Tổng hợp về các biện pháp tu từ từ vựng

Các biện pháp tu từ từ vựng
1. So sánh:
- So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tơng đồng để làm
tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt. So sánh để tìm ra sự giống nhau, bằng nhau, hơn
nhau, kém nhau giữa hai sự vật, sự việc.
Ví dụ:
+ Nớc biếc trông nh làn khói phủ
Sông tha để mặc bóng trăng vào.
("Thu vịnh" - Nguyễn Khuyến)
+ Quê hơng là đờng đi học
Con về rợp bớm vàng bay
(" Quê hơng" - Đỗ Trung Quân)
+ Lá phong đỏ nh mối tình đợm lửa
Hoa cúc vàng nh nỗi nhớ day da
(" Bài thơ tình ở Hàng Châu" - Nguyễn Bính)
+ Hoa cời, ngọc thốt đoan trang
Mây thua nớc tóc, tuyết nhờng màu da
(" Truyện Kiều" - Nguyễn Du)
+ Trong nh tiếng Hạc bay qua
Đục nh nớc suối mới sa nửa vời
Tiếng khoan nh gió thoảng ngoài
Tiếng mâu sầm sập nh trời đổ ma
(" Truyện Kiều" - Nguyễn Du)
Qua cầu ngả nón trông cầu
Cầu bao nhiêu nhịp dạ sầu bấy nhiêu
(Ca dao)
2. Nhân hóa:
Nhân hóa là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật bằng hững từ ngữ vốn đợc dùng đẻ
gọi hoặc tả con ngời; làm cho thế giới đồ vật, cây cối, loài vật trở nên gần gũi với con ng-
ời, biểu thị đợc những suy nghĩ tình cảm của con ngời.
Ví dụ:

+ Ao làng trăng tắm mây bơi
Nớc trong nh nớc mắt ngời tôi yêu
(" Gò Me" - Hoàng Tố Nguyên)
+ Trái non nh thách thức
Trăm thứ giặc, thứ sâu
Thách kẻ thù sự sống
Phá đời không dễ đâu
(" Quả Sấu non trên cao" - Xuân Diệu)
+ Đêm đã về khuya. Xa xa bờ bên kia Thiên Mụ hiện ra kì ảo, ngọn tháp Phớc Duyên dát
ánh trăng vàng. Sóng vỗ ru mạn thuyền rồi gợn vô hồn xa mãi cùng những tiếng đàn réo rắt
du dơng.
(" Ca Huế trên sông Hơng" - Hà ánh Minh)
3. ẩn dụ:
ẩn dụ là gọi tên sự vật hiện tợng này bằng tên sự vật hiện tợng khác có nét tơng đồng với
nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt.
Ví dụ:
+ Làn thu thủy, nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm, liễ hờn kém xanh
(" Truyện Kiều"- Nguyễn Du)
+ Kho thu phong nguyệt đầy qua nóc
Thuyền chở yên hà nặng vạy then
(" Thuật hứng, 24"- Nguyễn Trãi)
+ Thuyền ơi có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền
( Ca dao)
+ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
(" Viếng lăng Bác"- Viẽn phơng)
+ Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ, con nằm trên lng

(" Khúc hát ru những em bé lớn trên lng mẹ"- Nguyễn Khoa Điềm)
+ Nhân dân ta đang chìm trong bóng đêm, bỗng bừng lên buổi bình minh của thời đại
- Bóng đêm: Cuộc sống tối tăm khổ cực trớc cách mạng
- Buổi bình minh: Dới ánh sáng của cách mạng, cuộc sống thay đổi ấm no hạnh phúc
+ ồ thích thật bài thơ miền Bắc
Rất tự do nên tơi nhạc tơi vần
- Bài thơ miền Bắc : Nói đến thơ là nghĩ đến cái đẹp, cái duyên dáng, rât a nhìn. Miền Bắc
giờ đã đổi thay, cuộc sống mới ở đây thật đẹp, thật hạnh phúc
4. Hoán dụ:
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tợng, khái niệm bằng tên sự vật, hiện tợng, khái niệm khác
có quan hệ gần gũi với no nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt.
Ví dụ
+ Năm qua đi, tháng qua đi
Tre già măng mọc, có gì lạ đâu.
(" Tre việt Nam" - Nguyễn Duy)
+ Hạt gạo làng ta
Gửi ra tiền tuyến
Gửi về phơng xa
Em vui em hát
Hạt gạo làng ta
(" Hạt gạo làng ta" - Trần Đăng Khoa)
+ Mồ hôi mà đổ xuống đồng
Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nơng
( Ca dao)
+ Mong manh áo vải hồn muôn trợng
Hơn tợng đồng phơi những lối mòn
(" Bác ơi" - Tố Hữu)
+ áo chàm đa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay
(" Việt Bắc" - Tố Hữu)

+ Một tay lái chiếc đò ngang
Bến sông Nhật Lê quân sang đêm ngày
Một tay: Cái bộ phận thay cho cái toàn bộ. ở đây dùng để nói đến mẹ Suốt- lòng anh đũng
của mẹ.
5. Nói quá
Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật hiện tợng đ-
ợc miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tợng , tăng sức biểu cảm.
Ví dụ:
+ Ăn bảy nong cơm, ba nong cà
Uống một hớp nớc cạn đà khúc sông
(Ngời anh hùng lang Gióng)
+ Lỗ mũi mời tám gánh lông
Chồng yêu chồng bảo râu rồng trời cho
( Ca dao)
+ Anh đi làm rể Chơng Đài
Một đêm ăn hết mời hai vại cà
Giếng đâu thì dắt anh ra
Không thì anh chết bởi cà nhà em
( Ca dao)
+ Tìm nửa ngày trời không thấy miệng
Bỗng nghe tiếng nói giữa chòm râu.
(Ca dao)
+ Tơng t giọt lệ rơi năm ngoái
Mãi đến năm nay cha tới cằm
(Ca dao)
Thành ngữ, tục ngữ có nhiều câu sử dụng tu từ nói quá:
- Vắt cổ chày ra nớc
- Ba voi không đợc một bát nớc xáo
- Nhiêng nớc nghiêng thành
- Vá trời lấp bể

- Bẻ que chống trời
- Mình đồng da sắt
- Nghĩ nát óc
6. Nói giảm, nói tránh.
Nói giảm nói tránh là cách nói tế nhị, uyển chuyển để tránh gây cảm giác quá đau
buồn, ghê sợ, nặng nề, hoặc tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Ví dụ:
+ Bác đã đi rồi sao Bác ơi
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời
(" Bác ơi" - Tố Hữu)
+ Bác Dơng thôi đã thôi rồi
Nớc mây man mác ngậm ngùi lòng ta
(" Khóc Dơng Khuê" - Hồ Xuân Hơng)
+ Thân lơn bao quản lấm đầu
Chút lòng trinh bạch lần sau xin chừa
(" Truyện Kiều" - Nguyễn Du)
+ Anh con son, em cũng còn son
Ước gì ta đợc làm con một nhà
( Ca dao)
7. Điệp ngữ.
- Điệp ngữ là cách lặp đi lặp lại một từ , một ngữ để nhấn mạnh ý, gây cảm xúc mạnh .
Điệp ngữ còn có tác dụng thể hịên giọng điệu, âm điệu văn thơ.
Ví dụ:+ Ta muốn về quê nội
Ta muốn trở lại tuổi thơ
Ta muốn nằm trên mảnh đất ông cha
(" Nhớ ma quê hơng" - Lê Anh Xuân)
+ Tre xông vào xe tăng đại bác. Tre giữ làng, giữ nớc, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.
Tre hi sinh để bảo vệ con ngời. Tre anh hùng lao động! Tre anh hùng chiến đấu!
(" Cây tre Việt Nam" - Thép Mới)
8. Chơi chữ.

Chơi chữ là cách nói, cách viết sử dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ để tạo sắc thái dí
dỏm, hài hớc làm cho lời nói, câu văn hấp dẫn, thú vị
Ví dụ:
+ Vợ thợ nhuộm khóc chồng
Thiếp từ thuở lá thắm xe duyên, khi vận tía, lúc cơn đen, điều dại, điều khôn nhờ bố đỏ
Chàng ở dới suối vàng nghĩ lại, vợ má hồng, con răng trắng, tím gan, tím ruột với ông
xanh (Nguyễn Khuyến)
+ Có ông đồ Nghệ văn hay chữ tốt, tếng nói trọ trẹ hiền lành. Năm ấy ông thi đỗ cử nhân.
Ông làm đơn lên xin quan huyện Thanh Quan giết trâu để ăn khao. Ông huyện đi vắng, bà
huyện phê vào đơn ông đồ một bài thơ Nôm. Bài thơ lục bát hai câu:
Ngời ta thì chẳng đợc đâu
Riêng ông Cống muốn mần trâu thì mần