96
4 7 10 16 28 52 100
3,9 7,3 10 15,2 52 95,4
Ngày 1/1/1801, nhà thiên văn Piatxi đã phát hiện một thiên thể có độ sáng yếu.
Sử dụng số liệu này, nhà Toán học Gauss đã xác định được quỹ đạo elip của
thiên thể này, bán trục lớn ứng với con số 27,7 và được gọi là hành tinh tý hon.
Năm 1781, nhà thiên văn Anh William Herschel (1738 – 1822) khám phá thêm
Thiên tinh.
Đêm 23/9/1846, nhà thiên văn Đức Galle khám phá ra được Hải tinh.

Năm 1930, Clyde Tombaugh phát hiện thêm một hành tinh nữa, đó là Diêm
tinh. Cùng năm, Hội Thiên văn quốc tế (IAU) chính thức công bố 9 hành tinh
trong hệ Mặt Trời theo thứ tự: Thủy tinh, Kim tinh, Trái Đất, Hỏa Tinh,
Mộc tinh, Thổ tinh, Thiên tinh, Hải tinh và Diêm tinh.
2. Phân loại các hành tinh trong Hệ Mặt Trời
Gồm 2 nhóm dựa trên đặc điểm của chúng: Nhó m I (nhóm hành tinh bé), và nhóm II (nhóm
hành tinh lớn)
Nhóm Hành tinh Khoảng
cách đến
Mặt Trời
(đvtv)
Bán kính
xích đạo
(so với
Trái Đất)
Khối
lượng (so
với Trái
Đất)
Khối
lượng
riêng
(g/cm3)
Số vệ tinh
I Thủy tinh 0,3871 0,3824 0,0553 5,43 0
Kim tinh 0,7233 0,9489 0,8150 5,24 0
Trái Đất 1,0000 1,0000 1,0000 5,515 1
Hỏa tinh 1,5237 0,5326 0,1074 3,94 2
II Mộc tinh 5,2028 11,194 317,896 1,33 63
Thổ tinh 9,5388 9,41 95,185 0,70 34

Thiên
tinh
19,1914 4,0 14,537 1,30 27
Hải tinh 30,0611 3,9 17,151 1,64 13
I Diêm tinh 39,5294 0,18 0,0025 2,13
Nhóm I, có kích thước nhỏ nhưng lại còn khối lượng riêng lớn, là những hành tinh phía trong.
Nhóm II lại có khối lượng riêng bé, là những hành tinh nằm ở các vòng quỹ đạo ngoài
3. Những khám phá mới
Các nhà thiên văn Mỹ với các thiết bị hiện đại lắp đặt trên kính vũ trụ Hubble đã phát hiện thiên
thể mới 2003UB313. Maikơ Brau đã khám phá thiên thể mới nằm trong vùng rìa Thái dương hệ,
gọi là vành đai Kuiper. Hiện tại người ta đã phát hiện nhiều thiên thể kiểu mới này
Năm 2005, kính vũ trụ Hubble lại đo được kích thước của 2 vệ tinh mới của Diêm tinh là Nix (d
= 30km) và Hydra (d = 160km)
4. Tiêu chí cho hành tinh
Khái niệm mới cho hành tinh được định nghỉa lại: “Hành tinh là một thiên thể nguội bay trong
quỹ đạo quanh Mặt Trời với khối lượng đủ lớn để có dạng hình cầu và quỹ đạo của nó không cắt
quỹ đạo của hành tinh khác”.
Diêm tinh có kich thước quá bé, quỹ đạo của nó là một elip dẹt và cắt quỹ đạo của Hải tinh,
trong một chu ký quay quanh Mặt Trời là 248 năm thì có 22 năm chuyển động phía trong quỹ
đạo của Hải tinh.
Như vậy, Diêm tinh cùng với Charon, Ceres, 2003UB313, các thiên thể thuộc vành đai
Kuiper… nay được gọi là tiểu hành tinh hay hành tinh lún (dwarf planets).
5. Cách phân loại mới
Đại hội đồng Hội Thiên văn Quốc tế lần XXVI được tổ chức tại praha,
Cộng hòa Séc từ 14 – 25/8/2006. Ngày 24/8/2006, cuộc họp đã thảo luận về
vấn đề hạ cấp Diêm tinh. Cuối cùng, các nhà khoa học cũng đã quyết định
đửa Diêm tinh vào nhóm tiểu hành tinh hay hành tinh lùn.
Như vậy, Hệ Mặt Trời có 8 hành tinh: Thủy tinh, Kim tinh, Trái Đất, Hỏa
Tinh, Mộc tinh, Thổ tinh, Thiên tinh và Hải tinh.
Hiện nay, Mỹ đã phong tàu vũ trụ không người lái New Horizons và sẽ

bay qua quỹ đạo Diêm tinh và vành đai Kuiper vào 7/2015
6. Tổng quan về các hành tinh
Các hành tinh bé kiểu Trái Đất có kích thước bé, có khối lượng không lớn hơn Trái Đất và
cố mật độ (khối lượng riêng) lớn từ 3400 đến 5500kg/m3, gấp 5,5 lần khối lượng riêng cảu
nước. Cấu tạo chủ yếu từ các nguyên tố nặng như Fe, Si, Mg.
Các hành tinh lớn kiểu Mộc tinh có kích thước lớn nhưng lại có khối lượng riêng bé. Nó
được cấu tạo chủ yếu từ các khí như H2, He, CO2…
Khối lượng các thiên thể được tính nhờ định luật 3 Kepler.
Các hành tinh đều có vệ tinh, trừ Thủy tinh và Kim tinh. Bốn hành tinh lớn đều có vành
đai bao quanh.
Cấu tạo bên trong của các hành tinh phụ thuộc vào thành phần hóa học, mật độ, nhiệt độ
và áp suất của chúng. Nói chung, áp suất, nhiệt độ tăng dần từ ngoài vào tâm….
7. Một số hình ảnh về các hành tinh trong Hệ Mặt Trời