Lịch sử điện ảnh Hồng Kông pot

Lịch sử điện ảnh Hồng Kông


Từ năm 1909 đến Thế chiến thứ hai




Phim "Trang Tử thí thê" - phim đầu tiên của điện ảnh Hông Kông



Trong thời kì này, điện ảnh Hồng Kông chỉ là một bộ phận nhỏ của nền điện ảnh nói
tiếng Hoa với trung tâm điện ảnh lớn nhất đặt tại Thượng Hải. Hàng năm số phim
được sản xuất tại Hồng Kông rất nhỏ, cho đến nay chỉ còn chừng 4 bộ phim Hồng
Kông (trong tổng số khoảng 500 phim) sản xuất ở thời kì này còn được lưu giữ.

Giống như xu hướng chung của điện ảnh Trung Quốc thời kì đầu, các bộ phim đầu
tiên của Hồng Kông có liên hệ chặt chẽ với nghệ thuật Hí khúc (戏曲) vốn là ngành
nghệ thuật biểu diễn chính ở quốc gia này trong nhiều thế kỉ. Hí khúc cung cấp kịch
bản gốc, diễn viên và cả các đạo diễn cho những tác phẩm điện ảnh đầu tiên.

Tác phẩm được coi là bộ phim điện ảnh đầu tiên thực hiện ở Hồng Kông là Trang Tử
thí thê (莊子試妻, 1913), một bộ phim được đầu tư bởi một người Mỹ tên là
Benjamin Brodsky và do "cha đẻ của điện ảnh Hồng Kông" Lê Dân Vĩ (黎民偉) đạo
diễn. Hãng phim đầu tiên hoàn toàn do người Hoa đầu tư được thành lập năm 1923,
đó là hãng Minxin Film Company của Lê Dân Vĩ và một số người họ hàng chung vốn.

Trong thập niên 1930, chính quyền Quốc Dân Đảng ra lệnh cấm các bộ phim nói tiếng
Quảng Đông (vốn là ngôn ngữ chủ yếu của các bộ phim Hồng Kông) để thực hiện
chính sách "Chỉ có tiếng Quan Thoại". Thêm vào đó, các bộ phim võ thuật vốn rất

được ưa chuộng cũng bị cấm sản xuất. Tuy vậy ngành điện ảnh Hồng Kông, vốn do
thực dân Anh quản lý vẫn tiếp tục phát triển, nhiều hãng phim lớn được thành lập
trong đó có Tianyi, hãng phim tiền thân của công ty điện ảnh Thiệu Thị nổi tiếng sau
này.

Điện ảnh Hồng Kông có thêm điều kiện phát triển khi Chiến tranh Trung-Nhật bùng
nổ năm 1937. Các bộ phim về đề tài yêu nước và chống Nhật được thực hiện rất
nhiều, thêm vào đó là sự củng cố về chất lượng nghệ thuật và sản xuất nhờ một lượng
lớn các nhà điện ảnh và diễn viên từ trung tâm điện ảnh thời bấy giờ là Thượng Hải
(bị quân Nhật chiếm năm 1937) sang Hồng Kông lánh nạn. Giai đoạn phát triển này
cũng không kéo dài được lâu khi quân Nhật tiến vào Hồng Kông tháng 12 năm 1941.
Không chỉ các bộ phim chống Nhật bị cấm sản xuất mà nhiều kho phim cũng bị quân
đội Nhật mang ra trưng dụng để lấy Nitrate bạc.


Thập niên 1940 đến thập niên 1960



Phim "Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài" (1963)



Sau Thế chiến thứ hai, điện ảnh Hồng Kông phục hồi nhanh chóng nhờ làn sóng di cư
thứ hai của các nhà điện ảnh và diễn viên từ Trung Quốc đại lục sang lánh nạn khỏi
cuộc Nội chiến Trung Quốc và nhất là sau khi quân Cách Mạng giành chiến thắng
trước chính quyền Quốc Dân Đảng năm 1949. Rất nhiều nhân vật xuất sắc của điện
ảnh tiếng Hoa đã đổ về hòn đảo này, thêm vào đó là dòng vốn đầu tư của các nước
phương Tây cho điện ảnh Hồng Kông để xuất khẩu phim sang Đông Nam Á, những
yếu tố này đã góp phần thúc đẩy sự phát triển vượt bậc của nền công nghiệp điện ảnh

nước này.

Do các nhà điện ảnh đến từ Đại lục vốn chủ yếu sử dụng tiếng Quan Thoại, các bộ
phim sử dụng tiếng Quan Thoại thời kì này thường được đầu tư lớn hơn và cũng có
chất lượng nghệ thuật cao hơn nhờ kế thừa những tinh hoa của điện ảnh tiếng Quan
Thoại ở Thượng Hải. Các bộ phim tiếng Quảng Đông của các nghệ sĩ địa phương chỉ
được coi là các bộ phim "hạng hai". Ngoài hai thứ tiếng chính trên, từ năm 1963, nhà
cầm quyền Anh Quốc cũng bắt buộc các bộ phim nói tiếng Hoa phải có thêm phụ đề
tiếng Anh, vì vậy đôi khi cùng một bộ phim Hồng Kông ta có thể thấy tới hai dòng
phụ đề, 1 dòng phụ đề tiếng Quan Thoại hoặc tiếng Quảng Đông, và 1 dòng phụ đề
tiếng Anh.

Hai hãng phim lớn ở Hồng Kông thời kì này là Thiệu Thị (邵氏片場) và Công ty
kinh doanh điện ảnh quốc tế (國際電影懋業 - MP&GI). Năm 1964 sau cái chết của
Lục Vận Đào, chủ tịch MP&GI, Thiệu Thị bắt đầu chiến ưu thế và thực sự trở thành
hãng phim đầu đàn của Hồng Kông sau khi MP&GI chấm dứt lĩnh vực sản xuất phim
năm 1970.

Trong giai đoạn này, một thể loại phim mới, các bộ phim ca nhạc Hoàng Mai
Điều (黃梅調, bắt nguồn từ Hí khúc), được Thiệu Thị sản xuất và trở nên phổ biến,
đặc biệt là sau thành công của bộ phim Lương Sơn Bá - Chúc Anh
Đài (梁山伯與祝英台, 1963) của đạo diễn Lý Hàn Tường. Một thể loại phim được ưa
thích nữa là các bộ phim tình cảm chuyển thể từ tiểu thuyết Quỳnh Dao vốn rất được
ưa chuộng lúc bấy giờ. Nhưng bước đột phá của điện ảnh Hồng Kông phải kể tới sự
hoàn thiện của nghệ thuật phim võ thuật với sự hòa trộn của nghệ thuật diễn xuất, võ
thuật, nghệ thuật xiếc và Hí khúc. Sự hoàn thiện về mặt nghệ thuật này gắn liền với
hai đạo diễn Hồ Kim Thuyên, người thực hiện bộ phim Đại túy hiệp (大醉俠,
1966), Long môn khách sạn (龍門客棧, 1966), và Trương Triệt, đạo diễn của bộ
phim mang tính đột phá Độc tý đao (獨臂刀, 1967). Thế hệ ngôi sao phim võ thuật
đầu tiên cũng ra đời với các tên tuổi như Trịnh Phối Phối và Vương Vũ.

Thập niên 1970 - Giai đoạn chuyển tiếp



Phim "Thất thập nhị gia phòng khách"


Điện ảnh tiếng Quan Thoại tiếp tục chiếm ưu thế trong thập niên 1970 ở Hồng Kông.
Vào năm 1972, thậm chí không một bộ phim tiếng Quảng Đông nào được các hãng
phim Hồng Kông sản xuất. Chỉ nhờ sự phát triển mạnh mẽ của truyền hình Hồng
Kông với các bộ phim hài hay cổ trang bằng tiếng Quảng Đông mà nền điện ảnh bản
ngữ này mới bắt đầu được phục hồi. Bước tiến đầu tiên của phim Quảng Đông là bộ
phim hài ăn khách Thất thập nhị gia phòng khách (七十二家房客), bộ phim tiếng
địa phương duy nhất được sản xuất năm 1973 với dàn diễn viên chủ yếu là các ngôi
sao truyền hình của hãng TVB vốn cũng do Thiệu Thị đầu tư xây dựng. Một bước tiến
nữa của phim tiếng Quảng Đông là bộ phim hài Quỷ mã song tinh (1974) với sự góp
mặt của ba ngôi sao truyền hình TVB, ba anh em Hứa Quan Văn, Hứa Quan Kiệt và
Hứa Quan Anh, doanh thu bộ phim này thậm chí còn đánh bại các bộ phim tiếng Quan
Thoại của huyền thoại Lý Tiểu Long.

Năm 1970, lãnh đạo cao cấp của Thiệu Thị là Trâu Văn Hoài tách ra thành lập một
hãng phim mới, hãng Gia Hòa. Với cách kinh doanh năng động hơn Thiệu Thị vốn đã
thống trị thị trường quá lâu, Gia Hòa đã nhanh tay kí được hợp đồng với các ngôi sao
lớn nhất của điện ảnh Hồng Kông lúc này là Lý Tiểu Long và anh em họ Hứa. Từ cuối
thập niên 1970, Gia Hòa bắt đầu chiếm ưu thế và đã góp phần đưa Thành Long trở
thành một trong những ngôi sao phim võ thuật hài xuất sắc nhất của điện ảnh Hồng
Kông. Thiệu Thị dần mất chỗ đứng của mình và cuối cùng phải tách bỏ hoàn toàn bộ
phận sản xuất phim điện ảnh năm 1985 để tập trung vào truyền hình.

Thập niên 1970 cũng chứng kiến sự ra đời của các thể loại phim mới ở Hồng Kông.
Đó là phim cấp 3, một thể loại pha trộn giữa phim khiêu dâm và các bộ phim điện ảnh
thực sự. Các bộ phim về đề tài xã hội nghiêm túc cũng được sản xuất, thêm vào đó là
các bộ phim nghệ thuật của nữ đạo diễn Đường Thư Tuyền. Giai đoạn chuyển tiếp
cũng chứng kiến sự hình thành của thế hệ đạo diễn Làn sóng mới Hồng Kông, những
người sẽ trở thành trụ cột của điện ảnh nước này trong các thập niên sau đó.


Thập niên 1980 và đầu 1990 - Giai đoạn bùng nổ



Phim "Túy Quyền"



Giai đoạn phát triển bùng nổ cả về số lượng và chất lượng nghệ thuật của điện ảnh
Hồng Kông là thập niên 1980 và đầu thập niên 1990. Không chỉ chiếm lĩnh thị trường
phim trong nước, phim Hồng Kông còn đủ sức cạnh tranh với phim Hollywood ở thị
trường châu Á và bước đầu được biết tới ở thị trường châu Âu. Công ty tiên phong
trong việc quốc tế hóa các bộ phim Hồng Kông là hãng Cinema City do diễn viên hài
Mạch Gia thành lập để chuyên sản xuất các bộ phim hài - hành động có tính giải trí
cao và dễ trở thành các tác phẩm ăn khách.

Hai đạo diễn và nhà sản xuất có ảnh hưởng nhất của thị trường phim Hồng Kông lúc
này là Từ Khắc và Vương Tinh. Từ Khắc không chỉ nổi tiếng với loạt phim Hoàng Phi
Hồng mà còn là nhà sản xuất của rất nhiều bộ phim võ thuật hay hành động ăn khách
và có tính đột phát về nghệ thuật. Ngược lại Vương Tinh lại nổi danh với các bộ phim
hài và ông cũng chính là người đã phát hiện và đưa Châu Tinh Trì trở thành ông vua

phim hài của điện ảnh Hồng Kông.

Về mặt thể loại, thập niên 1980 chứng kiến sự phát triển vượt bậc của phim hành động
và phim "xã hội đen" với các tác phẩm của đạo diễn Ngô Vũ Sâm, nhà sản xuất Đặng
Quang Vinh và ngôi sao Châu Nhuận Phát. Các bộ phim kiếm hiệp cổ trang lại là nơi
tỏa sáng của nữ diễn viên Lâm Thanh Hà, còn phim hài bên cạnh Châu Tinh Trì còn
có thể kể tới Chung Sở Hồng. Thành Long cũng phát triển riêng cho mình các tác
phẩm thuộc thể loại hành động - hài hợp tác cùng Hồng Kim Bảo và Nguyên Bưu, đó
thường đều là các tác phẩm ăn khách. Phim nghệ thuật và phim tình cảm của Hồng
Kông lúc này cũng bắt đầu có những tác phẩm đặc sắc như các bộ phim của đạo diễn
Quan Cẩm Bằng và Vương Gia Vệ.



Giữa thập niên 1990 đến nay



Phim "Vô gian đạo"



Từ giữa thập niên 1990, điện ảnh Hồng Kông lâm vào một cuộc khủng hoảng nghiêm
trọng khi lượng khán giả đến rạp giảm làm doanh thu giảm sút nghiêm trọng. Đến
cuối thập niên này, số lượng phim đã giảm tới hơn một nửa, từ khoảng 200 phim vào
đầu thập niên xuống còn chừng 100 phim. Những nguyên nhân chính dẫn tới tình
trạng này có thể kể tới cuộc khủng hoảng tài chính Đông Á năm 1997 đã giáng mạnh
vào nền kinh tế chung của Hồng Kông, thêm vào đó là việc sản xuất phim ồ ạt làm
giảm sút chất lượng nghệ thuật và lòng tin của khán giả, cuối cùng là sự cạnh tranh
của các bộ phim bom tấn đến từ Hollywood. Việc trở về với Đại lục năm 1997 cũng

không giúp nền điện ảnh hòn đảo này phục hồi và công nghiệp điện ảnh Hồng Kông
xuống đến đáy vào năm 2003. Đây có thể coi là năm đen tối nhất trong lịch sử điện
ảnh Hồng Kông khi nó phải đối mặt với sự đóng cửa hàng loạt của các rạp chiếu phim
do ảnh hưởng của đại dịch SARS, thêm vào đó là cái chết đột ngột của hai ngôi sao
hàng đầu Trương Quốc Vinh và Mai Diễm Phương.

Để cứu ngành công nghiệp từng là niềm tự hào của Hồng Kông, chính quyền hòn đảo
này đã thành lập một quỹ hỗ trợ để lần đầu tiên trực tiếp tham gia đầu tư vào điện ảnh.
Các nhà điện ảnh Hồng Kông cũng nỗ lực tìm cách thoát ra khỏi khó khăn bằng các
bộ phim sử dụng nhiều kĩ xảo, các phim hài kiểu mới hoặc các phim kinh dị. Một
hãng phim mới, hãng Milkyway Image của đạo diễn Đỗ Kỳ Phong được thành lập và
đã đạt được những thành công bước đầu với các bộ phim "xã hội đen" và hài. Sự trở
lại của cả nền điện ảnh Hồng Kông được đánh dấu bằng thành công vang dội về doanh
thu và nghệ thuật của bộ phim Vô gian đạo (và hai phần tiếp đó), một tác phẩm hình
sự - "xã hội đen" kiểu mới sau này đã được đạo diễn nổi tiếng Martin Scorsese làm lại
một phiên bản Hollywood với cái tên The Departed, giành Giải Oscar Phim hay nhất
năm 2007. Tiếp nối thành công của Vô gian đạo là hai bộ phim võ thuật - hài Đội
bóng Thiếu Lâm (2001) và Tuyệt đỉnh công phu (2004) đều do Châu Tinh Trì viết
kịch bản, đạo diễn và thủ vai chính. Đỗ Kỳ Phong cũng mang lại màu sắc mới cho các
phim "xã hội đen" truyền thống với Hắc xã hội và Hắc xã hội: Dĩ hòa vi quý.

Hiện nay sau khi Hồng Kông trở về với Trung Quốc, ranh giới giữa hai nền điện ảnh
này cũng dần bị xóa nhòa. Các tác phẩm hợp tác giữa các hãng sản xuất phim Hồng
Kông với diễn viên Trung Quốc hoặc ngược lại ngày càng trở nên phổ biến và xu
hướng chung là sự hình thành một nền điện ảnh Hoa ngữ mới duy nhất.