Nuôi tôm trong điều kiện thời tiết bất thường ppsx

Nuôi tôm trong điều kiện thời
tiết bất thường
Thay đổi bất thường về nhiệt độ, mưa bão và hạn hán đang gây thiệt
hại đến nghề nuôi tôm. Hiểu về ảnh hưởng của thời tiết đến môi
trường ao nuôi và quản lý được những thay đổi đó là cực kỳ quan
trọng cho sự thành công của vụ nuôi.

Vài năm gần đây, nghề tôm đã trải qua những thời điểm khó khăn, để có
được mùa vụ thành công là thách thức thực sự đối với người nuôi. Ở
Thái Lan, năm 2010, do ảnh hưởng của El Nino, thời tiết khô và nóng
kéo dài đã gây ra đợt dịch bệnh phân trắng nghiêm trọng. Từ tháng
08/2010, La Nina khiến thời tiết trở lạnh, khu vực nuôi tôm ở phía Đông
đã phải hứng chịu bệnh đốm trắng từ tháng 11/2010 đến nay. Tại Trung
Quốc, từ năm 2010 đến đầu năm 2011, hơn 50% diện tích nuôi bị thiệt
hại do đã trải qua một mùa đông dài và tiếp theo hạn hán. Nuôi tôm ngày
càng khó khăn hơn ở Quảng Đông, Hải Nam và Phúc Kiến. Ở Việt Nam,
đầu năm 2011, mưa lớn bất thường kéo dài gây dịch bệnh, tôm chết hàng
loạt, thiệt hại hơn 60% ao tôm ở giai đoạn một tháng tuổi. Theo người
nuôi tôm và các kỹ thuật viên có kinh nghiệm ở Thái Lan, Malaysia,
Việt Nam và Trung Quốc, nguyên nhân chính do điều kiện thời tiết bất
thường.

Mục tiêu của bài viết này giải thích những ảnh hưởng của biến đổi khí
hậu đến môi trường ao tôm và đề xuất một số biện pháp giúp người nuôi
ứng phó với điều kiện thời tiết bất thường.

Mưa và gió

Mưa và gió sẽ làm giảm pH, nhiệt độ, độ mặn, ôxy hoà tan và gây phân
tầng nước trong ao nuôi. Tôm sẽ tìm đến khu vực bùn dơ, bị ảnh hưởng
bởi khí độc H

2
S, bơi lội lờ đờ và sức khoẻ yếu đi. Tôm dễ mẫn cảm hơn
với các vi khuẩn và virus gây bệnh, dẫn đến tôm chết.

pH
pH của nước mưa khoảng 6 – 7 và có thể thấp hơn nếu ở gần nhà máy
công nghiệp. pH thấp có thể khiến tôm lột xác và làm rớt tảo trong ao.
Giải pháp bằng cách rải vôi Ca(OH)
2
xung quanh bờ ao để duy trì pH
trong lúc trời đang mưa hoặc bắp bờ cao ngăn chặn nước mưa chảy
xuống ao (vì điều này có thể gây xáo trộn và tăng độ đục nước ao). Tóm
lại, người nuôi cần phải chú ý kiểm soát pH nước ao trong suốt mùa
mưa.

Ôxy hoà tan thấp

Thường khi trời mưa, bầu trời sẽ có nhiều mây bao phủ. Tảo không
những không cung cấp ôxy mà còn tiêu tốn ôxy. Sự phân tầng (do thay
đổi về nhiệt độ và độ mặn) sẽ ngăn ôxy khuếch tán vào nước. Trong
trường hợp này, ôxy chỉ được cung cấp từ máy quạt nước.

Giải pháp cần thiết phải duy trì hoạt động của tất cả máy quạt nước khi
trời đang mưa. Nên bố trí công suất của máy quạt nước phù hợp với khối
lượng tôm có trong ao, thường 1 mã lực (HP) sẽ cung cấp ôxy cho 400
kg tôm (nếu quạt nước chạy điện 1 KW = 1,36 HP). Dựa vào đó, người
nuôi ước lượng khối lượng tôm có trong ao để lắp đặt đủ số lượng máy
quạt nước có công suất phù hợp. Nếu mưa kéo dài nhiều ngày, người
nuôi cần phải đảm bảo thức ăn cho vào ao được tôm ăn hết. Nếu không,
khi mưa chấm dứt và nhiệt độ tăng lên, lượng thức ăn còn thừa sẽ phân

hủy nhanh tạo nhiều khí độc trong ao.

Ngoài ra, vào buổi sáng trước khi cho tôm ăn, người nuôi cần phải biết
khi nào tôm sẵn sàng bắt mồi bằng cách cho 200 g thức ăn vào trong nhá
(sàn/vó) và đợi trong 20 phút. Nếu trong nhá hết thức ăn, khi đó người
nuôi có thể bắt đầu cho tôm ăn. Nếu tôm không ăn hết, cần phải đợi và
kiểm tra lại lần nữa cho đến khi tôm sẵn sàng bắt mồi.
Nhiệt độ thấp

Thông thường nhiệt độ thấp sẽ khiến tôm yếu tìm đến khu vực chất thải
vì nhiệt độ ở đây ấm hơn. Và những con tôm này sẽ bị ảnh hưởng trực
tiếp bởi khí độc tại đây. Lượng thức ăn tiêu thụ sẽ giảm và nếu người
nuôi không điều chỉnh phù hợp thì lượng thức ăn thừa sẽ là nguyên nhân
gây ô nhiễm nước ao sau mưa. Ngoài ra, khoảng cách giữa các lần cho
ăn sẽ kéo dài hơn khi mà nhiệt độ trong ao thấp hơn. Trong thời gian
này, hoạt động của vi sinh cũng giảm lại, khiến cho chất thải hữu cơ tích
tụ nhiều hơn. Đây sẽ là một quả bom hẹn giờ khi thời tiết bắt đầu nóng
lên.

Giải pháp ở đây là điều chỉnh lượng thức ăn phù hợp với nhiệt độ (vui
lòng xem chi tiết trong bài báo “Cho tôm ăn một cách có hiệu quả” trong
BayerNews tháng 7). Bên cạnh đó, người nuôi cũng nên rải vôi tôi
Ca(OH)
2
, hoặc vôi nung CaO vào khu vực chất thải để đuổi tôm ra khỏi
khu vực này.

Độ mặn giảm

Độ mặn giảm đột ngột sẽ ảnh hưởng không tốt đến sức khoẻ của tôm

nuôi do phải điều chỉnh áp suất thẩm thấu. Tôm bị sốc và dễ bị cảm
nhiễm vi khuẩn gây bệnh trong ao nuôi. Điều này có thể giải quyết bằng
cách tháo lớp nước bề mặt. Người nuôi cần bón khoáng, vôi hoặc muối
ăn vào ao khi mưa kéo dài để duy trì hàm lượng khoáng, ổn định độ
kiềm giúp tôm lột xác. Vôi CaCO
3
sẽ giúp duy trì độ kiềm, trong khi đó
vôi CaO hoặc Ca(OH)
2
sẽ giúp giữ pH thích hợp. Muối ăn nên được đặt
vào bao thức ăn và treo cách đáy ao 10 cm.

Gió to và tiếng động mạnh

Gió với tốc độ hơn 15 km/giờ có thể tạo sóng trên bề mặt và làm dao
động nước trong ao. Bình thường lớp bùn mỏng phủ phía trên chất thải
luôn được ôxy hoá bởi ôxy nên có màu sáng hơn. Lớp này đóng vai trò
như tấm màng làm cho các khí độc bên dưới thoát lên chậm. Phía bên
dưới chưa được ôxy hóa (điều kiện yếm khí) nên có màu đen và sản sinh
ra khí cực độc H
2
S. Khi gió thổi mạnh, lớp bùn phía trên bị tróc lên, các
khí H
2
S, NH
3
, NO
2
thoát ra nhanh gây độc cho tôm.

Khi trời mưa, giọt nước mưa rơi xuống mặt nước ao gây ra tiếng động
ảnh hưởng đến tôm, khiến cho tôm giảm ăn, ngoài ra tôm sẽ tập trung ở
đáy ao, nơi mà có hàm lượng khí độc cao và hàm lượng oxy rất thấp.
Một số tôm bị kích thích lột xác bởi pH thấp, mà quá trình lột xác cần sử
dụng ôxy nhiều hơn 1,4 lần, trong khi đó tôm lại chưa sẵn sàng cho việc
lột xác. Đó là lý do thường sau những cơn mưa một số tôm chết mềm
vỏ.

Giải pháp cần phải bón vôi Ca(OH)
2
hoặc CaO vào vùng rìa của khu vực
chất thải để nâng pH lên cao, điều này sẽ đuổi tôm ra xa cũng như hạn
chế độ độc của khí độc H
2
S (H
2
S sẽ cực độc ở pH = 5 và mất tính độc ở
pH = 10). Tốt nhất ngưng cho tôm ăn khi trời đang mưa. Người nuôi
Thái Lan sử dụng phổ biến quạt nước cánh tay dài. Quạt nước kiểu này
không những khuếch tán ôxy vào nước mà còn tạo dòng chảy để thu
gom chất thải hữu cơ vào giữa ao. Kỹ thuật này tạo ra một khu vực sạch
đủ rộng để tôm ăn, hoạt động và khu vực chất thải được tách biệt nên
nếu có gió mạnh thổi vào ao thì ảnh hưởng của khu vực chất thải ít hơn
so với trường hợp chất thải phân tán khắp nền đáy ao.
Thời tiết lạnh

Tôm là động vật biến nhiệt, hoạt động trao đổi chất của nó sẽ phụ thuộc
vào nhiệt độ của môi trường nước ao. Nhiệt độ thấp là điều kiện thuận
lợi cho bệnh virus gây hại, đặc biệt virus đốm trắng. Căn cứ vào nghiên
cứu của GS. Chalor Limsuwan, virus đốm trắng có độc lực cao khi

nhiệt độ nước thấp hơn 28
o
C và nó có thể bị tiêu diệt nếu tôm được nuôi
ở nhiệt độ cao hơn 31
o
C liên tục trong 7 ngày.

Khả năng bắt mồi, khả năng tiêu hoá, sức đề kháng và hoạt động của hệ
thống thần kinh của tôm giảm khi nhiệt độ giảm. Tôm chỉ có khả năng
điều chỉnh cơ thể nếu nhiệt độ giảm từ từ, khi nhiệt độ giảm đột ngột
tôm bị sốc. Nên tránh nuôi tôm khi trời quá lạnh hoặc nếu có thì cần có
giải pháp thích hợp như che phủ ao bằng tấm bạt để giữ nhiệt độ trong
ao cao hơn bên ngoài.

Trong thời gian nhiệt độ thấp, tôm lớn chậm, hệ số chuyển đổi thức ăn
(FCR) cao và tôm dễ bị nhiễm bệnh virus, vi khuẩn. Các triệu chứng
thường gặp như tôm phân đàn, chết rải rác, đục cơ, di chuyển chậm chạp
và còi cọc. Mỗi lần có gió lạnh tràn về, người nuôi cần kiểm tra xem tôm
có sẵn sàng bắt mồi chưa trước khi cho ăn.

Cách tốt nhất nên cắt giảm lượng thức ăn cho dù thức ăn trong nhá
(vó/sàn) đã hết khi kiểm tra. Thông thường ở 18
o
C, tôm vẫn có thể bắt
mồi nếu nhiệt độ giảm xuống từ từ hoặc đây là nhiệt độ hàng ngày trong
mùa lạnh, tuy nhiên lượng thức ăn chỉ khoảng 10 – 20% so với nhu cầu
bình thường. Trường hợp này không được áp dụng nếu nhiệt độ giảm
xuống đột ngột. Chẳng hạn như khi nhiệt độ giảm đột ngột từ mức thích
hợp 28 – 30
o

C xuống 22
o
C tôm sẽ ngừng ăn hoàn toàn.

Nhiệt độ cao

Khi nhiệt độ nước cao hơn 32
o
C, tôm ăn rất nhiều. GS. Chalor
Limsuwan và các cộng sự đã quan sát thấy khi tôm ăn quá mạnh và bài
tiết nhanh thì khả năng tiêu hóa và hấp thụ thức ăn giảm. Bên cạnh đó,
một số tôm di chuyển nhanh cũng tiêu tốn nhiều năng lượng đáng ra
dành cho tăng trưởng. Trong trường hợp này, chất hữu cơ trong ao nuôi
sẽ tăng lên và trở thành nguồn thức ăn cho vi sinh vật phát triển dưới
nhiệt độ cao. Nếu máy quạt nước không hoạt động, sự phân tầng nước sẽ
xảy ra tầng có nhiệt độ cao phía trên và tầng có nhiệt độ thấp ở đáy ao.
Điều này dẫn đến hiện tượng thiếu ôxy ở đáy ao, nơi mà hầu hết tôm trú
ẩn để tránh nóng của tầng nước phía trên. Đồng thời, hàm lượng ôxy
thấp là điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật yếm khí (không cần ôxy) hoạt
động, dẫn đến sự bùng phát khí độc trong ao.

Nhìn chung, nhiệt độ cao có xu hướng khiến người nuôi cho ăn quá
mức, chất lượng nước biến động, pH dao động mạnh, hàm lượng ôxy
thấp, tảo phát triển mạnh dễ dẫn đến tảo tàn, sự phân hủy xác tảo tạo
nhiều khí độc, độ mặn nước tăng cao (do sự bay hơi nước) thuận lợi cho
vi khuẩn Vibrio và các vi khuẩn gây bệnh khác bùng phát. Kết quả là
một vụ nuôi thất bại.

Cách tốt nhất để cho ăn vào mùa nóng nên dựa trên nhu cầu thực sự của
tôm chứ không dựa trên việc kiểm tra nhá. Nên tránh cho ăn khi trời quá

nóng và cần điều chỉnh thời gian cho ăn vào sáng sớm, chiều muộn hoặc
cho ăn nhiều hơn vào buổi tối. Ngoài ra, cần phải dựa vào độ trong. Độ
trong thấp hơn 30 cm cho biết tôm đã được cho ăn quá mức 2 – 4 ngày
trước đó. Bên cạnh đó, mực nước cũng cần phải giữ ở mức cao nếu quạt
nước có khả năng đưa ôxy xuống đáy ao. Nếu dìm cánh quạt nước
xuống khoảng 3,8 cm, quay với tốc độ 80 – 90 vòng trong một phút, ôxy
có thể khuếch tán xuống sâu khoảng 1,1 – 1,2 m.