Trường THPT Tam Nông GDCD lớp 10 Giáo viên pptx

Trường THPT Tam Nông GDCD lớp 10 Giáo viên: Triệu Quang Thịnh
BÀI 8
TỒN TẠI XÃ HỘI VÀ Ý THỨC XÃ HỘI
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Học xong bài này, học sinh cần đạt được:
1. Về kiến thức:
- Hiểu được nội dung các khái niệm: Ý thức xã hội (YTXH), hai cấp độ của YTXH.
- - Mối quan hệ giữa giữa TTXH và YTXH.
2. Về kỹ năng:
- Thấy được một cách có hệ thống các yếu tố hợp thành YTXH
- Thấy được mối quan hệ biện chứng giữa TTXH và YTXH.
3. Về thái độ:
- Biết tiếp thu các quan điểm tiến bộ, phê phán các hiện tượng ý thức, tư tưởng lạc
hậu, lỗi thời.
II. KIẾN THỨC CƠ BẢN, TRỌNG TÂM
1. Kiến thức cơ bản:
- Ý thức xã hội
- Hai cấp độ của YTXH
- Mối quan hệ giữa TTXH và YTXH
2. Kiến thức trọng tâm
- Mối quan hệ giữa TTXH và YTXH
III. PHƯƠNG PHÁP VÀ HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC
1. PPDH: Thuyết trình, đàm thoại, thảo luận lớp, thảo luận nhóm, phương pháp
động não, nêu vấn đề
2. HTTCDH: Học theo lớp, cá nhân, nhóm nhỏ
IV. CHUẨN BỊ
1. Giáo viên: Tham khảo: SGV GDCD 10 (Không phân ban), SGV Triết học10
(Ban khoa học xã hội), hướng dẫn học Triết học 12 (Ban khoa học xã hội), thiết kế bài
giảng GDCD 10 - Hồ Thanh Diện - Nhà Xuất bản Hà Nội, giới thiệu giáo án GDCD 10-
Vũ Đình Bảy - Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội
2. Học sinh: Tìm hiểu trước bài học

V. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Ổn định tổ chức.
2.Kiểm tra bài cũ (4’)
Câu hỏi 1: PTSX là gì? Bao gồm những yếu tố cơ bản nào?
Câu hỏi 2: Phân tích mối quan hệ giữa LLSX và QHSX?
3. Giới thiệu bài (2’):
- Hôm trước chúng ta đã tìm hiểu các yếu tố của TTXH. Vậy bây giờ ai nhắc lại:
TTXH bao gồm những yếu tố nào? Hôm nay chúng ta tiếp tục tìm hiểu bài 8: TTXH và
YTXH, tiết học trước chúng ta đã tìm hiểu về TTXH, vậy còn YTXH là gì? giữa TTXH
và YTXH có mối quan hệ như thế nào? Chúng ta tìm hiểu phần 2:YTXH.
3. Tiến trình tổ chức tiết học 3:
Hoạt động của Thầy và Trò Kiến thức cơ bản
HOẠT ĐỘNG 1 (8’)
BẰNG PHƯƠNG PHÁP ĐÀM THOẠI, GIẢNG GIẢI GV DẪN DẮT HS
TÌM HIỂU KHÁI NIỆM “Ý THỨC XÃ HỘI”
2. Ý thức xã hội
Hỏi: Nếu TTXH được coi là mặt vật chất
của đời sống xã hội, thì YTXH là mặt nào
của đời sống xã hội?
- GVKL: YTXH là mặt tinh thần của xã hội
* GV giảng giải: Trong đời sống xã hội, mỗi
con người đều có những quan niệm, quan
điểm riêng, đó là ý thức cá nhân. Những cá
nhân trong cùng một giai cấp lại có những
quan niệm, quan điểm chung. Đó là ý thức
giai cấp
Toàm bộ những quan niệm, quan điểm của
các cá nhân, hiện tượng tình cảm, tâm lý đến
các quan điểm và các học thuyết chính trị,
pháp quyền, tôn giáo, nghệ thuật, đạo đức,

triết học, khoa học được gọi là YTXH
Hỏi: Theo em TTXH và YTXH cái nào có
trước?
- GVKL: “Tồn tại” là cái có trước, “Ý thức,
tinh thần” là cái có sau. TTXH có trước,
YTXH có sau và là cái phản ánh TTXH (GV
có thể lấy ví dụ thực tế để giải thích)
Hỏi: Vậy em nào rút ra được YTXH là gì?
- HS nêu ý kiến
- HS trả lời
- HS rút ra khái niệm YTXH
a. YTXH là gì?
- Là cái phản ánh xã hội, bao
gồm những quan niệm, quan
điểm của các cá nhân trong xã
hội từ các hiện tượng tình cảm,
tâm lý đến các quan điểm và các
học thuyết chính trị, pháp
quyền, tôn giáo, nghệ thuật, đạo
đức, triết học
HOẠT ĐỘNG 2 (10’)
THẢO LUẬN NHÓM TÌM HIỂU HAI CẤP ĐỘ CỦA Ý THỨC XÃ
HỘI
b. Hai cấp độ của YTXH
* GV tổ chức cho HS thảo luận nhóm nhỏ:
mỗi nhóm 2 HS
- GV phát phiếu học tập và định thời gian
làm việc
PHIẾU HỌC TẬP
Các

cấp độ
Nguồn
gốc
Bản chất Đặc điểm
hình thành
Tâm lý
xã hội
Hệ tư
tưởng
- HS theo nhóm nhỏ

* Tâm lý xã hội:
Toàn bộ tâm trạng, thói quen,
tình cảm của con người được
hình thành một cách tự phát do
ảnh hưởng trực tiếp của điều
kiện sinh sống hàng ngày nhưng
chưa được khái quát thành học
thuyết, lý luận
* Hệ tư tưởng:
- Là toàn bộ quan niệm, quan
điểm về đạo đức, chính trị, pháp
quyền, đã được khái quát
thành học thuyết, lý luận, được
hình thành một cách tự giác do
HTT
Tâm lý XH
- Hết thời gian thảo luận, GV yêu cầu HS
trình bày kết quả thảo luận
- GV yêu cầu những HS nhóm khác nêu

nhận xét và bổ sung ý kiến.
GV sử dụng sơ đồ đã chuẩn bị để củng cố
(PHỤ LỤC)
Hỏi: Từ sự phân tích trên em nào rút ra được
tâm lý xã hội là gì? Hệ tư tưởng là gì?
- GV vừa dùng sơ đồ để củng cố khái niệm
vừa ghi những nội dung cơ bản
* GV dùng sơ đồ khác để so sánh nội hàm
của 2 khái niệm: Tâm lý xã hội và hệ tư
tưởng.
- Đại diện các nhóm trình bày
kết quả thảo luận
- Các nhóm khác bổ sung
các nhà tư tưởng của những giai
cấp nhất định dựng nên.
HOẠT ĐỘNG 3 (14’)
THẢO LUẬN NHÓM TÌM HIỂU MỐI
QUAN HỆ GIỮA TTXH VÀ YTXH
III. Mối quan hệ giữa
TTXH và YTXH
* GV tổ chức cho HS thảo luận nhóm:
- Chia lớp thành 4 nhóm lớn
- GV phát phiếu học tập và hướng dẫn cách
thực hiện
- Định thời gian làm việc
PHIẾU HỌC TẬP
Chế độ
XH
Tồn tại xã
hội

Ý thức xã
hội
CXNT
CHNL
Phong
kiến
TBCN
XHCN
- Hết thời gian thảo luận, GV yêu cầu đại
diện cac nhóm trình bày ý kiến
- GV dùng sơ đồ (PHỤ LỤC 2) để củng cố
và đi đến kết luận:aYTXH là cái phản ánh
TTXH. Khi TTXH thay đổi thì YTXH cũng
thay đổi theo.
Hỏi: Như vậy TTXH và YTXH cái nào
quyết đinh? Vì sao?
- GV bổ sung và kết luận: TTXH là cái có
- HS thảo luận và ghi vào phiếu
học tập
- Đại diện các nhóm trình bày
kết quả thảo luận
- Cả lớp bổ sung
- HS trả lời

a. TTXH quyết định
YTXH
trước và quyết định YTXH. YTXH chỉ là sự
phản ánh TTXH, do TTXH sinh ra. Mỗi khi
PTSX của TTXH thay đổi thì kéo theo sự
thay đổi về nội dung phản ánh của hình thái

xã hội.
Ví dụ: Khi PTSX XHCN thay thế PTSX
TBCN thì nội dung phản ánh, tức là tâm lý
xã hội., hệ tư tưởng cũng thay đổi: quan
niệm, quan điểm của con người về đạo đức,
chính tri, pháp quyền, cũng thay đổi theo.
Hỏi: YTXH là sự phản ánh TTXXH, vậy
YTXH có tác động như thế nào đến TTXH?
- GV bổ sung và kết luận:
+ Nếu YTXH tiến bộ, phản ánh đúng quy
luật khách quan  chỉ đạo hoạt động thực
tiễn của con người
Ví dụ: Tư tưởng của Mác- Ăngghen về một
chế độ xã hội không có giai cấp đối kháng,
không có áp bức, bóc lột - Chế độ xã hội
XHCN. Tư tưởng này của hai ông được hình
thành vào giữa thế kỷ XIX trong học thuyết
lý luận về CNXH khoa học. Nó đã làm cơ
sở, nền tảng chỉ đạo hoạt động Cách mạng
của giai cấp công nhân thế giới  Đầu thế
kỷ XX tư tưởng của Mác - Ăngghen trở
thành hiện thực khi Cách mạng Nga thành
công, nước Liên Xô XHCN ra đời.
+ Nếu YTXH lạc hậu, thì nó có tác động
kìm hãm sự phát triển của TTXH.
Ví dụ: Con người ý thức kém: tàn phá giới tự
nhiên, khai thác tự nhiên bừa bãi  Kìm
hãm sự phát triển của giới tự nhiên, kinh tế
đất nước kém phát triển.
Ví dụ: Trong lớp học ý thức của HS kém:

không tôn trọng nội quy của trường, lớp,
lười biếng, thiếu tinh thần đoàn kết  Làm
cho lớp học không tiến bộ đươc.
- HS trả lời
- TTXH là cái có trước và quyết
định YTXH
- YTXH chỉ là sự phản ánh
TTXH, do TTXH sinh ra.
- Khi TTXH thay đổi thì sớm
muộn YTXH cũng thay đổi
theo.
b. Sự tác động trở lại của
YTXH đối với TTXH
- YTXH tiến bộ, phản ánh đúng
quy luật khách quan  chỉ đạo
hoạt động thực tiễn của con
người  Thúc đẩy TTXH phát
triển
- YTXH lạc hậu  Kìm hãm sự
phát triển của TTXH.
4. Củng cố luyện tập (4’):
- GV chốt lại nội dung toàn bài và yêu cầu HS trả lời nhanh các câu hỏi trắc nghiệm
nhằm kiểm tra và củng cố kiến thức đã học:
Câu 1: TTXH bao gồm những yếu tố nào
A. Môi trường tự nhiên B. Phương thức sản xuất C. Dân số D. A, B và
C
Câu 2: Xét về cấp độ phản ánh, ý thức xã hội bao gồm
A. Tâm lý xã hội và tư tưởng C. Tâm lý xã hội và hệ tư tưởng
B. Các hiện tượng tâm lý và tình cảm D. Tâm lý và hệ tưởng
Câu 3: Trong quan hệ với YTXH, TTXH giữ vai trò:

A. Quan trọng B. Quyết định C. Là cơ sở D. Là tiền đề
Câu 4: Khi TTXH thay đổi thì YTXH đang phản ánh nó
A. Cũng thay đổi theo B. Không thay đổi C. Sẽ mất đi D. Sẽ tồn tại như
cũ
Câu 5: YTXH tiến bộ, phản ánh đúng đắn các quy luật khách quan sẽ
A. Tác động trở lại TTXH C. Thúc đẩy TTXH phát triển
B. Quyết định TTXH D Chi phối sự phát triển của TTXH
5. Hoạt dộng nối tiếp (2’):
- GV yêu cầu HS học bài và trả lời câu hỏi, bài tập 2,3, 4, trang 52,53 SGK
- Tìm hiểu bài 9: Con người là chủ thể của lịch sử, là mục tiêu phát triển của xã hội
6. Nhận xét, đánh giá tiết học (1’).
PHỤ LỤC 1
Các cấp độ Nguồn gốc Bản chất Đặc điểm hình thành
Tâm lý xã hội
Từ TTXH
Toàn bộ tâm trạng, thói quen,
tình cảm của con người
Được hình thành một cách tự
phát do ảnh hưởng trực tiếp của
điều kiện sinh sống hàng ngày
Hệ tư tưởng
Từ TTXH
Toàn bộ quan niệm, quan
điểm về đạo đức, chính trị,
pháp quyền, đã được khái
quát thành học thuyết, lý luận
Được hình thành một cách tự
giác do các nhà tư tưởng của
những giai cấp nhất định xây
dựng nên.

PHỤ LỤC 2
Chế độ
XH
Tồn tại xã hội Ý thức xã hội
CXNT
- Thấp kém:
+ LLSX lạc hậu: người lao động
kém cõi, TLSX thô sơ
+ QHSX lỗi thời: chế độ công hữu
TLSX, sán xuất, hưởng thụ chung
- Chưa xuất hiện quan hệ tư hữu
CHNL
- Chế độ chiếm hữu hình thành
- LLSX có tiến bộ
- Tư tưởng tư hữu, chủ nghĩa cá nhân hình
thành, con người sống lệ thuộc. Chế độ phi
nghĩa cần xóa bỏ.
Phong
kiến
- Lao động năng suất cao hơn: thủ
công, cơ khí
- Con người sống khắc kỷ, ý thức phục tùng ,
không dám đấu tranh
TBCN - Máy móc hiện đại, năng suất lao
- Lối sống ích kỷ, vì đồng tiền, mục tiêu về
chính trị gay gắt, nảy sinh tư tưởng, học
động cao, của cải dồi dào thuyết phê phán CNTB
XHCN
- Kinh tế phát triển , con người
được làm chủ: chế độ công hữu về

TLSX chủ yếu
- Con người quan tâm giúp đỡ lẫn nhau. Cuộc
sống hạnh phúc, bình đẳng, dân chủ