Một số giải pháp để nâng cao chất lượng và hứng thú trong giờ học hát dân ca của học sinh lớp 9

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO QUẬN HOÀNG MAI
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ GIÁP BÁT
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TÊN ĐỀ TÀI:
“MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ GÂY HỨNG THÚ TRONG
GIỜ HỌC HÁT DÂN CA CỦA HỌC SINH THCS”
Người viết: Dương Thùy Dung
Giáo viên bộ môn: Âm nhạc
A – LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Như chúng ta đã biết âm nhạc có vai trò rất to lớn, âm nhạc đem đến
những khoái cảm thẩm mỹ cao, là món ăn tinh thần không thể thiếu trong
cuộc sống của con người. Âm nhạc từ lâu đã trở thành một nhu cầu không
thể thiếu trong cuộc sống cũng như trong nhà trường phổ thông bởi nó phản
ánh thế giới khách quan và các mối quan hệ xã hội. Âm nhạc là phương
tiện hữu ích tác động vào thế giới tinh thần, góp phần xây dựng nhân cách
toàn diện cho các em. Ngày nay, âm nhạc đã dần khẳng định vai trò của
mình là “công cụ giáo dục tư tưởng” cho con người.
Trong những năm qua, từ khi nước ta bước sang thế kỷ XXI, sự
nghiệp giáo dục đào tạo âm nhạc có điều kiện phát triển những bước cao
hơn. Cho đến ngày nay việc đưa âm nhạc vào học đường đã được chú
trọng vì những lợi ích quan trọng của nó trong việc giáo dục hình thành
nhân cách cho học sinh trở thành những con người toàn diện.
Bởi vậy việc dạy âm nhạc ở trường THCS nói chung và lớp 8 nói
riêng, mặc dù không nhằm đào tạo các em thành những con người hoạt
động nghệ thuật chuyên nghiệp mà chủ yếu là giáo dục văn hoá âm nhạc,
làm cho các em yêu thích nghệ thuật âm nhạc, hình thành ở học sinh một
tâm hồn trong sáng, một thị hiếu âm nhạc lành mạnh, cách tư duy sắc sảo,
lòng khát khao sáng tạo, giàu tình cảm, nhanh nhẹn hoạt bát và sống vui
tươi. Âm nhạc phát triển tối đa những tố chất sinh lý, những phẩm chất
tâm lý của lứa tuổi, tạo điều kiện để các em hoàn chỉnh và cân đối về tâm
hồn, trí tuệ và thể chất, làm phong phú tình cảm của lứa tuổi học trò.

Mặt khác, qua đó phát triển bồi dưỡng những mầm non nghệ thuật
cho tương lai đất nước. Đây là một môn học còn rất mới mẻ và không
giống những môn học khác, môn học mang tính nghệ thuật cao, học sinh
2
Năm học 2013 - 2014
học theo phương châm “học để mà vui - vui để mà học”. Vì vậy tạo cho
các em sự say mê hứng thú học tập là rất cần thiết.
Đời sống âm nhạc luôn tồn tại nhiều thể loại khác nhau, cùng đồng
hành và phát triển với nhiều đối tượng thưởng thức cũng khác nhau. Một
thể loại có sức sống lâu bền nhất, gắn liền với đời sống của những người
lao động một sương hai nắng, đó là Dân ca. Dân ca Việt Nam là những tác
phẩm thanh nhạc do tập thể nhân dân cùng sáng tạo và biểu diễn. Bởi vậy
đó là những tác phẩm có tính dị bản và tính lịch sử lâu đời.
Dân ca là sản phẩm tinh thần của cha ông ta, là tấm gương phản
chiếu cuộc sống, tâm hồn, tính cách của dân tộc. Dân ca là những tác phẩm
nghệ thuật thật sự chứa đựng những giá trị văn học cũng như về âm nhạc:
lời ca giàu sức truyền cảm, đa dạng về thể loại, phong phú về âm hưởng do
tính đa sắc tộc.
Phải nói rằng dân ca luôn gắn chặt với con người, từ khi lọt lòng đến
lúc giã từ cuộc sống. Đó là những khúc hát ru thuở ban đầu, những câu
đồng dao khi khôn lớn, những bài hát giao duyên khi trưởng thành, những
làn điệu tiễn đưa con người trở về với cát bụi… Trải qua bao thăng trầm
của cuộc sống, được sàng lọc qua bao thế hệ, dân ca đã đạt đến trình độ cao
về nghệ thuật và có sức lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống từng con người Việt
Nam. Vì vậy trách nhiệm của chúng ta là phải “Gìn giữ và phát huy bản sắc
dân tộc” theo nghị quyết Trung ương V của Đảng cộng sản Việt Nam.
Trong thời kỳ đất nước đang mở cửa và hội nhập, những dòng nhạc
nước ngoài đang du nhập ồ ạt vào giới trẻ trong đó một bộ phận không nhỏ
là lứa tuổi học sinh THCS. Chúng ta không khỏi chạnh lòng khi thấy các
em bị lôi cuốn vào những thể loại nhạc thiếu tính thẩm mỹ như: Nhạc chế,

nhạc vũ trường, nhạc thị trường… mà quên đi nhiệm vụ học tập và bản sắc
dân tộc của mình. Bên cạnh đó, cùng với sự bùng nổ của công nghệ thông
3
tin trên các phương tiện hiện đại như: internet, truyền hình…thì xu hướng
thưởng thức âm nhạc của giới trẻ hiện nay nếu như không được định hướng
sẽ rất bị lệch lạc.
Đối với học sinh THCS, ca hát là một nhu cầu thiết yếu, là một hoạt
động hấp dẫn. Những bài hát hay, nội dung đẹp, đặc biệt là những làn điệu
dân ca được trau chuốt, đúc kết từ bao đời sẽ cung cấp thêm vốn sống cho
các em, góp phần giáo dục tính thẩm mỹ, hoàn thiện nhân cách, đạo đức,
lối sống con người mới XHCN. Mà còn giúp các em hiểu thêm về cuộc
sống của những người nông dân, thêm yêu con người, thêm yêu quê hương
đất nước.
Với cách diễn tả tế nhị, nội dung lời ca phong phú, giai điệu đẹp sẽ
cuốn hút các em, làm tâm hồn các em thêm rộng mở, vươn tới những điều
thánh thiện. Tiếng hát là tiếng nói của tình cảm, là sợi dây liên hệ với cộng
đồng và môi trường xung quanh, là phương tiện để các em tự giáo dục và
hoàn thiện mình.
Qua những tiết học hát trên lớp, đặc biệt là những bài hát dân ca, là
người giáo viên dạy nhạc, tôi thấy mình phải có trách nhiệm ngoài việc dạy
các em hát đúng giai điệu mà còn phải lồng ghép những kiến thức khác liên
quan đến bài dạy như phong tục tập quán, vị trí địa lý, giới thiệu những dị
bản, đặt lời mới theo giai điệu…. để phần nào giúp các em thấy được cái
đẹp, cái truyền thống, cái tinh hoa của dân tộc ẩn chứa trong mỗi lần điệu
mà qua đó các em phải có trách nhiệm gìn giữ, bảo tồn và phát huy những
di sản mà cha ông đã để lại, từ đó cố gắng học tập và rèn luyện để sau này
trở thành người hữu ích cho xã hội.
Với những lý do trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài Sáng kiến kinh
nghiệm cho năm học 2013 – 2014 của mình là:
Một số giải pháp gây hứng thú trong giờ học hát dân ca của học sinh

THCS.
4
B – CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐỂ
GIẢI QUYẾT ĐỀ TÀI
Âm nhạc là môn nghệ thuật gắn bó mật thiết với đời sống xã hội và
nhà trường. Âm nhạc là nghệ thuật của âm thanh, được con người sử dụng
để góp phần cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống, làm cho đời sống
tinh thần của mình thêm phòng phú. Âm nhạc là nghệ thuật của thời gian,
có tính truyền cảm trực tiếp, mang đến cho con người những khoái cảm
thẩm mỹ, khả năng phổ cập và truyền bá của âm nhạc hết sức rộng lớn.
Do cơ chế thị trường, ngoài những mặt tích cực của nó, chúng ta
cũng phải thừa nhận mặt trái của vấn đề, đó là lớp trẻ ngày nay rất thờ ơ
hay nói đúng hơn là quay lưng lại với âm nhạc cổ truyền. Một phần do trào
lưu, tuy nhiên chúng ta đều phải thấy rõ trách nhiệm là mình chưa thật sự
làm cho các em hiểu rõ những giá trị cội nguồn dân tộc, các em chưa cảm
nhận hết được cái hay, cái đẹp, cái thâm thúy trong mỗi làn điệu, mỗi ca từ.
Trong các tiết học hát dân ca, nếu giáo viên truyền tải hết những nội dung
về văn hóa dân tộc, ý nghĩa nhân văn trong mỗi làn điệu hay những nhạc cụ
cổ truyền, học sinh được tiếp cận với văn hóa nhiều vùng miền thì chắc
chắn các em sẽ cảm thấy yêu thích các sản phẩm văn hóa của dân tộc. Qua
đó mà gieo vào lòng các em niềm tự hào dân tộc Việt Nam – một dân tộc
anh hùng với truyền thống hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước.
Nước ta với 54 thành phần dân tộc anh em cùng chung sống trên dải
đất hình chữ S. Mỗi dân tộc, mỗi vùng miền lại mang trong đó những làn
điệu dân ca, những bản sắc văn hóa riêng đặc trưng. Theo khảo sát sơ bộ
đối tượng học sinh 2 khối 6, khối 7 về việc: “Em có thuộc những bài dân
ca đã học trong chương trình không?”, kết quả cho thấy:
Khối 6: 60% - thuộc
Khối 7: > 50% - không thuộc hết
5

Qua đó tôi thấy ngoài những nguyên nhân đã nêu ở trên còn phải
thừa nhận những yếu tố sau ảnh hưởng không nhỏ đến thái độ của cá em
đối với âm nhạc truyền thống. Đó là:
- Giáo viên chưa xác định được cho học sinh về tầm quan trọng của âm nhạc
truyền thống nói chung và dân ca nói riêng trong đời sống con người.
- Trong quá trình dạy còn máy móc, thiếu linh hoạt, thiếu tính sáng tạo, chưa
giải quyết đồng thời những thao tác cơ bản: nhìn – nghe – nhớ – sáng tạo
trong học sinh.
- Sử dụng tài liệu dạy học, giáo cụ trực quan chưa triệt để, còn ít khai thác
những kiến thức âm nhạc có liên quan đến vùng miền, tộc người được giới
thiệu trong bài.
- Đồ dùng dạy học còn hạn chế, không có băng đĩa nhạc minh họa, không có
thiết bị trình chiếu….
Vì thế, tôi thấy việc nâng cao hứng thú trong giờ học dân ca cho học
sinh THCS là vô cùng cấp thiết. Hiểu dân ca, yêu dân ca là các em thêm
yêu quê hương bản quán, yêu những giá trị tinh thần của cha ông đã đúc kết
và chắt lọc từ bao đời. Bằng những nhận thức của mình, các em sẽ thấy
được giá trị đích thực của âm nhạc truyền thống, từ đó thấy được trách
nhiệm của mình trong việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy cho hôm nay và
muôn đời sau.
Đây chính là cơ sở lý luận và thực tiễn để chúng ta thực hiện việc
nâng cao hứng thú trong giờ học hát dân ca cho học sinh THCS.
Để đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của xã hội phát triển, việc nâng
cao hứng thú cho học sinh trong giờ học hát dân ca không phải ngày một
ngày hai. Chính vì vậy, tôi xin đề xuất một số giải pháp sau:
C – QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
6
I – MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ THỰC HIỆN ĐỂ TÀI:
1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về dân ca, phong tục tập quán địa
phương.

Để hát hay những làn điệu dân ca, học sinh phải hiểu dân ca là gì?
Làn điệu đó xuất phát từ đâu? Học sinh phải phân biệt được thế nào là một
làn điệu dân ca, thế nào là một bài hát do nhạc sĩ sáng tác?
Làm được điều này, trước tiên chúng ta cho học sinh kể tên một số
làn điệu dân ca mà các em đã học, đã biết và hỏi tên tác giả, đồng thời cho
các em so sánh với một bài hát của một nhạc sĩ bất kỳ (VD: Thật là hay –
Hoàng Lân). Rõ ràng em nào cũng nhận thấy bài dân ca không có tên tác
giả như những bài hát khác mà em thường thấy. Từ đó các em sẽ hiểu:
Dân ca là gì? Giáo viên sẽ giúp học sinh làm rõ thêm khái niệm dân ca là
những bài hát do nhân dân sáng tác, không rõ tác giả được lưu truyền từ đời
này sang đời khác và đươc phổ biến rộng rãi ở từng vùng, từng dân tộc.
Dân ca là sản phẩm tinh thần của cha ông ta, được sàng lọc, gọt giũa qua
nhiều năm tháng nên có sức sống bền vững trong cuộc sống qua nhiều thế
hệ.
Mỗi dân tộc đều có những phong tục tập quán mang bản sắc riêng
của dân tộc đó. Sự khác nhau này tùy thuộc vào môi trường sống, vị trí địa
lý và ngôn ngữ của đồn bào sống trong khu vực mà ảnh hưởng trực tiếp
hoặc gián tiếp đến đời sống tinh thần cũng như tín ngưỡng của dân cư vùng
đó. Do vậy nhiều bài hát đã đạt tới trình độ cao về mặt nghệ thuật và có sức
hấp dẫn, mạnh mẽ.
Để học sinh hiểu được phần này, tôi giới thiệu cho các em xem vị trí
địa lý của địa phương nơi sản sinh ra làn điệu dân ca mà lớp chuẩn bị học
trên bản đồ hành chính Việt Nam, xem những hình ảnh, tư liệu có liên quan
như: Hội Lim (bài Lý cây đa – Dân ca quan họ Bắc Ninh); đời sống trên
7
sông nước của người dân Nam Bộ (bài Vui bước trên đường xa – dân ca
Nam Bộ); quang cảnh ngày mùa (bài Đi cắt lúa – Dân ca H’rê – Tây
Nguyên)… Tìm hiểu về trang phục dân tộc của dân tộc, hay nghe thêm
những làn điệu khác của địa phương đó cũng như của các vùng khác để học
sinh cảm nhận được sự phong phú, tính đặc thù vùng miền của dân ca Việt

Nam, từ đó các em sẽ thấy hứng thú hơn trong việc học bài hát mới.
VD: Khi dạy bài hát Đi cấy – dân ca Thanh Hóa, tôi làm theo trình tự sau:
- Giới thiệu tỉnh Thanh Hóa trên bản đồ hành chính Việt Nam, nói rõ Thanh
Hóa là tỉnh thuộc Bắc Trung Bộ, có bờ biển đẹp với khu nghỉ mát nổi tiếng
Sầm Sơn, nhân dân Thanh Hóa được Bác Hồ khen tặng anh hùng trong
cuộc kháng chiến chống Mỹ và lao động sản xuất.
- Cho học sinh nghe bài hát ca ngợi nhân dân Thanh Hóa; nghe thêm làn
điệu: Hò Sông Mã.
- Giới thiệu về công việc lao động của nhà nông như: Đi cấy, nhổ mạ, làm
cỏ, gặt lúa…
- Giới thiệu một bài hát trong tổ khúc “Múa đèn”: Bài “Nhổ mạ” bằng cách
cho học sinh nghe băng đĩa hoặc giáo viên hát mẫu.
- Cho học sinh nghe giai điệu bài hát “Đi cấy”, học sinh sẽ cảm nhận về giai
điệu, ca từ, chia câu hát…
- Giáo viên tiến hành dạy theo phương pháp truyền thống, dạy từng câu theo
lối móc xích.
Hay khi ta dạy bài hát “Đi cắt lúa” – Dân ca H’rê (Tây Nguyên), ta
phải cho học sinh hiểu được miền đất Tây Nguyên hùng vĩ chứa đựng trong
nó một kho tàng văn hóa dân gian phong phú và đặc sắc với những Trường
ca Đam San, những nhạc cụ độc đáo không đâu có được như T’rưng, kèn
Đinh năm, K’ni…không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã được tổ
chức Unesco công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của Thế giới…
Đối với bài dân ca Đức “Hô la hê, Hô la hô”, chúng ta cũng phải cho
các em tìm hiểu sơ qua về đất nước và con người Đức thông minh, trí tuệ,
mạnh mẽ, đã từng bá chủ phần lớn châu Âu trong thế chiến thứ II và ngày
8
nay, nước Đức vẫn phát triển mạnh về kinh tế cũng như khoa học kỹ thuật,
xứng đáng là Trung tâm của châu Âu.
Tôi tin rằng khi hiểu rõ được cội nguồn cũng như nội dung của
những làn điệu dân ca, các em sẽ vô cùng thích thú vì có thể từ trước đến

nay các em chưa biết được những điều này, nó sẽ giúp các em bổ trợ về
kiến thức địa lý và thêm phần hứng thú trong các tiết học hát dân ca.
2. Rèn luyện kỹ năng hát chuẩn xác cho học sinh.
Hiểu được những tập tục văn hóa các dân tộc không có nghĩa là hát
hay ngay bài hát đó. Để hát tốt, hát đúng, hát hay chúng ta phải rèn luyện
kỹ năng hát cho học sinh. Đó là:
- Giáo viên hướng dẫn khởi động giọng bằng những mẫu âm đơn giản, quen
thuộc theo cao độ đi lên đi xuống.
Luyện cao độ khó trong bài như các tiếng luyến láy 2, 3, 4 nốt như bài hát:
Lý cây đa – Dân ca Quan họ Bắc Ninh.
- - Hướng dẫn học sinh cách nhả chữ sao cho tròn, rõ lời ca, lấy hơi đúng
chỗ, đúng cách, hát liền tiếng, ngắt tiếng…như trong bài hát: Lý dĩa bánh
9
bò – Dân ca Nam Bộ.
- Hướng dẫn học sinh hát đúng sắc thái tình cảm của bài để bài hát đạt chất
lượng cao về mặt nghệ thuật.
Qua một số gợi ý trên, kỹ năng hát của học sinh sẽ từng ngày được
nâng cao và có chất lượng về mặt nghệ thuật.
3. Kết hợp một số động tác biểu diễn minh họa.
Một yêu cầu đặt ra trong giờ học hát nói chung và hát dân ca nói
riêng là học sinh ngoài việc phải nắm được giai điệu bài hát, hát đúng sắc
thái tình cảm mà còn phải biết thể hiện bài hát thông qua phần trình diễn
của nhóm hoặc cá nhân. Chính vì vậy với mỗi bài hát hác nhau ở các miền
khác nhau, tôi đều phải soạn ra những động tác minh họa phù hợp với nội
dung và đặc điểm vùng miền đó. Những động tác minh họa tuy đơn giản
nhưng cũng giúp các em thêm hứng thú trong phần trình bày bài hát. Múa
đi đôi với hát sẽ giúp các em thể hiện lời ca tinh tế hơn, sâu sắc hơn.
Để học sinh thực hiện được nhưng động tác minh họa một cách uyển
chuyển, duyên dáng, tôi thường chuẩn bị những bức tranh ca múa hát tập
thể của cac nghệ sĩ chuyên nghiệp để các em tham khảo, học tập phong

cách và từ đó áp dụng cho bản than, kích thích lòng say mê nghệ thuật của
10
các em.
VD: Tập minh họa bài hát “Đi cấy – dân ca Thanh Hóa”.
- Học sinh xem tranh về tổ khúc Múa đèn, trong đó xem kỹ phần động tác
minh họa bài Đi cấy.
- Sau khi học sinh hát thuộc bài hát, giáo viên hướng dẫn học sinh động tác
minh họa phù hợp với từng câu hát:
+ Câu hát “Lên chùa bẻ một cành sen” – cuộn tay mô phỏng động tác hái
hoa.
+ Câu hát “Ăn cơm bằng đèn đi cấy sáng trăng” – Hai tay xòe ngửa đưa
lên vai, chân nhún theo nhịp 2.
11
12
+ Câu hát “Thắp đèn ta sẽ chơi trăng ngoài thềm” – Hai tay đứa từ dưới
lên cuộc ở trên cao kết hợp chân đi lên phía trước.
+ Câu hát “Cầu cho trong ấm êm, êm lại ngoài êm” – Hai tay úp vào ngực,
cuối câu hát đưa ra 2 bên ngửa tay
Những động tác phụ họa tuy đơn giản nhưng cũng phần nào giúp các
em tự tin hơn, hát đúng nhịp, thể hiện sinh động và chính xác giai điệu bài
hát, từ đó các em thêm yêu các làn điệu dân ca của quê hương.
13
4. Cải tiến bài soạn lên lớp.
Có thể nói muốn tạo được một tiết học vui tươi hào hứng, người giáo
viên phải tiến hành chắt lọc, kết hợp cả khoa học và nghệ thuật một cách
chặt chẽ để tìm ra nhưng phương pháp hay tạo hứng thú cho học sinh trong
giờ học nhạc nói chung và tiết học hát dân ca nói riêng. Giáo dục âm nhạc
trong nhà trường phổ thông không phải là đào tạo những nghệ sĩ biểu diễn
chuyên nghiệp nhưng cũng phải vì thế mà ta dạy hời hợt, bỏ qua mục đích
là hướng các em đến cái chân – thiện – mỹ. Trong cuộc sống, định hướng

cho ước mơ của các em được bay cao bay xa trên con đường chinh phục
đỉnh cao tri thức.
Chính vì vậy trong bài soạn, giáo viên phải đặc biệt chú ý về tiếng
trình lên lớp phù hợp, tránh nhàm chán, buồn tẻ, từ ngữ trong bài phải chau
chuốt chính xác, chuẩn mực và có tính thẩm mỹ cao. Giáo viên phải thường
xuyên trau dồi kiến thức, cập nhật những thông tin mới kịp thời, lựa chọn
đưa vào bài giảng để luôn mang đến cho học sinh những điều mới mẻ về
cuộc sống xung quanh các em, từ đó giúp các em định hướng đúng thẩm
mỹ âm nhạc của mình.
Cải tiến trong đánh giá học sinh để phù hợp với các đối tượng học
sinh là một phần được các nhà giáo dục quan tâm hàng đầu trong đổi mới
phương pháp dạy. Tôi luôn đặc biệt chú ý đến 3 đối tượng học sinh. Đó là:
Học sinh hát tốt, hát được và hát kém. Tôi lấy học sinh hát tốt để sửa sai
cho học sinh hát kém, động viên những học sinh hát được để các em hát tốt
hơn, đạt kết quả cao hơn.
Trong một tập thể học sinh không phải em nào cũng biết hát và hát
hay. Những học sinh này thường có tâm lý ngại ngùng, tự ti, sợ lộ mặt hạn
chế của mình trước các bạn. Các em không tham gia vào các hoạt động
trong lớp, trong tiết học hoặc có tham gia thì miễn cưỡng, thiếu hiệu quả.
14
Giáo viên phải nắm được đặc điểm tâm lý của các đối tượng này, soạn
những yêu cầu phù hợp khả năng của các em, thường xuyên quan tâm động
viên, khuyến khích chấm điểm cao nếu các em thực hiện được yêu cầu tối
thiểu để các em dần xóa bỏ mặc cảm mình thua bạn bè, từ đó cá em sẽ
tham gia tích cực vào các hoạt động trong giờ học, dần cải thiện được kết
quả học tập.
Phương pháp “Lấy học sinh làm nhân vật trung tâm” cũng được tôi
áp dụng triệt để trong bài soạn của mình. Các em phải được hoạt động tích
cực, hào hứng trong giờ học, thích thú phát biểu xây dựng bài, phát huy tư
duy sáng tạo, biết cảm nhận được cái đẹp của âm nhạc, hát những lời ca từ

trái tim với tình cảm yêu quê hương đất nước.
VD: Trong tiết học bài hát Lí cây đa, tôi sẽ tiến hành các bước sau:
- Treo bản đồ hành chính Việt Nam, giới thiệu về miền đất Kinh Bắc giàu
truyền thống văn hóa dân gian với lễ hội Lim hàng năm, nơi góp mặt đua
tài của biết bao liền anh liền chị với hơn 200 làn điệu Quan họ làm say đắm
bao người về trẩy hội.
- Yêu cầu học sinh kể tên một số làn điệu Quan họ mà các em đã được nghe,
được học, hát minh họa nếu thuộc => Giáo viên nhận xét, chấm điểm
khuyến khích.
- Cho học sinh nghe thêm một số làn điệu Quan họ khác quen thuộc như:
Cây trúc xinh, Người ở đừng về, Vào chùa…=> Hỏi học sinh về cảm nhận
của mình khi nghe các làn điệu dân ca Quan họ.
- Giới thiệu nguồn gốc và nội dung bài hát.
- Khởi động giọng theo những mẫu âm quen thuộc.
- Cho học sinh nghe bài hát mẫu một lần.
- Phân tích cấu trúc, chia câu hát, đánh dấu chỗ lấy hơi, lưu ý câu hát có
tiếng luyến như: quán – ngồi – lý – lới…
- Gọi học sinh đọc diễn cảm lời ca.
- Tiến hành dạy hát theo phương pháp móc xích.
- Hướng dẫn cả lớp hát hoàn chỉnh cả bài, gõ đệm theo nhịp và hát theo phần
đệm của đàn phím điện tử.
15
- Hướng dẫn học sinh hát kết hợp động tác phụ họa phù hợp với từng câu
hát.
- Giáo viên gọi nhóm, cá nhân Học sinh lên hát đúng giai điệu, đúng sắc thái
và vận động nhẹ nhàng theo nhịp, (khuyến khích sự sáng tạo)
- Giáo viên gọi học sinh nhận xét phần trình bày của bạn, chốt vấn đề và
chấm điểm.
5. Hướng dẫn học sinh tập đặt lời mới cho các làn điệu dân ca.
Nhằm phát huy tính sáng tạo của học sinh, sau mỗi giờ học tôi luôn

động viên và hướng dẫn các em đặt lời mới cho giai điệu bài hát vừa học
theo nhiều chủ đề khác nhau như: thầy cô – mái trường – bàn bè, thiên
nhiên bốn mùa, phòng chống tệ nạn xã hội… Những cá nhân, nhóm làm tốt
ngoài việc được tuyên dương chấm điểm còn được cả lớp hát phần lời ca
mình đặt ra, tạo tâm lý phấn khởi, hăng say học tập và yêu quý môn học.
Nói chung đây cũng là một trong những biện pháp giúp giờ học hát thêm
sôi nổi, hứng thú, đạt kết quả.
6. Phương pháp tổ chức trò chơi.
Thời lượng một tiết học là 45 phút, nếu khéo sắp xếp thì chúng ra
cũng có thể lồng ghép các trò chơi trí tuệ mang tính giáo dục truyền thống
cho các em trong mỗi giờ học để tăng sự lôi cuốn hấp dẫn. Sau đây là một
số trò chơi gợi ý:
* Trò chơi 1: Chuyền hoa
- Chuẩn bị: Một cành hoa giấy, phần thưởng cho người chơi.
- Luật chơi: Cả lớp hát bài dân ca vừa học, tay chuyền hoa lần lượt qua
từng người. Bài hát kết thúc, hoa ở tay ai người đó phải trả lời câu hỏi
do giáo viên hoặc ban tổ chức trò chơi đặt ra. Trả lời đúng được thưởng
trả lời sai bị phạt.
Câu hỏi chuẩn bị:
? Làm điệu dân ca vừa hát thuộc vùng nào trên đất nước ta
? Hãy kể tên một vài làn điệu khác của vùng đó?
? Dân ca là gì? Phân biệt dân ca với các bài hát mới?
16
? Bài hát “Lí dĩa bánh bò” Thuộc miền nào của nước ta?
* Trò chơi 2: Sắp xếp các làn điệu dân ca theo đúng trình tự từ
Bắc vào Nam.
- Chuẩn bị: Băng đĩa nhạc ghi lại 3 – 4 làn điệu dân ca quen thuộc từ Bắc
vào Nam, phần thưởng cho các nhóm chơi.
- Bảng ghi tên các bài có trong trò chơi
- Luật chơi: Chia lớp thành 2 nhóm. Giáo viên (hoặc người điều khiển) sẽ

cho các nhóm nghe lần lượt từng bài, các nhóm nhanh chóng sắp xếp
theo đúng trình tự từ Bắc vào Nam, nhóm nào nhanh hơn sẽ được nhận
phần thưởng.
* Trò chơi 3: Nghe giai điệu đoán tên bài hát và địa danh.
- Chuẩn bị: Băng đĩa nhạc ghi từ 5 làn điệu dân ca trở lên, phần thưởng
cho các đội chơi.
- Luật chơi: Chia lớp thành 3 – 4 nhóm. Giáo viên (hoặc người điều
khiển) sẽ mở cho các đội nghe lần lượt từng làn điệu dân ca, sau mỗi làn
điệu các nhóm nhanh tay phát tín hiệu trả lời đó là bài hát nào, ở đâu.
Đội nào trả lời nhanh và đúng sẽ được thưởng, đội nào trả lời sai sẽ bị
phạt.
Trên đây là một số giải pháp để từng bước nâng cao chất lượng và hứng
thú trong giờ học hát dân ca cho học sinh THCS, nhằm đưa các em gần hơn
với giá trị văn hóa truyền thống của cha ông ta, giáo dục các em hiểu và
thêm trân trọng những sản phẩm tinh thần được chắt lọc và đúc kết qua bao
thăng trầm của lịch sử để ngày nay các em có được những bài ca, những
làn điệu mang tâm hồn dân học Việt Nam.
II. KẾT QUẢ.
Qua một thời gian với sự cố gắng và nỗ lực của thầy và trò, chúng tôi
đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận:
- Hầu hết các em ở tất cả các khối lớp đều yêu thích môn âm nhạc nói
17
chung và những bài hát dân ca nói riêng, chất lượng và không khí giờ
học được cải thiện đáng kể, các kiến thức về văn hóa vùng miền đã
được các em quan tâm và tìm hiểu thông qua các tiết học dân ca.
- Kết quả cuối năm học 100% học sinh đạt yêu cầu.
Khối 6: 100% học sinh thuộc bài
Khối 7: 100% học sinh thuộc bài
Khối 8: 100% học sinh thuộc bài
18

- Vào giờ hát 5’ giữa giờ đâu đó vang lên những làn điệu dân ca, trong
Hội diễn văn nghệ được nhà trường tốt chức hàng năm đã có bóng dáng
những em học sinh mặc đồng phục dân tộc thiểu số và hát làn điệu dân
ca. Hầu hết các em đều hiểu được những giá trị đích thực cội nguồn dân
tộc thông qua các làn điệu dân ca vùng miền.
- Từ việc không thiết tha gì với nghệ thuật truyền thống thì nay các em đã
yêu thích hát dân ca, nhận thức được đâu là âm nhạc chân chính.
- Hát dân ca đã khơi dậy trong lòng các em lòng say mê âm nhạc nói
chung và các làn điệu dân ca Việt Nam nói riêng.
- Thông qua các làn điệu dân ca vùng miền, tính thẩm mỹ của học sinh
được nâng cao, góp phần giáo dục đạo đức lối sống, nhân cách các em
từng bước được hoàn thiện và các em biết trân trọng, phát huy bản sắc
văn hóa dân tộc nước nhà.
D – KẾT LUẬN VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ
Dân ca có một tầm quan trọng trong nền âm nhạc cổ truyền nói riêng
và nền âm nhạc Việt Nam nói chung. Dân ca Việt Nam là kho tàng âm nhạc
dân gian quý giá được kết thùa từ những sáng tạo nghệ thuật trải qua hàng
19
ngàn năm đúc kết của cha ông ta. Với những âm điệu đặc sắc, những mẫu
mực, những nguyên tắc sáng tạo nghệ thuật đáng được học hỏi, kế thừa,
dân ca Việt Nam đã và sẽ còn là nguồn nguyên liệu quý báu cho những
sáng tác của hôm nay và mai sau.
Dân ca Việt Nam thực sự là một khi tàng vô giá, một tài sản to lớn
mà bất cứ một người dân Việt Nam dù ở đâu đều phải có trách nhiệm gìn
giữ và phát hủy những giá trị tinh thần đó. Dân ca Việt Nam sẽ mãi trường
tồn cùng các thế hệ người Việt.
Nâng cao hứng thú trong giờ học hát dân ca cho học sinh THCS là
việc làm thiết thực một mặt góp phần tích cực vào việc nâng cao khả năng
cảm thụ âm nhạc truyền thống, phát huy tính sáng tạo nghệ thuật đồng thời
nâng cao đời sống tinh thần cho học sinh, mặt khác bảo tồn nền văn hóa

Việt Nam giáu bản sắc dân tộc.
Nâng cao hứng thú trong giờ học hát dân ca là giúp học sinh dễ dàng
nắm bắt và tiếp thu vốn cổ của dân tộc, các em hiểu được cái hay cái đẹp,
cái hồn dân tộc ẩn chứa trong mỗi làn điệu, mỗi câu hát dân ca mà cha ông
ta đã đúc kết hàng năm mới có được. Qua đó các em cũng thấy được trách
nhiệm của mình đối với việc giữ gìn bản sắc dân tộc, chống lai căng bài
xích văn hóa dân tộc, hòa nhập văn hóa thế giới nhưng vẫn giữ nét đặc
trưng của văn hóa nước nhà.
Thông qua các giờ học hát dân ca, chúng ta cũng giúp các em trang
bị thêm những kiến thức về âm nhạc cổ truyền dân tộc, rèn luyện kỹ năng
hát dân ca như luyến láy, nhấn nhá. Mặt khác còn có thể giúp các em biết
được các ngôn ngữ của các vùng miền dân tộc, từ đó các em thêm yêu các
làn điệu dân ca quê hương mình, cũng như thêm yêu đất nước mình.
Là một giáo viên THCS, tôi cho rằng việc nâng cao và tạo hứng thú
cho học sinh trong giờ học hát dân ca là góp phần tích cực vào công tác
20
giáo dục thẩm mỹ âm nhạc, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong các em,
dần hướng tới sự hoàn mỹ về nhân cách con người. Cũng như tạo cho các
em có cơ hội tiếp xúc với những nét đẹp văn hóa của các vùng miền trên
dân tộc.
Để sáng kiến này đạt được kết quả cao hơn nữa, tôi xin có một số kiến nghị
sau:
- Nhà trường cần tạo điều kiện hơn nữa về cơ sở vật chất như phương tiện
trình chiếu để học sinh được xem, được nghe những tư liệu liên quan
đến bài học, để các em có thể hiểu bài hơn, có hứng thú và niềm đam
mê với các bài hát dân ca, cũng như có động lực để tìm hiểu thêm về
nét đẹp văn hóa các dân tộc Việt Nam.
- Thường xuyên tổ chức các buổi hoạt động ngoại khóa kết hợp tổ Văn
với nội dung có liên quan đến giáo dục văn hóa cội nguồn dân tộc như
thăm quan bảo tàng dân tộc học, nghe nói chuyện về truyền thống,

phong tục tập quán các vùng miền, Tổ chức biểu diễn các loại hình văn
hóa truyền thống như Thi hát dân ca, quan họ, nghe và xem những vở
chèo, thuồng, hát văn…
- Nâng cao trình độ giáo viên âm nhạc bằng việc tạo điều kiện cho giáo
viên tham gia các lớp bồi dưỡng chuyên môn, dự giờ học hỏi kinh
nghiệm từ đồng nghiệp trong trường cũng như trường bạn.
- Sưu tầm và mua các tài liệu bổ trợ kiến thức chuyên môn băng đĩa nhạc,
sách tham khảo…
Trên đây là một số kinh nghiệp của tôi để có thể gây được hứng thú cho
học sinh THCS trong giờ học hát dân ca. Trong thời gian nghiên cứu và
thực hiện sáng kiến kinh nghiệm này mặc dù bản thân rất cố gắng nhưng
chắc chắn không tránh khỏi sai sót. Xin được sự đóng góp ý kiến từ Ban
Giám hiệu nhà trường và các đồng nghiệp.
Chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 17 tháng 04 năm 2014
21
Người viết
Dương Thùy Dung
NHẬN XÉT VÀ ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG XÉT
DUYỆT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
22
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
23